Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Bogdan Świerczakowski

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 6 października 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko F. F.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 2 grudnia 2020 r., sygn. akt IV C 596/18

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz F. F. kwotę 4067 (cztery tysiące sześćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Bogdan Świerczakowski

Sygn. akt V ACa 432/21

UZASADNIENIE

Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł pozew przeciwko F. F. o wydanie nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, wnosząc o zasądzenie kwoty 149.001,87 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP rocznie ale nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie aktualnie: 10,00 %, liczonymi od dnia 20 stycznia 2017r. do dnia zapłaty.

Nakazem zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie wydał nakaz zapłaty uwzględniający powództwo, a postanowieniem z dnia 18 września 2017 r. Sąd ten nadał nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności. 5 grudnia 2017 r. pozwany F. F. złożył zażalenie na postanowienie o nadaniu nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności oraz sprzeciw od nakazu zapłaty, wraz z wnioskiem przywrócenie terminu do jego złożenia.

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2017 r. Sąd Rejonowy Lublin- Zachód w Lublinie uchylił postanowienie o nadaniu nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności, a postanowieniem z dnia 16 stycznia 2018 r. odrzucił wniosek o przewrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty. W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wyjaśnił, że nakaz zapłaty nie został pozwanemu skutecznie doręczony, a zatem należało uznać, że pozwany złożył sprzeciw w terminie.

Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego 5.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawa faktyczna wyroku jest następująca.

W Dniu 18 grudnia 2015 r. strony zawarły umowę pożyczki ekspresowej numer (...) rachunek nr (...). Zgodnie z tą umową powód udzielił pozwanemu pożyczki ekspresowej w kwocie 150.000 zł, zaś pozwany zobowiązał się do zwrotu pożyczki wraz z należnymi odsetkami oraz do zapłacenia opłat i prowizji należnych powodowi. W § 16 umowy strony ustaliły, że w okresie korzystania z pożyczki pożyczkobiorca zobowiązuje się do niezwłocznego poinformowania Banku o zmianie: imienia, nazwiska, adresu zamieszkania, adresu do korespondencji, serii i numeru dokumentu tożsamości oraz miejsca pracy. Adresem zamieszkania pozwanego zgodnie z umową pożyczki była W., ul. (...).

Pozwany rozpoczął obsługę pożyczki ekspresowej zgodnie z umową. Następnie jednak zaprzestał dokonywania wymaganych płatności.

W związku z wystąpieniem zadłużenia przeterminowanego i brakiem jego spłaty przez pozwanego, powód w dniu 2 sierpnia 2016 r. wezwał pozwanego do spłaty zadłużenia przeterminowanego pod rygorem wypowiedzenia umowy, z poinformowaniem o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację. Wezwanie to wysłane zostało na adres pozwanego z umowy - W. ul. (...). Wróciło bez podpisu pozwanego, ale też bez żadnej adnotacji o niewłaściwym adresie czy wyprowadzce adresata lub o nieodebraniu przesyłki z placówki pocztowej w terminie 14 dni.

W marcu 2017 r. Pozwany wyprowadził się i zamieszkał w W., pod adresem ul. (...)

Z uwagi na brak wymaganej płatności powód w dniu 3 września 2016 r. wysłał do pozwanego oświadczenie z wypowiedzeniem urnowy, na adres W. ul. (...). Wezwanie to również wróciło bez podpisu pozwanego, ale także bez żadnej adnotacji o niewłaściwym adresie czy wyprowadzce adresata lub o nieodebraniu przesyłki z placówki pocztowej w terminie 14 dni.

Pismem z dnia 28 listopada 2016 powód wezwał pozwanego do dobrowolnego spełnienia świadczenia lub ustalenia ugodowych warunków spłaty. Powód nie złożył do akt potwierdzenia doręczenia tego wezwania.

