Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 1

Sygnatura akt

II K 1352/19

Jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku dotyczy tylko niektórych czynów lub niektórych oskarżonych, sąd może ograniczyć uzasadnienie do części wyroku objętych wnioskiem. Jeżeli wyrok został wydany w trybie art. 343, art. 343a lub art. 387 k.p.k. albo jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku obejmuje jedynie rozstrzygnięcie o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu, sąd może ograniczyć uzasadnienie do informacji zawartych w częściach 3–8 formularza.

1.  USTALENIE FAKTÓW

1.1.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn zarzucany (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1.1.1.

A. M.

art. 233 § 1 a kk

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za udowodnione

Dowód

Numer karty

1.  W dniu 29 sierpnia 2018 roku O. J. (2) złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na jej szkodę polegającego na zawarciu na jej dane osobowe i sfałszowaniu jej podpisu na umowie z dnia 18.10.2011 r. o świadczeniu usług telekomunikacyjnych zawartej za pośrednictwem punktu sprzedaży (...) należącej do A. M. z siedzibą w O.. r.

2.  W związku z w/w zawiadomieniem w dniu 03.10.2018 wszczęte zostało przez K. Powiatową Policji w O. dochodzenie w sprawie, objętej następnie aktem oskarżenia p- ko A. M. złożonym do tut. Sądu o sygn.. II K 665/19, o oszustwo na szkodę O. J. (1), sfałszowanie jej podpisu na dokumencie umowy i uporczywe nękanie wymienionej.

3.  Jak ustalono w wyniku prowadzonego dochodzenia, oskarżona A. M. faktycznie prowadziła punkt sprzedaży usług o jakich mowa wyżej i faktycznie w tym punkcie doszło do sporządzenia i podpisania umowy z osobą o danych O. J. (1) i podpisującą się jej imieniem i nazwiskiem. W czasie zawierania tej umowy, umowy takie w biurze oskarżonej zawierała albo ona albo jej pracownik D. B.. Z treści umowy na nazwisko O. J. (1) wynikało, że, była ona zawierana przed D. B..

4.  W dniu 02.02 2019 r. pozyskano umowę pismoznawczą z dnia 04.02.2019 r., która jednoznacznie wykluczyła możliwość podpisania opisanej wyżej umowy przez O. J. (1); możliwość tą wykluczyły także inne okoliczności ustalone w sprawie.

5.  Zaraz po tej opinii – w dniu 6 lutego 2019 r. - przesłuchano A. M. w sprawie z zawiadomienia O. J. (1) jako świadka na okoliczności czynu zarzucanego jej następnie w tej sprawie ( spr. tut. Sądu II K 665/19) ze wszystkimi przepisanymi pouczeniami.

6.  Zaraz po tym przesłuchaniu, zlecono kolejną opinię pismoznawczą na okoliczność, czy na kwestionowanej umowie podpis o treści (...) i inne zapisy mogła złożyć oskarżona. Opinia ta z dnia 27 marca 2019 r., potwierdziła, że kwestionowany podpis i inne jeszcze zapisy zostały wykonane pismem własnoręcznym przez oskarżoną.

Wobec tej opinii, w dniu 3 kwietnia 2019 r., postawiono oskarżonej zarzuty oszustwa na szkodę O. J. (1), sfałszowania jej podpisu i nękania, tj. popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 kk i 270 § 1 kk i 190a § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk. Sprawa ta następnie, po złożeniu w dniu 21. 06. 2019r. do tut. Sądu aktu oskarżenia sporządzonego w dniu 11.06.2019, otrzymała sygnaturę sądową II K 655/19.

7.  W dniu 10.06.2019 r., z w/w sprawy o sfałszowanie podpisu, oszustwo i nękanie, wyłączono do odrębnego rozpoznania sprawę przeciwko oskarżonej o złożenie w dniu 06.02.2019 r. w pierwszej ze spraw fałszywych zeznań, która po wszczęciu w niej w dniu 31.07.2019 r. śledztwa, otrzymała następnie sygnaturę sprawy niniejszej - II K 1352/19;Zarzut w tej sprawie, kwalifikowany jako przestępstwo z art.233§1a kk, postawiono oskarżonej w dniu 04.11.2019r., a akt oskarżenia z dnia 13.12.2019r. tego samego dnia złożono do tut.Sądu.

Jedyną czynnością dowodową o efektywnym znaczeniu dla w/w sprawy, po wyłączeniu jej do odrębnego postępowania, było przesłuchanie oskarżonej jako podejrzanej w dniu 04.11.2019 r.; przesłuchiwanie świadka D. większego znaczenia już nie miał

zawiadomienie

k.4

k.139

k.8

k.158

k. 171

k.11

k. 29 – 51

k.23 - 24

k. 52

k. 158

k.69

k.1

k. 63

k. 77- 78

1.2.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1.2.1.

Popełnienie w całym opisanym w zarzucie zakresie zarzucanego oskarżonej przestępstwa.

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za nieudowodnione

Dowód

Numer karty

2.  OCena DOWOdów

2.1.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

k.69-70

k.23-24

k. 1

k.52 i 63

k.152

k.171

Wyjaśnienia oskarżonej.

Protokół przesłuchania oskarżonej w

charakterze świadka

Wyłączenie sprawy do odrębnego rozpoznania.

Postanowienia o przedstawieniu zarzutów ze sprawy II K 665/19

Akt oskarżenia ze sprawy tut. Sądu II K 665/19

Wyrok wydany w sprawie II K 665/19

W/w dowody tworzą fakty procesowe, których wiarygodność i aspekt formalny nie budzi wątpliwości.

2.2.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 1.1 albo 1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

k. 23-24

k.29-51

Zeznania oskarżonej

Opinia biegłego.

