Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2019 r. w (...)

sprawy M. B. (1)

przeciwko Muzeum(...)w M. i Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji Muzeum (...) w M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 lipca 2018 r., sygn. akt VII P 64/17

oraz na skutek zażalenia Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na postanowienie zawarte w punkcie 5 wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 lipca 2018 r., sygn. akt VII P 64/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego Muzeum (...)w M. na rzecz powoda M. B. (1) kwotę 4.050,00 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję;

III.  oddala wniosek pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym ;

IV.  oddala zażalenie pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W.;

V.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. B. (1) kwotę 1350,00 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

SSA Alicja Podlewska SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń

Sygn. akt III APa 28/18

Sygn. akt III APz 24/18

UZASADNIENIE

Powód M. B. (1) pozwem z dnia 24 maja 2017 r. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, aby pozwany Muzeum (...) w M. zapłacił na rzecz powoda kwotę 85.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia 13 października 2016 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz opłatą od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł w terminie 2 tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłaty albo wniósł w tym terminie sprzeciw, przy czym w sytuacji skierowania sprawy do postępowania zwykłego powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 85.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia 13 października 2016 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany Muzeum (...)w M. wniósł o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz o wezwanie do wzięcia udziału w postępowaniu Towarzystwa (...) S. A. z siedzibą w W. jako ubezpieczyciela, gdyż powód oraz jego zmarła małżonka byli objęci grupowym ubezpieczeniem (...) S.A. do 31 października 2016 r. i z tego względu roszczenie powoda powinno być kierowane do tego ubezpieczyciela.

Odpis odpowiedzi na pozew, w trybie art. 84 k.p.c., został doręczony Towarzystwu (...) S. A. z siedzibą w W..

W odpowiedzi na pozew pozwany Towarzystwo (...) S. A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W piśmie procesowym z dnia 28 maja 2018 r. powód ostatecznie zmodyfikował żądanie pozwu w ten sposób, iż cofnął i zrzekł się roszczenia w kwocie 5.000 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od tej kwoty, jednocześnie podtrzymując żądanie pozwu w pozostałym zakresie.

Na rozprawie w dniu 28 maja 2018 r. powód cofnął wniosek o przypozwanie Towarzystwa (...) S. A. z siedzibą w W. oraz wniósł o jego dopozwanie w trybie art. 194 § 1 k.p.c.

Postanowieniem z dnia 28 maja 2018 r. Sąd, na podstawie art. 194 § 1 k.p.c., wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Towarzystwo (...) S. A. z siedzibą w W..

Wyrokiem z dnia 27 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

1.  zasądził od Muzeum (...)w M. na rzecz powoda kwotę 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 października 2016 r. do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą W.;

3.  umorzył postępowanie w pozostałym zakresie;

4.  zasądził od pozwanego Muzeum(...)w M. na rzecz powoda kwotę 4.250 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych oraz kwotę 5.417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

5.  odstąpił od obciążenia powoda pozostałymi kosztami procesu, wskazując następujące motywy rozstrzygnięcia:

M. B. (1) jest pracownikiem pozwanego Muzeum (...)w M. od 5 lutego 1981 r., zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Od 1 września 2010 r. pracownicy pozwanego oraz ich rodziny zostali objęci grupowym ubezpieczeniem(...)w Towarzystwie (...) S. A. z siedzibą w W.. Polisa nr (...)dotyczyła pracowników. Polisa nr(...) dotyczyła ich rodzin.

Powód oraz jego małżonka B. B. (przed śmiercią również była pracownikiem pozwanego Muzeum) byli objęci ochroną wynikającą z powyższych polis, przy czym przystępując do ubezpieczenia małżonka powoda wskazała go, jako uprawnionego do otrzymania świadczenia z tytułu swojego zgonu.

Umowa ubezpieczenia grupowego miała być każdorazowo przedłużana automatycznie z dniem 1 września każdego roku, o ile żadna ze stron nie złoży oświadczenia o nieprzedłużeniu umowy ubezpieczenia co najmniej na miesiąc przed upływem kolejnego rocznego okresu jej obowiązywania (§ 4 ust. 1 pkt 1 OWU).

Oświadczenie o nieprzedłużeniu umowy ubezpieczenia powinno być doręczone drugiej stronie najpóźniej miesiąc przed upływem okresu ubezpieczenia (§ 4 ust. 1 pkt 2 OWU). § 6 ust. 3 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Grupowe (...) stanowi, iż odpowiedzialność ubezpieczyciela kończy się z dniem rozwiązania umowy ubezpieczenia.

Powyższą umowę ubezpieczenia do systemu komputerowego pozwanego Muzeum wprowadziła D. B., zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. płac. Ona również zajmowała się co miesiąc pobieraniem składek na ubezpieczenie z wynagrodzenia powoda i wykonywaniem przelewu tych składek na rzecz (...) S.A.

Na stanowisku specjalisty ds. pracowniczych w pozwanym Muzeum zatrudniona jest K. S. (1). Podczas nieobecności zastępuje ona D. B., przy czym nie załatwia za nią spraw, a korespondencja kierowana do D. B. oczekuje na jej powrót.

W dniu 28 czerwca 2016 r. Towarzystwo (...) S. A. z siedzibą w W. skierowało do pozwanego propozycję zmiany warunków ubezpieczenia. We wskazanym piśmie zwrócono się o przesłanie decyzji o przyjęciu jednej z propozycji w terminie do 16 sierpnia 2016 r., przy czym zaznaczono, że brak pisemnej akceptacji ze strony pozwanego Muzeum propozycji modyfikacji umów w powyższym terminie uniemożliwi kontynuowanie umów ubezpieczenia grupowego na dotychczasowych warunkach. W takim przypadku - jak wskazano - pismo to winno być traktowane jak oświadczenie o nieprzedłużaniu umów ubezpieczenia grupowego.

Pismo z dnia 28 czerwca 2016 r. wpłynęło do pozwanego w dniu 22 lipca 2016 r. Pismo przyjęła i zadekretowała (L. dz. (...)) D. G., zatrudniona w Muzeum na stanowisku kierownika kancelarii, a następnie przekazała je zastępcy dyrektora Muzeum J. H.. Ówczesny dyrektor Muzeum M. M. przebywał wówczas na urlopie.

