Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 78/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z wniosku L. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do emerytury i o ustalenie kapitału początkowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 kwietnia 2016 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 lipca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 2 lipca 2013 r. oddalił odwołania L. R.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: z dnia 7 marca 2012 r., przyznającej
mu od 1 lutego 2012 r., na podstawie art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
2
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2015 r., poz. 748 ze zm.), emeryturę w wysokości obliczonej według zasad
wynikających z art. 53 tej ustawy (w którym domagał się obliczenia świadczenia na
podstawie art. 55 tej ustawy) oraz z dnia 6 grudnia 2012 r. odmawiającej ustalenia
kapitału początkowego.
Sąd ustalił, że ubezpieczonemu (urodzonemu 23 stycznia 1947 r.) od 1
marca 2009 r. przyznano prawo do wcześniejszej emerytury od 1 marca 2009 r.
(na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych). Po uzyskaniu emerytury, ubezpieczony kontynuował zatrudnienie.
W okresie od 2 stycznia 2012 r. do 28 lutego 2012 r. był zatrudniony na podstawie
umowy o pracę zawartej na czas określony, w połowie wymiaru czasu pracy, na
stanowisku pomocnika kierowcy, za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie
750 zł.
Ubezpieczony w dniu 29 lutego 2012 r. złożył w organie rentowym wniosek o
emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (65 lat).
Pismem uzupełniającym wniosek wniósł o ustalenie kapitału początkowego oraz o
przeliczenie świadczenia emerytalnego w myśl art. 55 ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, brak jest podstaw do obliczenia
emerytury na podstawie art. 26 w związku z 55 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz do ustalenia kapitału początkowego. Sąd
wskazał, że wprawdzie ubezpieczony, po osiągnięciu 65 lat, tj. po 23 stycznia
2012 r. kontynuował jeszcze zatrudnienie do 28 lutego 2012 r., czyli przez miesiąc,
co związane było z zawartą przez niego umową o pracę na czas określony,
niemniej jednak nie wystąpił z wnioskiem o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r. po
raz pierwszy. Wniosek o emeryturę z dnia 29 lutego 2012 r. w związku z
ukończeniem 65 roku życia był jego drugim wnioskiem o emeryturę.
Sąd stwierdził także, że art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprost wskazuje krąg ubezpieczonych,
uprawnionych do ubiegania się o ustalenie kapitału początkowego - mówi on o
osobach urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., podczas gdy ubezpieczony urodził
3
się przed powyższą datą (w dniu 23 stycznia 1947 r.), zatem w jego wypadku nie
ma możliwości ustalenia kapitału początkowego.
Sąd Apelacyjny, w wyniku apelacji ubezpieczonego, wyrokiem z dnia 4 lipca
2014 r., zmienił zaskarżony wyrok i zobowiązał pozwany Zakład Ubezpieczeń
Społecznych do przeliczenia od 1 lutego 2012 r. L.R. emerytury zgodnie z
hipotetycznym wyliczeniem wynikającym z decyzji z dnia 27 czerwca 2013 r. oraz
stwierdził, że pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponosi odpowiedzialność
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
Sąd drugiej instancji wskazał, że w świetle aktualnego stanowiska sądów
powszechnych i Sądu Najwyższego ubezpieczony urodzony przed 31 grudnia
1948 r., który po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował
ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po 31 grudnia 2008 r., ma prawo do jej
wyliczenia na podstawie art. 26 w związku z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, także i niezależnie od tego, czy wcześniej
złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę
wcześniejszą. Emeryt pobierający emeryturę przyznaną i obliczoną na podstawie
dotychczasowych zasad (art. 27 w związku z art. 53 ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) nie może być pozbawiony prawa
do ustalenia emerytury korzystniejszej w wyższej wysokości obliczonej według
nowych zasad na podstawie art. 26 w związku z art. 55 tej ustawy, jeżeli spełniając
warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27 kontynuował ubezpieczenia
emerytalne i rentowe oraz z wnioskiem o przyznanie emerytury na podstawie
art. 27 ustawy wystąpił po raz pierwszy po 31 grudnia 2008 r. (art. 55).