3.  PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Oskarżony

☐

3.1. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania zgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

☐

3.2. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania niezgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

☐

3.3. Warunkowe umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach warunkowego umorzenia postępowania

☐

3.4. Umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach umorzenia postępowania

☐

3.5. Uniewinnienie

Art. 1 § 1 kk, art. 17 § 1 pkt. 2 kpk

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach uniewinnienia

Zważa na wstępie Sąd, iż w zakresie okoliczności prawnych o kluczowym dla sprawy znaczeniu – w pełni podziela poglądy i ich argumentacje prezentowane, m.in., w uchwałach Sądu Najwyższego z 20.06.1991 I KZP 12/91, z 25.04.2007 I KZP 4/07 z 20.09.2007 (...)- uchwały. Zdaniem Sądu, ich zasadnicze tezy w odniesieniu do takiej sytuacji faktyczno – prawnej jak ustalona w sprawie nin. nie straciły bowiem aktualności wskutek noweli wprowadzającej do kodeksu karnego przepis art. 233 §1a.

Tym samym, na gruncie rozpoznanej sprawy, uznania Sądu nie mogły znaleźć i mieć zastosowania wyrażane w doktrynie i orzecznictwie poglądy przeciwne, oparte na tezie, że jeśli świadek będący sprawcą przestępstwa lub osobą dla sprawcy najbliższą, zamiast odmówić zeznań lub odpowiedzi na pytania w zakresie okoliczności takich czynów - zeznaje nieprawdę, to zachowanie takie, jako nie mieszczące się w ramach prawa do obrony, nie może zwalniać go z odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań. Reprezentatywnym wyrazem tej linii wykładni jest stanowisko Sądu Najwyższego prezentowane w uzasadnieniu postanowienia I KZP 10/19 z 15.01.2020.Choć Sąd odmówił nim podjęcia uchwały w kwestii, która dla rozstrzygnięcia sprawy nin. jawi się jako kluczowa, to jednak wyraził co do niej jednoznaczny pogląd prawny wraz z przemawiającą za jego słusznością argumentacją.Pomimo tego i braku jednomyślności wobec zdania odrębnego Sędziego M. L., od razu stało się ono najczęściej przytaczanym źródłem orzeczniczym na uzasadnianie zdecydowanie innego i szerszego zakresu penalizacji fałszywych zeznań niż przed wprowadzeniem do kodeksu karnego z dniem 15.04.2016 r. art. 233§1a kk

Również i w doktrynie, po wskazanej nowelizacji, omawiana kwestia nie jest jednolicie ujmowana.Stanowisko przeciwne do prezentowanego w cyt. postanowieniu wyrażają, inter alia: A. W., M. S., A. Z. ( kom.pod red.A.Zoll i A. Wróbel, Lex ). Niewątpliwie więc, rozumienie normy art.233 §1a.k.k. nie jest aż tak oczywiste, jak mogłaby wskazywać na to literalna treść tego przepisu

Dalej zważa też Sąd, że prawo do wolności od przymusu przyczyniania się do własnego obwinienia ( nemo se ipsum accusare tenetur ; nemo testis idoneus in propria causa ) wraz z prawem do milczenia, co obejmuje też prawo do mówienia nieprawdy – to konstytutywne elementy prawa do obrony w rzetelnym procesie – gwarantowanego, w tak właśnie rozumiany sposób - nie tylko kodeksowo ( art. 74§1,175§1 k.p.k ), lecz - jako prawo podstawowe człowieka i obywatela - także konstytucyjnie ( art.32 ust.2 K.. RP ) oraz powszechnie uznawanymi normami prawa międzynarodowego, w tym europejskiego i wspólnotowego, jak Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (art.14 ust.3g ) - Pakt; Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (art. 6 implicite – red.Garlicki, kom. t. II G - I, Legalis ) – Konwencja; Karta Praw Podstawowych UE ( art. 48 ust.2 ) – Karta. Nie bez kozery określa się je opoką rzetelnego procesu i demokratycznego państwa prawa ( kom. do art.175§2 k.p.k, red.J.Skorupka, Legalis i przyt. tam orzecznictwo; wyroki ETPCz : z 11.12.2008 Panovits p-ko Cyprowi, z 2.03.2010 Adamkiewicz p-ko Polsce ).Prawa te służą więc powszechnie - każdemu oskarżonemu, w każdej sprawie karnej i na każdym etapie oskarżenia - w autonomicznym, praktycznym znaczeniu tych pojęć - takim, jak na gruncie art.6 Konwencji interpretuje się je w orzecznictwie strasburskim ( W. J., Prawo do nieobciążania się w procesie karnym, Prok. i Praw., 7-8, 2015 ).Dla ich właściwej identyfikacji, decydujące znaczenie ma bowiem nie ich charakter, nazwa czy lokalizacja w krajowym porządku prawnym, ani też czy sprawa jest w fazie in personam, czy tylko in rem - a więc aspekt czysto formalny - lecz istota i cel konkretnej sytuacji faktyczno - prawnej, w jakiej organy władzy procedują w sprawach obywatela ( vide:wyroki ETPCz: A. Z. (2) p-ko Rosji z 18.02.2010, F. p-ko Francji z 25.02.1993 ). Tak też w istocie omawiane prawa ujmuje i Konstytucja RP, stanowiąc expressis verbis w art.42ust.2, iż przysługują one każdemu objętemu zakresem normy jej art.37 ust.1 i na każdym etapie postępowania (vide : uchwały; R. K., Prawo do obrony osoby podejrzanej, Prok. i Praw.2016,Nr 2 s.3 i 4, w L.; S. Z. – Prawo do obrony przez osobę nie posiadającą statusu podejrzanego, Pierwszy (...) Kongres Praw Obywatelskich – panel- Bezpośrednie stosowanie Konstytucji w sferze prawa karnego, publ. na ). Zdaniem Sądu, już tylko w świetle powyższego prima facie narzuca się wniosek, że rażącym contra legem i regułom wykładni byłoby wykazywanie, że którykolwiek ze wskazywanych aktów prawnych uzależnia przysługiwanie prawa do obrony od uzyskania statusu podejrzanego.

