Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący:sędzia Alicja Romanowska     

po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 2021r. w Elblągu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania B. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w E.

z dnia 16 grudnia 2020r. znak: (...)

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 200/21

UZASADNIENIE

Ubezpieczona B. P. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 16 grudnia 2020 r., znak: (...), stwierdzającej nadpłatę świadczenia oraz zobowiązującej ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 lutego 2018 r. do 31 grudnia 2020 r. Ubezpieczona podniosła, że nie została prawidłowo pouczona o obowiązku informowania organu o podjęciu zatrudnienia. Ponadto w ocenie skarżącej organ rentowy miał informacje odnośnie do uzyskiwania przez nią przychodu, ze składanych od pracodawców deklaracji. Ponadto ubezpieczona wskazywała, że niejasne jest dla niej wyłączenie trzech miesięcy, za które organ nie domaga się zwrotu świadczenia emerytalnego.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Pozwany wskazał, że punkcie III pouczenia w decyzji o przyznaniu emerytury i następnych decyzjach przytoczono definicję nienależnie pobranego świadczenia, a w punkcie VIII wprost wskazano, że w przypadku podwyższenia emerytury do kwoty najniższej emerytury należy powiadomić organ rentowy o miesięcznej kwocie osiąganego przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby, w tym przychodu osiąganego za granicą. Samo zaś złożenie przez płatnika składek deklaracji o zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych nie jest równoznaczne z powiadomieniem organu o wysokości osiągniętego przychodu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona B. P., ur. (...), w dniu 8 stycznia 2018 r. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o emeryturę.

Decyzją z dnia 19 stycznia 2018 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2018 r. w kwocie zaliczkowej, gdyż nie rozwiązała ona stosunku pracy. W decyzji wskazano również, że emerytura w kwocie 835,06 zł jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1000 zł. Emerytury nie podwyższa się, gdyż wnioskodawczyni nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat.

Wskazana wyżej decyzja zawierała pouczenie; w myśl punktu VIII tego pouczenia w przypadku podwyższenia emerytury do kwoty najniższej emerytury należy powiadomić organ rentowy o miesięcznej kwocie osiąganego przychodu z tytułu działalności polegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby, w tym przychodu osiąganego za granicą. Podwyższenie emerytury z FUS do kwoty najniższej emerytury nie przysługuje w przypadku osiągania przychodu w wysokości przekraczającej kwotę tego podwyższenia.

Kolejną decyzją z 28 lutego 2018 r. organ przeliczył wysokość emerytury z uwagi na korektę kwoty skorygowanej składki zewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji. Organ skorygował również staż pracy ubezpieczonej i poinformował, że emeryturę z FUS podwyższa się o kwotę stanowiącą różnicę miedzy kwotą emerytury najniższej, a kwotę emerytury z FUS. Również ta decyzja w punkcie VIII pouczenia informowała o tym, że podwyższenie nie przysługuje w przypadku osiągania przychodu w wysokości przekraczającej kwotę tego podwyższenia.

Pismem z dnia 2 marca 2018 r. skarżąca wniosła o podjęcie wypłaty zawieszonej emerytury z uwagi na zakończenie zatrudnienia z dniem 27 lutego 2018 r.

Decyzja z dnia 14 marca 2018 r. organ podjął wypłatę emerytury w kwocie podwyższonej do kwoty najniższej emerytury. Decyzja zawierała pouczenie, zgodnie z którym podwyższenie nie przysługuje, jeśli osiągany jest przychód w wysokości przekraczającej kwotę tego podwyższenia.

Wnioskiem z dnia 3 lipca 2020 r. ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego o ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem składek zapisanych na koncie ubezpieczonej po przyznaniu świadczenia.

Pismem z dnia 23 lipca 2020 r. organ rentowy poinformował wnioskodawczynię, że emeryt, który uzyskał dopłatę do minimum, zobowiązany jest powiadomić organ o miesięcznej kwocie osiąganego przychodu, dopłata nie przysługuje w przypadku osiągania przychodu w wysokości przekraczającej kwotę dopłaty do minimum. Jednocześnie ubezpieczona została zobowiązana do przedłożenia zaświadczenia potwierdzającego wysokość osiągniętego przychodu w okresie od 1 lutego 2018 r. do 28 lutego 2019 r.

Decyzją z dnia 14 grudnia 2020 r. organ przeliczył wysokość świadczenia emerytalnego ubezpieczonej z uwzględnieniem składek zapisanych na koncie po przyznaniu świadczenia. Jednocześnie organ poinformował ubezpieczoną, że zwiększenie emerytury do kwoty najniższej emerytury nie przysługuje z uwagi na osiągany przychód w wysokości przekraczającej kwotę podwyższenia.

Decyzją z dnia 16 grudnia 2020 r. organ rentowy stwierdził, że ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenie w łącznej kwocie 6349,63 zł i zobowiązał ją do zwrotu tej kwoty wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji.

(dowód: wniosek k. 1-6, decyzje z pouczeniami k. 8-9, 10-11, 20-21, 49-50 pismo k. 19, wniosek z 03.07.2020 r. k. 24, pismo z 23.07.2020 r. k. 31, decyzja z 16.12.2020 r. k. 52 w aktach emerytalnych)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 87 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 291) w przypadku gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem, o którym mowa w art. 26a, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczona kobieta - osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat.

W myśl natomiast ustępu 5. artykułu 87 prawo do podwyższenia, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje emerytom, którzy osiągają przychód z tytułu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4, jeżeli przychód ten przekracza kwotę podwyższenia.