W oparciu o księgi Banku Powód wyliczył, że przysługuje mu roszczenie w łącznej kwocie 149.001,87 zł, na które składa się kapitał w kwocie 142.175,50 zł i odsetki w kwocie 6 826,37 zł.

W ramach oceny dowodów Sąd zauważył, że pozwany stwierdził, że nie przypomina sobie aby dostał wypowiedzenie umowy w 2016 r., zaś pełnomocnik powoda pomimo prawidłowego powiadomienia, nie stawił się na rozprawę w dniu 2 grudnia 2020 r. nie ustosunkował się do twierdzeń pozwanego, a przede wszystkim nie wyjaśnił, dlaczego do akt dołączono potwierdzenia wysłanych do pozwanego pism, bez jego podpisu i bez żadnej adnotacji poczty. Mając zatem na uwadze treść dokumentów w postaci potwierdzeń doręczenia pism bez podpisu pozwanego i bez żadnego wyjaśnienia przyczyn braku tego podpisu, Sąd Okręgowy uznał, że omawiane pisma, w tym przede wszystkim wypowiedzenie umowy, nie zostały pozwanemu skutecznie doręczone.

Zdaniem Sądu Okręgowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, ponieważ nie zostało wykazane, by umowa uległa rozwiązaniu.

Zgodnie z § 24 umowy powodowy bank miał prawo wypowiedzieć umowę pożyczki w przypadku jeżeli pożyczkobiorca nie zapłacił w terminie określonym w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności po uprzednim poinformowaniu pożyczkobiorcy o konieczności spłaty zaległych rat w terminie 7 dni od otrzymania informacji o braku spłaty wymaganej części zadłużenia. Ponieważ pozwany nie wywiązywał się z obowiązku terminowego spłacania rat zadłużenia, bank miał prawo wezwać go do spłaty przeterminowanego zadłużenia i w przypadku nie uregulowania zaległości, do wypowiedzenia umowy.

Bank nie zdołał jednak udowodnić tego, że skutecznie wysłał do pozwanego wezwanie z dnia 2 sierpnia 2017 r. oraz wypowiedzenie z dnia 2 września 2016 r. i to nie dlatego, że wysyłał korespondencję na dotychczasowy adres, gdyż taki adres podał pozwany w umowie a w jej § 16 zobowiązał się do niezwłocznego poinformowania Banku o zmianie adresu zamieszkania w okresie korzystania z pożyczki. Adres był wiec prawidłowy.

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego art. 131 do art. 147 normują kwestię doręczeń pism i wezwań w procesie cywilnym. Poza procesem kwestię doręczeń normuje ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe Dz.U.2020.1041 j.t. oraz rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego (Dz.U.2020.1026 j.t.). Zgodnie z art. 3 pkt 23 prawa pocztowego przez przesyłkę rejestrowaną należy rozumieć przesyłkę pocztową przyjętą za pokwitowaniem przyjęcia i doręczaną za pokwitowaniem odbioru. Zgodnie z art. 17, potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego wydane przez placówkę pocztową operatora wyznaczonego ma moc dokumentu urzędowego. Zgodnie natomiast z art. 32 prawa pocztowego przesyłkę pocztową, której nie można doręczyć adresatowi, operator pocztowy, który zawarł z nadawcą umowę o świadczenie usługi pocztowej, zwraca nadawcy. § 37 rozporządzenia stanowi, że przesyłki pocztowe operator wyznaczony wydaje adresatowi w placówce oddawczej w terminie 14 dni, zwanym dalej „terminem odbioru”. Zatem Sąd w tej sprawie mógłby przyjąć, że wezwanie i wypowiedzenie zostały pozwanemu skutecznie doręczone w dwóch przypadkach: gdyby pozwany lub wymieniona w prawie pocztowym (art. 37) osoba potwierdziła własnoręcznym podpisem odbiór przesyłki lub gdyby przesyłka została zwrócona z uwagi na nie odebrania jej z placówki przez adresata w terminie 14 dni. W sytuacji natomiast gdyby przesyłka została zwrócona z uwagi na wyprowadzkę pozwanego, Sąd mógłby uznać, że przesyłka nie została pozwanemu doręczona z jego winy, z racji nie powiadomienia o zmianie miejsca zamieszkania.