Ostatni przytaczany autor, b.Sędzia SN, autorytet z zakresu operatywnej wykładni i praktycznych aspektów teorii prawa - w określonym zakresie - obejmującym taką też sytuacje, jak ustalona w sprawie nin. - również uważa za aktualny nadal pogląd wyrażany w uchwałach I KZP 4/07 i 12/97. W przeciwieństwie do postanowienia I KZP 10/19, opiera się on na prawidłowej metodyce wykładni przepisów prawa, jaką posłużono się w uchwałach do interpretacji badanego zagadnienia (przepisu), a którą nadal należy stosować do nowej jednostki redakcyjnej, jaką jest przepis art.233§1a k.k.

Choćby tylko z uwagi na art. 8, 9 i 91, 32 ust.3 in fine Konstytucji, nie mówiąc już o stanowisku nauki,wykładnia zawsze musi respektować hierarchie aktów prawnych, wzorce Konstytucji, zasady prawa, normy i standardy prawa międzynarodowego i być ukierunkowaną na rezultat z tymi normami i standardami najbardziej zgodny ( L.Morawski, Zasady wykładni prawa, Toruń 2006, s.114-129 ).To kanony teorii prawa, jego prawidłowego rozumienia i stosowania praktyce. Nie realizuje ich w kontestowanym wyroku koncentrowanie się na potocznym - pejoratywnym rozumieniu kłamstwa jako zachowania nagannego i poprzestanie na wykładni literalnej nowego przepisu, bez szerszego relewantnego odniesienia się do płaszczyzny proceduralnej problemu (w tym gwarancyjnych przepisów k.p.k) oraz weryfikowania jej rezultatu za pomocą pozostałych dyrektyw wykładni ( przyp. Sądu: tzw. kontekst systemowy i funkcjonalny wykładni,opt. cit.s.62 i n. ) i przez pryzmat przytoczonych w zdaniu poprzedzającym kryteriów – zasad wykładni ( przyp. Sądu: tzw. reguła potwierdzania, opt.cit. )

Sąd orzekający zgadza się ze stanowiskiem S. Z., że tak przeprowadzona egzegeza narusza zasadę, że przepisów wyższej hierarchii w systemie - a nawet danym akcie prawnym - nie można interpretować przez pryzmat przepisów hierarchicznie niższych, nie mówiąc już o sytuacji całkowitego ich ignorowania (opt.cit., także M.Zieliński,Wykładnia Prawa zasady, reguły, wskazówki,Lexis Nexis, W-wa 2008. s.250, 321-350). M. mutandis, to tak jakby ustawę tłumaczyć i interpretować przez pryzmat przepisów wykonawczych do niej lub przepisy wykonawcze stosować bezrefleksyjnie – bez zważania na ich ustawowy kontekst i zgodność z ustawą. Analizując postanowienie SN I KZP 10/19, zwraca też na to uwagę w cytowanym źródle R. K..

W konsekwencji zgodzić się też należy z S. Z., że w swym rezultacie stanowisko prezentowane w w/w postanowieniu co do zakresu działania normy art.233§1a k.k. w istocie nieuprawnienie modyfikuje jasną jak dotąd treść i dotychczasowy sposób rozumienia wskazanych norm wyższego rzędu, w tym umów międzynarodowych – Paktu, Konwencji i Karty Praw P.. UE oraz wypracowanych orzeczniczo na ich gruncie standardów, które przecież - gdy chodzi o dwa ostatnie akty – z mocy art. 46 Konwencji i 52 ust.3 Karty - Państwo nasze zobowiązało się realizować i wykonywać.Identyczne stanowisko i argumentacje prezentują cyt. autorzy komentarza do kodeksu karnego pod red. A. Z. i A. W. ( kom. art.233k.k. teza 18 ).

Choć nie ma to zasadniczego znaczenia dla sprawy, to jednak – z uwagi na coraz powszechniejsze używanie tego zwrotu - Sąd orzekający pragnie podkreślić, że w pełni zgadza się też z autorem S. Z., że wysoce niewłaściwym jest posługiwanie się w prawniczym dyskursie mającym za przedmiot cyt. przepis i tym samym gwarantowane każdemu konstytucyjnie, konwencyjnie i kodeksowo w ramach prawa do bronienia się prawo do przedstawiania własnych wersji zdarzeń - określeniem prawo do kłamstwa.Wskazany, oczywisty charakter tego prawa, powoduje bowiem, że jakiekolwiek negatywne wartościowanie czy dezawuowanie go na płaszczyźnie prawnej – jako i wypaczające jego istotę, i nie mogące realizować jakiegokolwiek celu (art.31 K.. RP) - pozbawione jest wszelkiego tak prawnego, jak i praktycznego sensu oraz znaczenia. Zapewne więc z tych między innymi względów, a także z uwagi na jego oczywiste stygmatyzujące, pejoratywne - wręcz pogardliwe konotacje oraz fakt, że źródłem praw podstawowych jest przyrodzona godność człowieka ( art.30 K..RP ) - jak dotąd - nigdy nie zostało ono użyte przez polskiego ustawodawcę.

