Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 października 2021 roku.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Wiesław Pędziwiatr (sprawozdawca)

Sędziowie: SSA Jerzy Skorupka

SSA Jarosław Mazurek

po rozpoznaniu skargi wniesionej przez obrońcę podejrzanego M. P. (1)

na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę (...)sygn. akt (...)

na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 z późn. zm.)

p o s t a n a w i a

skargę oddalić.

UZASADNIENIE

3 sierpnia 2021 roku do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu wpłynęła skarga z 25 czerwca 2021 obrońcy podejrzanego M. P. (1) w związku postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę (...)we W. w sprawie (...) na przewlekłość tego postępowania. Skarżący wniósł o:

I.  stwierdzenie, że postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę (...)we W., w sprawie o sygn. akt RP I Ds. 20.2017, nastąpiło naruszenie prawa skarżącej do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym bez nieuzasadnionej zwłoki, bowiem postępowanie trwa dłużej, niż jest to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy;

II.  przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz skarżącej sumy pieniężnej w wysokości 10 000 złotych.

W odpowiedzi na skargę Prokurator (...) we W. wniósł o oddalenie skargi, jako niezasadnej.

Sąd Apelacyjny ustalił, co następuje:

Jest to kolejny wniosek ze strony podejrzanych w sprawie prowadzonej przez Prokuraturę (...) we W.. Uprzednio Sąd Apelacyjny badał (sprawa II S 59/20) podobny wniosek w tej samej sprawie złożony przez obrońcę podejrzanej B. J.. Część poczynionych wówczas ustaleń zachowuje aktualność także w sprawie poddanej obecnie kontroli, co pozwala na ich powtórzenie.

Na skutek zawiadomienia Generalnego Inspektora Informacji Finansowej Prokuratura (...)w L. 1 lipca 2014 roku wszczęła śledztwo o czyn prania brudnych pieniędzy związanych z nielegalnym obrotem paliwami i uszczupleniami podatkowymi (k. 124–125, t. I).

21 grudnia 2015 roku dołączono materiały równoległego postępowania V Ds. 19/14/sp (k. 1415, t. VIII) odnoszące się do podobnych działań podejmowanych w ramach innej spółki.

Analizy przepływów finansowych na rachunkach spółek powiązanych z zachowaniami będącymi przedmiotem śledztwa doprowadziły do ustalenia szeregu podmiotów powiązanych z tym procederem.

22 lutego 2017 roku (k. 16145-16146, t. LXXXVIII) roku prokurator Prokuratury (...) w G. przedstawił M. P. (1) zarzuty w sprawie RP II Ds. 31.2016.

Kolejne zarzuty przedstawiono podejrzanemu 24 października 2018 roku (k. 11317-1138, t. LIV).

Zarzuca się M. P. (1) popełnienie czynów kwalifikowanych z następujących przepisów:

I. art. 258 § 1 k.k.

II. art. 62 § 2 k.k.s. i art. 56 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 1, 2 i 5 k.k.s. w zw. z art. 8 § 1 k.k.s.

III. art. 271 § 1 i 3 k.k. i art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 8 § 1 k.k.s.

IV. art. 299 § 1 i § 5 i § 6 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.

W toku czynności śledczych wykonywanych wobec M. P. (1) w związku z jego udziałem w tej sprawie wykonano następujące czynności: -

a) 24.10.2018 roku dokonano przeszukania M. P. (1) (k. 11305, t. LIV)

b) 30.10.2018 roku przesłuchano M. P. (1) w charakterze podejrzanego, nie przyznał się on do popełnienia zarzuconych mu czynów (k. 11328-111333 t. LIV)

c) 29.05.2019 roku wydano zarządzenie o częściowym uwzględnieniu wniosku o możliwość zapoznania się z aktami sprawy – wnioskujący nie skorzystał z tego zezwolenia (k. 15965, t. LXXVII)

d) 10.06.2019 roku wpłynął wniosek obrońcy podejrzanego o umorzenie postępowania wobec M. P. (1) (k. 16142-16148 t. LXXVIII)

e) 13.06. 2019 roku wpłynął wniosek o obrońcy podejrzanego o uchylenie środków zapobiegawczych (k. 16155, t. LXXVIII)

f) 14.06.2019 roku wpłynęło zażalenie obrońcy podejrzanego na zarządzenie o częściowym uwzględnieniu wniosku o udostępnienie akt (k. 16151-16153, t. LXXVIII)

g) 16.07.2019 roku wydano postanowienie o odmowie uchylenia środków zapobiegawczych wobec M. P. (1) (k. 16209 – 16210 t. LXXVIII)

h) 30.07.2019 roku obrońca podejrzanego wystąpił z zażaleniem na postanowienie dotyczące środków zapobiegawczych (k. 16258-16262 t. LXXVIII)

i) 8.08.2019 roku odmówiono obrońcy M. P. (1) przyjęcia zażalenia na zarządzenie o częściowym uwzględnieniu wniosku o udostepnienie akt sprawy w części, w jakiej wniesione zażalenie dotyczy odmowy możliwości wykonywania fotokopii materiałów sprawy z uwagi na jego niedopuszczalność z mocy ustawy.(k. 16237-16239, t. LXXVIII)

j) 26.08.2019 roku obrońca podejrzanego wniósł zażalenie na zarządzenie o odmowie przyjęcia zażalenia w części (k. 1380-1384, t. LXXIX),

k) 24.09.2019 roku Sad Okręgowy w Legnicy utrzymał w mocy zarządzenie prokuratora Prokuratury (...) z 29 maja 2019 roku o częściowym wniosku o udostępnienie akt sprawy (k. 16479, t. LXXIX),

Podobnie jak w sprawie S 59/20 Sąd Apelacyjny zmuszony jest powtórzyć, że uwagi na zastrzeżenie Prokuratora (...) o konieczności zachowania w tajemnicy przeprowadzonych jak i planowanych czynności i nieujawnianiu tych informacji skarżącemu dotyczących czynności planowanych do przeprowadzenia i przeprowadzonych w postępowaniu RP I Ds. 20.2017 i związany treścią normy art. 156 § 5 k.p.k., musi ograniczyć się jedynie do zarysowania ustaleń działań organów ścigania w tej sprawie, bez wskazywania konkretnych czynności.