D. G. ponownie otrzymała pismo z dnia 28 czerwca 2016 r. w dniu 15 września 2016 r. od dyrektora M. M. i w tym samym dniu przekazała je K. S. (1), zatrudnionej na stanowisku specjalisty ds. pracowniczych.

Pozwany nie ustosunkował się do treści pisma z dnia 28 czerwca 2016 r. w zakreślonym terminie do dnia 16 sierpnia 2016 r.

Powód nie został powiadomiony o złożonej przez Towarzystwo (...) S. A. propozycji zmiany warunków ubezpieczenia oraz o fakcie, iż pozwany pracodawca nie odpowiedział na nową ofertę w wyznaczonym terminie, tj. do 16 sierpnia 2016 r.

W dniu 4 września 2016 r. zmarła małżonka powoda - B. B..

W dniu 12 września 2016 r. powód, za pośrednictwem pozwanego pracodawcy, zgłosił do Towarzystwa (...) S. A. z siedzibą w W. żądanie wypłaty świadczenia z tytułu zgonu małżonki. Wniosek powyższy wypełniła w imieniu powoda D. B..

Pismami z dnia 13 września 2016 r. oraz z dnia 15 września 2016 r. (...) poinformowała powoda, że umowa grupowego ubezpieczenia na życie, potwierdzona polisami nr (...) i nr (...), została rozwiązana z dniem 31 sierpnia 2016 r., a zdarzenie, tj. zgon małżonki, miało miejsce po ustaniu ochrony ubezpieczeniowej.

D. B. we wrześniu 2016 r., przez okres ok. 1 tygodnia przed dniem 19 września 2016 r., przebywała na urlopie wypoczynkowym, przy czym w lipcu i sierpniu 2016 r. była w pracy, jednakże pismo z dnia 28 czerwca 2016 r. nie zostało jej doręczone.

Po powrocie z urlopu, w dniu 19 września 2016 r., D. B., w imieniu pozwanego Muzeum, sporządziła pismo do Towarzystwa (...) S. A. z siedzibą w W. w przedmiocie wyrażenia zgody na zmianę warunków ubezpieczenia grupowego, wskazując jednocześnie jeden z wybranych wariantów ubezpieczenia.

W odpowiedzi na powyższe pismo Towarzystwo (...) S. A. w piśmie z dnia 23 listopada 2016 r. poinformowało pozwane Muzeum, iż w związku z brakiem pisemnej akceptacji propozycji modyfikacji umów ubezpieczenia grupowego w terminie wskazanym w piśmie z dnia 28 czerwca 2016 r., tj. w terminie do 16 sierpnia 2016 r., podjęło decyzję o braku możliwości kontynuowania umów.

Po uzyskaniu odmownego stanowiska Towarzystwa (...) S. A. powód, za pośrednictwem Związku Zawodowego Pracowników Muzeum, zwrócił się do pozwanego pracodawcy o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji.

Pozwany w piśmie z dnia 9 stycznia 2017 r. (omyłkowo wskazano 2016 r.) wskazał, iż od dnia 1 listopada 2016 r. pracownicy objęci są grupowym ubezpieczeniem na podstawie umowy z (...) S.A., zaś do tej daty odpowiedzialność za wszelkie zdarzenia objęte ochroną ubezpieczeniową spoczywa na Towarzystwie (...) S. A.

W dniu 31 sierpnia 2016 r. za wrzesień 2016 r. oraz w dniu 30 września 2016 r. za październik 2016 r. pozwany pracodawca opłacił składki wynikające z umowy ubezpieczenia grupowego. Pobrał należne składki z wynagrodzenia powoda.

Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty i ich kopie zawarte w aktach sprawy, których wiarygodność nie była kwestionowana w trakcie postępowania przez żadną ze stron. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków D. B., K. S. (1), D. G. oraz dowodowi z przesłuchania powoda w charakterze strony jako logicznym, zgodnym oraz wzajemnie się uzupełniającym i potwierdzającym. Nadto, treść zeznań znalazła potwierdzenie w adnotacjach poczynionych na dokumencie w postaci pisma (...) S.A. z dnia 28 czerwca 2016 r. – co do jego wpływu, okoliczności wpływu i zapoznania się z treścią tego dokumentu przez poszczególnych pracowników pozwanego Muzeum.

Jako wiarygodne Sąd ocenił również zeznania świadków K. S. (2) oraz S. S.. Świadkowie logicznie i spójnie wskazali w zeznaniach na fakt niepowiadomienia przez pozwanego pracodawcę o rozwiązaniu umowy ubezpieczenia grupowego z dniem 31 sierpnia 2016 r. Pozwany w żaden sposób nie podważył tych zeznań.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka M. M., jako sprzecznym z wiarygodnymi zeznaniami D. B., co do okoliczności doręczenia pisma z dnia 28 czerwca 2016 r. i przyczyn braku udzielenia na nie odpowiedzi. W szczególności w zeznaniach wskazał, iż w okresie od dnia 22 lipca 2016 r. do dnia 15 września 2016 r. D. B. zajmowała się poszukiwaniem nowego ubezpieczyciela, podczas gdy świadek wskazała wprost, iż o ww. piśmie dowiedziała się dopiero we wrześniu 2016 r. i niezwłocznie wystosowała odpowiedź. Treść zeznań D. B. znalazła potwierdzenie w sporządzonym przez nią w dniu 19 września 2016 r. piśmie stanowiącym odpowiedź na pismo (...).

Analizując trafność żądania powoda, Sąd wskazał, że podstawą prawną zasądzenia odszkodowania od pozwanego są przepisy art. 471 k.c. w zw. z art. 474 k.c., stosowane z mocy art. 300 k.p.

Mając na uwadze treść powołanych przepisów, jak również ustalony stan faktyczny Sąd uznał, że powód wykazał, iż poniósł szkodę na skutek nieuzyskania świadczenia po śmierci małżonki, z tytułu ubezpieczenia na życie w ramach grupowego ubezpieczenia na życie w Towarzystwie (...) S. A. z siedzibą w W..

