Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód Bank (...) S.A. wniósł pozew przeciwko pozwanej B. L. (2) domagając się zasądzenia kwoty 15.512,44 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 8 marca 2013 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania. W piśmie z dnia 8 lipca 2013 r. powód sprecyzował swoje roszczenie, w ten sposób, że domagał się odsetek ustawowych od kwoty 14.531,59 zł od dnia 8 marca 2013 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 980,85 zł od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty. Pozwana na rozprawie nie kwestionowała swojego zadłużenia oraz wniosła o rozłożenie go na raty.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 15.512,44 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 26 kwietnia 2013 r. do dnia 20 sierpnia 2013 r. Na podstawie art. 320 kpc Sąd powyższą kwotę rozłożył na szesnaście rat, w tym piętnaście rat płatnych po 1000,00 zł każda, a ostatnia szesnasta rata płatna w kwocie 512,44 zł, wraz z odsetkami ustawowymi zasądzonymi w punkcie 1 wyroku od kwoty 15512,44 zł za okres od dnia 26 kwietnia 2013 r. do dnia 20 sierpnia 2013 r., z tym, że raty będą płatne do końca każdego miesiąca, począwszy od września 2013 r. Sąd oddalił przy tym powództwo co do żądania zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 08 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. Zaskarżonym wyrokiem Sąd obciążył też pozwaną kosztami procesu określając , iż płatność zasądzonych kosztów procesu ma nastąpić wraz z ostatnią szesnastą ratą.

Zdaniem Sądu Rejonowego bezsporne było, iż pozwana posiada u powoda dług w kwocie dochodzonej pozwem z tytułu spłaty kredytu w łącznej kwocie na dzień 8 marca 2013 r. 14.531,59 zł kapitału oraz 980,85 zł odsetek. Pozwana posiada zadłużenie również w innych bankach i spłaca raty na podstawie zawartych porozumień. Pozwana jest zatrudniona jako pielęgniarka w szpitalu, a jej średnie wynagrodzenie wynosi kwotę 3.897,84 zł brutto, jej mąż z tytułu umowy o pracę uzyskuje średnie wynagrodzenie miesięcznie blisko 10.000 zł brutto. Z pensji męża pozwanej zakład pracy potrąca do dnia 3 września 2013 r. po 1000 zł tytułem pożyczki. W przedmiotowej sprawie Sąd nie miał wątpliwości co do tego, że okoliczności faktyczne podane przez powoda są zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy.

Pozwana złożyła wniosek o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty w kwotach po 300 do 400 zł miesięcznie. Sąd Rejonowy przyjął , iż nie może stosować dowolnie przepisu art. 320 kpc, a jedynie jak to wynika z jego treści w „szczególnie uzasadnionych wypadkach”. Takie wypadki zachodzą, jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny spełnienie świadczenia przez pozwanego niezwłocznie lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażało jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody. Zdaniem Sądu Rejonowego takie okoliczności pozwana udowodniła dokumentami załączonymi do jej pisma z dnia 12 lipca 2013 r. Jednocześnie biorąc pod uwagę wysokość zadłużenia pozwanej jakie ona spłaca na podstawie porozumień z innymi bankami jest udowodnione, że nie ma ona obecnie możliwości jednorazowej spłaty długu wobec powoda, a jedynie może spłacać go w ratach, których wysokość w kwocie po 1000 zł jest realna.

Sąd miał tu na uwadze w szczególności stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2006 r. III CZP 126/06 OSNC 2007/10/147, że rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 k.p.c. ma ten skutek - wskazany w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70 (OSNCP 1971, nr 4, poz. 61) - że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat. Wobec powyższego w ocenie Sądu Rejonowego zaszedł szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu art. 320 kpc nakazujący uwzględnienie wniosku pozwanej o rozłożenie jej długu wobec powoda na raty opisane w punkcie 2. wyroku. Stan majątkowy, rodzinny pozwanej jest taki, iż spełnienie świadczenia przez pozwaną niezwłocznie lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwaną jest niemożliwe i narażać będzie ją oraz jej bliskich na niepowetowane szkody. Ustalając wysokość rat Sąd miał również na uwadze interes pozwanego, który wcześniej w porozumieniu z pozwaną zgodził się na raty niże w kwocie po 600 zł miesięcznie (k. 65). Sąd w punkcie 3. wyroku oddalił żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 8 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. mając na uwadze, że pozew został skutecznie wniesiony dopiero w dniu 26 kwietnia 2013 r. a powód mógł domagać się odsetek od skapitalizowanych odsetek od dnia wytoczenia powództwa - art. 482 § 1 kc. O kosztach procesu w punkcie 4. wyroku postanowiono na mocy art. 98 kpc i art. 99 kpc.