Sąd Apelacyjny podkreślił także, że organ rentowy decyzją z dnia 26
czerwca 2013 r. ustalił wysokość kapitału początkowego.
Organ rentowy zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną, zarzucając mu
naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 55 w związku z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną ubezpieczony wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Sąd Najwyższy zajmował się już wykładnią regulacji prawnej zawartej w
art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania
emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenie emerytalne i
rentowe po osiągnięciu wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o emeryturę po
dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura podstawie art. 26, jeżeli jest
wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53 tej ustawy. W kontekście rozpoznawanej
sprawy należy przywołać stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z
dnia 4 lipca 2013 r., II UZP 4/13 (OSNP 2013 nr 21-22, poz. 257), zgodnie z którym
ubezpieczony urodzony przed dniem 31 grudnia 1948 r., który po osiągnięciu
powszechnego wieku emerytalnego kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o
emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r., ma prawo do jej wyliczenia na podstawie
art. 27 w związku z art. 55 ustawy emerytalnej, także i niezależnie od tego, czy
wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o
emeryturę wcześniejszą.
Uzasadniając tę wypowiedź, Sąd Najwyższy przywołał ratio legis art. 55
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując,
że zawarta w nim przesłanka kontynuowania ubezpieczenia do dnia zgłoszenia
wniosku o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym mogłaby zostać
spełniona także w sytuacji, gdyby wniosek o emeryturę został złożony przed
osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, a z przepisu tego nie wynika,
aby wniosek o emeryturę w powszechnym wieku musiał być pierwszym wnioskiem
o świadczenie. Przypomniał, że sposób wyliczania emerytury w tzw. formule
zdefiniowanej składki zaczął obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2009 r. a zatem
należy stwierdzić, że warunek kontynuowania ubezpieczenia i wystąpienia z
wnioskiem po 31 grudnia 2008 r., miał umożliwić wyliczenie emerytury w tej
formule, której podstawę wymiaru stanowi suma składek składanych na
indywidualnym koncie ubezpieczonego. Ratio legis art. 55 ustawy emerytalnej jest
więc kontynuowanie opłacania składek, nie zaś ubieganie się o emeryturę
wcześniejszą lub w niższym wieku emerytalnym. Konstatacja ta, nie pozwala na
stwierdzenie czy wniosek o emeryturę po ukończeniu powszechnego wieku
5
emerytalnego musiał być pierwszym wnioskiem o emeryturę, czy też mógł to być
kolejny wniosek (np. poprzedzony wnioskiem o emeryturę wcześniejszą).
Sąd wskazał nadto, że nabycie prawa do emerytury przyjęte w ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uwzględniając także
treść art. 21 ust. 2 tej ustawy, uzasadnia twierdzenie, że na emeryturę można
przechodzić kilka razy. W sytuacji zatem gdy dopuszczalne jest kilkakrotne
przechodzenie na emeryturę, byłoby niezbędne zaznaczenie w art. 55 ustawy o
emeryturach i rentach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, że wyliczenie
emerytury w powszechnym wieku emerytalnym możliwe byłoby tylko wówczas,
gdyby był to pierwszy wniosek o emeryturę (o nabycie statusu emeryta). Takiego
zastrzeżenia nie można jednak z treści tego przepisu wywnioskować, co oznacza,
że ubezpieczony urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r., który osiągnął
powszechny wiek emerytalny, kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę
dopiero po dniu 31 grudnia 2008 r., może złożyć wniosek o wyliczenie tego
świadczenia niezależnie od tego, czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę w
niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. Przepis art. 55 tej
ustawy, umożliwiając ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r.
wyliczenie emerytury w wieku powszechnym według jej art. 26, „zrównuje” w
pewnym sensie sytuacje, tych osób (urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.) z
sytuacją osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które, jeśli nabyły prawo do
emerytury w niższym wieku emerytalnym albo do tzw. emerytury wcześniejszej,
mogą, osiągając powszechny wiek emerytalny, złożyć wniosek o ustalenie prawa
do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym wyliczanej według art. 26 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jeżeli więc nie może być kwestionowana możliwość kilkakrotnego
przechodzenia na emeryturę, a w treści art. 55 ustawy brak zastrzeżenia,
że wniosek o przejście na emeryturę w powszechnym wieku przez osoby objęte
art. 27 ma być pierwszym wnioskiem o przejście na emeryturę (o nabycie statusu
emeryta), przepis ten (art. 55 ustawy) należy rozumieć jako przyznający prawo do
złożenia wniosku o wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym,
jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu wieku 60/65 lat, a wniosek
6
został złożony po dniu 31 grudnia 2008 r., niezależnie od faktu przejścia przez te
osoby na emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku emerytalnym.