Sąd podkreślił, że przyczyną nieuzyskania odszkodowania przez powoda było rozwiązanie umowy ubezpieczenia grupowego z dniem 31 sierpnia 2016 r. Jednocześnie Sąd wskazał, że powód nie był obowiązany odprowadzać stosownych składek na ubezpieczenie do (...) S.A., sam także nie składał oświadczenia o rezygnacji z umowy ubezpieczenia. W chwili wystąpienia zdarzenia objętego ryzykiem ubezpieczenia, tj. w dniu 4 września 2016 r., powód pozostawał w błędnym przekonaniu, że jest objęty ochroną ubezpieczeniową.

Znamienne jest to, że poza szkodą konieczne staje było wykazanie związku przyczynowego, który pozwala oceniać doznany uszczerbek przy zastosowaniu kryterium normalności następstw zdarzenia, z jakiego szkoda wynikła. Związek w tym wypadku staje się kryterium wskazującym granicę odpowiedzialności zobowiązanego do odszkodowania (art. 361 § 1 k.c.).

Sąd wyjaśnił, że w niniejszej sprawie zdarzeniem powodującym szkodę powoda stało się rozwiązanie umowy ubezpieczenia grupowego z powodu nieustosunkowania się przez pozwanego Muzeum (...) do treści pisma (...) S.A. z dnia 28 czerwca 2016 r. w przedmiocie zmiany warunków ubezpieczenia, w wyznaczonym terminie do dnia 1 sierpnia 2016 r. Brak odpowiedzi pozwanego (zaniechanie) wynikał z zaniedbania pracowników pozwanego, którzy w wyznaczonym terminie nie nadali pismu właściwego biegu.

Niewątpliwie w sytuacji, w której pismu z dnia 28 czerwca 2016 r., nadano by właściwy bieg, powód otrzymałby świadczenie w łącznej kwocie 80.000 zł, tj. z tytułu zgonu małżonki kwotę 20.000 zł, zgodnie z aneksem nr (...)do polisy (...) wraz z tabelą świadczeń grupowego ubezpieczenia na życie (...)oraz jako uposażonemu z polisy (...) z tytułu zgonu ubezpieczonego w świetle aneksu nr (...)do tej polisy świadczenie w kwocie 60.000 zł.

Z dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, że pozwany pracodawca zobowiązał się względem powoda do odprowadzania z jego wynagrodzenia składek na ubezpieczenie na życie do (...) S.A., jako ubezpieczyciela. Jak wynika z przesłuchania powoda w charakterze strony oraz świadków K. S. (2) i S. S. pracownicy, którzy przystąpili do ubezpieczenia grupowego byli przekonani, że objęci są umową ubezpieczenia na życie. W ocenie Sądu, zachowanie pozwanego pracodawcy świadczy o tym, że fakt rozwiązania umowy przez (...) został przez nich zatajony przed pracownikami. Jak zeznała świadek D. B., przed datą 15 września 2016 r. pozwany pracodawca nie zawiadamiał pracowników o zmianach wariantów umowy ubezpieczenia grupowego ani o fakcie, że „umowa ma się kończyć”.

Poza tym, zdaniem Sądu, uznanie, iż powód wiedział o tym, że umowa ubezpieczenia została rozwiązana z dniem 31 sierpnia 2016 r. wydaje się nielogiczne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Trudno byłoby bowiem w takiej sytuacji uznać, że powód mając wiedzę o rozwiązaniu umowy ubezpieczenia nie uczynił nic w tej kwestii we własnym interesie. Nie mógł też przewidzieć, że nastąpi zgon jego małżonki ani tego, że przyjdzie mu wykorzystać ten fakt przeciwko pozwanemu pracodawcy. Zdaniem Sądu, wiedza powoda, co do rozwiązania umowy ubezpieczenia musiałaby wywołać jakąkolwiek reakcję z jego strony.

Odpowiedzialność pozwanego pracodawcy wynika z art. 471 k.c. i jest konsekwencją niewykonania wobec powoda przyjętego przez pracodawcę zobowiązania do należytego wykonywania zawartej umowy o ubezpieczenie grupowe, tj. umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek, o której mowa w art. 808 k.c. Tego rodzaju odpowiedzialność niesie za sobą roszczenie powoda o odszkodowanie.

Pozwany Muzeum (...)w M. zaś nie obalił w tym postępowaniu wynikającego z art. 471 k.c. domniemania winy, a więc tego, że nienależyte wykonanie zobowiązania wobec powoda było następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwala bowiem na stwierdzenie, iż pismo (...) z dnia 28 czerwca 2016 r. wypłynęło do pozwanego w dniu 22 lipca 2016 r. i przeleżało bezskutecznie u pracowników pozwanego do 19 września 2016 r., tj. do sporządzenia odpowiedzi na pismo ubezpieczyciela. Potwierdzili tę okoliczność w swoich zeznaniach świadkowie: D. B., K. S. (1) oraz D. G.. Pracownicy pozwanego nie poinformowali powoda, że umowa ubezpieczenia grupowego została rozwiązana z dniem 31 sierpnia 2016 r. i może on indywidualnie kontynuować ubezpieczenie.

Pozwany pracodawca zobowiązany był do należytej staranności w zakresie realizowania przyjętych na siebie i deklarowanych wobec powoda zobowiązań wynikających z umowy ubezpieczenia grupowego (art. 472 k.c.). Nie zwalnia z odpowiedzialności pozwanego fakt wykonywania tych czynności przez podległych mu pracowników, co wynika z art. 474 k.c.

Mając na uwadze wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd, na postawie art. 471 k.c. w zw. z art. 474 k.c., stosowanych z mocy art. 300 k.p., orzekł jak w pkt 1 wyroku.

O odsetkach za opóźnienie w spełnieniu świadczenia Sąd, orzekł na podstawie art. 455 k.c. i art. 481 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu ustawy obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz art. 481 § 1 i 2 ¹ k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Data, od której należą się odsetki ustawowe, wynika z daty doręczenia wniosku o wypłatę świadczenia (12 września 2016 r.) ubezpieczycielowi z uwzględnieniem miesięcznego terminu do spełnienia świadczenia po doręczeniu wniosku, tj. 13 października 2016 r.