Wracając do meritum, to zdaniem Sądu – jak sygnalizowano - bezkrytyczne przyjęcie stanowiska prezentowanego w postanowieniu I KZP 10/19 jako obowiązującego in toto ( wobec każdego świadka i w każdej procedurze podpadającej pod art. 233 kk ) – pozostawałoby w poważnej sprzeczności także z prawem międzynarodowym.Regulacje z tej sfery dla prawidłowego odczytania i stosowania normy art.233§1a kk i tym samym rozstrzygnięcia nin.sprawy mają pryncypialne i kluczowe znaczenie. Dlatego też w ramach płaszczyzny prawnej do dalszych rozważań w sprawie uwzględniane być muszą:

1.Konstytucja - w zakresie stanowiącym,

a) że jest ona najwyższym prawem a jej przepisy stosuje się bezpośrednio ( art. 8 );

b) że – co dotyczy wszystkich aktów niżej podanych - ratyfikowana umowa międzynarodowa stanowi część krajowego porządku prawnego i jest stosowana bezpośrednio, z pierwszeństwem przed ustawą w razie kolizji, podobnie jak prawo stanowione przez organizację międzynarodową, której Polska jest członkiem ( art. 91 );

c) że Polska przestrzega prawa międzynarodowego ( art. 9 );

d) że przepisów z zakresu praw i wolności gwarantowanych Konstytucją nie można ograniczać dowolnie, lecz tylko z koniecznych i określonej kategorii powodów, i tylko w takim zakresie, w jakim nie niweczy się tym ( nie wypacza ) istoty tych praw ( art. 31 ust.3 );w orzecznictwie konstytucyjnym oraz literaturze nie budzi wątpliwości, iż adresatem tej normy są również sądy, bo ma ona zastosowanie także w procesie stosowania prawa ( L. M., opt.cit., s.124 ); 2. Pakt Dz.U.1967 (!).38.167 - w zakresie stanowiącym w art.14 ust 3 pkt. b i g:

b)żenikt nie może być przymuszany do zeznawania przeciwko sobie lub do przyznania się do winy;

2. Konwencja Dz.U. 93.61.284 - w zakresie objętym:

a) art.6 w przytoczonym wyżej – autonomicznym znaczeniu odpowiednich jego terminów;

b) że każda osoba oskarżona musi mieć czas i możliwość przygotowania się do obrony prawo i porozumienia się z obrońcą przez siebie wybranym;

c) art. 17 i 18 zawierającymi normy o treści, jak cyt.art.31 Konstytucji;

d) art. 32 i 46, mocą których Polska uznała wyłączną jurysdykcje Trybunału do interpretacji postanowień Konwencji i zobowiązała się przestrzegać wyroków Trybunału i je wykonywać (po to właśnie, m.in., do procedury karnej wprowadzono przepis art. 540§3 ) , a także

e) wywodzonej preambuły ( zd. 3 ) zasady praktycznej, efektywnej ochrony i realizacji gwarantowanych nią praw i wolności, będącej zasadniczym kryterium - wzorcem kontroli istnienia u sygnatariuszy Konwencji praw i wolności nią gwarantowanych oraz ich realizowania; jest ona konsekwentnie stosowana jako sposób działania Trybunału i metodologiczna podstawa wielu jego rozstrzygnięć (np. wyroki: z 15.02.2005 (...) i M. v. Wielka Brytania nr sk. 68416/01, D. v. Rosja z 13.07.2006 nr sk.4856/03); jej istota nakazuje, by gwarantujące prawa i wolności oraz ich ochronę przepisy Konwencji, jak i praw krajowych badać, interpretować, stosować i egzekwować ich przestrzegania nie tyle, co pod kątem ich treści i lokalizacji w systemie, lecz praktycznego i efektywnego działania, czemu - jak stale expressis verbis przypomina się w orzecznictwie Trybunału i literaturze - przeciwstawiane jest ich przyjmowanie lub stosowanie wobec jednostki przez władze publiczne w sposób pozorny, iluzoryczny, tylko na papierze lub taki, przy którym istota praw i wolności zostaje wypaczona lub zniweczona.

4. Karta – Dz.Urz.U.E. 2007/C 303/01 - w zakresie, w jakim:

a) w art.47 zd. 2 i 48 ust.2 prawo do obrony przyznaje każdemu ;

c) w art.52 ust.1 (odpowiednik art.32 ust.3 Konstytucji oraz art.17 i 18 Konwencji) nakazuje szanowanie istoty praw i wolności ;

b) w art.52 ust.3, zawarte w niej prawa i wolności odpowiadające gwarantowanym Konwencją (praktycznie je wszystkie), uznaje w takim samym znaczeniu i zakresie jak przyjmuje się to na gruncie Konwencji ;

5.Traktat o Unii Europejskiej Dz.U. 2004.90.864/30 - w zakresie, w jakim:

w art. 6 ust.2 i 3 stanowi, że Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, i że prawa podstawowe gwarantowane Konwencją, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa.

6. Zasada prymatu prawa wspólnotowego i jego bezpośredniego skutku - w zakresie, w jakim

- w związku z jej działaniem wobec wszystkich przepisów krajowych - wyklucza interpretowanie prawa wspólnotowego przez pryzmat tych ostatnich; jest ona swoistym superfluum norm art. 26 i 27K. o prawie traktatów ( Konwencja, Pakt, Karta, jak i Traktaty wspólnotowe jako umowami międzynarodowymi są objęte jej działaniem), co na gruncie wspólnotowym konsekwentnie potwierdzane jest w licznych wyrokach Trybunału Sprawiedliwości UE ( (...)), jak m.in. w sprawach: Flaminio Costa v. E. z 15.07.1964, C - 6/64 oraz Komisja v. Wielkie Księstwo Luksemburga z 02.07.1996, C-473/9, tezami o następującej lub podobnej treści, jak:

[…] niedopuszczalne jest odwoływanie się do przepisów krajowych w celu ograniczenia skutków obowiązywania norm prawa wspólnotowego, bowiem podważałoby to jednolitość i skuteczność tego prawa, którego przepisy są bezpośrednim źródłem praw i obowiązków dla tych wszystkich; dotyczy to również każdego sądu krajowego, którego zadaniem – jako organu państwa członkowskiego – jest ochrona praw podmiotowych przyznanych przez prawo wspólnotowe; zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego postanowienia Traktatu i bezpośrednio obowiązujące akty prawne wydane przez instytucje wspólnotowe po ich wejściu w życie nie tylko automatycznie wyłączają stosowanie (też podejmowanie) jakichkolwiek sprzecznych z nimi aktów prawa krajowego( tak źródeł i orzeczeń), ale również wykluczają przyjęcie przez parlament państwa członkowskiego nowych ustaw, które byłyby niezgodne z przepisami prawa wspólnotowego; sąd krajowy, który stosuje prawo wspólnotowe, ma obowiązek zapewnić pełną jego skuteczność, a gdy jest to konieczne – odmówić zastosowania przepisów krajowych niezgodnych z prawem wspólnotowym nawet wówczas, gdy zostały przyjęte później niż akt prawa wspólnotowego.