Identyczne stanowisko wyrażone zostało w późniejszych wyrokach Sądu
Najwyższego: z dnia 10 lipca 2013 r., II UK 424/12 (LEX nr 1341674) oraz z dnia 7
listopada 2013 r., II UK 143/12 (niepublikowany); z dnia 9 września 2013 r., II UK
23/13 (LEX nr 1375193); z dnia 19 marca 2014 r., I UK 345/13 (LEX nr 14552280; z
dnia 18 września 2014 r., I UK 27/14 (LEX nr 1537287) oraz z dnia 8 lipca 2015 r.
(M.P.Pr. 2015 nr 10, s. 549-550).
Skarżący nie kwestionuje tych poglądów, lecz skupia się interpretacji zwrotu
„kontynuował ubezpieczenie” i powołuje się w tym zakresie na stanowisko zwarte w
powołanej wyżej uchwale II UZP 4/13, gdzie stwierdzono, że sformułowanie to w
istocie oznacza „nie rozwiązał stosunku pracy”, niezależnie od tego czy
ubezpieczony wystąpił o przyznanie emerytury (wcześniejszej lub w niższym wieku
emerytalnym). Zauważyć jednakże należy, że konstatacja ta pada w kontekście
stanu prawnego, do którego nawiązuje ten wątek argumentacji, który potem
podlegał zmianom. Pierwotnie obowiązujący warunek „nierozwiązania stosunku
pracy” został uchylony w okresie od 1 sierpnia 2009 r., aby powrócić od 1 stycznia
2011 r. (zob. art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, który wszedł w życie na podstawie ustawy z dnia 21
stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; Dz.U. Nr 9,
poz. 118 i uchylony – od 1 sierpnia 2009 r. - na mocy art. 37 pkt 5 lit. b ustawy z
dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych; Dz.U. Nr 228, poz. 1507
oraz art. 103a dodany – od 1 stycznia 2011 r. - na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy
zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz
niektórych innych ustaw; Dz.U. Nr 257, poz. 1726 ze zm.). Już z tego powodu nie
sposób uznać, że powyższe stwierdzenie jest równoznaczne z zawężeniem pojęcia
„kontynuował ubezpieczenie” wyłącznie do stanu „nierozwiązania stosunku pracy”,
o którym mowa w art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. Co więcej, art. 55 nie dotyczy wyłącznie pracowników
ani też kontynuowania wyłącznie obowiązkowego ubezpieczenia, zatem i z tego
punktu widzenia brak podstaw do stawiania znaku równości między
7
„kontynuowaniem ubezpieczenia”, a „nierozwiązaniem stosunku pracy”.
Niezależnie od tego, w komentowanym przepisie mowa o kontynuowaniu
ubezpieczenia po osiągnięciu przewidzianego w art. 27 wieku emerytalnego, a nie
o kontynuowaniu ubezpieczenia po nabyciu uprawnień do emerytury wcześniejszej
lub emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Chodzi więc o to, aby
ubezpieczony, po osiągnięciu wieku emerytalnego, pozostawał w ubezpieczeniu.
Ten warunek został w niniejszej sprawie spełniony, skoro w dniu ukończenia 65 lat
(23 stycznia 2012 r.) ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu (od 2 stycznia
2012 r.) i kontynuował je do 28 lutego 2012 r.
