Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2021r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 stycznia 2021r. w Warszawie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rekompensatę z tytułu pracy w warunkach szczególnych

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 28 lutego 2020 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

M. K. w dniu 30 marca 2020r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 28 lutego 2020r., znak: (...), odmawiającej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wskazując że organ rentowy błędnie nie uwzględnił jako okresu pracy w warunkach szczególnych okresu pełnienia funkcji dyrektora szkoły od 1 września 2001r. do 31 sierpnia 2017r. Ubezpieczona zaznaczyła, że jako pracownik pedagogiczny była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie Karty Nauczyciela (odwołanie z dnia 30 marca 2020r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że w Zespole Szkół Ogólnokształcących w J. ubezpieczona zajmowała stanowiska: wychowawcy od 1 września 1993r. do 31 sierpnia 2001r., dyrektora od 1 września 2001r. do 31 sierpnia 2017r. oraz pedagoga i wicedyrektora od 1 września 2017r. do 30 sierpnia 2019r. Do stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględniono ubezpieczonej okres jej zatrudnienia na stanowisku nauczyciela w wymiarze 12 lat, 4 miesięcy i 29 dni. Nie został zaś uwzględniony okres od 1 września 2001r., kiedy ubezpieczona pełniła funkcję dyrektora (odpowiedź na odwołanie z dnia 15 kwietnia 2020r., k. 7 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. K., ur. (...), pracowała w Szkole (...) w J. od 1 września 1981r. do 31 sierpnia 1989r. na stanowisku nauczyciela. Następnie w okresie od 1 sierpnia 1991r. do 31 sierpnia 1993r. jako osoba współpracująca podjęła zatrudnienie w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) z siedzibą w J. (świadectwa pracy z dnia 1 września 1989r. i 15 maja 1997r. – akta kapitałowe).

W okresie od 1 września 1993r. do 30 sierpnia 2019r. pracowała w Zespole Szkół Ogólnokształcących w (...) w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z 30 sierpnia 2019r., k. 5-6 a.s., zaświadczenia Zespołu Szkół Ogólnokształcących w (...) w J. z dnia 30 marca 2020r., z dnia 2 czerwca 2020r. i z dnia 10 czerwca 2020r., k. 4, 15 i 21 a.s., akt mianowania z dnia 1 września 1993r. – akta osobowe, zeznania ubezpieczonej, k. 63 a.s.).

W skład Zespołu Szkół wchodzą szkoła podstawowa i gimnazjum. W obu szkołach realizowany jest program szkoły masowej dostosowany do potrzeb chorych dzieci. Naukę organizuje się w kilkuosobowych lub kilkunstoosobowych klasach dla uczniów z chorobami psychicznymi oraz zaburzeniami i zachowaniami (...). Ubezpieczona była wychowawcą od 1 września 1993r. do 31 sierpnia 2001r. Następnie od 1 września 2001r. do 31 sierpnia 2017r. pełniła funkcję dyrektora szkoły, a od 1 września 2017r. do 30 sierpnia 2019r. łączyła funkcję pedagoga i wicedyrektora. Do zadań ubezpieczonej jako dyrektora szkoły należało wykonywanie nadzoru nad właściwą realizacją programu nauczania oraz zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych szkoły, uzupełnianie zasobów szkoły w pomoce naukowe, pozyskiwanie sponsorów, organizowanie opieki i pomocy psychologiczno-pedagogicznej, współpraca z innymi ośrodkami przeznaczonymi dla dzieci i młodzieży z dysfunkcjami, zatrudnianie pracowników szkoły czy przyjmowanie na praktyki studentów uczelni wyższych. Nadto ubezpieczona opracowywała plan nadzoru pedagogicznego, harmonogram oraz tematykę ewaluacji i szkoleń dla nauczycieli, a także plan pracy dla poszczególnych szkół. Ubezpieczona w trakcie pełnienia funkcji dyrektora wykonywała również obowiązki nauczyciela. Liczba godzin nauczania różniła się w poszczególnych latach jej pracy i była określana przez organ prowadzący. M.in. w uchwale Nr 135/13 Sejmiku Województwa (...) z dnia 16 lipca 2013r. w sprawie zasad udzielania i rozmiaru obniżek tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dla nauczycieli, którym powierzono stanowiska kierownicze w jednostkach oświatowych, dla których organem prowadzącym jest Samorząd Województwa (...), określono w § 2 ust. 1, że nauczycielom, którym powierzono stanowisko kierownicze w jednostkach oświatowych, obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć do 4, 3 lub 2 godzin dla dyrektora zespołu szkół - w zależności od liczby oddziałów (pismo z dnia 17 września 2019r., k. 27 tom III akt emerytalnych, uchwała z dnia 15 lipca 2013r., k. 16-17 a.s., karta oceny pracy z dnia 2 kwietnia 2012r., k. 145 akt osobowych i zeznania ubezpieczonej, k. 63 a.s.).