Już tylko w świetle tak krótkiej prezentacji powyższych źródeł, nie trudno zauważyć, że w przytaczanym zakresie tworzą one spójną, koherentną normatywnie i aksjologicznie całość, wzajemnie się przenikając i uzupełniając.Okoliczność, że trzy ostatnie spośród nich, jako elementy krajowego porządku prawnego, lokują się ponad ustawami i z pierwszeństwem stosowania przed nimi - dla prowadzonych w sprawie rozważań także ma znaczenie niebagatelne.

Niekwestionowanie największy dorobek doktryny i judykatury w objętej powołanymi źródłami materii wypracowany został na gruncie Konwencji.To akt o niedającej się przecenić sile bezpośredniego i pośredniego (orzecznictwo ETPCz, zalecenia Rady Europy) oddziaływania na treść rodzimego ustawodawstwa, praktykę jego rozumienia i stosowania.Konwencja niejednokrotnie wymuszała na krajowym ustawodawcy nowe – dostosowawcze do standardów – regulacje karno - procesowe (np. w zakresie aresztów, warunków odbywania kar, przewlekłość postępowań, asesorów etc.).Zdaniem Sądu, jest to zupełnie wystarczającym powodem, by z zachowaniem pełnej aktualności również na gruncie pozostałych wymienionych aktów prawa, dalsze analizy rozstrzyganego w sprawie problemu prowadzić głównie przez pryzmat tego właśnie aktu.

Patrząc z podanej perspektywy, stwierdza Sąd, że ustalony w sprawie nin. jako fakt procesowy problem, był już na tyle wielokrotnie badany orzeczniczo i jednolicie rozstrzygany przez ETPCz w S., że całkowicie uprawnionym jest twierdzenie o istnieniu wypracowanego wzorca wykładniczego i standardu co do zakresu działania prawa do obrony, jego rozumienia i ochrony. Stanowisko to wywodzone jest z istoty zasady domniemania niewinności, że w sprawach karnych, to na oskarżeniu ciąży udowodnienie swojego stanowiska p–ko oskarżonemu, bez uciekania się do dowodów uzyskanych przymusem, podstępem lub metodami wywierania nacisku wbrew woli oskarżonego (m.in wyroki E. L. .).Żadne celowościowe ani aksjologiczne racje, zasada prawdy materialnej ani żaden interes publiczny - choćby obiektywnie jak najbardziej słuszne – odstępstw od tych reguł usprawiedliwiać nie mogą W literaturze jednymi z nielicznych jak dotąd opracowaniami ujmującymi i analizującym wskazany problem kompleksowo tak w warstwie teoretycznej i orzeczniczej i z szerokim odwoływaniem się (ponad 100 przypisów) do relewantnej literatury i orzecznictwa, są opracowania: W. J. - Prawo do nieobciążania się w procesie karnym według standardów strasburskich (Prok.i Pr.,7-8,2015) oraz R. K. – Prawo do obrony osoby podejrzanej (Prok.i Pr.,2,2016).Wartymi zapoznania w podanej tematyce są też opracowania: W.H. B. Ś. Kilka uwag[…],Palestra, (...) M. K. - Kilka uwag […] po nowelizacji[…] (...) L.,V..LXIII,1 S.G 2016, B. G. – Prawo oskarżonego do milczenia […[ (Prok.i Pr.,7-8,2009). Ze względu na wysoce merytoryczny charakter, szczególnie wartym uwagi w sprawie źródłem, przedstawiającym teoretyczno, jak i praktyczno-prawną istotę rozważanego problemu, jest treść wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich do MS z 14.05.2018 II W510.35.2018 MM (publ. (...) Z uwagi na obszerność przytaczanych źródeł i powszechną ich dostępność zbędnym jest bliższe ich relacjonowanie. Stwierdza tylko Sąd, że w zakresie zgodnym z przyjętymi w sprawie powodami uniewinnienia oskarżonej, w pełni identyfikuje się zawartymi tam treściami.

Z kolei, gdy chodzi o judykaty ETPCz wyznaczające wskazany standard prawa do obrony (w nomenklaturze Trybunału tzw. orzeczenia pilotażowe lub case law ), to poza cyt. sprawami; S., F., Z., na uwagę zasługują, inter alia, wyroki: H. i McGuinness p-ko Irlandii z 21.12.2000, sk. 34720/97; W. p-ko Austrii z 08.04.2005, sk. 38544/97; R. p-ko Austrii z 24.03.2005, sk. 63207/00; S. p-ko Ukrainie z 19.02.2009, sk.16404/03;V. V. v. Holandii z 02.03.2006 sk.38259/03.Wszystkie one są szeroko przytaczane i omawiane w licznych źródłach, w tym wyżej przytaczanych.

