Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Leszek Jantowski (spr.)

Sędziowie: SA Mariusz Wicki

SA Artur Lesiak

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2021 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy

z powództwa W. K.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przy udziale interwenienta ubocznego po stronie pozwanej J. K.

o ustalenie

na skutek apelacji interwenienta ubocznego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 1 lipca 2019 r., sygn. akt IX GC (...)

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie rozprawy w dniu 1 lipca 2019 r. i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gdańsku, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Artur Lesiak SSA Leszek Jantowski SSA Mariusz Wicki

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V AGa 141/20

UZASADNIENIE

Powód w dniu 1 września 2017 r. wniósł pozew przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. o ustalenie nieistnienia uchwał w przedmiocie udzielenia zgody na zbycie udziałów w pozwanej spółce przez D. K. oraz W. K., które podjęte miały zostać, jak wskazano w treści żądania pozwu, w dniu 1 czerwca 2016 r. przez Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.. Strona powodowa ewentualnie domagała się stwierdzenia nieważności wskazanych uchwał albo ich uchylenia.

Wyrokiem z dnia 1 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku:

I. ustalił nieistnienie uchwały w przedmiocie udzielenia zgody na zbycie udziałów w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. przez D. K., która miała zostać podjęta na Nadzwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników pozwanej Spółki w dniu 01 czerwca 2016 roku;

II. ustalił nieistnienie uchwały w przedmiocie udzielenia zgody na zbycie udziałów w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. przez W. K., która miała zostać podjęta na Nadzwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników pozwanej Spółki w dniu 01 czerwca 2016 roku,

III. nie obciążył pozwanej kosztami procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie następujących ustaleń i rozważań:

Wspólnikami pozwanej spółki, (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G., są: pani J. K., która posiada 10 udziałów, pan D. K., który posiada 10 udziałów, pani M. K., która posiada 10 udziałów, pan W. K., który jest właścicielem 10 udziałów oraz (...) w G., której przysługują 3.834 udziały. Sąd I instancji ustalił, że zbycie udziałów w pozwanej spółce wymagało według treści § 12 ust. 2 umowy spółki zgody Zgromadzenia Wspólników, wyrażonej w uchwale, podjętej zwykłą większością głosów. Sąd ustalił, że 1 czerwca 2016 r. nie odbyło się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki, na którym miałyby zostać podjęte uchwały o wyrażeniu zgody na zbycie udziałów. Natomiast w tej samej dacie, tj. 1 czerwca 2016 r. odbyło się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki, na którym podjęte zostały uchwały o zmianie umowy spółki. Większościowy wspólnik udzielił W. K. umocowania do działania w jego imieniu na tym zgromadzeniu, w tym do wykonywania w imieniu (...) w G. prawa głosu w sprawach objętych porządkiem obrad, w szczególności w sprawach zmiany umowy spółki. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników odbyło się w kancelarii notarialnej w G. przed notariuszem B. L.. Został sporządzony protokół oraz lista obecności. W Nadzwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników spółki tego dnia udział wzięli: J. K., D. K., M. K. oraz W. K., który reprezentował na tym zgromadzeniu większościowego wspólnika, to jest (...) w G.. Sąd ustalił, że J. K. i D. K. zawarli w dniu 1 czerwca 2016 r. umowę darowizny udziałów w pozwanej spółce. Umowę darowizny udziałów w pozwanej zawarli także W. K. i M. K.. W dalszej kolejności W. K. w dniu 7 maja 2017 r. odwołał darowiznę udziałów i odwołanie tejże darowizny pani M. K. przyjęła. Pozwana spółka reprezentowana w postępowaniu rejestrowym przez zawodowego pełnomocnika wniosła o zmianę wpisu w związku z umową darowizny udziałów w spółce małżonków K. z dnia 1 czerwca 2016 r. Sąd rejestrowy po przeprowadzonym postępowaniu rejestrowym postanowił ostatecznie je umorzyć. Sąd rejestrowy ustalił, że nie ma dostatecznych dowodów, aby ustalić, że doszło do zbycia udziałów w pozwanej spółce, a dalsze postępowanie przymuszające do złożenia dokumentów nie doprowadzi do osiągnięcia celu. Udziałowcy w efekcie nie ulegli zmianie aż do dnia zamknięcia rozprawy. Sąd ustalił, że powód jako wspólnik, przeglądając w dniu 17 sierpnia 2017 r. akta rejestrowe spółki, dowiedział się o sporządzeniu protokołu Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Wspólników z dnia 1 czerwca 2016 r. o wyrażeniu zgody na zbycie udziałów w spółce przez pana D. K. oraz na wyrażenie zgody na zbycie udziałów w spółce przez pana W. K.. Dowiedział się także o liście obecności wspólników na tym zgromadzeniu, na której miał być również pełnomocnikiem większościowego wspólnika.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty stanowiące: listę obecności (k. 11), pełnomocnictwo (k. 12), umowę darowizny (k. 13 - 15, k. 233 – 235), odwołanie darowizny (k. 236 – 238), zobowiązanie Sądu rejestrowego (k. 16 – 82), akt notarialny (k. 18 - 21), listę obecności (k. 22), umowę spółki (k. 23 – 28), odpowiedź na wniosek (k. 8), pełnomocnictwo (k. 7), a także postanowienie Sądu rejestrowego (k. 191 – 194). Pozostałe dokumenty i dowody Sąd Okręgowy pominął na mocy art. 227 k.p.c. a contrario, gdyż nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia. Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu zeznań świadków, przesłuchania stron oraz dowód z opinii biegłych sądowych na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. Sąd meriti uznał, iż okoliczności, które były istotne dla rozstrzygnięcia, zostały już dostatecznie wyjaśnione na mocy przeprowadzonych przez Sąd dowodów z dokumentów. Odnosząc się do zabezpieczenia dowodu, który stanowił również przedmiot postępowania w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy wskazał, że zabezpieczając dowód z dokumentów, Sąd nie uzyskał od zobowiązanej do przedłożenia oryginałów dokumentów J. K. ani protokołu z dnia 1 czerwca 2016 r., ani listy obecności wspólników na Nadzwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników. J. K. zadeklarowała złożenie tych dokumentów osobiście w Sądzie, czego nie wypełniła, nie stawiła się przy tym na posiedzeniu w dniu 29 stycznia 2018 r., wyznaczonym w celu jej wysłuchania. Mając przy tym na względzie całokształt poczynionych przez Sąd ustaleń, Sąd I instancji ostatecznie odstąpił od nałożenia na J. K. grzywny z tytułu niewykonania obowiązku złożenia oryginałów dokumentów, doszedł bowiem do przekonania, że takowych pani J. K. nie posiada, o czym świadczy okoliczność, iż złożone przez J. K. kopie kwestionowanych przez stronę powodową dokumentów, nie potwierdzały istnienia ich oryginałów. Przy czym Sąd Okręgowy miał na względzie, że notariusz potwierdził zgodność okazanych kopii, co wynika z treści klauzuli notariusza, przedłożone przez panią J. K. poświadczenia nie były zatem odpisami dokumentów, w efekcie deklaracja zobowiązanej osoby do złożenia oryginałów dokumentów, że je posiada, nie mogła być prawdziwa, w przeciwnym razie złożyłaby odpisy tych dokumentów, których zgodność poświadczyłby w jej obecności sam notariusz. Po drugie, nieistnienie protokołu z dnia 1 czerwca 2016 r., na którym miały zostać podjęte zaskarżone uchwały potwierdzał także wynik postępowania rejestrowego. I tak, Sąd rejestrowy po wszczęciu postępowania przymuszającego do złożenia dokumentów nie uzyskał ich w toku postępowania. Pani J. K., która działała w tym postępowaniu rejestrowym za pozwaną spółkę posłużyła się również w tym postępowaniu rejestrowym także kopiami zakwestionowanych dokumentów. Sąd podzielił wnioskowanie Sądu rejestrowego w sprawie, która toczyła się pod sygnaturą akt GD.VIII NS-Rejestr KRS (...). Lista obecności Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, które odbyło się w kancelarii notarialnej, stanowiła załącznik do protokołu, sporządzonego w formie aktu notarialnego. Wskazana lista była tożsama z kopią listy obecności wspólników, jaka została dołączona do protokołu z dnia 1 czerwca 2016 r. (k. 10). Oznacza to, że ten sam dokument został wykorzystany także do protokołu Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, który był kwestionowany w niniejszym postępowaniu. Dla ustalenia przy tym tożsamości tych dokumentów nie była wymagana, w ocenie Sądu pierwszej instancji, wiedza specjalna, oba dokumenty zdaniem Sądu są identyczne już na pierwszy rzut oka, bez potrzeby czynienia specjalnych w tym zakresie ustaleń, co potwierdzało również rozumowanie, wnioskowanie i argumentacja Sądu rejestrowego.

