Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy K. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 października 2018 r. sygn. akt VII U 391/18

zmienia zaskarżony wyroku w punkcie I w ten sposób, że oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1495/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 listopada 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. przyznał K. M. prawo do emerytury oraz ustalił wysokość tej emerytury według zasad określonych w art. 26 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS od dnia 1 października 2017 r., tj. od miesiąca, w którym odwołujący złożył wniosek o emeryturę.

Wyrokiem z dnia 24 października 2018 r. (sygn. akt VII U 391/18) Sąd Okręgowy w Krakowie, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił powyższą decyzję w ten sposób, że kwotę wszystkich pobranych przez K. M. emerytur, o którą pomniejszono przyznaną emeryturę, zastąpił kwotą stanowiącą sumę kwot emerytur pobranych w okresie od 1 stycznia 2013 r. w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, a w pozostałej części oddalił odwołanie, natomiast koszty procesu wzajemnie zniósł pomiędzy stronami.

Sąd pierwszej instancji jako bezsporną okoliczność wskazał, że decyzją z dnia 16 listopada 2017 r. przyznano K. M. emeryturę od 1 października 2017 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku o emeryturę. Wniosek emerytalny odwołujący złożył 23 października 2017 r. Wysokość emerytury obliczono na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość świadczenia wyniosła 3283,15 zł. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 210751,61 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 886076,42 zł, suma kwot pobranych emerytur wyniosła 263765,93 zł, a średnie dalsze trwanie życia wyniosło 207,80 m-cy. Wyliczona kwota emerytury wyniosła 4008,96 zł. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: [(210751,61 + 886076,42) - 263765,93] / 207,80 = 4008,96 zł. Do obliczenia emerytury przyjęto średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego, ponieważ było to dla odwołującego korzystniejsze, tj. niższe niż średnie dalsze trwanie życia ustalone na podstawie tablicy trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę. Na poczet należności od 01-10-2017 do 31-12-2017 w kwocie 12026,88 zł Zakład zalicza kwotę 7742,96 zł z tytułu wypłaconej emerytury za okres od 01-10-2017 do 30-11-2017, stąd pozostała należność w kwocie 4283,92 zł po odliczeniu zaliczki na podatek odprowadzanej do urzędu skarbowego w kwocie 393,00 zł, liczonej od podstawy opodatkowania 4284,00 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 385,55 zł, w tym odliczanej od podatku 332,00 zł i z kwoty świadczenia 53,55 zł. Zakład wskazał, iż przekaże na rachunek odwołującego się w banku świadczenie w kwocie 3505,37 zł. Za okres od 01-01-2018 podstawę opodatkowania stanowi miesięcznie kwota 4009,00 zł, zaliczka na podatek odprowadzana do urzędu skarbowego wynosi 365,00 zł, składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi łącznie 360,81 zł, w tym odliczana od podatku wynosi 310,69 zł i odliczana z kwoty świadczenia 50,12 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 3283,15 zł. Odnosząc się do zarzutu błędnego zsumowania kwot pobranych emerytur przez odwołującego, organ rentowy wskazał, iż kwota pobranych emerytur została zsumowana prawidłowo i wynosi łącznie 263765,93 zł. Organ rentowy wskazał także, iż podstawą obliczenia emerytury powszechnej jest zwaloryzowany kapitał początkowy wyliczony na 1.01.1999 r. oraz składki zapisane na indywidualnym koncie po 31.12.1998 r., natomiast przy obliczaniu wysokości emerytury nie ma zastosowania art. 15 oraz art. 53 ust. 4 ustawy.