Ubezpieczona przebywała na zasiłkach chorobowych i opiekuńczych w okresach: od 20 kwietnia 1994r. do 26 kwietnia 1994r., od 21 listopada 1994r. do 23 listopada 1994r., od 2 stycznia 1995r. do 13 stycznia 1995r., od 16 stycznia 1995r. do 22 stycznia 1995r., od 16 października 1995r. do 19 października 1995r., od 10 kwietnia 1996r. do 12 kwietnia 1996r., 10 kwietnia 1998r. oraz od 19 listopada 2018r. do 30 listopada 2018r. (załącznik do świadectwa pracy z dnia 30 sierpnia 2019r., k. 7 a.s.). M. K. w dniu 21 listopada 2008r. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę. Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy decyzją z dnia 22 stycznia 2009r., znak: NE/4127735/10, odmówił ubezpieczonej prawa do świadczenia, ponieważ nie udokumentowała co najmniej 30-letniego stażu pracy oraz nie rozwiązała stosunku pracy (wniosek z dnia 21 listopada 2008r. i decyzja z dnia 22 stycznia 2009r., tom I akt emerytalnych).

W dniu 30 sierpnia 2019r. ubezpieczona złożyła kolejny wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 10 września 2019r., znak: (...), organ rentowy przyznał ubezpieczonej emeryturę w kwocie zaliczkowej, a następnie w decyzji z dnia 28 lutego 2020r., znak: (...), przyznał emeryturę od 1 sierpnia 2019r. Jednocześnie kolejną decyzją z dnia 28 lutego 2020r., znak: (...), odmówiono M. K. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, ponieważ do dnia 31 grudnia 2008r. nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy uwzględnił jedynie 12 lat, 4 miesiące i 29 dni pracy ubezpieczonej na stanowisku nauczyciela, w okresach: od 1 września 1981r. do 22 stycznia 1986r., od 16 maja 1986r. do 26 czerwca 1986r., od 1 września 1993r. do 19 kwietnia 1994r., od 27 kwietnia 1994r. do 20 listopada 1994r., od 24 listopada 1994r. do 1 stycznia 1995r., od 14 stycznia 1995r. do 15 stycznia 1995r., od 23 stycznia 1995r. do 15 października 1995r., od 20 października 1995r. do 9 kwietnia 1996r., od 13 kwietnia 1996r. do 9 kwietnia 1998r. oraz od 11 kwietnia 1998r. do 31 sierpnia 2001r. (wniosek z dnia 30 sierpnia 2019r. oraz decyzje z dnia 10 września 2019r. i z dnia 28 lutego 2020r., k. 1, 19, 39 i 43 tom III akt emerytalnych).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, które zostały ocenione jako wiarygodne, gdyż korespondowały ze sobą oraz z zeznaniami ubezpieczonej, które – podobnie jak dokumenty – zasługiwały na wiarę i także stanowiły podstawę ustaleń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. K. podlegało oddaleniu.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegała się ubezpieczona, została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2018r., poz. 1924). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia regulują art. 21-23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy emerytalnej. W art. 21 ust. 1 ww. ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy pomostowej wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy emerytalnej, wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy pomostowej należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998r. Słuszność wskazanej interpretacji potwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 17 grudnia 2015r. (III AUa 717/15, Lex nr 1964970).