Sąd a quo, odnosząc się do oceny powództwa, uznał, że zasługiwało ono na uwzględnienie. Powód wykazał, że Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki nie odbyło się w dniu 1 czerwca 2016 r. Co za tym idzie, nie mogły zostać na nim podjęte uchwały o wyrażeniu zgody na zbycie udziałów w spółce.

W przedmiotowej sprawie nie doszło do zwołania Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, nie potwierdzał tego protokół (k. 10). Z uwagi na to, iż ani Sąd Okręgowy, ani Sąd rejestrowy w sprawie o dokonanie zmiany w rejestrze pozwanej spółki takiego dokumentu nie uzyskał, Sąd I instancji uznał, iż wskazany dokument nie istniał. Wobec powyższego Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo o ustalenie nieistnienia uchwały w przedmiocie zbycia udziałów według treści pkt. I wyroku na mocy art. 189 k.p.c. Brak substratu zaskarżenia, brak podjęcia uchwał w obliczu braku zwołania Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników uzasadniał odstąpienie przez Sąd I instancji od oceny powództwa w kontekście nieważności uchwał lub ich uchylenia według przepisów k.s.h. Zdaniem Sądu meriti, powód, jako wspólnik pozwanej spółki posiada interes prawny w domaganiu się ustalenia nieistnienia uchwał, zbycie udziałów w spółce wymaga wszak zgody wspólników zgodnie z postanowieniem z § 12 ust. 2 umowy spółki, a takiej zgody powód nie wyraził na Zgromadzeniu Wspólników. Sąd w pkt. 3 orzekł o kosztach procesu, mając na względzie przepis artykułu 102 k.p.c., uznając ostatecznie, że nie obciąża pozwanej kosztami procesu. Sąd uwzględnił okoliczność, że pozwana, która przy należytej reprezentacji uznała powództwo przy pierwszej czynności, prawdopodobnie nie dałaby podstaw do wniesienia tego pozwu, które determinowane jest głębokim wewnętrznym konfliktem między pozostałymi wspólnikami i ten głęboki konflikt między wspólnikami, w ocenie Sądu, nie jest dostateczną przyczyną, by obciążać jego kosztami samą spółkę, która posiada odrębny byt prawny od samych wspólników.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł interwenient uboczny J. K., zaskarżając go w całości.

Przedmiotowemu wyrokowi zarzucił:

1. obrazę prawa materialnego, tj. art. 189 k.p.c. w zw. z art. 5 k.c. - poprzez ich niewłaściwe niezastosowanie i błędne przyjęcie, iż powód W. K. posiada interes prawny w żądaniu ustalenia przez Sąd, że nie istnieją dwie uchwały z dnia 01 czerwca 2016 r. w przedmiocie udzielenia zgody na zbycie, w drodze umów darowizny, udziałów pozwanej spółki: przez W. K. na rzecz M. K. oraz przez D. K. na rzecz J. K.:

- podczas, gdy w dniu 01 czerwca 2016 r. w kancelarii notariusza B. L. w G. bezspornie odbyło się spotkanie wszystkich w/wym. osób, które przybrało formę Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki (rep. A nr (...)), celem dokonania zmian w umowie, wymagających formy aktu notarialnego - lecz także nieprotokołowanej notarialnie części, w trakcie której dokonano innych czynności prawnych niewymagających tej formy, w tym podjęto sporne uchwały oraz zawarto w ich wykonaniu rzeczone umowy darowizny udziałów pomiędzy wskazanymi osobami z podpisami notarialnie poświadczonymi (rep. A nr (...) i (...)) - czemu pośrednio dowodzą kolejne numery w repertorium notariusza przypisane do poszczególnych czynności prawnych ((...), (...), (...));

- co więcej, kolejne zgromadzenia wspólników spółki odbywały się już w składzie tylko 3 wspólników (tj. wynikającym z przejścia udziałów), jako reprezentujących cały kapitał zakładowy spółki (vide k. 138 i 139) i podjęte w tym składzie uchwały nie były wówczas (ani nie są obecnie) przez nikogo (w tym powoda) kwestionowane;

- nadto, powód W. K. bezspornie sam zawarł umowę darowizny udziałów na rzecz swojej małżonki, na którą zgodę wyrażała zaskarżona przez niego obecnie uchwała - a więc kwestionowanie jej przez powoda po upływie znacznego czasu budzi istotne wątpliwości natury logicznej;