Uprzedzając ewentualne zarzuty oparte na wyrażanym przez Trybunał stanowisku (sygnalizowanym zresztą w cyt. źródłach ), że prawo do mówienia nieprawdy w procesie nie jest prawem absolutnym i ma swoje granice, Sąd zwraca uwagę, że wobec przyjętych w sprawie ustaleń faktyczno-prawnych również i z punktu widzenia tychże źródeł nie ma to dla niej jakiegokolwiek relewantnego znaczenia, ani też nie może uzasadniać tezy o braku w tej kwestii jednolitej linii orzeczniczej w Trybunale.W analizowanej kwestii, w zakresie kluczowych jej elementów, jego orzecznictwo od lat jest konsekwentne i jednolite.To zresztą stale przypominany w podejmowanych orzeczeniach - określany jako wartość sama w sobie - standard działalności tego sądu. Przypadki odstępstw od tego zdarzają się raczej wyjątkowo, a jeśli już, to zawsze jest to wyraźnie komunikowane i podawane szerszej argumentacji.

Z punktu widzenia sprawy nin. przytaczane judykaty mają istotne znaczenie w zakresie, w jakim przesądzają, że w określonych - badanych in concreto - uwarunkowaniach jednym z wynikających z Konwencji standardów ochrony prawa do obrony w jego materialnym aspekcie, jest gwarantowana w jego ramach wolność od przymuszania groźbą zastosowania sankcji do samooskarżania się ( także oskarżania osoby najbliższej ). Należy go rozumieć zarówno jako zakaz przeprowadzania czynności takich przesłuchań, jak i – gdy jednak do przesłuchania doszło - zakaz negatywnego ich wykorzystywania p-ko poddanej nim osobie (lub jej najbliższemu) niezależnie od ich nazwy, formy procesowej oraz formalnego toczenia się, czy nie toczenia przeciwko niej postępowania.Reprezentatywnym wyrazem takiego właśnie - w pełni podzielanego na gruncie nin. sprawy przez Sąd - praktycznego podejścia Trybunału do omawianej kwestii jest cyt. wyrok w sprawie Z. p-ko Rosji. Jako kwestie istotną dla prezentowanych rozważań, odwołując się do w/w pkt. 3a, Sąd podnosi, że na omawianym gruncie w/g Trybunału, przesłuchaniem, a więc i dowodem, jest każdy przekaz przesłuchiwanego zarówno w znaczeniu formalnym, jak i materialnym, w tym sprowadzający się wyłącznie do odmowy zeznań lub zaprzeczenia swojego sprawstwa.W bliższy i równie praktyczny jak w ostatniej z cyt. spraw, Trybunał dał temu wyraz w cyt. sprawie F. oraz sprawie H. p-ko Armenii, stwierdzając że prawo do nieobciążania samego siebie i wolności od wskazanego wyżej rodzaju przymusu do zeznawania, rozumieć należy szeroko jako obejmujące nie tylko komunikację werbalną, lecz także dostarczanie innych niż werbalne dowodów przeciwko sobie.( L. G. kom. t.I.2., L. ).

Zdaniem Sądu opartym na wieloletnim doświadczeniu procesowym, hipokryzją byłoby niezgadzanie się z tym stanowiskiem. Zważyć należy, że krajowe przepisy procedury karnej nie przewidują środka umożliwiającego kontrole zasadności i celowości przesłuchań.Nie przewidują też możliwości sprzeciwiania się byciu świadkiem.Nie ma też w nich - rozumianej tak jak prawo do milczenia (art.175§1kpk) - możliwości odmowy zeznawania bez podawania powodów ani dotyczącej przesłuchań ( protokołów i innych nośników) normy o treści, jak zawarta w art.192a §1 kpk in fine, ani jakiejkolwiek innej możliwości kontroli ich wykorzystywania, przetwarzania i postępowania z nimi .Nie trudno więc zauważyć istnienia przez to szerokiego pola do trudnego do wykazania przez obronę niedopuszczalnego manipulowania procedurą pod pozorem legalnych działań, w kierunku obchodzenie barier – gwarancji procesowych, jakie dla oskarżenia niewątpliwie tworzą prawo do milczenia i zasady nemo se ipsum accusare tenetur oraz nemo testis idoneus in propria sua.Przepis art. 389 §1 kpk nie ma tu większego znaczenia, jako iż jego sens sprowadza się nie tyle co do zakazu uzyskiwania informacji w procesie, ile do zakazu ich procesowego wykorzystywania jako podstawy dokonywania ustaleń faktycznych, co nie jest tożsame ani z zakazem ich czytania, ani innego przetwarzania.

Trudno byłoby też nie zgodzić się z powoływanymi źródłami, że w określonych okolicznościach już sam fakt odmowy zeznawania lub odpowiedzi na odpowiednio sformułowane pytanie lub oczywiście nieudolne, pokrętne czy kłamliwe zeznawanie, realizowane przez świadka jako - w jego subiektywnym przekonaniu - najlepsza forma i wersja obrony, może stanowić przełomowy dowód przeciwko zeznającemu.Na przykład, nie ustalonego jeszcze spośród wielu na równi podejrzewanych o zbrodnie – faktycznego jej sprawcę – przesłuchuje się jako świadka z zadawaniem pytań, czy był na miejscu zbrodni, czy miał powód zabijania ofiary itp.Jako że sytuacje takie dzieją się pod groźbą sankcji za odmowę zeznawania ( art.177§1, 285 i 287 kpk) lub fałszywe zeznania, najczęściej ad hoc, w warunkach silnego stresu i zaskoczenia, bez możliwości przygotowania do obrony (w tym opracowania jej wersji) i korzystania z pomocy obrońcy ( art.6 kpk a contrario i art.87§3 kpk), wcale nie trudno z zachowanie pozorów wszelkiego legalizmu prowadzić śledztwo „na skróty’’ i uzyskiwać przełomowe dla niego informacje. Możliwości weryfikowania przez obronę legalności takich działań i udowadniania, że były podjęte planowo, intencjonalnie, fraude lub contra legem i tym samym naruszania zasad uczciwego, sprawiedliwego, rzetelnego procesu są minimalne – praktycznie wręcz żadne.Oskarżenie ex post zawsze bowiem może argumentować, że przecież informacje takie z chwilą zmiany statusu procesowego świadka przestały być dowodem, że w żaden sposób nie były przeciwko niemu wykorzystywane, że świadek już jako podejrzany i tak podał to samo, lub że i tak były znane wcześniej śledczym, lub były nieistotne i na bieg sprawy żadnego wpływu nie miały.Jak więc widać, możliwości bezprawnego i trudnego do wykrycia instrumentalnego stosowania przepisów procedury, by obchodzić wynikające z prawa do obrony gwarancje procesowe w postaci prawa do milczenia i zasad nemo se ipsum accusare tenetur oraz nemo testis idoneus in propria sua, wcale nie są małe i tylko teoretyczne - abstrakcyjne.Odnosi się to również do rodzimych regulacji i doświadczanej procesowo praktyki, czego przykładem są i przywoływane wyżej judykaty , i - in extenso - sprawa niniejsza.

