Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Spółka działająca pod firmą (...) z siedzibą w M. wniosła o wpisanie do Krajowego Rejestru Sądowego podwyższenia kapitału zakładowego do kwoty 1 300 000 zł, informacji o dokonaniu w dniu 26 lutego 2020 r. zmiany § 3 ust. 1 i ust. 2 umowy spółki, wartości udziałów objętych za aport oraz zmiany danych wspólników (w zakresie liczby i łącznej wartości przysługujących im udziałów).

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2021 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy (Sąd rejestrowy) oddalił powyższy wniosek, a kosztami postępowania obciążył wnioskodawcę.

Sąd rejestrowy ustalił, że w dniu 26 lutego 2020 r., odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników spółki będącej wnioskodawcą. Protokół z tego zgromadzenia, w formie aktu notarialnego pod numerem repertorium A Nr (...), został sporządzony przez notariusza E. O.. Zgromadzenie podjęło uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego o 1 290 000 zł, tj. do kwoty 1300 000 zł, poprzez utworzenie 25 800 nowych udziałów o wartości nominalnej po 50 zł każdy.

Do ww. wniosku, oprócz protokołu zgromadzenia wspólników załączono również: oświadczenia wspólników w przedmiocie objęcia udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, a także zarządu o wniesieniu wkładów na podwyższonym kapitale zakładowym, a ponadto listę wspólników.

W zmienionym § 3 umowy spółki, w ustępie pierwszym wpisana została nowa wysokość kapitału zakładowego, liczba udziałów na które się dzieli oraz ich jednostkową wartość nominalną, a także postanowienie, że każdy ze wspólników może mieć więcej niż jeden udział.

W ustępie 2 zmienianego § 3 umowy spółki wpisano informację o tym w jaki sposób zostały objęte udziały w kapitale zakładowym, opisując liczbę i sposób objęcia udziałów w momencie zawiązania spółki, a ponadto udziały objęte za aport w procesie podwyższania kapitału zakładowego w dniu 26 lutego 2020 r. W nowym brzmieniu § 3 ust. 2 umowy spółki nie uwzględniono udziałów objętych przez poszczególnych wspólników w dniu 26 lutego 2020 r., w zamian za wkład pieniężny. W związku z powyższym, liczba udziałów opisanych jako objęte w § 3 ust. 2 umowy spółki w zmienionym brzmieniu, odbiega – co podkreślił Sąd rejestrowy – od rzeczywistego stanu rzeczy.

Sąd Rejonowy zważył dalej, że zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, na sądzie rejestrowym przed wydaniem rozstrzygnięcia merytorycznego spoczywa obowiązek zbadania czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Obowiązek ten podyktowany jest ochroną interesu publicznego w ramach ogólnie obowiązującego porządku prawnego.

Sąd rejestrowy powinien w związku z tym dokonać z urzędu bardzo starannego ustalenia wszelkich aspektów wniosku pod katem jego wpływu na treść wpisu, co jest szczególnie istotne w postępowaniach kończących się orzeczeniami konstytutywnymi, z jakim mamy do czynienia również w tej sprawie. Badaniu podlega zgodność dokumentu stanowiącego podstawę wpisu (umowy, statutu) z przepisami prawa normującymi ustrój konkretnego podmiotu podlegającego wpisowi do rejestru. W razie stwierdzenia wadliwości uchwały mającej stanowić podstawę wpisu sąd powinien odmówić wpisu do rejestru.

Zgodnie z art. 257 § 1 k.s.h., jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje nie na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia, może ono nastąpić jedynie przez zmianę umowy spółki. Art. 255 § 1 k.s.h. stanowi, że zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników i wpisu do rejestru. Z kolei stosownie do regulacji art. 262 § 2 k.s.h., do zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego należy dołączyć: uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego, oświadczenia o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały w całości wniesione.

Analizując wszystkie powyżej przytoczone przepisy, Sąd rejestrowy doszedł do wniosku, że do wniosku o podwyższenie kapitału zakładowego, dokonanego poprzez zmianę umowy spółki, oprócz dokumentów wymienionych w art. 262 § 2 k.s.h., załączyć należy również uchwałę o zmianie umowy spółki, której zarejestrowanie jest warunkiem skutecznego dokonania podwyższenia kapitału zakładowego, a w konsekwencji wpisu zmiany jego wysokości i zmiany danych wspólników. Treść umowy spółki nie może być jednak dowolna. Jej wymogi reguluje m.in. przepis art. 157 § 1 pkt 5 k.s.h., gdzie wskazano że umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością musi określać liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników.