- małżonkowie K. zaprzeczali istnieniu tego dokumentu, aż do czasu zabezpieczenia w ich domu oryginału tej umowy dnia 12 grudnia 2017 r. na żądanie Prokuratury Rejonowej G. (sygn. PR 2 Ds. (...)), zaś powód W. K. w pozwie złożonym w niniejszej sprawie dnia 01 września 2017 r. fakt ten pominął (podobnie jak fakt rzekomego złożenia oświadczenia o odwołaniu darowizny, które do akt niniejszej sprawy dołączył dopiero później);

- finalnie jednak, w obliczu sporu pomiędzy wspólnikami, który wystąpił w czerwcu 2017 r., powód W. K. zaczął kwestionować zarówno sam fakt jak i skutki prawne czynności podjętych dnia 01 czerwca 2016 r., w szczególności zaprzeczając, by odbyło się wówczas zgromadzenie wspólników, na którym wyraziłby zgodę na zbycie udziałów w spółce.

Powyższe zdaniem skarżącej prowadzi do wniosku, że powód W. K. nie posiadał interesu prawnego w wytoczeniu powództwa opartego na art. 189 k.p.c.; bezsprzecznie bowiem skarżone uchwały zostały podjęte w celu wykonania umowy darowizny, jaką powód sam przecież zawarł ze swoją żoną M. K. w dniu 01 czerwca 2016 r. przed notariuszem, a następnie przez ponad rok nie kwestionował ani faktu ich podjęcia ani ich skuteczności - uczynił to dopiero w obliczu konfliktu pomiędzy małżonkami K. a J. K. i zaistnienia takiej potrzeby. W świetle powyższego niezrozumienie skarżącego budzi uzasadnienie zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym „zdaniem Sądu, powód jako wspólnik pozwanej spółki posiada interes prawny w domaganiu się ustalenia nieistnienia uchwał- zbycie udziałów w spółce wymaga wszak zgody wspólników zgodnie z postanowieniem z § 12 ust. 2 umowy spółki, a takiej zgody powód nie wyraził na Zgromadzeniu Wspólników.” Nie sposób wszak twierdzić, że powód nie wyrażał zgody na darowiznę udziałów żonie, skoro w wykonaniu ów zamiaru zawarł stosowną umowę.

Powyższe prowadzi także do wniosku, że zaskarżenie odnośnych uchwał przez powoda W. K. stanowi nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c., bowiem powód kwestionuje uchwały, w podjęciu których sam uczestniczył i na które się godził oraz na mocy których sam darował żonie udziały w spółce, a następnie przez ponad rok takiego stanu rzeczy nie kwestionował, obecnie zaś kwestionuje tak sam fakt, jak i skuteczność tych czynności z uwagi na konflikt z J. K. i doraźną potrzebę procesową. Takie użycie środków prawnych przysługujących powodowi stanowi nadużycie prawa, gdyż niezgodne jest z przeznaczeniem tych instrumentów prawnych i zasadami współżycia społecznego.

2. rażącą obrazę prawa procesowego - prowadzącą przy tym do naruszenia Konstytucji i Karty Praw Podstawowych UE - polegającą na:

- obrazie art. 76 w zw. z art. 81 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że skarżącej w niniejszej sprawie nie przysługuje status interwenienta ubocznego samoistnego - podczas, gdy status ten wprost wypływa z orzecznictwa Sądu Najwyższego, bowiem wyrok zapadły w tej sprawie z mocy art. 254 § 1 k.s.h. będzie miał rozszerzoną prawomocność materialną, odnosząc bezpośredni skutek prawny pomiędzy interwenientką a powodem w ramach łączącego ich stosunku spółki; a nadto jedna z objętych pozwem uchwal bezpośrednio dotyczy skarżącej J. K.;

- obrazie art. 76, art. 77 § 1 i art. 78 § 3 w zw. z art. 2 i art. 7 Konstytucji - poprzez wydanie przez Sąd postanowienia o „odmowie dopuszczenia do udziału w sprawie J. K. w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej ( a limine, z urzędu) – podczas, gdy jest to orzeczenie nieznane ustawie, niemające normatywnej podstawy i niedopuszczalne, na co wskazał już Sąd Najwyższ, albowiem Sąd nie ma prawa badać z urzędu interesu prawnego interwenienta, który uzyskuje ten status już z chwilą zgłoszenia interwencji i może zostać go pozbawiony tylko i wyłącznie w drodze prawomocnego orzeczenia o uwzględnieniu opozycji jednej ze stron;

czego skutkiem była:

- obraza art. 78 § 3 w zw. z art. 80 k.p.c. poprzez nieuprawnione zaniechanie doręczania skarżącej (jako interwenientce ubocznej) wszelkich pism, zawiadomień czy orzeczeń sądu od chwili wstąpienia przezeń do sprawy (20 października 2017 r.), w szczególności pism procesowych obu stron i zawiadomień o terminach rozpraw – podczas, gdy na mocy w/w przepisów skarżącej należało doręczać tak jak stronie wszelkie pisma, zawiadomienia czy orzeczenia, aż do czasu prawomocnego uwzględnienia opozycji;

co doprowadziło do:

- obrazy art. 363 § 1 k.p.c. poprzez nieuprawnione stwierdzenie prawomocności wyroku z 01 lipca 2019 r. - podczas, gdy w dacie stwierdzenia prawomocności tegoż wyroku (tj. 13 sierpnia 2019 r.) nie była jeszcze prawomocnie przesądzona kwestia zgłoszonej w dniu 20 października 2017 r. interwencji ubocznej J. K., jak też brak było rozstrzygnięcia Sądu w przedmiocie zgłoszonych przez strony opozycji - a zatem stwierdzenie prawomocności wyroku przed prawomocnym przesądzeniem statusu interwenienta ubocznego (który wszakże z mocy art. 78 § 3 k.p.c. „bierze udział w sprawie, dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne”, zaś z mocy art. 80 k.p.c. należało mu doręczyć m.in. wyrok zapadły dnia 01 lipca 2019 r. było niedopuszczalne, gdyż w opisanych warunkach interwenientce nadal przysługiwało m.in. uprawnienie do złożenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem i wniesienia zwyczajnych środków zaskarżenia (art. 78 § 3 w zw. z art. 80 w zw. z art. 363 § 1 k.p.c.). Wskazane uchybienia doprowadziły przy tym w konsekwencji do naruszenia art. 2, art. 7, art. 9, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP; a także art. 17, art. 20 i art. 47 Karty Praw Podstawowych UE.

Naruszenie prawa procesowego nastąpiło również w wyniku:

- obrazy art. 67 § 1 w zw. z art. 69 § 1 zdanie drugie k.p.c., w zw. z art. 209, art. 210 § 1 oraz art. 253 § 2 k.s.h. - poprzez nieustanowienie w niniejszej sprawie kuratora procesowego dla pozwanej spółki, podczas gdy w zarządzie spółki brak było osób uprawnionych do jej reprezentacji i ów braku nie da się uzupełnić, zaś występująca w imieniu pozwanej spółki M. K. prywatnie jest żoną powoda W. K., a jedna z objętych pozwem uchwał wprost dotyczy obu tych osób (darowizna udziałów przez W. K. na rzecz M. K.) - w konsekwencji, M. K. prima facie nie była osoba uprawnioną do działania za stronę pozwaną w niniejszej sprawie, w tym do uznania powództwa czy wniesienia opozycji za spółkę;

- obrazy art. 213 § 2 k.p.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, że pozwana spółka - reprezentowana przez M. K. - w odpowiedzi na pozew z dnia 28 maja 2019 r. skutecznie uznała powództwo, przyznając w treści odnośnego pisma fakty podane w pozwie - podczas, gdy z uwagi na rażący konflikt interesów M. K. nie była osobą uprawnioną do reprezentacji pozwanej spółki w sporze między jej mężem a tą spółką; z całą zaś pewnością uznanie powództwa w tych warunkach nie mogło zostać uznane za wiążące - tymczasem, w treści uzasadnienia odnośnego wyroku Sąd błędnie przyjął iż „pozwana w odpowiedzi na pozew wskazała, że przyznaje fakty podane w uzasadnieniu żądania pozwu, przyznając, że Nadzwyczajne Zgromadzenie wspólników nie miało w istocie miejsca w dniu 01.06.2016 r. i w efekcie zaskarżone uchwały nie mogły zostać podjęte.’’-, natomiast odstępując od obciążenia strony pozwanej kosztami procesu: „Sąd uwzględnił to, że pozwana, która przy należytej reprezentacji uznała powództwo przy pierwszej czynności, prawdopodobnie nie dałaby podstaw do wniesienia pozwu (...)”, a co zostało spowodowane konfliktem między wspólnikami.