Tak mogłoby być jednak tylko wtedy gdyby Sąd miał wiedzę dlaczego Poczta zwróciła przesyłkę nadawcy. Takiej wiedzy Sąd nie ma bowiem potwierdzenia doręczenia (k. 78 i 80) nie zawierają żadnej adnotacji Poczty o przyczynach zwrotu przesyłki bez podpisu jej adresata. W ogóle zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia jaka była przyczyna zwrotu przesyłki. W tej sytuacji Sąd Okręgowy przyjął, że wezwanie i wypowiedzenie nie zostały pozwanemu skutecznie doręczone. Zatem skoro wypowiedzenie umowy nie zostało skutecznie doręczone to umowa pożyczki nie została wypowiedziana, a zatem obowiązuje nadal. W tej sytuacji powodowy Bank nie był uprawniony do żądania zwrotu całej kwoty pożyczki, a jedynie do zwrotu zaległości. Z takim roszczeniem powód jednakże nie wystąpił. Dlatego powództwo zostało oddalone. O kosztach Sąd orzekł w oparciu o treść art. 98 k.p.c.

Powód wniósł apelację, skarżąc wyrok w całości. Zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczna bezpośrednio z ich treścią, zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę dowodów, tj.:

• wydruku skanu koperty zawierającej wezwanie pozwanego do zapłaty pod rygorem wypowiedzenia umowy z dnia 2 sierpnia 2016 r. zwróconą do Banku jako nadawcy (k. 78-78v) poprzez uznanie, że nic zawiera żadnej adnotacji poczty o przyczynach zwrotu przesyłki bez podpisu adresata, podczas gdy prawidłowa analiza przedmiotowego dowodu prowadzi do wniosku, że na karcie 78v znajduje się w obrębie okrągłej pieczęci operatora pocztowego poczyniona pieczątką adnotacja: ..ZWROT", a tuż poniżej: ..nic podjęto w terminie" wraz z parafą pracownika operatora pocztowego, co dodatkowo potwierdzają poczynione oznaczenia datowników ..2016-08-08" na karcie 78 i ..16.08.2016" oraz nad wskazaną datą adnotacja ..Awizowano powtórnie” na karcie 78v,

• wydruku skanu koperty zawierającej wypowiedzenie pozwanemu umowy z dnia 3 września 2016 r. zwróconą do Banku jako nadawcy (k. 80-80v) poprzez uznanie, że nie zawiera żadnej adnotacji poczty o przyczynach zwrotu przesyłki bez podpisu adresata, podczas gdy prawidłowa analiza przedmiotowego dowodu prowadzi do wniosku, że na karcie 80 znajduje się w obrębie okrągłej pieczęci operatora pocztowego poczyniona pieczątką adnotacja: ..ZWROT", a tuż poniżej: ..nie podjęto w terminie" wraz z parafą pracownika operatora pocztowego, co dodatkowo potwierdzają poczynione oznaczenia datowników ..12 WRZ 2018" na karcie 80v i ..2016-09-20" na karcie 80,

• przesłuchania pozwanego poprzez uznanie go za wiarygodny i czynienie w oparciu o złożone depozycje w których pozwany wskazuje, że nie przypomina sobie aby dostał wypowiedzenie umowy w 2016 r. ustaleń faktycznych w przedmiocie skuteczności doręczenia przesyłki podczas gdy oczywistym jest, że pozwany nie otrzymał faktycznie dokumentu wypowiedzenia umowy, gdyż nie podjął podwójnie awizowanej przesyłki pod adresem wskazanym Bankowi do obsługi pożyczki,

które, to uchybienia skutkowały błędnymi ustaleniami faktycznymi w sprawie;