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy przyjął, że odwołanie w części jest uzasadnione, gdyż okazało się słuszne w części, w której dotyczyło uprawnienia organu rentowego do odliczenia od wysokości przyznanej emerytury, emerytur pobranych przed 1 stycznia 2013 r. W tym względzie Sąd pierwszej instancji podniósł, że przepis ustępu 1 b art. 25 ustawy emerytalnej wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. Został on dodany do art. 25 ustawy emerytalnej na podstawie art. 1 ust. 6 lit. b ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Ta ostatnia ustawa nie zawierała przepisów przejściowych, pozwalających na ustalenie wysokości emerytury osobom, które spełniły warunki prawa do emerytury przed jej wejściem w życie, według zasad obowiązujących do dnia 31 grudnia 2012 r. Nowy przepis art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej należy zatem stosować od jego wejścia w życie, tj. od 1 stycznia 2013 r., jednakże negatywne skutki działania tego przepisu nie powinny sięgać wstecz. Przy wyliczaniu emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, można odliczyć kwoty wcześniejszej emerytury pobrane dopiero od dnia 1 stycznia 2013 r., tj. od daty wejścia w życie przepisu art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej. Brak natomiast podstaw do pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot emerytur pobranych przed datą wejścia w życie powołanego wyżej przepisu, tj. przed dniem 1 stycznia 2013 r. Obowiązujące wówczas przepisy nie zawierały bowiem regulacji, takiej jak zawarta w art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej. Pomniejszenie podstawy emerytury przyznanej po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego o sumę kwot emerytur pobranych przed dniem 1 stycznia 2013 r., tj. przed dniem wejścia w życie ostatnio powołanego przepisu nakazującego odliczenie od podstawy wymiaru emerytury sumy kwot pobranych emerytur wcześniejszych, powodowałoby działanie prawa wstecz, a także byłoby sprzeczne z konstytucyjną zasadą pewności prawa. Z kolei niepomniejszanie emerytury kapitałowej o kwoty emerytur pobranych przez wnioskodawcę od dnia 1 stycznia 2013 r. byłoby sprzeczne z art. 25 ust. 1 b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który ma zastosowanie w sprawie niniejszej do tego okresu. W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy słusznie dokonał pomniejszenia podstawy wymiaru o sumy kwot wcześniejszej emerytury pobranych w okresie po 1 stycznia 2013 r. Sąd pierwszej instancji stwierdził również, że w niniejszej sprawie brak było podstaw do zastosowania art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Odwołującemu przysługuje emerytura wyłącznie na podstawie art. 26 ustawy. Organ rentowy przyznając odwołującemu w 2011 r. emeryturę zastosował art. 183 ustawy, który to przepis był przepisem przejściowym dla pracowników przechodzących na wcześniejszą emeryturę w oparciu o art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Emerytura według nowych zasad i według starych zasad była wyliczana przez organ rentowy po to, żeby następnie zastosować art. 183 ustawy, który to przepis przewidywał tzw. emeryturę mieszaną, procentowo ustalaną do roku, w którym ta emerytura miała być przyznana.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że kwotę wszystkich pobranych przez K. M. emerytur, o którą pomniejszono przyznaną emeryturę, zastąpił kwotą stanowiącą sumę kwot emerytur pobranych w okresie od 1 stycznia 2013 r. w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, a w pozostałym zakresie odwołanie oddalił jako bezzasadne w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Jednocześnie, na podstawie art. 100 k.p.c. zniósł między stronami koszty postępowania, ponieważ odwołanie zostało uwzględnione w około połowie, przy mniej więcej równej wysokości kosztów procesu poniesionych przez każdą ze stron.

Apelację od przedmiotowego wyroku złożył organ rentowy, zarzucając naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania. W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej wyraźnie mówi o pomniejszeniu emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych wcześniej emerytur, nie określając żadnej daty granicznej, od której te odliczenia mogą nastąpić. Zaskarżona decyzja została wydana na wniosek ubezpieczonego zgłoszony w dniu 23 października 2017 r., a więc gdy przepis ten już obowiązywał. W związku z tym apelujący stwierdził, że prawidłowo zastosował obowiązujące przepisy prawne.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona.