Sąd, na postawie art. 471 k.c. w zw. z art. 474 k.c. a contrario, stosowanych z mocy art. 300 k.p., w pkt 2 wyroku oddalił powództwo przeciwko Towarzystwu (...) S. A. z siedzibą w W.. Sąd miał na uwadze, iż pozwany ubezpieczyciel dopełnił warunków zawartych w § 4 ust. 1 pkt 1 i § 4 ust. 1 pkt 2 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Grupowe (...).

Sąd podkreślił, że umowa ubezpieczenia grupowego miała być każdorazowo przedłużana automatycznie z dniem 1 września każdego roku, o ile żadna ze stron nie złoży oświadczenia o nieprzedłużeniu umowy ubezpieczenia co najmniej na miesiąc przed upływem kolejnego rocznego okresu jej obowiązywania (§ 4 ust. 1 pkt 1 OWU). Oświadczenie o nieprzedłużeniu umowy ubezpieczenia powinno być doręczone drugiej stronie najpóźniej miesiąc przed upływem okresu ubezpieczenia (§ 4 ust. 1 pkt 2 OWU). Odpowiedzialność ubezpieczyciela kończy się z dniem rozwiązania umowy ubezpieczenia (§ 6 ust. 3).

Pozwany (...) S.A. wystosował do pozwanego Muzeum w dniu 28 czerwca 2016 r. pismo w przedmiocie zmiany warunków ubezpieczenia. Pismo to wpłynęło do Muzeum w dniu 22 lipca 2016 r. i wyłącznie z powodu zaniedbania pracowników pozwanego Muzeum, do ubezpieczyciela nie wpłynęła w wyznaczonym terminie odpowiedź. Wskutek powyższego umowa ubezpieczenia grupowego uległa rozwiązaniu z dniem 31 sierpnia 2016 r., zaś zdarzenie objęte ochroną ubezpieczeniową w postaci zgonu małżonki powoda miało miejsce już po jej rozwiązaniu. Wbrew twierdzeniom pozwanego pracodawcy, postępowanie dowodowe w sprawie nie wykazało, by powód oraz jego zmarła małżonka byli objęci grupowym ubezpieczeniem na życie w (...) S.A. do 31 października 2016 r., a zatem roszczenie powoda względem ubezpieczyciela powinno być oddalone. Z tego względu orzeczono jak w pkt 2 wyroku.

Sąd, wobec cofnięcia i zrzeczenia się roszczenia w kwocie 5.000 zł wraz z dochodzonymi przez powoda odsetkami za opóźnienie na podstawie art. 355 § 1 k.p.c., w pkt 3 wyroku, umorzył postępowanie w zakresie cofniętego roszczenia.

Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Podstawowa zasada odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażona w art. 98 § 1 k.p.c., wskazuje, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W przedmiotowej sprawie stroną przegrywającą postępowanie niewątpliwie jest pozwany Muzeum(...) w M., a jedynymi kosztami, o których należało rozstrzygnąć, były: opłata stosunkowa od pozwu oraz koszty zastępstwa procesowego.

Zgodnie z treścią art. 35 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 złotych wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 złotych, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę stosunkową.

W okolicznościach sprawy opłata sądowa od pozwu wyniosła 4.250 zł.

Do kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.) strony reprezentowanej przez adwokata (radcy prawnego) podlega zaliczeniu wydatek poniesiony przez nią w związku z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnika. Mając na uwadze powyższe, Sąd, na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., art. 35 zdanie drugie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz § 2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804) w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym od dnia 27 października 2016 r., w punkcie 4 wyroku zasądził od pozwanego Muzeum na rzecz powoda zwrot kosztów sądowych w kwocie 4.250 zł oraz zwrot zastępstwa procesowego, przy uwzględnieniu opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnika w kwocie 17,00 zł, tj. 5.417 zł.

W pkt 5 wyroku Sąd, na podstawie art. 102 k.p.c., odstąpił od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego względem Towarzystwa (...) S. A. z siedzibą w W..

Orzekając o kosztach Sąd zwrócił uwagę na dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu, a mianowicie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę kosztów niezbędnych i celowych, statuuje art. 98 k.p.c. Sam fakt przegrania procesu – co do zasady – stanowi podstawę do zastosowania omawianej regulacji art. 98 k.p.c. Obciążenie strony, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, całością lub nawet tylko częścią kosztów procesu może jednak w okolicznościach konkretnej sprawy pozostawać trudne do pogodzenia z poczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Z tego względu ustawodawca przewidział - w art. 101, 103, 110 i art. 842 § 1 k.p.c. (zasada zawinienia), art. 102 (zasada słuszności) oraz art. 100 i 104 (zasada kompensaty kosztów) - specjalne unormowania pozwalające nie obciążać strony przegrywającej obowiązkiem zwrócenia przeciwnikowi całości lub części kosztów. W szczególności, stosownie do treści art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu, jest więc rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Przepis powyższy pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07, niepubl.).

Mając na uwadze powyższe, Sąd stanął na stanowisku, iż okoliczności niniejszej sprawy nie dają podstaw do obciążenia powoda kosztami zastępstwa procesowego wobec ubezpieczyciela. Sąd uznał, iż spełnione zostały przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c., a w sprawie zachodzi po stronie powoda szczególnie uzasadniony wypadek, który umożliwia odstąpienie od obciążania go kosztami zastępstwa procesowego. Przede wszystkim powód był głęboko przeświadczony o zasadności swojego roszczenia, trudnego do zweryfikowania wobec którego z pozwanych - bez wystąpienia na drogę sądową. Przed wystąpieniem z powództwem powód zwrócił się o wypłatę należnego świadczenia zarówno wobec pozwanego pracodawcy, jak i (...) S.A. jako ubezpieczyciela. Nadto, powód zwracał się z prośbą o interwencję do Związku Zawodowego Pracowników Muzeum (...) w M., które w jego imieniu zwróciło się do pracodawcy o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji. Podjął zatem kroki niezbędne celem polubownego załatwienia sprawy i uniknięcia procesu. Odmowa wypłaty należności przez obu pozwanych zmusiła powoda do wystąpienia na drogę sądową. Jednocześnie powód nie znał okoliczności rozwiązania umowy ubezpieczenia grupowego, bowiem w nich nie uczestniczył (ani nie został o nich poinformowany). Te okoliczności mogły zostać wyjaśnione dopiero w toku niniejszego postępowania, w którym również ustalono, że powód nie uchybił w żaden sposób swojemu obowiązkowi. Całokształt wymienionych okoliczności wskazuje, iż obciążenie powoda kosztami zastępstwa procesowego względem TU na (...) S. A. z siedzibą w W. byłoby niesprawiedliwe, sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Z powyższych względów Sąd zastosował przepis art. 102 k.p.c.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany Muzeum (...) w M. zaskarżając go w