Nie jest ona wcale wyjątkiem, że w tej samej sprawie, oskarżonego słucha się jako świadka na okoliczności zarzuconego mu następnie czynu, w sytuacji, kiedy faktycznie istnieje już nawet nie dostateczne podejrzenie popełnienia przestępstwa, lecz wysokie tego prawdopodobieństwo, a więc podejrzenie w stopniu wyższym niż wymagający stawianie zarzutów i wykluczającym już procedowanie z podejrzanym jak ze świadkiem (art. 313§1 kpk). Negatywne konsekwencje tego na płaszczyźnie dla prawa do obrony są daleko idące – często o nieodwracalnie niekorzystnych dla bronienia się w sprawie skutkach.W sprawie niniejszej taka właśnie sytuacja zaistniała.

Na moment przesłuchania w niej oskarżonej w charakterze świadka ( 06.02.2019 r.) - z uwagi na wykluczenie opinią pismoznawczą sprawstwa fałszerstwa przez inną osobę i treść pozostałych dowodów - wobec oskarżonej niewątpliwie wystąpiło prawdopodobieństwo dokonania tego czynu w podanym wyżej stopniu. W tej sytuacji należało odstąpić od jej przesłuchiwania w ogóle lub tylko w charakterze świadka i - stosownie do art.313§1 kpk - postawić jej zarzut lub czekać na wynik kolejnej ekspertyzy pismoznawczej, która to wydana została po niespełna 2 miesiącach od kwestionowanego przesłuchania.Podjęto jednak procedowanie z oskarżoną jako świadkiem, co nie tylko, że było wbrew przepisom procedury, ale i poprawnej stosowanej standardowo metodologii prowadzenia śledztw w sprawach sfałszowania podpisów.W konsekwencji wykreowało to sytuację, w której prawdopodobieństwo doprowadzenia oskarżonej do popełnienia kolejnego przestępstwa mogło eliminować jedynie nie korzystanie przez nią we własnej sprawie w nieskrępowany i swobodny sposób z prawa do obrony, tak w znaczeniu formalnym, materialnym i przytoczonych wyżej paremii, a więc praktycznie tylko obciążanie - w szerokim tego słowa znaczeniu - samej siebie sprawstwem przestępstwa.

Dlatego też w tym aspekcie faktyczno-prawnym sprawy, z uwagi na:

- przytaczane normy art. 31ust 2 i ust.3 in fine Konstytucji RP, art. 17oraz 18 Konwencji i 52 ust.1 Karty, nakazujące szanowanie praw i wolności innych i zakazujące nadużywania prawa w tej płaszczyźnie poprzez stosowanie go w sposób wypaczający jego istotę i zakładany rezultat (ratio legis),

- wynikającą z zasady wykładania przepisów prawnych systemowo, w zgodzie z ich hierarchią i we wzajemnym powiązaniu konieczność zapewnienia pełnej spójności i koherentności między art. 6, 74§1, 74§ 2 i 3 a contrario, 171§5 pkt.1 i §7 kpk i art. 2331a kk a resztą przepisów kpk oraz odnoszącymi się do nich przytaczanymi - normatywnymi i orzeczniczymi standardami konstytucyjnymi i międzynarodowymi,

- wynikającą z zastosowania powyższych zasad i przepisów niemożność osiągnięcia na gruncie faktów ustalonych w sprawie nin. jako prawidłowego innego rezultatu wykładni art.233§1a kk , niż prezentowany w przytaczanych przez Sąd - jako aprobowane - żródłach orzeczniczych i teoretycznych,

- zasadę efektywnej i praktycznej ochrony praw i wolności podstawowych,

zdaniem Sądu, przyjąć należy, iż zachowanie objęte normą przepisu art.233§1a kk należy traktować jako pozbawiony cech bezprawności w rozumieniu art.1§1kk w następujących uwarunkowaniach :

1) kiedy zeznawanie miało miejsce w toku już prowadzonego przeciwko świadkowi w tej samej lub innej sprawie procesu karnego - choćby w cytowanym autonomicznym znaczeniu tego pojęcia - i dotyczyło materii relewantnej dla zarzuconej mu następnie w którejś z nich odpowiedzialności karnej, a więc materii objętej granicami tego oskarżenia,

2) kiedy doszło do tego podstępnie, w złej wierze, z instrumentalnym stosowaniem prawa – tak contra, jak i fraude legem, w tym pod tzw. przykrywką lub w istocie dla pozoru lub intencjonalnym wykorzystaniem innej sprawy na potrzeby przyszłego, planowanego przeciwko jednostce lub jej bliskiemu procesu o przestępstwo, w sytuacji kiedy organy miały wiedzę, że może ona mieć z tym karalny związek.