Kontrolowana w niniejszej sprawie decyzja organu rentowego dotyczyła ustalenia prawa i wysokości emerytury nabytej przez wnioskodawcę wraz z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, której wysokość została ustalona zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy zastosowaniu pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych przez niego emerytur. Odwołujący się nie kwestionował powyższej decyzji w zakresie ustalenia samego prawa do emerytury oraz momentu nabycia uprawnień emerytalnych z tytułu ukończenia powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego, natomiast w odniesieniu do sposobu ustalenia wysokości świadczenia zanegował zasadność pomniejszenia podstawy obliczenia świadczenia o kwotę pobranej wcześniej emerytury, przyznanej w wieku obniżonym. Sąd pierwszej instancji uwzględnił częściowo odwołanie, ograniczając odliczenie kwot pobranych wcześniej emerytur do sumy świadczeń emerytalnych wypłaconych w okresie od 1 stycznia 2013r. Apelacja organu rentowego formułuje jedynie zarzut naruszenia prawa materialnego. W związku z tym Sąd drugiej instancji podziela podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku, przyjmując ją za własną.

Na etapie postępowania apelacyjnego spór dotyczy kwestii zastosowania przy ustalaniu wysokości emerytury wnioskodawcy przepisu art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przedmiotowa regulacja obowiązuje od 1 stycznia 2013 r., a została wprowadzona na mocy art. 1 pkt 6 lit. b ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 637). W myśl powyższego unormowania, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50,50a, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przystępując do analizy zacytowanej regulacji warto zaznaczyć, że zmiany w systemie emerytalnym wprowadzone ww. ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw były przedmiotem rozważań judykatury. W uchwale z dnia 19 października 2017 r., III UZP 6/17 (OSNP 2018 Nr 3, poz. 34) Sąd Najwyższy przyjął, że rozpoznanie wniosku o ustalenie prawa do emerytury wymaga - o ile przepisy prawa nie stanowią inaczej - potwierdzenia tego prawa oraz jego wysokości według stanu prawnego obowiązującego w dniu złożenia wniosku. W konsekwencji, wniosek rozpatrywany jest na podstawie obowiązujących w chwili jego złożenia przepisów dotyczących sposobu wyliczenia emerytury (vide wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 kwietnia 2016 r., II UK 78/15, OSNP 2017 Nr 11, poz. 151; z dnia 12 września 2017 r., II UK 381/16, LEX nr 2376896; z dnia 7 marca 2018 r., I UK 572/16, LEX nr 2486885 i z dnia 13 czerwca 2018 r., III UK 90/17, LEX nr 2511944). W tym kontekście zastosowanie art. 25 ust. 1b ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS do tych emerytów, którzy wniosek o emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku złożyli w nowym stanie prawnym, po wejściu w życie niekorzystnego sposobu wyliczania emerytury, jest uzasadnione obowiązującą w prawie ubezpieczeń społecznych zasadą realizacji prawa do emerytury według przepisów obowiązujących w dniu złożenia wniosku. Sąd Najwyższy zajmował się także problemem, jaki powstał na tle rozstrzygnięć wspomnianej wyżej uchwały III UZP 6/17 oraz wyroku Trybunału Konstytucyjnego zapadłego w sprawie P 20/16 i w uchwale z dnia 28 listopada 2019r., III UZP 5/19 (OSNP 2020 Nr 6, poz. 57) stwierdził, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma zastosowanie do urodzonej w 1952 r. ubezpieczonej, która od 2008 r. pobierała wcześniejszą emeryturę, warunki uprawniające do przyznania emerytury z powszechnego wieku emerytalnego spełniła w 2012 r., a wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego złożyła w 2016 r. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy odwołał się do stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, iż ustawodawca, dokonując zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej w stosunku do kobiet urodzonych w 1953 r., naruszył zasadę lojalności państwa względem obywateli. Wprowadzając nowe, mniej korzystne zasady po rozpoczęciu realizacji uprawnień w zakresie wcześniejszej emerytury, naraził te kobiety na nieprzewidziane skutki. Gdyby w momencie podejmowania decyzji o przejściu na taką emeryturę wiedziały, jakie będą tego konsekwencje dla ustalania wysokości emerytury powszechnej, być może nie skorzystałyby z tego uprawnienia. Sąd Najwyższy