całości i zarzucając mu:

1. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

a) § 4 ust. 1 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Grupowego (...) poprzez błędną wykładnię i niezasadne uznanie, iż doszło do złożenia przez Ubezpieczyciela skutecznego oświadczenia o zamiarze nieprzedłużania umów ubezpieczenia, wskutek czego uległy one wygaśnięciu z dniem 31 sierpnia 2016 r.,

b) art. 471 k.c. poprzez niezasadne ustalenie, że umowy ubezpieczenia grupowego uległy wygaśnięciu z dniem 31 sierpnia 2016 r. i w związku z tym pozwany (...) SA nie ponosi odpowiedzialności z tytułu tych umów i w konsekwencji niezasadne zasądzenie od pozwanego Muzeum (...) w M. odszkodowania,

2. naruszenie prawa procesowego, a mianowicie:

a) art. 233 k.p.c. poprzez nie odniesienie się do merytorycznych zarzutów pozwanego Muzeum co do oceny skuteczności złożonego przez pozwanego (...) SA oświadczenia woli o nieprzedłużaniu umów ubezpieczenia grupowego oraz przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie błędnych ocen stanu faktycznego oraz wyciągnięcie błędnych wniosków z zeznań świadków,

b) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak w uzasadnieniu wyroku dokonania oceny merytorycznych zarzutów pozwanego Muzeum, jak i wskazania przyczyn ich pominięcia.

Mając na uwadze powołane zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w stosunku do pozwanego Muzeum i zasądzenie żądanej kwoty od pozwanego (...) SA, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Dodatkowo zażalenie na punkt 5 wyroku (odstąpienia od obciążania powoda kosztami procesu należnymi pozwanej) wywiódł pozwany (...) SA, zarzucając mu:

1.naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez błędne zastosowanie i dowolne uznanie, że w niniejszej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w tym przepisie, uzasadniający odstąpienie od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu pozwanej kosztów procesu przed Sądem I instancji, a w konsekwencji rozstrzygnięcie o kosztach procesu na zasadzie słuszności;

2. naruszenie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu ustalonym rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych, poprzez ich niezastosowanie, a w konsekwencji zaniechanie rozstrzygnięcia o kosztach procesu należnych pozwanej zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Mając na uwadze powyższe, pozwany (...) SA wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kwoty 5.434,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za I instancję, w tym 5.400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i 34,00 zł tytułem zwrotu kosztów opłat skarbowych od pełnomocnictw głównego i substytucyjnego oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację (złożoną po upływie terminu) powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany Towarzystwo (...) SA wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego Muzeum(...) w M. nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przechodząc do oceny zarzutów podniesionych przez pozwanego w wywiedzionej apelacji, w pierwszej kolejności należy wskazać, że niezasadny okazał się zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Zgodnie ze wskazanym przepisem uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Powszechnie w orzecznictwie przyjmuje się, iż zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w wyjątkowych okolicznościach, tj. jedynie wtedy, gdy treść uzasadnienia orzeczenia sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 stycznia 2013 r., III APa 63/12, LEX nr 1254543, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 stycznia 2013 r., I ACa 1075/12, LEX nr 1267341). W niniejszej sprawie takie wyjątkowe okoliczności nie wystąpiły. Zauważyć trzeba, iż rola uzasadnienia sądu pierwszej instancji nie ogranicza się tylko do przekonania stron co do słuszności stanowiska sądu i zgodności z prawem orzeczenia - co podnosił pozwany - ale jego zadaniem jest także umożliwienie przeprowadzenia kontroli apelacyjnej. Spełnia ono także funkcję porządkującą, obligując stosujący prawo sąd do prawidłowej i pełnej rekonstrukcji stanu faktycznego i jego subsumcji do miarodajnej normy prawa materialnego, w następstwie czego dochodzi do jej konkretyzacji w sentencji wyroku. Dlatego też dwie podstawy rozstrzygnięcia: faktyczna i prawna powinny być spójne, tworząc logiczną całość (tak: teza 3 wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 314/12, LEX nr 1307999).

Zdaniem Sąd Apelacyjnego uzasadnienie zaskarżonego wyroku tworzy taką spójną i logiczną całość, albowiem Sąd I instancji w sposób nie budzący wątpliwości, z powołaniem się na odpowiednie przepisy prawa, wyjaśnił, z jakiego powodu w jego ocenie powództwo, w zakresie wypłaty powodowi kwoty 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, winno zostać uwzględnione. Wyrok Sądu Okręgowego, poparty stosowną argumentacją prawną przystającą do dokonanych ustaleń faktycznych, poddaje się kontroli instancyjnej, stąd zarzut naruszenia art. 328 k.p.c., uznać należało za bezzasadny.

Za chybiony, Sąd Apelacyjny uznał również zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polegający na nieodniesieniu się Sądu do merytorycznych zarzutów pozwanego do oceny skuteczności złożonego przez pozwanego Towarzystwo (...) SA oświadczenia woli o nieprzedłużaniu umów ubezpieczenia grupowego oraz przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i dokonaniu błędnych ocen stanu faktycznego oraz wyciagnięciu błędnych wniosków z zeznań świadków.