W niniejszej sprawie ubezpieczona osiągała przychód przekraczający kwotę podwyższenia i pomimo ciążącego na niej obowiązku poinformowania organu rentowego o osiąganiu przychodu, nie uczyniła tego. Nie znalazły potwierdzenia twierdzenia ubezpieczonej zawarte w odwołaniu od ww. decyzji, że decyzje nie zawierały właściwych pouczeń odnoszących się do jej sytuacji.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 pkt. 1 i 2. ustawy emerytalnej osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie spowoduje brak prawa do świadczeń, nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z okoliczności przewidzianych w licznych przepisach wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W takim sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności. Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. Ponieważ pouczenie dotyczy zmian w stanie faktycznym i prawnym w stosunku do stanu istniejącego w dacie przyznania świadczenia, pobierający świadczenie musi mieć możliwośćskonfrontowania zmian, jakie zaszły w jego przypadku, z treścią pouczenia. Pouczenie - zgodnie z intuicją językową - zawiera element wyjaśnienia, jednakże nie można pouczeniu przypisywać cech uzasadnienia (prawnego i faktycznego) decyzji, w którym organ rentowy dokonuje wykładni stosownych przepisów. Celem pouczenia, o którym mowa, nie jest więc wyczerpujące wyjaśnienie sytuacji prawnej i faktycznej, lecz pouczenie o konsekwencjach prawnych niezastosowania się emeryta do dyspozycji normy prawnej (wyrok SN - Izba Pracy z dnia 28.06.2005 r., sygn. III UK 63/05, - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 03.02. 2016 r., sygn. I UK 63/15).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że ubezpieczona była każdorazowo – przy doręczaniu każdej z decyzji dotyczącej przyznania jej świadczenia – pouczana o obowiązku informowania organu rentowego o osiąganiu przychodu oraz o tym, że w przypadku, gdy osiągany przychód przekracza kwotę podwyższenia, podwyższenie nie przysługuje. W ocenie Sądu pouczenie to jest jasne i na tyle konkretne, że ubezpieczona mogła odnieść je do swojej sytuacji. Co więcej, organ rentowy zobowiązany był do jednorazowego pouczenia ubezpieczonej o przysługujących jej uprawnieniach i ciążących na niej obowiązkach związanych z pobieraniem emerytury, a mimo to pouczenia były zawarte we wszystkich decyzjach dotyczących przyznania świadczenia (w kwocie zaliczkowej aż do momentu podjęcia wypłaty świadczenia). Nie można zgodzić się ze stanowiskiem skarżącej, że wprawdzie doręczane jej decyzje zawierały pouczenie o obowiązkach wynikających z otrzymywania dopłaty do minimum emerytury, ale nie było wskazane, że taki obowiązek ciąży właśnie na skarżącej. Skoro doręczona decyzja adresowana była to skarżącej, to logicznym jest, że także pouczenie dotyczyło jej osoby. Błędne zrozumienie prawidłowego pouczenia obciąża natomiast świadczeniobiorcę. Zdaniem Sądu zastosowane przez organ rentowy pouczenie było na tyle zrozumiałe, że ubezpieczona mogła odnieść je do swojej sytuacji.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu podnoszonego przez ubezpieczoną w odwołaniu, a dotyczącego tego, że jej pracodawca wysyłał do organu comiesięczne raporty odnośnie do osiąganych przez nią przychodów, zatem miał wiedzę o tym, że osiąga ona przychód i w jakiej wysokości, należy zauważyć, że powyższe nie zwalniało ubezpieczonej z obowiązku ciążącego na skarżącej poinformowania organu rentowego o osiąganiu przychodu i jego wysokości. Nie ma znaczenia, że organ rentowy mógł powziąć wiadomość o konieczności wstrzymania wypłaty świadczeń z urzędu, na podstawie analizy akt, gdyż - mimo istnienia znanych organowi rentowemu okoliczności powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia, o których pobierający świadczenie był uprzednio pouczony - następuje pobranie świadczeń nienależnych. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych czy składanie raportów o wysokości przychodu nie może więc stanowić podstawy do przyjęcia, że osoba pobierająca niezależne świadczenie "zawiadomiła organ rentowy".

Nie jest tak, że organ rentowy z urzędu jest zobowiązany do zbierania i analizowania wszelkich dostępnych informacji o ubezpieczonym i nawet na podstawie okoliczności pobocznych ma stwierdzać przesłanki zawieszenia prawa do świadczenia. Organ może tak czynić, co nie znaczy, że gdy tego nie zrobi, to zachodzi ograniczenie odpowiedzialności, gdyż taki obowiązek organu nie wynika z przepisu art. 138 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270). Inna wykładnia niezasadnie ogranicza odpowiedzialność ubezpieczonego, który pobiera nienależne świadczenie i wstrzymuje się z właściwym zawiadomieniem organu rentowego (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 października 2018 r., sygn. II UK 276/17)

To na ubezpieczonej ciążył obowiązek poinformowania organu rentowego o osiąganiu przychodu i wysokości tego przychodu. Z obowiązku tego skarżąca się nie wywiązała.

Wyjaśnić także należy, że pomimo zawartego w odpowiedzi na odwołanie szczegółowego wyjaśnienia sposobu wyliczenia wysokości nienależnie pobranego przez ubezpieczoną świadczenia, nie kwestionowała ona ostatecznie kwoty zwrotu. Organ wyjaśnił, że w miesiącach marzec 2019 r., wrzesień 2019 r. i grudzień 2019 r. nie odnotowano wypłaconego przychodu, dlatego za te miesiące świadczenie uznano za należne. Skoro przepis uznaje za nienależne świadczenie za miesiące, gdy osiągnięty przychód przekracza kwotę podwyższenia emerytury, a we wskazanych wyżej miesiącach ubezpieczona przychodu nie osiągnęła, to świadczenie uznać należało za należne.

W świetle powyższych ustaleń, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie należało oddalić.