Jeśli chodzi o wskazane wyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948r., które przed 1 stycznia 2009r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej.

Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997r., II UKN 417/97 i z dnia 21 listopada 2001r., II UKN 598/00). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest jednak dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowi dowodu tego, co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej, ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013r., III AUa 783/13). Jednak w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego, dla wykazania okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przez Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być więc udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Z tego wynika, że brak świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, czy odpowiedniej adnotacji pracodawcy w świadectwie pracy, a więc dokumentów wystawianych przez pracodawcę zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, nie niweczy możliwości ustalenia, że zatrudnienie w danym okresie powinno było kwalifikowane jako wykonywane w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze. Jednak, by poczynić tego rodzaju ustalenie powinny być przestawione dowody, które nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że w danym okresie wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę, na jaką wskazuje wykaz A stanowiący załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W analizowanej sprawie pierwszorzędne znaczenie miało ustalenie, czy M. K. legitymuje się 15 - letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Przypomnieć należy, że organ rentowy uwzględnił ubezpieczonej okres zatrudnienia na stanowisku nauczyciela w łącznym wymiarze 12 lat, 4 miesięcy i 29 dni. Odmówił natomiast uwzględnienia okresu jej zatrudnienia, kiedy pełniła funkcję dyrektora szkoły, a Sąd podzielił słuszność takiego stanowiska. Co prawda pracodawca wystawił ubezpieczonej świadectwo pracy, w którym wskazał, że wykonywała pracę w warunkach szczególnych od 1 września 1993r. do 31 grudnia 2008r. Dodatkowo w zaświadczeniu z dnia 10 czerwca 2020r. potwierdził, że M. K. świadczyła swoje obowiązki stale i w pełnym wymiarze czasu, wymienione w § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd jednak dokumentu potwierdzającego pracę w warunkach szczególnych w okresie od 1 września 2001r. do 31 grudnia 2008r. nie uwzględnił. Zgodnie z § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., na który powołał się pracodawca ubezpieczonej, nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1982r. Nr 3, poz. 19, Nr 25, poz. 287, Nr 31, poz. 214 i z 1983 r. Nr 5, poz. 33), określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze. Również art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2021r., poz. 291) stanowi w ust. 3, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.). Z cytowanej regulacji art. 32 ust. 3 wynika więc, że szczególny charakter posiada jedynie praca osób zatrudnionych w charakterze "nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych". Karta Nauczyciela w brzmieniu wskazanym w powyższym przepisie w art. 1 stanowiła, że: "ustawie podlegają:

1)  nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni państwowych szkół i innych placówek oświatowych i szkoleniowych, wychowawczych, opiekuńczo-wychowawczych, utworzonych i działających na podstawie ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160, z 1971 r. Nr 12, poz. 115, z 1972 r. Nr 16, poz. 114 i z 1975 r. Nr 45, poz. 234),

2)  nauczyciele i wychowawcy placówek leczniczych, leczniczo-wychowawczych i leczniczo-opiekuńczych,

3)  nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zakładów poprawczych, schronisk dla nieletnich, rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych oraz szkół przy zakładach karnych,

4)  pracownicy pedagogiczni bibliotek szkolnych i pedagogicznych, ośrodków metodycznych i placówek poradnictwa wychowawczo-zawodowego,

5)  nauczyciele zatrudnieni w szkołach, placówkach kształcenia artystycznego dzieci i młodzieży, placówkach wychowawczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych, prowadzonych przez związki spółdzielcze, instytucje i organizacje społeczne prowadzące statutową działalność oświatowo-wychowawczą i kształcenie artystyczne,

6)  nauczyciele zatrudnieni w organach administracji państwowej na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w zakresie ustalonym ustawą,

7)  nauczyciele zatrudnieni w organizacjach politycznych i społecznych oraz w związkach zawodowych na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w zakresie ustalonym ustawą.”