pokreślił jednocześnie, że Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, iż zgodnie z jego orzecznictwem, nie jest wykluczona ingerencja ustawodawcy nawet w nabyte prawa podmiotowe, jeżeli istnieją bardzo istotne konstytucyjne racje, które ją usprawiedliwiają (wyrok pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 grudnia 2012 r., K 9/12, OTK-A 2012 Nr 11, poz. 136). Nowe rozwiązania prawne nie mogą jednak naruszać konstytucyjnej istoty prawa do zabezpieczenia społecznego, czyli pozbawiać praw emerytalnych albo obniżać je do wysokości poniżej minimum socjalnego oraz powinny być dokonywane z poszanowaniem pozostałych zasad i norm konstytucyjnych wyznaczających granice swobody prawodawcy wprowadzania zmian do systemu prawnego, a w szczególności zasady ochrony zaufania jednostki do państwa oraz wymogu zachowania odpowiedniego vacatio legis (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK-A 2006 Nr 11, poz. 170). W realiach niniejszej sprawy należy mieć na względzie także dostrzegane w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozróżnienie momentu powstania prawa do emerytury (nabycia prawa) i momentu wypłaty świadczenia. Prawo do emerytury ustala się na dzień spełnienia warunków powstania prawa do tego świadczenia, bez względu na dzień złożenia wniosku (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2000 r., III ZP 29/00, OSNAPiUS 2001 Nr 12, poz. 418 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 listopada 2014 r., I UK 100/14, LEX nr 1567460; z dnia 17 sierpnia 2016 r., I UK 333/15, LEX nr 2120891; z dnia 19 maja 2016 r., LEX nr 2082142). Powyższa reguła umożliwia zachowanie przez ubezpieczonego nabytych z mocy ustawy uprawnień w razie niekorzystnej zmiany stanu prawnego. W odniesieniu natomiast do kwestii ustalania wysokości świadczenia decyduje stan prawny obowiązujący w dacie złożenia wniosku o przyznanie świadczenia. W treści nabytego in abstracto prawa (podlegającego ochronie konstytucyjnej) nie mieszczą się bowiem zasady obliczania jego wysokości. Czym innym jest bowiem prawo do emerytury nabyte na mocy art. 100 ww. ustawy emerytalnej, czym innym zaś prawo do określonej wysokości świadczenia, o którym może być dopiero mowa wówczas, gdy wysokość ta zostanie ustalona decyzją organu rentowego. W konkluzji stwierdzić trzeba, że ochronie konstytucyjnej podlega nabyte, niezrealizowane prawo do emerytury (obejmujące warunki nabycia tego prawa: wiek, staż itp.) od momentu jego nabycia z mocy prawa, natomiast prawo do emerytury w określonej wysokości powstaje dopiero w momencie ustalenia tej wysokości w związku ze złożeniem przez osobę uprawnioną stosownego wniosku (prawo nabyte realizowane). Do urzeczywistnienia i konkretyzacji prawa i wysokości emerytury wymagany jest wniosek ubezpieczonego, o którym mowa w art. 116 ust. 1 ww. ustawy emerytalnej. Świadczenia emerytalne wypłaca się bowiem, poczynając od dnia powstania prawa do wnioskowanego świadczenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu (art. 129 ust. 1 ww. ustawy). Taki stan normatywny oznacza, że wprawdzie prawo do emerytury powstaje z mocy prawa z dniem spełnienia wszystkich przesłanek wymaganych do jego nabycia, ale niezbędne jest także potwierdzenie tego prawa w celu uruchomienia wypłaty ustalonego świadczenia w określonej wysokości, które wymaga złożenia stosownego wniosku i jego rozpoznania w stanie prawnym adekwatnym dla jego oceny. Dopiero rozpoczęcie wypłaty świadczeń wywołuje problem konieczności ochrony ich ekonomicznej wartości. Innymi słowy, bez złożenia wymaganego wniosku o ustalenie, to jest potwierdzenie przesłanek nabycia prawa do emerytury, nie zostanie ono urzeczywistnione jako świadczenie przysługujące w określonej wysokości od konkretnie oznaczonego miesiąca. Rozpoznanie wniosku o ustalenie prawa do emerytury wymaga potwierdzenia tego prawa oraz jego wysokości według stanu prawnego obowiązującego w dacie złożenia wniosku. Nieuprawniona jest więc wykładnia zakładająca, że gdy ubezpieczony ukończył powszechny wiek emerytalny przed wejściem w życie art. 25 ust. 1b ww. ustawy (1 stycznia 2013 r.), to Zakład Ubezpieczeń Społecznych obowiązany jest obliczyć emeryturę z pominięciem tego przepisu, czyli nie dokonując pomniejszenia podstawy emerytury o wypłacone już świadczenia z tytuły emerytury wcześniejszej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2020 r., I UK 191/18, LEX nr 3168868)