Powyższy wyrok zaskarżył powód w części, tj.:

- co do pkt. 1, w zakresie braku zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda dalszych odsetek ustawowych w sposób zgodny z żądaniem powoda, tj. od kwoty 14531,59 zł ( należności głównej) za okres od dnia 08 marca 2013 r. do dnia zapłaty i od kwoty skapitalizowanych odsetek ( 980,85 zł ) za okres od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

-

co do pkt. 2, w zakresie rozłożenia zasądzonej w pkt. 1 wyroku kwoty na szesnaście rat, w tym piętnastu rat po 1000,00 zł każda, a ostatnia szesnasta rata w kwocie 512,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi zasądzonymi w punkcie 1 od kwoty 15512,44 zł za okres od dnia 26 kwietnia 2013 r. do dnia 20 sierpnia 2013 r., z tym, że raty będą płatne do końca każdego miesiąca, począwszy od września 2013 r.,

-

co do pkt. 3, w zakresie oddalającym powództwo co do żądania odsetek ustawowych od dnia 08 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r.

-

co do pkt. 4, w zakresie rozłożenia płatności zasądzonych na rzecz powoda kosztów procesu do terminu płatności określonej w pkt. 2 wyroku ostatniej szesnastej raty.

Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił :

1)  naruszenie przepisu art. 320 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie polegające na rozłożeniu zasądzonego wyrokiem świadczenia na raty pomimo, że w przedmiotowej sprawie nie zachodziły żadne szczególne okoliczności uzasadniające tego typu rozstrzygnięcie,

2)  naruszenie przepisu art. 321 k.p.c. poprzez wyrokowanie przez Sąd I instancji co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, polegające na oddaleniu powództwa w zakresie żądania odsetek ustawowych od dnia 08 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r., pomimo że powód w toku procesu cofnął powództwo w części co żądania dalszych odsetek ustawowych od kwoty skapitalizowanych odsetek ( 980,85 zł) za okres od dnia 08 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r.,

3)  naruszenie przepisu art. 482 § 1 kc poprzez jego błędne zastosowanie polegające na oddaleniu żądania zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda od kwoty kapitału ( 14531,59 zł ) dalszych odsetek ustawowych za okres od dnia 08 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r.,

W związku z powyższym powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda od zasądzonego świadczenia dodatkowo odsetek ustawowych od kwoty 14531,59 zł za okres od dnia 08 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. i od kwoty 15512,44 zł za okres od dnia 21 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty, uchylenie w całości pkt. 2 i 3 zaskarżonego wyroku, zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych , ewentualnie o uchylenie wyroku w całej zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy, Wydział VIII Gospodarczy do ponownego rozpoznania.