Jak stanowi art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynikają wskazania, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. m.in.: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1097/00, LEX nr 52624, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2000 r., V CKN 94/00, LEX nr 52589). Zgodnie z ugruntowaną linią orzecznictwa, postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego, ustalonego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 2005 r., IV CK 387/04, LEX nr 177263). Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów w rozumieniu powyższego przepisu i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906). Ocena mocy i wiarygodności dowodów przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby uznano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności lub że jest niepełna.

W niniejszej sprawie - wbrew zarzutom pozwanego - Sąd Okręgowy ocenił wiarygodność zgromadzonego materiału dowodowego dokonując jego wszechstronnego rozważenia w zgodzie z zasadami logiki, a jednocześnie w sposób wyważony i rozsądny, pozostający w pełnej zgodzie z zasadami doświadczenia życiowego i wyciągając logiczne wnioski dokonał prawidłowego ustalenia stanu faktycznego. Sąd - w swych ustaleniach i wnioskach - nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. Sąd Apelacyjny zaakceptował w całości ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, traktując je jak własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 listopada 1998r., sygn. I PKN 339/98, opubl. OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Sąd Okręgowy dokonując oceny zarówno zeznań świadków, jak i dokumentów dołączonych do akt sprawy trafnie uznał, że pozwany pracodawca zaniechał obowiązkowi udzielenia Towarzystwu (...) SA w zakreślonym terminie do dnia 16 sierpnia 2016 r. odpowiedzi na pismo z dnia 28 czerwca 2016 r., w konsekwencji czego w dniu 31 sierpnia 2016 r. została rozwiązana umowa ubezpieczenia grupowego. Sąd prawidłowo ustalił, że w piśmie z dnia 28 czerwca 2016 r., wystosowanym przez Towarzystwo (...) SA, została zawarta propozycja zmiany warunków ubezpieczenia wraz z informacją o konieczności przesłania decyzji o przyjęciu jednej z propozycji w terminie do 16 sierpnia 2016 r., z jednoczesnym zastrzeżeniem, że brak pisemnej akceptacji ze strony pozwanego Muzeum propozycji modyfikacji umów w powyższym terminie uniemożliwi kontynuowanie umów ubezpieczenia grupowego na dotychczasowych warunkach. W takim przypadku - jak wskazano - pismo to winno być traktowane jak oświadczenie o nieprzedłużaniu umów ubezpieczenia grupowego, zgodnie z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia Grupowego (...). Warta poinformowała, że na mocy postanowień OWU, umowy ubezpieczenia ulegną rozwiązaniu z upływem okresu ubezpieczenia, a tym samym wygaśnie odpowiedzialność Towarzystwa (...) względem ubezpieczonych i współubezpieczonych.

Przedmiotowe pismo, wbrew twierdzeniom pozwanego, było czytelne i zawierało nie budzące żadnych wątpliwości treści w zakresie czynności, jakie winno podjąć pozwane Muzeum oraz konsekwencji wynikających i z ich zaniechania w zakreślonym przez TU (...) terminie. Nadto – co usiłuje kwestionować skarżący – pozostawało ono w zgodzie z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia. Jak wynika bowiem z § 4 ust.1 pkt 1 OWU umowa ubezpieczenia zawierana jest na okres jednego roku i przedłuża się ona na następny, roczny okres ubezpieczenia, jeżeli żadna ze stron nie złoży oświadczenia o nie przedłużaniu umowy ubezpieczenia. Zgodnie z § 7 ust, 1 pkt 3 umowa ubezpieczenia rozwiązuje się na skutek złożenia przez jedną ze stron oświadczenia, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 1 – z upływem okresu ubezpieczenia. Z dniem rozwiązania umowy ubezpieczenia kończy się odpowiedzialność ubezpieczyciela - § 6 ust. 3 OWU.

Jak wynika z powyższego, rozwiązanie umowy ubezpieczenia nastąpić miało na skutek złożenia przez jedną ze stron stosownego oświadczenia w przedmiotowym zakresie i takie oświadczenie bezsprzecznie zostało przez Towarzystwo (...) SA złożone w piśmie z dnia 28 czerwca 2016 r. Błędem pozwanego Muzeum było zaś „przetrzymanie” przedmiotowego pisma i udzielenie odpowiedzi po upływie zakreślonego w nim terminu. Przedmiotową okoliczność potwierdzają zresztą wprost zeznania ówczesnego dyrektora Muzeum M. M., który na rozprawie w dniu 28 maja 2018 r. zeznał, iż celowo nie odpowiadał na pismo (...), albowiem nowe, zaproponowane przez ubezpieczyciela warunki były mniej korzystne od dotychczasowych, zaś jego zamiarem było to, aby „jak najdłużej obowiązywały dotychczasowe warunki dla pracowników”. Konsekwencją takiego działania było zaniechanie przekazania pisma z dnia 28 czerwca 2016 r. osobie zajmującej się kwestią ubezpieczenia grupowego – D. B., aż do 15 września 2016 r. Poza sporem pozostaje zatem fakt, że pismo ubezpieczyciela wpłynęło do pozwanego w dniu 22 lipca 2016 r. i przez okres blisko dwóch miesięcy nie nadano mu prawidłowego biegu. Przedmiotowe pismo zostało przekazane D. B. w dniu 15 września 2016 r. i dopiero 19 września 2016 r. udzieliła ona na nie odpowiedzi, przy czym odpowiedz ta została wystosowana po upływie zakreślonego przez ubezpieczyciela terminu, co spowodowało rozwiązanie umowy. Mało tego, ani powód, ani żaden inny pracownik nie zostali zawiadomieni o treści pisma, co spowodowało, iż pozostawali w błędnym przekonaniu, że ubezpieczenie grupowe, któremu podlegają będzie kontynuowane. Fakt rozwiązania umowy został ujawniony dopiero w momencie otrzymania przez M. B. (1) odpowiedzi od TU (...), z której wynikało, że jego wniosek o wypłatę należnego mu odszkodowania został załatwiony negatywnie. Powód nie miał zatem żadnej możliwości zareagowania na zaistniałą sytuację, chociażby poprzez zawarcie umowy ubezpieczenia indywidualnego z (...) bądź innym ubezpieczycielem.