Sąd Apelacyjny podzielił rozważania prawne, zaprezentowane w przywołanym powyżej orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego i w konsekwencji zaaprobował pogląd, iż ustalenie wysokości emerytury następuje z uwzględnieniem przepisów obowiązujących w dacie złożenia wniosku o przyznanie świadczenia, a nie regulacji obowiązujących w dacie nabycia samego prawa do świadczenia wraz z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. W niniejszej sprawie nie budzi jakichkolwiek wątpliwości, iż odwołujący się wystąpił z wnioskiem o emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku po dodaniu omówionego powyżej przepisu art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a tym samym przy ustalaniu wysokości tego świadczenia należało zastosować określoną wyraźnie w tym przepisie zasadę usprawiedliwionego pomniejszenia podstawy wymiaru ustalanej emerytury o sumy wcześniej pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przyjęte przez Sąd pierwszej instancji rozwiązanie, ograniczające powyższe odliczenie do sumy emerytur wypłaconych wnioskodawcy po dniu 1 stycznia 2013 r., nie znajduje normatywnego uzasadnienia. Słusznie apelujący wskazał, że w ustawie nowelizującej, wprowadzającej przedmiotowe uregulowanie, nie zamieszczono przepisów przejściowych, wyłączających lub modyfikujących zastosowanie art. 25 ust. 1b ww. ustawy w odniesieniu do osób, które powszechny wiek emerytalny osiągnęły w okresie poprzedzającym wejście w życie tej nowelizacji, czyli przed dniem 1 stycznia 2013 r. i jedynie wniosek o ustalenie prawa do świadczenia złożyły po tej dacie. W związku z tym Sąd drugiej instancji uznał, że zaskarżona decyzja prawidłowo ustalała wysokość przysługującej odwołującemu się emerytury, nabytej wraz z osiągnięciem powszechnego wieku, z uwzględnieniem odliczenia przewidzianego w art. 25 ust. 1b powołanej wyżej ustawy.