W ocenie powoda ustalenia Sądu I instancji są błędne i nie znajdują żadnego oparcia w zgromadzonym w niniejszej sprawie materiale dowodowym. Jak wynika z oświadczenia złożonego przez pozwaną średni miesięczny dochód netto osiągany przez nią i jej małżonka z tytułu wynagrodzenia za pracę równy jest kwocie blisko 10.000 zł. Wypada wskazać, że z uwagi na zakończenie spłaty przez małżonka pozwanej pożyczki zakładowej, od miesiąca września 2013 r. wskazana powyżej kwota ulegnie powiększeniu o dodatkowy 1000 zł. Z w/w oświadczenia strony przeciwnej wynika także, że pozwana wraz z małżonkiem zobowiązani są do spłaty zobowiązań na rzecz innych jeszcze aniżeli powód instytucji finansowych, których miesięczna wysokość przy uwzględnieniu zakończenia spłaty wspomnianej powyżej pożyczki zakładowej określona została na kwotę ok. 6800zł. Nie można przy tym pominąć faktu, iż w skład w/w zadłużenia wchodzą min. zobowiązania z tytułu kart kredytowych , pożyczki na środek transportu, jak również dwóch kredytów hipotecznych. W ocenie powoda zebrany w przedmiotowej sprawie materiał dowodowy nie dawał żadnych podstaw do skorzystania przez Sąd I instancji ze szczególnego uprawnienia jakim jest rozłożenia na raty w trybie przepisu ort 320 k.p.c. W rozpoznawanej sprawie nie zostało bowiem wykazane aby w odniesieniu do pozwanej zachodziły szczególne okoliczności w rozumieniu tego przepisu. Rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia może nastąpić w wyjątkowo uzasadnionych wypadkach, zaś za nie uznaje się sytuację, gdy ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny spełnienie zasądzającego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania lub naraziłoby go na niepowetowane szkody. Chodzi zatem o urealnienie spłaty, ale nie może także ujść uwadze interes powoda, dla którego dla rozciągnięcie w czasie spełnienia świadczenia niweczy skutki wygranego procesu. Osiągane przez pozwaną i jej małżonka dochody oscylują w granicach 4 - krotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, zaś zasądzona kwota nie przekracza 5- krotności ich zarobków brutto. Sam fakt posiadania innych zobowiązań i konieczność spłacania kredytów, nie uzasadnia natomiast ograniczania uprawnień powoda wynikających z uwzględnienia powództwa. W ocenie powoda pozwana ma więc możliwość zapłaty dochodzonej przez powoda należności bez uszczerbku dla siebie lub rodziny. W rezultacie nie można uznać, że jej trudności finansowe stanowią szczególny wypadek uzasadniający zastosowanie przez Sąd trybu przewidzianego w art. 320 kpc. Nie można także pominąć faktu, iż pozwana zawarła umowę kredytu z której powstało zobowiązanie objęte przedmiotowym powództwem w związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Nie można zatem już samego faktu, że dłużnik, będący przedsiębiorcą, traci płynność finansową traktować, jako sytuacji nadzwyczajnej. Nie można zgodzić się również z twierdzeniem Sądu I instancji zaprezentowanym w uzasadnieniu wyroku, że zastosowanie art. 320 k.p.c. nie sprzeciwia się dobru powoda, ponieważ roszczenie zostanie zaspokojone w formie systematycznych wpłat. Należy bowiem zauważyć, że rozłożenie świadczenia na raty ma ten skutek, że wierzycielowi (powodowi) nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 roku, III PZP 11/70, OSN 1971, Nr 4, poz. 61). Dalsze, zatem opóźnienie w płatności połączone z brakiem możliwości dochodzenia odsetek za okres pomiędzy dokonaniem rozłożenia na raty a wyznaczonym terminem zapłaty kolejnych rat byłoby rozwiązaniem oczywiście niekorzystnym dla powoda.

Powód w apelacji wskazał także , iż w piśmie procesowym z 8 lipca 2013 roku sprecyzował żądanie pozwu w zakresie żądania dalszych odsetek w ten sposób, że domagał się zasądzenia dalszych ustawowych odsetek od kwoty 14531,59 od dnia 8 marca 2013 roku do dnia zapłaty, oraz od kwoty 980,85 zł od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty. Na powyższe cofnięcie powództwa w zakresie żądania odsetek ustawowych od kwoty skapitalizowanych odsetek ( 980,85 zł ) za okres od dnia 08 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. zgodę na rozprawie w dniu 09 lipca 2013 r. wyraziła pozwana. Nie może budzić sporu, iż tak sprecyzowane żądanie w zakresie dalszych odsetek ustawowych spowodowało, iż nie naruszało ono zakazu anatocyzmu o którym mowa w przepisie art. 482 § 1 kc. Tymczasem rozstrzygnięcie Sądu I instancji zawarte w pkt. 1 i 3 wyroku pozwala twierdzić, iż Sąd przy wyrokowaniu w niniejszej sprawie w/w modyfikacji w ogóle nie wziął pod rozwagę. W świetle powyższego Sąd Rejonowy poprzez oddalenie powództwa w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 980,85 zł za okres od dnia 8 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. w istocie orzekł co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem powoda. Za całkowicie nieprawidłowe uznać należy także rozstrzygnięcie Sądu I instancji w przedmiocie oddalenia żądania powoda w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 14531,59 zł ( kapitału ) za okres od dnia 08 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. Powyższe żądanie wbrew stanowisku Sądu Rejonowego w sposób oczywisty nie narusza przepisu art. 482 § 1 kc, albowiem powołany przepis stanowi zakaz naliczania dalszych odsetek od kwoty odsetek, a nie od kwoty kapitału.

Pozwana nie złożyła odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja okazała się uzasadniona jedynie w nieznacznej części.