W analizowanej sprawie nie budziło wątpliwości, że M. K., będąc zatrudniona na stanowisku nauczyciela, wykonywała pracę, o której mowa w art. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, która jest pracą w szczególnym charakterze. Sporne jest natomiast, czy pełniąc funkcję dyrektora, może być zaliczona do grona pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze. Analizując to zagadnienie, poza przepisami, które zostały wskazane, istotne jest również brzmienie przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz. U. z 2019r., poz. 2215). Zgodnie z art. 86 tej ustawy, nauczyciel oraz członek jego rodziny mają prawo do zaopatrzenia emerytalnego określonego w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z uwzględnieniem przepisów ustawy, z tym że nauczyciel zaliczany jest do pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze. Wymieniony przepis przyznaje nauczycielom prawo do zaopatrzenia emerytalnego określonego w ustawie emerytalnej, ale z uwzględnieniem przepisów Karty, w tym szczególnego uregulowania zawartego w art. 91b ust. 1. Zdaniem Sądu Okręgowego oznacza to, że nauczyciel wykonujący pracę nauczycielską, uznawaną zgodnie z cytowanym wyżej § 15 rozporządzenia Rady Ministrów za pracę w szczególnym charakterze, może nabyć prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 rozporządzenia, przy czym z mocy szczególnych uregulowań Karty Nauczyciela do okresu zatrudnienia w szczególnym charakterze może być zaliczony również okres pracy nauczycielskiej w publicznych szkołach, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela wykonywanej w wymiarze nie niższym niż połowa obowiązującego wymiaru zajęć. W odniesieniu do takich nauczycieli nie znajduje zastosowania § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów, gdyż ich sytuację regulują przepisy szczególne zawarte w Karcie Nauczyciela. Zajęte przez Sąd Okręgowy stanowisko znajduje oparcie w poglądzie Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 12 lutego 1985r. (II UR 2/85), w którym Sąd ten dokonując wykładni § 15 rozporządzenia Rady Ministrów stwierdził, iż powołany przepis należy rozumieć w ten sposób, że nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1 - 7 Karty Nauczyciela, jako uznany za pracownika w szczególnym charakterze, może nabyć prawo do emerytury także na zasadach określonych w § 4 tego rozporządzenia. Jednakże w takiej sytuacji przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnym charakterze podlegają uwzględnieniu także okresy pracy nauczycielskiej, wymienionej w art. 1 pkt 1 - 5 Karty, wykonywanej w wymiarze nie niższym niż połowa obowiązującego wymiaru zajęć. Pogląd ten zachowuje są aktualność również w odniesieniu do stanu prawnego obowiązującego w okresie objętym sporem z uwagi na charakter jednostki zatrudniającej ubezpieczoną, który jest tożsamy temu, który określały przepisy, do których odwoływał się Sąd Najwyższy w powołanym orzeczeniu.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, zasadne było uwzględnienie M. K. do stażu pracy w szczególnym charakterze tych okresów, które organ rentowy wymienił w zaskarżonej decyzji. Wówczas ubezpieczona prowadziła zajęcia w pełnym wymiarze godzin, ale będąc już dyrektorem – co potwierdziła w zeznaniach – korzystała ze zniżki godzin. Co prawda nie pamiętała, jak duża ta zniżka była i jak dokładnie kształtowała się w poszczególnych latach, ale – biorąc pod uwagę dokumenty, który zostały dołączone do odwołania, a dotyczące lat późniejszych – można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że w wyniku zniżki godzin dla dyrektora, ubezpieczona będąc dyrektorem szkoły, wykonywała pracę nauczyciela w wymiarze niższym niż połowa obowiązującego wymiaru godzin. W tym zakresie po stronie ubezpieczonej była inicjatywa dowodowa. To ubezpieczona, jako wnioskująca o przyznanie prawa do rekompensaty, powinna wykazać, że w latach 2001 – 2008, kiedy pełniła funkcję dyrektora, pracowała jako nauczyciel w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego nauczycieli wymiaru godzin. M. K. na tę okoliczność nie przedstawiła jednak odpowiednich dowodów, a Sąd nie był obligowany, aby za ubezpieczoną ich poszukiwać. Ocenił więc, że nie zostało dowiedzione, by M. K. w okresie od 1 września 2001r. do 31 grudnia 2008r. w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru godzin wykonywała pracę nauczyciela. Z tych względów okresu tego, ani jego części nie można było wliczyć do wymaganego dla uzyskania rekompensaty 15 - letniego stażu pracy w szczególnym charakterze.