Skarżący podnosi, że przyznanie emerytury w wysokości wynikającej z
art. 55 w związku z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonemu urodzonemu przed 1 stycznia 1949 r.,
pobierającemu wcześniej przyznaną emeryturę (tu: na podstawie art. 29), stawia go
w uprzywilejowanej pozycji w stosunku do pobierającego wcześniejszą emeryturę
ubezpieczonego urodzonego po 31 grudnia 1948 r., gdyż w tym pierwszym
przypadku nie ma zastosowania art. 25 ust. 1b powyższej ustawy. W kontekście
tego zarzutu należy zauważyć, że od 1 maja 2015 r. wprowadzono do ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych art. 55a
(na podstawie ustawy z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; Dz.U. z 2015 r., poz. 552). Zgodnie
z nim, „Przepis art. 55 stosuje się również do ubezpieczonego, który miał ustalone
prawo do emerytury przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, o której mowa w
art. 27” (ust. 1), „Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę, do której miał ustalone
prawo przed ustaleniem prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku
emerytalnego, określonego w art. 27 ust. 2 i 3, podstawę obliczenia emerytury
zgodnie z art. 26 pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych
emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób
fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne” (ust. 2), „Prawo do emerytury
ustalone przed osiągnięciem wieku emerytalnego, określonego w art. 27 ust. 2 i 3,
ustaje z dniem, od którego została przyznana emerytura na podstawie art. 27,
obliczona zgodnie z art. 26” (ust. 3).
Wobec jednolitej wykładni art. 55 ustawy o emeryturach rentach z Funduszu
8
Ubezpieczeń Społecznych przyjętej w orzecznictwie sądowym, uznać należy, jego
normatywny sens wyznaczony został przez judykaturę. Stąd dodanie art. 55a ust. 1
nie stanowi zmiany stanu prawnego (wbrew sugestii płynącej z uzasadnienia
projektu ustawy zmieniającej), ale jego potwierdzenie i doprecyzowanie, nie tworzy
więc nowej normy prawnej (dotychczas nieistniejącej). Jak wskazał Sąd Najwyższy
w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 15 października 2009 r., II UZP 3/09,
OSNP 2010 nr 13-14, poz. 165), tego rodzaju nowelizacje przepisów występują w
praktyce legislacyjnej (zob. A. Bielska-Brodziak, Z. Tobor: Zmiana w przepisach
jako argument w dyskursie interpretacyjnym, PiP 2009 nr 9, s. 18), a jej przykładem
są: art. 49a ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze
zm.), który został dodany z dniem 1 lipca 2004 r. przez art. 14 ust. 11 ustawy z dnia
20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz. 1264),
art. 6 i art. 75 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 892 ze zm.)
oraz art. 9 ust. 3a ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy
(jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 693 ze zm.), co było przedmiotem
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 106/07 (OSNC
2008 nr 12, poz. 134).
Podobnie rzecz się ma z art. 55a ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. O tym, że zawarta w nim norma była już
zawarta w treści przepisów tej ustawy, przekonują następujące argumenty.
Artykuł 26 tej ustawy nie funkcjonuje w „próżni normatywnej”, ale jest jedną z
wielu jednostek legislacyjnych i redakcyjnych nowego systemu zabezpieczenia
emerytalnego i dlatego powinien być interpretowany z uwzględnieniem
powiązanych z nim regulacji normatywnych ustawy. Emerytura obliczona na
podstawie art. 26, to „równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy
obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25” (ust. 1). Z kolei kwota ustalona
„w sposób określony w art. 25”, to podstawa obliczenia emerytury (art. 25 ust. 1),
na którą składają się kwoty „składek na ubezpieczenie emerytalne,
z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie
9
ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego
przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego
określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie,
o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185”. Dalej idąc,
stosownie do art. 25 ust. 1b, podstawę obliczenia emerytury pomniejsza się o
kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem
zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie
zdrowotne, jeżeli ubezpieczony „pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b,
46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191 i 1198 oraz z 2015 r. poz. 357)”. Wszystkie
opisane operacje stanowią „obliczenie emerytury na podstawie art. 26”.
Jak wynika z przytoczonej treści art. 25 ust. 1b, możliwość przejścia z
systemu zdefiniowanego świadczenia (obliczonego według zasad wynikających z
art. 53) do systemu zdefiniowanej składki wiąże się z koniecznością pomniejszenia
podstawy obliczenia emerytury kapitałowej „o sumę kwot pobranych emerytur”.