Bezpodstawny okazał się podstawowy zarzut naruszenia art. 320 kpc. Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował art. 320 kpc , biorąc w szczególności pod uwagę , iż stan majątkowy, rodzinny pozwanej jest taki, iż spełnienie świadczenia przez pozwaną niezwłocznie lub jednorazowo jest niemożliwe i narażać będzie ją oraz jej bliskich na niepowetowane szkody. Sąd Okręgowy nie neguje , iż dochody pozwanej oraz jej męża rzeczywiście są dosyć wysokie i oscylują w granicach 4 - krotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Jednakże należy mieć na względzie , iż pozwana ma do spłacenia wiele innych zobowiązań , w tym same kredyty hipoteczne na kwotę ok. 5.000 zł miesięcznie a na bieżące koszty utrzymania pozostanie jej na pewno mniejsza kwota niż wskazane przez powoda 5.000 zł. Jak wynika ponadto z oświadczenia pozwanej złożonego na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2014 r. , wskutek pogorszenia się stanu zdrowia wraca ona do pracy od maja 2014 r. , co tym bardziej przemawia za zastosowaniem art. 320 kpc. W świetle treści art. 320 kpc wszystkie powyższe okoliczności mają znaczenie , gdyż chodzi o zapewnienie pozwanej realnej możliwości spłaty zobowiązań. Z żadnego przepisu nie wynika też , iżby art. 320 kpc nie miał zastosowania wobec zobowiązań zaciągniętych w związku z działalnością gospodarcza. Stanowiłoby to naruszenie zasady równości wobec prawa. W świetle orzecznictwa ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 maja 2012 r. , sygn. I ACa 242/12 ) ochrona, jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces. Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy prawidłowo rozważył również interes wierzyciela , gdyż świadczenie rozłożył na 16 rat płatnych w ciągu niecałego półtora roku. Jest to stosunkowo niedługi okres w ciągu którego wierzyciel winien uzyskać zaspokojenie. Jednocześnie Sąd Okręgowy , mając na względzie , iż rozłożenie świadczenia na raty ma ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat ( vide : powołana wyżej uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 roku, III PZP 11/70, OSN 1971, Nr 4, poz. 61) , zmienił zaskarżony wyrok w pkt 1 i 2 w ten sposób, iż zasądził na rzecz powoda i rozłożył na raty również odsetki za okres do daty prawomocności wyroku , czyli do dnia 9 kwietnia 2014 r. , ustalając iż raty będą płatne począwszy od maja 2014 r. Wynika to z faktu , że wierzyciel nie może być pozbawiony odsetek za okres do daty prawomocnego wyroku a nie mógł się ostać jako nieaktualny termin płatności rat przyjęty przez Sąd I instancji.

Słusznie zaś powód wskazał , iż Sąd Rejonowy bezpodstawnie oddalił powództwo w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 14531,59 zł ( kapitału ) za okres od dnia 8 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. Wskazany bowiem przez powoda art. 482 § 1 kc, zakazuje bowiem naliczania dalszych odsetek od kwoty odsetek, a nie od kwoty kapitału. Poza sporem jest zaś , iż kwota 14.531,59 stanowi kapitał a nie odsetki. Powód zatem jak najbardziej miał prawo naliczać od niej odsetki za okres sprzed skutecznego wniesienia pozwu. W tym zakresie należało zatem zasądzić na rzecz powoda i rozłożyć na raty również odsetki ustawowe od kwoty 14531,59 zł dodatkowo za okres od dnia 8 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. czego konsekwencją jest odpowiednia zmiana pkt 1 i 2 zaskarżonego wyroku. Natomiast niesłusznie powód wywodził , iż cofnął powództwo co do kwoty skapitalizowanych odsetek za okres od dnia 8 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. Pismo z 8 lipca 2013 r. nie zawiera bowiem żadnego oświadczenia powoda w tej kwestii a zawiera jedynie żądanie zasądzenia odsetek od kwoty 980,85 zł od dnia wytoczenia powództwa , bez wskazania daty jego wytoczenia. Również z protokołu rozprawy z dnia 9 lipca 2013 r. nie wynika aby pozwana wyrażała zgodę na ewentualne cofnięcie pozwu. W tej sytuacji Sąd I instancji musiał orzec o powództwie w tej części i słusznie oddalił w tym zakresie żądanie powoda w oparciu o art. 482 § 1 kc , gdyż pozew został skutecznie wniesiony dnia 26 kwietnia 2013 r. czego powód nie kwestionował. Jednakże wobec błędnego oddalenia powództwa co do odsetek ustawowych od kwoty 14531,59 zł za okres od dnia 8 marca 2013 r. do dnia 25 kwietnia 2013 r. należało zmienić pkt 3 zaskarżonego wyroku w ten sposób , że oddalić powództwo w pozostałej części czyli dotyczącej właśnie odsetek naliczonych od już skapitalizowanych odsetek za okres do 25 kwietnia 2013 r.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy , na podstawie art. 385 kpc oraz art. 386 § 1 kpc , zmienił zaskarżony wyrok w sposób opisany w pkt I sentencji a w pozostałej części apelację oddalił.

Ponieważ powód wygrał apelację tylko w nieznacznej części , nie było – w myśl art. 98 kpc – podstaw do obciążania pozwanej kosztami postępowania odwoławczego.