Dodatkowo wskazać można – na co zwrócił uwagę pełnomocnik powoda w piśmie z dnia 11 października 2018 r. – że zgodnie z art. 89 k.c. - z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej - powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego (warunek). Zdaniem pełnomocnika powoda - które to stanowisko Sąd meriti w całej rozciągłości podziela i przyjmuje za własne - treść wypowiedzenia z dnia 28 czerwca 2016 r. nie zawiera warunku w rozumieniu cytowanego przepisu, a przynajmniej nie można uznać tej czynności, jako nieważnej. W wypowiedzeniu umowy niewątpliwie zastrzeżono zdarzenie przyszłe i niepewne, ale jednocześnie zdarzenie to było całkowicie zależne od pozwanego Muzeum i wynikało ze zobowiązania zawartego w umowie będącej przedmiotem wypowiedzenia. Zdarzenie miało tylko i wyłącznie cechy wewnętrzne, niewychodzące poza zakres przedmiotowy i podmiotowy umowy grupowego ubezpieczenia na życie. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 1999 r.( I CKN 1069/98, OSNC 1999/9/160, Biul.SN 1999/6/10), jeżeli powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej uzależnione jest wyłącznie od woli stron, to takie zastrzeżenie, jako objęte treścią czynności prawnej, nie może być kwalifikowane jako warunek w rozumieniu art. 89 k.c. Stanowisko to podzielił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 maja 2000 r. III CKN 246/00, wskazując, że aby można było przyjąć powstanie warunku w rozumieniu art. 89 k.c., to warunek musi być przez strony ustanowiony, a przyszłe i niepewne zdarzenie nie może być całkowicie uzależnione od woli dłużnika. Niewątpliwie bardzo istotną okolicznością jest wspólne stanowisko orzecznicze, również pojawiające się w doktrynie, dotyczące określenia celu jednostronnego oświadczenia woli o charakterze prawnokształtującym. w tym przypadku wypowiedzenia umowy, którym jest definitywne uregulowanie łączącego strony stosunku prawnego i pewność strony, co do jej sytuacji prawnej (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2009 r. II CSK 614/08, OSNC 2010/2/32, Biuł.SN 2009/7/12. M.Prawn. 2010/12/685-687, uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20 maja 2008 r. I Aca 316/08 LEX nr 446159). W ostatnim z orzeczeń wskazano, że nie ma przeszkód prawnych, dla których składający oświadczenie o wypowiedzeniu nie mógłby uzależnić jego skuteczności prawnej od określonego zachowania się adresata, np. od złożenia przez niego oświadczenia woli o żądanej treści. W omawianym sporze oświadczenie z dnia 28 czerwca 2016 r. o nieprzedłużeniu umowy jednoznacznie i precyzyjnie określa wolę ubezpieczyciela i nie rodzi po stronie pozwanego Muzeum żadnych wątpliwości, co do jego sytuacji prawnej. Nie jest uzależnione od zachowania bądź zaniechania osoby trzeciej, wynika ze zobowiązania istniejącego pomiędzy stronami i tylko dłużnik - w analizowanym przypadku pozwane Muzeum - ma wpływ na skutek prawny, jaki wywoła. Powód, wobec braku wiedzy na temat pisma z dnia 28 czerwca 2016 r., był pozbawiony możliwości podjęcia jakichkolwiek czynności skutkujących kontynuacją zawartej umowy ubezpieczenia grupowego lub podjęciem działań zmierzających do zawarcia umowy indywidualnie.

Jak podnosił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 kwietnia 2018 r. (II PK 46/17, LEX nr LEX nr 2549217) wydanym w sprawie o zbliżonym stanie faktycznym, umowy grupowego osobowego ubezpieczenia pracowniczego („na życie” lub na wypadek śmierci ubezpieczonych) zawierają istotne zobowiązania ubezpieczającego pracodawcy wobec ubezpieczonych pracowników oraz „bliskich” im ubezpieczonych, którym ubezpieczający pracodawca ma obowiązek przekazywania, w ustalony przez siebie sposób, choć bez wątpienia wymagający ujawnienia takiej woli w sposób dostateczny w rozumieniu art. 60 k.c., informacji dotyczących zmiany warunków umowy ubezpieczenia lub zmiany „prawa właściwego dla umowy”, przed wyrażeniem przez ubezpieczającego pracownika lub jego ubezpieczonych „bliskich” zgody na dokonanie takich zmian, z określeniem wpływu tych zmian na wartość świadczeń przysługujących z tytułu umowy. (…) Taki obowiązek ubezpieczyciela wynika co najmniej z ogólnych cywilnoprawnych reguł wykonywania zobowiązań umownych, które strony mają obowiązek realizować nie tylko zgodnie z wyraźną treścią zawieranych umów, ale także w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego lub ustalonym zwyczajom (art. 354 § 1 k.c.). Reguły te – zwłaszcza skutkujące potencjalnym ryzykiem ustania ochrony ubezpieczeniowej – (…) wymagają poinformowania ubezpieczonych o ryzyku „niemożności zaspokojenia ich roszczeń” z powodu rozwiązania umowy ubezpieczenia z upływem – jak w analizowanym przypadku – upływu zakreślonego przez ubezpieczyciela terminu na udzielenie odpowiedzi w przedmiocie kontynuowania na nowych warunkach (lub nie) umowy ubezpieczenia.