W cytowanym powyżej przepisie nie wyrażono wprost, że liczba i wartość objętych przez poszczególnych wspólników udziałów „ma odpowiadać rzeczywistemu stanowi rzeczy”, Sąd Rejonowy uznał to jednak za oczywiste. Zdaniem tego Sądu treść umowy spółki (choć nigdzie wprost nie zostało to wyartykułowane) nie może wprowadzać w błąd uczestników obrotu. Na straży zgodności treści (danych) ujawnionych w Rejestrze, w tym także zgodności treści umowy z rzeczywistym stanem rzeczy, stoi Sąd rejestrowy, którego zadaniem jest badanie treści umowy spółki przed dokonaniem (zarejestrowaniem) jej zmiany. Za niedopuszczalne Sąd I instancji uznał w związku z tym zarejestrowanie zmiany umowy spółki, której brzmienie nie byłoby zgodne z rzeczywistością. W przedmiotowej sprawie nie jest to jedynie niezgodność wynikająca z dodania kolejnego punktu w § 3 umowy, opisującego ilość i wartość udziałów objętych wyłącznie za nowy aport, lecz efekt celowego działania wspólników spółki, którzy podjęli uchwałę o nadaniu § 3 umowy zupełnie nowego brzmienia.

Pomimo tego, że w toku postępowania rejestrowego podjęto próbę naprawienia opisanego powyżej błędu wnioskodawcy – poprzez wezwanie go do usunięcia przeszkody do dokonania wpisu, tj. do przedłożenia uchwały Zgromadzenia Wspólników (sporządzonej w formie aktu notarialnego) w przedmiocie zmiany § 3 ust. 2 umowy spółki w taki sposób aby jego brzmienie odzwierciedlało stan rzeczywisty – zasadność takiego wezwania wnioskodawca zakwestionował i nie przedłożył żądanej zmiany umowy spółki.

Jako podstawę swojego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał przepisy art. 23 ustawy Krajowym Rejestrze Sądowym w zw. z art. 257 § 1, art. 255 § 1 i art. 157 § 1 pkt 5 k.s.h., a gdy chodzi o orzeczenie o kosztach - art. 694 ⁸ § 1 k.p.c. w zw. z art. 52 ust. 2 i art. 58 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżając ww. rozstrzygnięcie w całości i zarzucając mu naruszenie:

-

prawa procesowego, tj. art. 327 ¹ § 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 361 k.p.c. poprzez brak należytego wskazania podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia oraz

poprzez brak przytoczenia przepisów prawa, które stanowiłyby o obowiązku wskazania w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odrębnie liczby udziałów objętych przez wspólnika w ramach podwyższenia kapitału zakładowego w zamian za wkład pieniężny, a także brak rozstrzygnięcia o zarzutach skargi – uprzednio wniesionej przez wnioskodawcę na orzeczenie referendarza sądowego odmawiającego dokonania ww. wpisu – ze wskazaniem przyczyn uznania niezasadności tych zarzutów;

-

prawa materialnego, tj. art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym w zw. z art. 257 § 1, a także w zw. z art. 255 § 1 i z art. 157 § 1 pkt. 5 k.s.h. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji uznanie, iż przedłożona wraz z wnioskiem o wpis nowa treść § 3 ust. 2 umowy spółki jest niezgodna z przepisami prawa.

Wnioskodawca domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi rejestrowemu do ponownego rozpoznania, a ponadto zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy zasługiwała na uwzględnienie.

Niezależnie od podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia prawa procesowego – zdaniem Sądu II instancji bezzasadnych, skoro Sąd rejestrowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia szczegółowo wskazał jakie fakty uznał za udowodnione, nie pomijając żadnego z dowodów przedstawionych przez wnioskodawcę, a także wyjaśniając podaną tam podstawę prawną rozstrzygnięcia (art. 327 ¹ § 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 361 i art. 516 k.p.c., a także w zw. z art. 7 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym; tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 112 ze zm. – dalej „ustawa o KRS”), wobec zaś utraty mocy orzeczenia referendarza sądowego wniosek rozpoznawany był przez ten Sąd na nowo (art. 398 ²² § 3 k.p.c.), a więc bez konieczności odnoszenia się do zarzutów podniesionych w skardze, która „unicestwiła” ww. orzeczenie (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 19 września 2002 r., III CZP 56/02, OSNC 2003, nr 6, poz. 80) – uzasadnione okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego.

W ocenie Sądu odwoławczego, oddalając przedmiotowy wniosek Sąd I instancji naruszył przepis art. 23 ust. 1 ustawy o KRS, który stanowi, że sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku o wpis dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Według ustępu 2 art. 23 ustawy o KRS badanie „prawdziwości” danych wskazanych we wniosku ogranicza się do informacji identyfikujących podmioty (nazwisko i imiona, pesel, nazwę lub firmę, NIP, REGON, numer KRS), których dotyczy powołana tam wprost regulacja art. 35 pkt 1 i 2 oraz art. 38 pkt 1 lit. h ustawy o KRS. W pozostałym zakresie – jak o tym przesądził ustawodawca – badanie czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, następuje jeżeli sąd rejestrowy poweźmie w tym względzie uzasadnione wątpliwości.