Skarżący na podstawie art. 380 k.p.c. wniósł o objęcie zakresem rozpoznania także postanowień Sądu I instancji mających wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie:

- postanowienia z dnia 09 maja 2019 r. (w przedmiocie niedopuszczenia skarżącej do udziału w sprawie w charakterze interwenienta ubocznego wobec interwencji ubocznej zgłoszonej dnia 20 października 2017 r.);

- postanowienia z dnia 12 czerwca 2019 r. (w przedmiocie odrzucenia zażalenia interwenienta ubocznego złożonego dnia 05 czerwca 2019 r.);

- postanowienia z dnia 13 sierpnia 2019 r. (w przedmiocie stwierdzenia prawomocności niniejszym skarżonego wyroku z dnia 01 lipca 2019 r.).

Skarżący wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w punktach I. – III. i oddalenie powództwa oraz obciążenie powoda kosztami procesu, przy zasądzeniu od powoda na rzecz interwenientki ubocznej kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztu zastępstwa procesowego;

ewentualnie

2. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o odrzucenie apelacji interwenienta ewentualnie o jej oddalenie.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o:

1. odrzucenie apelacji interwenienta;

2. wystąpienie do Sądu Najwyższego w rybie art. 390 § 1 i 2 k.p.c. w celu rozstrzygnięcia istotnej rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego odnoszącej się do charakteru interwencji ubocznej wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w postępowaniu o ustalenie nieistnienia lub stwierdzenia nieważności uchwały wspólników spółki;

ewentualnie o:

3. oddalenie apelacji interwenienta,

4. zasądzenie od interwenienta na rzecz pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja była uzasadniona, o tyle, że skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Nieważność postępowania zachodzi zaś między innymi wtedy, gdy strona została pozbawiona możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji zachodziły przesłanki do uznania nieważności postępowania.

Sąd Apelacyjny miał na względzie, iż w przedmiotowej sprawie w dniu 16 października 2017 r. J. K. zgłosiła interwencję uboczną po stronie pozwanej, wnosząc o: 1. oddalenie powództwa w całości, 2. zakreślenie terminu 14 dni na złożenie pisma przygotowawczego po uprzednim umożliwieniu zapoznania się z aktami sprawy, 3. zasądzenie od powódki na rzecz interwenienta ubocznego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa. Zarządzeniem z dnia 27 października 2017 r. (k. 142) w punkcie 3. Sąd Okręgowy dołączył interwencję uboczną do akt stwierdzając, że bieg nada jej po podjęciu postępowania zawieszonego postanowieniem z dnia 3 października 2017 r. (k. 51). Interwenientka uboczna przy piśmie z dnia 4 grudnia 2017 r. (k. 177) nadesłała dowód uiszczenia opłaty sądowej od interwencji. Sąd Okręgowy zarządzeniem z dnia 28 grudnia 2017 r. (k. 180) zdecydował również to pismo interwenientki pozostawić w aktach, ponownie zaznaczając, że bieg interwencji zostanie nadany po podjęciu postępowania zgodnie z treścią punktu 3. zarządzenia z dnia 26 października 2017 r. Zarówno powód, jak i pozwany wywiedli opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego do sprawy (k.185 – 194, k. 195 – 196). Postanowieniem z dnia 9 maja 2019 r. Sąd Okręgowy odmówił dopuszczenia do udziału w sprawie J. K. w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej. Od powyższego postanowienia J. K. jako interwenient uboczny wniosła zażalenie, domagając się uchylenia zaskarżonego postanowienia (k. 371 – 374). Postanowieniem z dnia 12 czerwca 2019 r. Sąd Okręgowy odrzucił zażalenie J. K. od postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku, wydanego w sprawie o sygn. akt IX GC(...) w dniu 9 maja 2019 r. w przedmiocie odmowy dopuszczenia do udziału w sprawie J. K. w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej. W dniu 5 czerwca 2019 r. J. K. jako interwenient uboczny wniosła na podstawie art. 80 k.p.c. o doręczenie wszelkich zawiadomień o terminach i posiedzeniach sądowych, jak również orzeczeń Sądu, wydanych w okresie od 20 października 2017 r. do dnia złożenia wniosku (k. 391). W dniu 8 lipca 2019 r. J. K. jako interwenient uboczny wniosła zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 12 czerwca 2019 r. o odrzuceniu zażalenia interwenienta ubocznego z dnia 5 czerwca 2019 r. na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 9 maja 2019 r. o odmowie dopuszczenia do udziału w sprawę J. K. w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej (k. 403). Postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2019 r. Sąd Okręgowy stwierdził prawomocność wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 1 lipca 2019 r. w dniu 9 sierpnia 2019 r. (k. 431). W dalszej kolejności postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2019 r. Sąd Okręgowy umorzył postępowanie międzyinstancyjne, wywołane zażaleniem J. K. na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku, wydanego w sprawie o sygn. akt IX GC (...) dnia 12 czerwca 2019 r. jako zbędne wobec prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie (k. 440). Postanowieniem z dnia 3 października 2019 r. Sąd Okręgowy: 1. odrzucił wniosek J. K. o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem; 2. oddalił wniosek J. K. o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Zażalenie na powyższe postanowienie w dniu 27 października 2019 r. wywiodła J. K. jako interwenient uboczny, wnosząc o jego uchylenie w całości (k. 469). J. K. wywiodła w dniu 28 października 2019 r. zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 27 sierpnia 2019 r. o umorzeniu postępowania międzyinstancyjnego (k. 495). Postanowieniem z dnia 27 listopada 2019 r. Sąd Okręgowy odrzucił zażalenie J. K. na postanowienie wydane przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w dniu 27 sierpnia 2019 r. w przedmiocie umorzenia postępowania międzyinstacyjnego wobec prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie (k. 514). Postanowieniem z dnia 23 marca 2020 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku uchylił postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3 października 2019 r. (k. 589). Postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2020 r. Sąd Okręgowy przywrócił interwenientowi ubocznemu termin do złożenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem (k. 678). Postanowieniem z dnia 23 października 2020 r. Sąd Okręgowy: 1. oddalił opozycję powoda przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego J. K., 2. oddalił opozycję pozwanej Spółki przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego J. K. (k. 739). W uzasadnieniu wskazanego postanowienia Sąd I instancji uznał, iż w przedmiotowej sprawie zachodzi prawdopodobieństwo występowania po stronie J. K. interesu prawnego w udziale w niniejszym procesie w charakterze interwenienta ubocznego. Zażalenie na powyższe postanowienie wywiódł pozwany. Postanowieniem z dnia 16 marca 2021 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku w przedmiocie zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 23 października 2020 r., sygn. akt IX GC (...) oddalił zażalenie (pkt I.), koszty postępowania zażaleniowego pozostawił do rozliczenia w orzeczeniu kończącym postępowanie (pkt II.) (k.978).