Zdaniem Sądu, już tylko wobec dotychczasowych rozważań stwierdzić należy zaistnienie w sprawie wystarczających okoliczności do wydania w niej wyroku uniewinniającego A. M. od popełnienia zarzuconego jej czynu.

Zdaniem Sądu, rozstrzygnięcie powyższej treści jest uzasadnione również na innej płaszczyźnie prawnej sprawy. Przedstawienie jej należy uznać za przydatne i dla przyszłej praktyki, i jako argumenty mogące dodatkowo wzmacniać prawidłowość i słuszność podjętego wyrokiem rozstrzygnięcia.

Opisane procesowanie w sprawie, łącznie ze „sztucznym’’(bo, jaki praktyczny i prawny cel miałoby to realizować) wyłączeniem następnie do odrębnego prowadzenia sprawy o fałszywe zeznania i toczeniem się równoległe p-ko oskarżonej obu postępowań - przez co trudno mówić, czy w którejkolwiek z tych spraw może ona w pełny, gwarantowany każdemu sposób korzystać z prawa do obrony - narusza bowiem Konstytucje RP, jak i europejskie oraz wspólnotowe ustawodawstwo i standardy praw człowieka z zakresu ochrony informacji o osobie i życia prywatnego.

Punktem wyjścia do rozważań w tym aspekcie sprawy jest okoliczność, że informacje o osobie mogą być pozyskiwane, gromadzone, przetwarzane i deponowane jedynie na podstawie ustawy w zakresie i w trybie oraz dla celów nią określonych.Taka regulacja zawiera się w art. 51 Konstytucji RP, przepisach (...) i wielu jeszcze innych.Wszystkie z nich łączy zasada, że każda informacja o osobie nie spełniająca któregokolwiek z przytoczonych warunków jest informacją nielegalną, która – jeśli została jednak pozyskana, a nie dokonał tego z urzędu jej deponent - winna zostać usunięta lub sprostowana na żądanie każdego, kogo dotyczy.Co niezmiernie istotne, to że mówiący o tym przepis art. 51 ust.4 Konstytucji RP- w świetle zgodnego stanowiska i judykatury, i doktryny - to tzw. norma self executing – norma samowykonalna, bez potrzeby odwoływania się do ustawy.Jest t o jeden z nielicznych przepisów konstytucyjnych, do którego bezspornie w pełni odnosi się art.8 ust.2 Konstytucji.Mając dalej na uwadze przepisy (...) (art.6), oraz że zeznanie świadka niewątpliwie jest informację o osobie, i że pojęciem informacji obejmuje się też informacje pozajęzykowe, niewerbalne (B./K./L.,kom.do art.4 (...),L.), to zdaniem Sądu - skoro w świetle powołanych wyżej przepisów i standardów prawnych do przesłuchiwania oskarżonej w sprawie jako świadka w ogóle dojść nie powinno - odebranie od niej zeznań uznać należy za niezgodne z ustawą w rozumieniu i Konstytucji i (...).W konsekwencji, za takie uznać też należy dalsze przetwarzanie ich przeciwko oskarżonej przez kwalifikowanie jako zeznań fałszywych w rozumieniu art. 233§ 1-3 kk i wygenerowanie na ich podstawie nowego oskarżenia. Z nielegalnie - sprzecznie z Konstytucją i ustawą zebranych danych o obywatelu, także gdy pozyskano je od niego samego - nie można jednak tworzyć prawnie skutecznego zarzutu popełnienia przez niego przestępstwa fałszywych zeznań.Byłoby to nie tylko naruszające normę art.31ust 3 i 7 Konstytucji ( też art.17 i 18 Konwencji, art.52ust.3 Karty) stosowanie prawa w złej wierze, w sposób wypaczający jego istotę oraz zasadę praworządności, lecz wręcz przykładem jego wykładni ad absurdum, zważywszy jeszcze jako standard praw podstawowych, że państwo poprzez wadliwe procedowanie z obywatelem nie może wikłać go w popełnienie przestępstwa i następnie skutecznie żądać jego karania za to ( inter alia, wyroki: E. R. v.Litwie z 05.02.2008,sk.744420/01;T. de C. v. Portugalii z 09.06.1998, sk.25829/94).W szczególności jednak, w świetle wskazanych uregulowań, zeznania oskarżonej nie powinny istnieć i stąd jako takie właśnie - jako non existens- nie mogące wywoływać żadnych skutków prawnych - należy je traktować (inter alia, wyrok ETPCz: S and M. v. Z.. Królestwo z 04.12.2008, sk.30562/04). Reasumując tą część rozważań, stwierdza Sąd, że już tylko w tym prawno - faktycznym aspekcie sprawy, oskarżenie A. M. nie może być uznane za zgodne z prawem, bowiem nie można przyjmować, że jej sporne zeznania są zeznaniami złożonymi na podstawie ustawy ( przepisów kpk) w rozumieniu art.233§1 kk in fine.

W konsekwencji więc również i powyższego – wobec braku w czynie oskarżonej kompletu ustawowych znamion przestępstwa stypizowanego w art.233§1a kk. - oskarżona musiała zostać w sprawie uniewinniona.

4.  KARY, Środki Karne, PRzepadek, Środki Kompensacyjne i
środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się
do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

5.  Inne ROZSTRZYGNIĘCIA ZAwarte w WYROKU

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

6.  inne zagadnienia

W tym miejscu sąd może odnieść się do innych kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia,
a niewyjaśnionych w innych częściach uzasadnienia, w tym do wyjaśnienia, dlaczego nie zastosował określonej instytucji prawa karnego, zwłaszcza w przypadku wnioskowania orzeczenia takiej instytucji przez stronę

7.  KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Art. 632 pkt. 2 kpk

Z uwagi na treść rozstrzygnięcia koszty procesu łącznie z kosztami obrony oskarżonej wykonywanej przez adw. z wyboru zostały zasądzone od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonej.

7.  Podpis

(-)W. B.