Trzeba podkreślić, że w orzecznictwie nie jest obecnie przedmiotem kontrowersji, iż obowiązek sądu rejestrowego w zakresie badania treści dokumentów co do ich zgodności z prawem nie ma charakteru czysto technicznego, czy też wyłącznie formalnego, gdyż obejmuje on także merytoryczną ocenę ważności objętej tym dokumentem czynności prawnej stanowiącej podstawę prawną wpisu (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 1928 r., C. 2184/27, OSP 1929, poz. 227, postanowienia tego Sądu z dnia 12 kwietnia 1990 r., III CRN 93/90, LEX nr 508869, z dnia 26 marca 1998 r., I CKN 227/97, OSNC 1998, nr 11, poz. 179 i z dnia 28 marca 2017 r., II CSK 488/17, LEX nr 2298292; uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 15 marca 1991 r., III CZP 13/91, OSNC 1991, nr 7, poz. 77, , a także uchwały z dnia 12 stycznia 2001 r., III CZP 44/00, OSNC 2001, nr 5, poz. 69 oraz z dnia 20 stycznia 2010 r., III CZP 122/09, OSNC 2010, nr 7-8, poz.107).

Zdaniem Sądu odwoławczego dla rozstrzygnięcia istotne było zatem, czy uwzględnienie wniosku o zarejestrowanie zmiany § 3 ust. 1 i 2 umowy spółki, a w konsekwencji tego nowej wysokości kapitału zakładowego oraz informacji o liczbie i wartości nominalnej udziałów, nie doprowadziłoby do ujawnienia postanowień sprzecznych z prawem, w tym przypadku z przepisami Kodeksu spółek handlowych. Przy takim rozumieniu istoty sprawy, odmowy wpisu nie uzasadniała w żadnym razie sama tylko modyfikacja w umowie spółki zapisów o sposobie objęcia udziałów w kapitale zakładowym. Nie powinno budzić wątpliwości, że prawny wymóg wskazania w umowie spółki liczby i wartości nominalnej udziałów objętych przez poszczególnych wspólników (art. 157 § 1 pkt 5 k.s.h.), dotyczy wyłącznie pierwotnej treści umowy spółki (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 maja 2015 r., I ACa 229/15, LEX nr 1785302). Po dokonanej rejestracji spółki zapis tego rodzaju nabiera charakteru wyłącznie historycznego, co oznacza, że jego późniejsza modyfikacja – niezgodna nawet ze stanem rzeczywistym – nie godzi w pewność obrotu i co do zasady nie powinna angażować Sąd rejestrowego jako strażnika prawdziwości danych umieszczanych w Rejestrze. Przyjęcie odmiennego, rygorystycznego poglądu, nakazującego drobiazgowe badanie treści umowy spółki, także co do postanowień pozbawionych już znaczenia prawnego, pozostawałoby w oczywistej sprzeczności z uprawnieniem wspólników do zbywania udziałów, czy też dokonywania zmian w strukturze udziałowców w drodze podwyższenia kapitału zakładowego. Należy zatem zgodzić się z poglądem, że obowiązki w zakresie ewidencjonowania zmian w strukturze udziałowców i liczbie posiadanych przez nich udziałów wyczerpująco określa art. 188 k.s.h.

Z regulacji art. 158 § 1 k.s.h. wynika, że jedynie w przypadku gdy wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części wkład niepieniężny (aport), umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu oraz osobę wspólnika wnoszącego aport, jak również liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów. Należy w konsekwencji zgodzić się z apelującym, że taki obowiązek nie zachodzi w odniesieniu do wkładów pieniężnych. Natomiast z treści art. 257 § 1 w zw. z art. 255 § 1 k.s.h. – powołanych przez Sąd rejestrowy jako podstawa odmowy dokonania wpisu – nie wynika w żadnym razie, aby wymagająca wpisu zmiana umowy spółki, obejmująca podwyższenie kapitału zakładowego, wiązała się z taką koniecznością. Dostrzegał to również sam Sąd rejestrowy, skoro w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wskazał, że wymóg taki (o konieczności dokładnego określenia w umowie spółki liczby i wartości udziałów objętych w kapitale zakładowym, przez poszczególnych wspólników – także przy zarejestrowaniu jego podwyższenia), uznał za obowiązujący „choć nigdzie wprost nie zostało to wyartykułowane” (str. 4 uzasadnienia).

Skoro apelacja podlegała uwzględnieniu, Sąd II instancji rozpoznający środek odwoławczy od orzeczenia wydanego w postępowaniu rejestrowym, dotyczącego wpisu, obowiązany był uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi rejestrowemu. Rozpoznając ponownie sprawę, sąd rejestrowy uwzględnia wskazania sądu drugiej instancji oraz aktualny stan rejestru. (art. 694 ⁷ k.p.c.).

Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy powinien zatem, mając na względzie wyrażoną wyżej ocenę prawną oraz aktualny stan rejestru, zbadać zasadność wniosku w świetle wymagań przewidzianych w art. 262 § 2 k.s.h., dla dokonania zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 694 ⁷ k.p.c., a podstawę rozstrzygnięcia w zakresie wniosku skarżącego odnoszącego się do kosztów postępowania odwoławczego stanowił przepis art. 108 § 2 k.p.c.

Na oryginale właściwy podpis