Sąd Apelacyjny miał przy tym na względzie, iż zgodnie z treścią art. 77 § 1 k.p.c. interwenient uboczny składa oświadczenie o wstąpieniu do sprawy w piśmie procesowym, w którym wskazuje, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje. Pismo to doręcza się stronom. Natomiast w myśl art. 78 § 1 k.p.c. każda ze stron może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia jej pisma zawierającego oświadczenie o wstąpieniu, jednak nie później niż przy rozpoczęciu najbliższego posiedzenia z jej udziałem. Zgodnie z § 3 wskazanego artykułu mimo wniesienia opozycji interwenient uboczny bierze udział w sprawie, dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne. W razie prawomocnego uwzględnienia opozycji czynności interwenienta ubocznego uważane będą za niebyłe. Uwzględniając opozycję, sąd odmawia dopuszczenia osoby trzeciej do udziału w sprawie w charakterze interwenienta ubocznego. W takim przypadku czynności interwenienta dokonane uprzednio uważa się za niebyłe, czemu np. przy apelacji należy dać wyraz, odrzucając ją (postanowienie SA w Gdańsku z 28.10.1999 r., I ACa 636/99, OSA 2002/7, poz. 42). Sąd może z urzędu, nie czekając na wniesienie opozycji, odmówić dopuszczenia interwenienta ubocznego do udziału w sprawie – jeśli już z samej treści pisma interwencyjnego wynika oczywisty brak interesu prawnego. Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie (postanowienia SN: z 8.06.1967 r., I CZ 24/67, OSNCP 1968/1, poz. 9; z 5.04.1968 r., I CR 33/68, OSPiKA 1969/3, poz. 66; z 14.10.1992 r., III CZP 126/92, OSP 1993/9, poz. 181). Zażalenie przysługuje bowiem jedynie na postanowienie oddalające opozycję oraz postanowienie niedopuszczające interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji. Badanie przez sąd z urzędu istnienia interesu prawnego w przystąpieniu do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego może mieć jednak miejsce w przypadkach absolutnie wyjątkowych (postanowienie SN z 25.11.2010 r., III CZ 50/10, LEX nr 1157559). Natomiast zgodnie z treścią art. 80 k.p.c. interwenientowi ubocznemu należy od chwili jego wstąpienia do sprawy doręczać, tak jak stronie, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach sądowych, jako też orzeczenia sądu.