Świadczenie pracy nauczycielskiej w obniżonym wymiarze w sytuacji ubezpieczonej spowodowane było pełnieniem przez nią od dnia 1 września 2001r. funkcji dyrektora szkoły, skutkującym zmniejszeniem wymiaru czasu pracy nauczycielskiej. To obniżenie pozostaje jednak bez wpływu dla oceny zasadności żądania przyznania rekompensaty, o tyle, że ubezpieczona z faktu tego obniżenia nie może wywodzić dla siebie korzystniejszych zasad ustalania okresów pracy w szczególnym charakterze niż osoby, które takiej funkcji nie pełniły i z obniżenia nie korzystały.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w żadnej mierze nie zmienia zaprezentowanej oceny również okoliczność łączenia przez ubezpieczoną funkcji dyrektora szkoły z pracą nauczycielską. Przepisy art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty oraz art. 42 ust. 6 Karty Nauczyciela, regulujące kwestię warunków, jakie powinien spełniać kandydat na dyrektora szkoły oraz związane z przyjęciem tej funkcji obniżenie wymiaru czasu pracy nauczycielskiej, nie mogą być rozumiane jako kreujące wyjątkową pozycję nauczyciela dyrektora w zakresie spełniania warunków koniecznych dla ustalenia prawa do emerytury na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej, w odróżnieniu od pozostałych nauczycieli. Wskazane przepisy nie odnoszą się bowiem do tych warunków. Ponadto, dokonane obniżenie wymiaru czasu pracy nauczycielskiej ubezpieczonej w związku z podjęciem się przez nią pełnienia funkcji dyrektora szkoły, oparte na art. 42 ust. 6 Karty Nauczyciela, nie może być rozumiane jako samodzielna podstawa dla określania wymiaru czasu takiej pracy, wymaganego dla ustalenia prawa do emerytury, w oderwaniu od reguły określonej w art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela, która stanowi punkt wyjścia dla dokonania oceny spełniania wymogu pracy w określonym wymiarze na potrzeby ustalenia prawa do emerytury, przy uwzględnieniu ustalonego w nim tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, dla nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć.

Przyjęta przez Sąd ocena braku wyjątkowej pozycji dyrektora szkoły przy dokonywaniu oceny spełnienia przez niego warunków do ustalenia prawa do emerytury w zakresie wymagań dotyczących wymiaru czasu pracy nauczycielskiej, znajduje potwierdzenie w przyjętym w orzecznictwie poglądzie, zgodnie z którym przepisy § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 oraz § 15 rozporządzenia Rady Ministrów nie przewidują możliwości zaliczenia nauczycielom do okresów pracy w szczególnym charakterze jakichkolwiek innych okresów zatrudnienia poza pracą nauczycielską, w tym nawet uznanych w myśl tego rozporządzenia za wykonywane w szczególnym charakterze (lub w szczególnych warunkach), ale nie będących pracą nauczycielską (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2005r., II UK 137/04). Za tak kwalifikowaną pracę nie można było uznać wykonywanych przez ubezpieczoną czynności w ramach pełnionej funkcji dyrektora szkoły. Prowadzenie kadr, zajmowanie się bezpieczeństwem szkoły, funkcjonowaniem kuchni oraz sekretariatu, organizacją pracy dydaktycznej nauczycieli zatrudnionych w szkole oraz organizacją gospodarki finansowej szkoły, choć istotne z punktu widzenia prawidłowego funkcjonowania szkoły i typowe dla tej funkcji, w żadnej mierze nie mogą być uznane za pracę w ramach zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, a tylko takie prace stanowią pracę nauczycielską w rozumieniu § 15 rozporządzenia Rady Ministrów, wykonywaną przez nauczycieli w szkołach publicznych, stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela.

Uwzględniając powołane okoliczności Sąd ocenił, że odwołanie M. K., jako bezzasadne, musiało podlegać oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.