Zasada ta - w zgodzie z art. 32 Konstytucji RP - w równym stopniu powinna
dotyczyć wszystkich osób pobierających świadczenie (niezależnie od daty
urodzenia) właśnie ze względu na „zrównanie” w art. 55 praw osób urodzonych
przed 1 stycznia 1949 r. z prawami osób urodzonych w latach 1949-1968
(zob. przywołaną wyżej argumentację Sądu Najwyższego). Ubezpieczony,
urodzony przed 1 stycznia 1949 r., wyrażając wolę „wejścia” do systemu
zdefiniowanej składki, zostaje jego beneficjentem na warunkach obowiązujących w
tym systemie osoby urodzone w latach 1949-1968.
Trzeba też podkreślić, że ubezpieczonym urodzonym w latach 1949-1968,
zgodnie z art. 46, przysługują emerytury „na warunkach określonych w art. 29, 32,
33 i 39”, a więc w istocie są te same emerytury, jakie przysługują urodzonym przed
1 stycznia 1949 r. i dla obu grup ubezpieczonych są one wyrazem przejściowego
utrzymania przywilejów dotyczących możliwości nabycia prawa do emerytury w
obniżonym wieku emerytalnym. Z tego punktu widzenia norma zawarta w art. 46
pełni rolę taką jak przepis intertemporalny (zob. uzasadnienie wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 r., III UK 217/10, LEX nr 950438 i przywołane
10
w nim orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego), ponieważ rozwiązuje kwestie
związane z zachowaniem ekspektatyw praw nabytych w starym systemie, a więc
pod rządami przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy o
systemie emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (przed 1
stycznia 1998 r.). Innymi słowy, art. 46 rozstrzyga, które przepisy dotyczące
świadczeń z systemu zdefiniowanego świadczenia (zasadniczo przewidzianego dla
osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.) i pod jakimi warunkami (nieprzystąpienie
do otwartego funduszu emerytalnego, spełnienie warunków do uzyskania
emerytury do 31 grudnia 2008 r. i dawniej rozwiązanie stosunku pracy – w
przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem) mają zastosowanie także do
osób urodzonych w latach 1949-1968.
Zatem art. 46 nie kreuje samodzielnie (odrębnie) prawa do jakiś innych
emerytur niż wynikające z art. 29, 32, 33 i 39, co obrazuje zestawienie go z
art. 184, który ustanawia autonomiczne przesłanki prawa do emerytury różniące
się od przesłanek przewidzianych w art. 32, 33, 39 i 40. Artykuł 46 jest wiec jedynie
normatywnym, międzyczasowym łącznikiem osób urodzonych w latach 1949-1968
z uprawnieniami płynącymi ze starego systemu emerytalnego, stąd emerytury
„na podstawie art. 46” (jak to określa art. 25 ust. 1b), to w istocie emerytury
„na podstawie art. 29, 32, 33 i 39”. Dlatego moc obowiązująca art. 25 ust. 1b
rozciąga się także na osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., które przed
złożeniem wniosku, o którym mowa w art. 55, pobierały emerytury na podstawie
art. 29, 32, 33 i 39, a dodanie art. 55a ust. 2 stanowi zwerbalizowanie treści
normatywnej, która do tej pory wynikała z wykładni systemowej i funkcjonalnej.
W rezultacie uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 55 w związku z art. 26
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, skoro Sąd
Apelacyjny zobowiązał organ rentowy do przeliczenia emerytury ubezpieczonego
od 1 lutego 2012 r., zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem wynikającym z decyzji z
dnia 27 czerwca 2013 r., w którym nie dokonano pomniejszenia podstawy jej
obliczenia stosownie do art. 25 ust. 1b tej ustawy.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
§ 1
k.p.c., orzekł jak w sentencji (przyjmując, że uchylenie zaskarżonego wyroku w
pkt 1 powoduje upadek orzeczenia o odpowiedzialności organu rentowego za
11
nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji). O kosztach
postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto po myśli art. 108 § 2 k.p.c. w związku z
art. 39821
k.p.c.
eb