Sąd Apelacyjny miał na uwadze, iż zarówno powód, jak i pozwany w sposób prawidłowy wnieśli opozycję jeszcze przed wydaniem przez Sąd I instancji z urzędu postanowienia z dnia 9 maja 2019 r. w przedmiocie odmowy dopuszczenia do udziału w sprawie J. K. w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy bezpodstawnie odmówił J. K. dopuszczenia do udziału w sprawie w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej, bowiem w niniejszej sprawie nie zachodziły żadne wyjątkowe okoliczności. Sąd Apelacyjny podziela bowiem wyrażone w judykaturze stanowisko, że „interwencja uboczna wspólnika lub akcjonariusz w sprawie o uchylenie uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia bądź o stwierdzenie jej nieważności ma charakter samoistny nie tylko wtedy, gdy zostaje zgłoszona po stronie powodowej (wspólnika lub akcjonariusza, organu spółki lub jego członka, występujących z powództwem), ale także wtedy, gdy wystąpiono nią po stronie pozwanej spółki (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2018 r., II CZ 94/17, OSNC 2019/1/18). Kwestia ta została zresztą przesądzona w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 marca 2020 r. (k.589), w którym uchylono postanowienie z dnia 3 października 2019 r. o odrzuceniu wniosku J. K. o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem oraz oddalono wniosek J. K. o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.

Orzeczenie Sądu Okręgowego, dotyczące wywiedzionych opozycji zapadło w dniu 23 października 2020 r., już po stwierdzeniu prawomocności wyroku. Przy czym Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z dnia 16 marca 2021 r. w przedmiocie zażalenia pozwanej na powyższe postanowienie oddalił zażalenie (pkt I.) Należało mieć na względzie, iż zgodnie z dyspozycją art. 80 k.p.c. Sąd I instancji był obowiązany do czasu uprawomocnienia się postanowienia dotyczącego opozycji doręczać, tak jak stronie, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach sądowych, jak również orzeczenia sądu.

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że J. K. nie została zawiadomiona o terminie rozprawy w dniu 1 lipca 2019 r. (k,396-397), na której Sąd Okręgowy ogłosił zaskarżony wyrok i nie mogła bez swojej winy złożyć wniosku o sporządzenie i doręczenie jej odpisu wyroku dnia 1 lipca 2019 r. z uzasadnieniem. O tym, że sprawa została prawomocnie zakończona skarżąca dowiedziała się w związku z doręczeniem jej w dniu 2 września 2019 r. (k. 587) odpisu postanowienia z dnia 27 sierpnia 2019 r., przy czym doręczenia tego Sąd Okręgowy mylnie dokonał bezpośrednio J. K., a nie jej pełnomocnikowi zgodnie z treścią art. 133 § 3 k.p.c., któremu dopiero zarządzeniem z dnia 7 października 2019 r. (k. 465) Sąd I instancji zarządził doręczenie odpisu postanowienia z dnia 27 sierpnia 2019 r. cytowanego wyżej, co miało miejsce w dniu 22 października 2019 r. (k. 468). Dlatego stosownie do cytowanych przepisów o doręczeniach skarżąca skutecznie została zawiadomiona o treści postanowienia z 27 sierpnia 2019 r. dopiero w dniu 22 października 2019 r. J. K. nie otrzymywała większości pism procesowych, kierowanych do stron w przedmiotowej sprawie, jak również odpisów pism procesowych, składanych przez strony. Co za tym idzie, Sąd Apelacyjny uznał, iż skutkowało to pozbawienie interwenienta ubocznego możności obrony jego praw (art. 379 pkt. 5 k.p.c.) a tym samym nieważnością postępowania.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok w konsekwencji nieważnego postępowania podlegał uchyleniu, ponieważ interwenient uboczny został pozbawiony możliwości obrony swych praw na skutek tego, iż Sąd I instancji pomimo dyspozycji, wynikającej z art. 78 § 3 k.p.c. oraz art. 80 k.p.c. uniemożliwił interwenientowi wzięcie udziału w sprawie.

Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę winien przekazać interwenientowi ubocznemu pisma procesowe, kierowane do stron w przedmiotowej sprawie, jak również rozpoznać zgłaszane przez niego wnioski oraz informować go o kolejnych czynnościach, podejmowanych w sprawie.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. pozostawił Sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSA Artur Lesiak SSA Leszek Jantowski SSA Mariusz Wicki

Na oryginale właściwe podpisy.