2. sprzeczność poczynionych przez Sąd orzekający ustaleń faktycznych z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wyrażające się w uznaniu, iż korespondencja kierowana do pozwanego mogła zostać zwrócona do nadawcy z przyczyn, które uniemożliwiałyby uznanie jej za skutecznie doręczoną w rozumieniu art. 61 § 1 k.c., podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego prowadzi do jedynej konkluzji, iż w sprawie niniejszej nic zaistniały żadne podstawy do zwrotu przesyłki do nadawcy z przyczyn, które poddawałyby w wątpliwość skuteczność doręczenia w myśl art. 61 § 1 k.c.

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

- art. 61 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy w przedmiotowej sprawie wykazano, iż oświadczenie Banku wzywające do zapłaty pod rygorem wypowiedzenia i wy powiadające umowę pozwanemu doszło do niego w taki sposób, że mógł się zapoznać z jego treścią, a zatem dochodzone roszczenie jest w całości wymagalne.

Powód wniósł o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu za obie instancje.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda kosztów za drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Roszczenie dochodzone w tej sprawie oparte jest na twierdzeniu o wypowiedzeniu umowy kredytu, której zarówno zawarcie, jak i zaniechanie wykonywania po pewnym czasie przez pozwanego, pozostaje poza sporem. Przesądzające dla oddalenia powództwa było stwierdzenie przez Sąd I instancji, że powód nie udowodnił dokonania skutecznego wypowiedzenia umowy. Skarżący ustalenie to kwestionuje, powołując się na złożone przez siebie dowody, znajdujące się na kartach 78-78v. oraz 80-80v. Sąd Okręgowy dowody te brał pod uwagę, ale nie dopatrzył się na nich takich adnotacji, które pozwalałyby uznać je za dowody doręczenia.

Przed oceną „wydruków skanów kopert” z punktu widzenia zawartych na nich adnotacji należy wyraźnie zaznaczyć, że powód nie miał obowiązku wysyłać w 2016 roku korespondencji do pozwanego na nowy adres i to nie tylko dlatego, że pozwany go nie podał, ale przede wszystkim z tej przyczyny, że pozwany – jak wynika z materiału dowodowego i prawidłowego ustalenia faktycznego – zmienił adres dopiero w roku 2017 (w marcu). Zatem istota sprawy zasadza się na ocenie dowodów powoływanych przez skarżącego, w szczególności odczytaniu znajdujących się na kopertach pieczęci i adnotacji pracowników poczty, ponieważ jest poza sporem, że na żadnej nie widnieje podpis adresata. Sąd Okręgowy prawidłowo zidentyfikował istotne zagadnienia związane z oceną prawidłowości doręczenia.

W świetle art. 61 k.c. nie jest konieczne, dla skuteczności złożenia oświadczenia woli innej osobie, by adresat tego oświadczenia zapoznał się z treścią pisma zawierającego oświadczenie. Uznaje się za wystarczające, jeśli miał możliwość zapoznania się z treścią pisma (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 19 lipca 2012 r., II CSK 655/11). To na składającym oświadczenie woli z wykorzystaniem przesyłki pocztowej spoczywa ciężar udowodnienia, że doszło ono do adresata w sposób umożliwiający mu zapoznanie się z jego treścią, co w przypadku doręczenia zastępczego, wymaga brania pod uwagę właściwych przepisów.