W przedmiotowej sprawie występuje jurysdykcyjna potrzeba udzielenia ochrony prawnej roszczeniu powoda, wynikającemu z dodatkowej klauzuli prawa pracy, jaką w stosunkach pomiędzy ubezpieczającym pracodawcą a ubezpieczonym pracownikiem lub jego bliskimi była umowa grupowego ubezpieczenia pracowniczego, skoro według miarodajnych ustaleń faktycznych w przedmiotowej sprawie, pozwany ubezpieczający pracodawca zaniechał wykonania obarczającego go obowiązku poinformowania pracowników o możliwości zmiany warunków umowy ubezpieczenia względnie o konieczności jej rozwiązania, co ostatecznie doprowadziło do utraty ochrony ubezpieczeniowej powoda. Nie może podlegać kwestii kontraktowa odpowiedzialność ubezpieczającego pracodawcy za szkodę wyrządzoną powodowi, któremu ubezpieczyciel odmówił świadczenia z tytułu śmierci jego żony, jeżeli zawinione kontraktowe zaniechanie ubezpieczającego pracodawcy pozbawiło go przysługującej ochrony ubezpieczeniowej z tytułu grupowego pracowniczego ubezpieczenia na wypadek śmierci pracownika oraz osoby mu bliskiej – w tym przypadku małżonki. W tym zakresie uprawnionym jest wniosek, że ubezpieczający pracodawca, który przez zaniechanie udzielenia odpowiedzi na pismo z dnia 28 czerwca 2016 r. w zakreślonym przez ubezpieczyciela terminie doprowadził do rozwiązania tej umowy z dniem 31 sierpnia 2016 r., ponosi na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. kontraktową odpowiedzialność za świadczenie utracone przez powoda z tytułu rozwiązanej z winy pracodawcy umowy grupowego ubezpieczenia pracowniczego na wypadek śmierci ubezpieczonego pracownika, a tym samym jest zobligowany do wypłacenia mu żądanej kwoty 80.000 zł, którą otrzymałby, gdyby pracodawca wywiązał się ze spoczywającego na nim obowiązku.

Z tych względów, podzielając stanowisko zaprezentowane przez Sąd I instancji w zaskarżonym orzeczeniu i uznając wywiedzioną przez pozwanego Muzeum (...)w M. apelację za bezzasadną, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w punkcie 1 wyroku.

W punkcie 2, Sąd, na mocy art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2, ust. 3 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265), zasądził od pozwanego Muzeum (...)w M. na rzecz powoda M. B. (2) kwotę 4050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

W punkcie 3 Sąd oddalił wniosek pozwanego Towarzystwa (...) SA z siedzibą w W. o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, zaś w punkcie 4 oddalił zażalenie pozwanego Towarzystwa (...) SA z siedzibą w W..

Orzekając o kosztach postępowania zarówno apelacyjnego (wnioskowanych przez Towarzystwo (...) SA), jak i pierwszoinstancyjnego (zaskarżonych zażaleniem), Sąd Odwoławczy w pierwszej kolejności zważył, iż zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę kosztów niezbędnych i celowych, tj. dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu, statuuje art. 98 k.p.c. Sam fakt przegrania procesu – co do zasady – stanowi podstawę do zastosowania omawianej regulacji art. 98 k.p.c. Z jej istoty wynika bowiem, iż strona przegrywająca sprawę – zarówno materialnie, jak i formalnie – niezależnie od ewentualnej winy w prowadzeniu procesu, ponosi również finansową odpowiedzialność za koszty poniesione przez przeciwnika niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2012 r., V CZ 146/11, LEX nr 1147818).

W niniejszej sprawie stroną przegrywająca jest niewątpliwie pozwany: Muzeum (...) w M.. Nie zachodziły, wbrew twierdzeniom pozwanego Towarzystwa (...), przesłanki do obciążenia powoda kosztami jego udziału w sprawie. Uszło uwadze żalącego, że dopozwanie Towarzystwa (...) SA nie nastąpiło na skutek wniosku pełnomocnika powoda na rozprawie w dniu 28 maja 2018 r. Słusznie zwraca uwagę pełnomocnik powoda, że o ile w pisemnym protokole z rozprawy z dnia 28 maja 2018 r., znajduje się istotnie adnotacja o jego wniosku o dopozwanie Towarzystwa (...) SA w trybie art. 194 k.p.c. to z wysłuchania elektronicznego protokołu rozprawy z tego dnia, wynika, iż we wskazanej dacie wniósł on jedynie o poddanie pod rozwagę Sądu wniosku złożonego wcześniej przez pozwane Muzeum zawartego w odpowiedzi na pozew z dnia 27 września 2017 r. o dopozwanie Towarzystwa (...) SA. Nadto pełnomocnik powoda cofnął swój wcześniejszy wniosek o przypozwanie w trybie art. 84 k.p.c. To (...) Zamkowe w M. w odpowiedzi na pozew z dnia 27 września 2017 r. wniosło o dopozwanie w niniejszym procesie Towarzystwa (...) SA, wskazując iż roszczenie powinno być kierowane do współuczestnika konkurencyjnego, którym jest ubezpieczyciel. Stanowisko to pozwany konsekwentnie podtrzymał również w wywiedzionej apelacji. Zgodnie z art. 194 § 1 zdanie 2 k.p.c. osoba wezwana do udziału w sprawie na wniosek pozwanego może domagać się zwrotu kosztów wyłącznie od pozwanego, jeżeli okaże się, że wniosek był bezzasadny. Stąd ewentualne żądanie zasądzenia kosztów postępowania winno być adresowane wobec pozwanego Muzeum, gdyż to on wnioskował o dopozwanie Towarzystwa, pełnomocnik powoda zaś w swoim wystąpieniu na rozprawie w dniu 28 maja 2018 r. jedynie przychylił się do tego wniosku, poddając go pod rozwagę Sądu. Wniosku o zasądzenie kosztów od pozwanego Muzeum skarżące Towarzystwo nie sformułowało do zamknięcia rozprawy apelacyjnej. Postanowienie Sądu I instancji zawarte w pkt 5 wyroku okazało się trafne aczkolwiek z innych przyczyn niż wskazane w uzasadnieniu wyroku. Skoro nie zachodziły podstawy prawne do zasądzenia od powoda kosztów procesu należnych pozwanemu Towarzystwu (...) SA to brak było podstaw do zastosowanie art. 102 k.p.c.

Z uwagi na powyższe zażalenie pozwanego Towarzystwa na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego, jak również wniosek o zasądzenie kosztów postępowania za instancję odwoławczą nie zasługiwały na uwzględnienie.

W punkcie 5, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c., § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 2 pkt 2, ust. 3 i § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265), zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) SA na rzecz powoda M. B. (2) kwotę 1350 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń SSA Małgorzata Gerszewska SSA Alicja Podlewska