W doktrynie oraz judykaturze zauważa się ponadto, iż brak odliczenia pobranych emerytur uprzywilejowywałby tę kategorię ubezpieczonych, w nieuzasadniony sposób uszczuplając przychody Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz stanowiłby nadużycie solidarności w relacjach między członkami wspólnoty ryzyka, poprzez nałożenie na nią obowiązku sfinansowania wypłaty tej części emerytury w wieku powszechnym, która nie znajduje pokrycia we wcześniej wniesionym (zaewidencjonowanym), lecz wydanym (tj. pomniejszonym o kwoty pobranych emerytur) wkładzie ubezpieczonego stanowiącym zasadniczy element podstawy obliczenia emerytury (por. glosa K. Antonowa do uchwały Sądu Najwyższego III UZP 6/17, OSP 2019 Nr 1, poz. 5). Usprawiedliwione jest zatem ustawowe modyfikowanie wysokości emerytur ze względu na wcześniejsze pobranie i spożytkowanie tych samych rodzajowo, choć wcześniejszych świadczeń emerytalnych, które uszczupliły zgromadzony indywidualny kapitał emerytalny oraz Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, z którego emerytury są wypłacane (vide wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 września 2017 r., II UK 381/16, LEX nr 2376896 oraz z dnia 20 sierpnia 2020r., III UK 263/18, LEX nr 3177893). Skorzystanie z przywileju przejścia i pobrania wcześniejszych emerytur na podstawie przepisów szczególnych dotyczących emerytur dla niektórych ubezpieczonych, uzasadnia i proporcjonalnie usprawiedliwia pomniejszenie podstawy wymiaru emerytury ustalonej na podstawie art. 24 ust. 1 i następnych ustawy emerytalnej o sumy poprzednio pobranych wcześniejszych emerytur (por także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2020 r., III UK 413/19, LEX nr 3169708). Osobom uprawnionym do takich samych rodzajowo świadczeń powinna przysługiwać emerytura ustalana według takich samych (równych) zasad obliczania jej wysokości. Przyznanie powszechnego świadczenia emerytalnego, finansowanego ze składek płaconych przez ubezpieczonego, nie może jednocześnie abstrahować od wcześniejszego pobierania świadczeń przez tą samą osobę. Pobranie emerytury wcześniejszej oznacza bowiem skonsumowanie części wypracowanego kapitału składkowego. Z powyższych względów należy stwierdzić, że istnieją ważne względy aksjologiczne przeciwne temu, aby uwzględniać całą zewidencjonowaną na koncie ubezpieczonego kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, mimo że ich część została już "spożytkowana" na wypłatę świadczeń emerytalnych sprzed dniem nabycia prawa do emerytury w wieku powszechnym. Odliczenie od podstawy wymiaru emerytury powszechnej kwot pobranych uprzednio świadczeń emerytalnych należy uznać za rozwiązanie słuszne, realizujące zasadę sprawiedliwości społecznej oraz solidaryzmu ubezpieczonych.

Podsumowując Sąd drugiej instancji przyjął, że skoro wnioskodawca nie należy do grona ubezpieczonych urodzonych w 1953 r., w stosunku do których Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z ustawą zasadniczą przepisu art. 25 ust. 1b ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to znajduje do niego pełne zastosowanie przewidziany w tym przepisie mechanizm służących ustaleniu wysokości emerytury nabytej z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Nie można również tracić z pola widzenia okoliczności, iż wnioskodawca nie został pozbawiony przez ustawodawcę możliwości zareagowania na niekorzystną dla niego zmianę legislacyjną, albowiem w związku z określonym na dzień 1 stycznia 2013 r. dniem wejście w życie art. 25 ust. 1b ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mógł złożyć wniosek o wstrzymanie wypłaty wcześniejszej emerytury, co pozwoliłoby na zminimalizowanie negatywnych konsekwencji tej nowelizacji i ograniczenie rozmiaru sumy pobranych emerytur podlegających odliczeniu od podstawy wymiaru emerytury powszechnej.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności i rozważania prawne Sąd Apelacyjny uznał, że wyrok Sądu pierwszej instancji jest wadliwy, gdyż narusza przepisy prawa materialnego odnoszące się do zasad ustalania emerytury w systemie zdefiniowanej składki. Podniesione w apelacji zarzuty okazały się uzasadnione i skutkowały zmianą zaskarżonego orzeczenia polegającą na oddaleniu odwołania.

Wobec powyższego, Sąd drugiej instancji - uwzględniając apelację organu rentowego – orzekł w myśl art. 386 §1 k.p.c.

Agata Pyjas-Luty