Powód nie złożył do akt sprawy oryginałów dokumentów na które się powołuje, a pierwotnie nawet nie złożył ich skutecznie uwierzytelnionych odpisów. Podpisanie „za zgodność” przez pracownika banku nie wywołuje takiego skutku, jaki następuje w przypadku poświadczenia przez notariusza lub profesjonalnego pełnomocnika (np. art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, Dz.U.2020.75.tj.). Kopie poświadczone z zgodność z oryginałem zostały dołączone dopiero do pisma procesowego z dnia 18 lipca 2019 r. (k. 157-157v., 159-159v.), o czym skarżący wydaje się jednak nie pamiętać, skoro w apelacji wskazał na dowody znajdujące się na kartach 78-78v. i 80-80v. akt sprawy.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenie Sądu Okręgowego, że obie przesyłki wysłane przez Bank do pozwanego wróciły bez adnotacji urzędowych wymaganych przepisami prawa. W obu przypadkach na pierwszej stronie znajduje się czytelna, nadrukowana data: odpowiednio: „2016-08-08” i „12 WRZ.2016”, której towarzyszy nieczytelny zygzak. Gdyby nawet przyjąć, że chodzi o parafę pracownika poczty, to z miejsca na którym została umieszczona i w ogóle z kontekstu nie wynika, by można jej nadać jakiekolwiek znaczenie. Taka sama uwaga nasuwa się odnośnie przytoczonych dat. Na odwrocie skanu także widnieją czytelne, nadrukowane daty, w tym wypadku odpowiednio: „16.08.2016” i „2016-09-20”. I one wszakże nie zostały w żaden sposób opisane, co nie pozwala przypisać im istotnego znaczenia. Na odwrocie koperty zostały jeszcze zamieszczone okrągłe pieczęcie (na zadrukowanym, ciemnym tle) niestety – wbrew stanowisku skarżącego – o nieczytelnej treści i z nieczytelnymi nadrukami. Nasuwa się w tym miejscu uwaga, że skoro pieczęcie i adnotacje na skanach okazały się obiektywnie nieczytelne (również te złożone ponownie), wydaje się oczywiste, że powód powinien zaoferować oryginały, czego zaniechał nawet na etapie postępowania apelacyjnego (takiej czynności musiałoby towarzyszyć wyjaśnienie wymagane artykułem 381 k.p.c.), i to mimo świadomości motywów orzeczenia, koncentrujących się właśnie na tych okolicznościach.

Z apelacji wynika, że powód (słusznie) nie kwestionuje reguł dotyczących doręczania zastępczego, wynikających z przepisów rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z 29 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego (Dz.U.2020.1026 tj.). W szczególności wskazuje na to powoływania się na rzekomą adnotację o treści „awizowano powtórnie”. W tym kontekście należy wskazać, iż zgodnie z § 37 rozporządzenia „przesyłki pocztowe operator wyznaczony wydaje adresatowi w placówce oddawczej w terminie 14 dni, zwanym dalej „terminem odbioru”.” Nawet gdyby datom na które powołuje się powód przypisać konkretne znaczenie, to zważywszy na objęcie nimi w obu przypadkach okresu obejmującego zaledwie 8 dni, nie da się na ich podstawie w żadnym razie wywieść, że przesyłka była awizowana przez 14 dni, wymagane dla uznania skuteczności doręczenia.

Stwierdzenie, że nie doszło do doręczenia pozwanemu wezwania o jakim mowa w art. 75c. prawa bankowego a następnie, że nie doręczono wypowiedzenia umowy kredytu, przesądza o niezasadności powództwa, a na obecnym etapie postępowania o niezasadności apelacji. Powództwo podlegało oddaleniu w całości, gdyż jak zasadnie zauważył Sąd Okręgowy, podstawa faktyczna pozwu nie obejmowała, choćby w postaci ewentualnej, żądania zasądzenia niezapłaconych rat. Powództwo oparte było wyłącznie na tezie o wypowiedzenia umowy. Nie była objęta przedmiotem twierdzeń powoda i dowodzenia aktualna wysokość zaległości, ani pozwany nie był obowiązany do podejmowania obrony w tym kierunku.

Z przedstawionych względów, przyjmując za swoje ustalenia Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. Orzeczenie o kosztach ma uzasadnienie w treści art. 98 k.p.c. i obejmuje wynagrodzenie adwokata reprezentującego pozwanego, w stawce minimalnej.

Bogdan Świerczakowski