Analiza zgormadzonego materiału dowodowego wskazuje na jego rozszerzenie w czasie, gdy w sprawie status podejrzanej uzyskała B. J.;

1.  o materię sprawy prowadzonej przez (...) Urząd Celno – Skarbowy (czynności wykonywano 11.02.2020 roku, 5. 06. 2020 roku, 29.07.2020 roku, 5.12.2020 roku i 12.12.2020 roku).

2.  Dokonano badania psychiatrycznego jednego z podejrzanych i uzyskano opinię sądowo – psychiatryczną o stanie jego zdrowia psychicznego (30.9.2019 roku).

3.  Występowano do Generalnego Inspektora Informacji finansowej (14.01.2020 roku, 14.10.2020 roku, 15.10.2020 roku, 27.10.2020 roku, 4.11.2020 roku).

4.  Uzyskano i dokonano analizy materiału dowodowego w ramach realizacji Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego (4.01.2019 roku),

5.  Wydano list gończy za jednym z podejrzanych (1.03.2019 roku)

6.  Wszczęto procedurę Europejskiego Nakazu Aresztowania wobec jednego z podejrzanych (13.05.2019 roku)

7.  powołano 19.12.2019 roku (...) Zespół (...) we współpracy z prokuraturą niemiecką, korespondując w jego ramach 12.02.2020 roku, 26.02.2020 roku 3.06.2020 roku 26.05.2020 roku 2.07.2020 roku, 30.09.2020 roku.

8.  4 grudnia 2020 roku, podpisano umowę o przedłużeniu na okres kolejnych 12 miesięcy działania wspólnego Międzynarodowego Zespołu (...) (k. 18977, t. XCI),

9.  7 października 2020 roku i 19 października 2020 roku dokonano oględzin rzeczy w postaci dokumentacji (...) Sp. z o.o., dokumentacji zabezpieczonej od P. N., FH-U (...) z siedziba w M., (...) Sp. z o.o. i innych (k. 18850-18866, t. XCI),

10.  pismem z 2 lutego 2021 roku skierowano do Wydziału (...) Prokuratury (...) we W. wniosek o wykonanie analizy kryminalnej dotyczącej przepływów finansowych (k. 19155, t. XCII).

11.  27 kwietnia 2021 roku wydano postanowienie o połączeniu postępowań przygotowawczych i dołączeniu akt o sygn. RP II Ds. 6.2021 (k. 20369-20371, t. XCVIII),

12.  27 maja 2021 roku dokonano oględzin materiałów Urzędu Skarbowego w M. (k. 19316, t. XCIII).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wniesiona przez obrońcę podejrzanego skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Podobnie jak w sprawie II S 59/20 Sąd Apelacyjny stwierdza, że przy ocenie, czy doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, trzeba – zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku – mieć na uwadze terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Powtórzyć należy, że nie każda zwłoka może być przyczyną stwierdzenia przewlekłości, lecz jedynie zwłoka nieuzasadniona. Ocena, czy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne, dokonywana musi być na podstawie zarówno analizy charakteru dokonywanych czynności, jak i stanu faktycznego sprawy. Przewlekłość w postępowaniu przygotowawczym wiązana jest zawsze z działaniami prokuratora - albo z przewlekłym osobistym prowadzeniem postępowania, albo z dopuszczeniem do przewlekłości nadzorowanego postępowania.

W orzecznictwie wskazuje się, że „ przez przewlekłość postępowania rozumie się w praktyce brak czynności zmierzających do rozstrzygnięcia zachodzący dłużej niż jest to konieczne do rozważenia sprawy bądź zgromadzenia dowodów. Chodzi o to, by czynności zmierzające do wydania orzeczenia kończącego zabierały odpowiednią ilość czasu, to jest odbywały się bez zbędnej zwłoki (…). Taką zbędną zwłoką nie jest każdy upływ czasu, ale dopiero nadmierne odstępstwo od czasu zwykle koniecznego dla wykonania określonych czynności. Przewlekłość postępowania zachodzi wtedy tylko, gdy zwłoka w czynnościach jest nadmierna (rażąca) i nie znajduje uzasadnienia w obiektywnych okolicznościach sprawy” (postanowienie Sądu Apelacyjny w Krakowie z 23 listopada 2010 r. sygn. akt II S 28/10; por. również postanowienie Sądu Najwyższego z 07 października 2010 r. sygn. akt WSP 13/10; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 09 lutego 2005 r. sygn. akt II S 5/05; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 07 kwietnia 2009 r. sygn. akt II S 4/09).

Nie można również pomijać treści art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i rozumienia tego przepisu w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a zwłaszcza użytego w nim pojęcia „ rozsądny termin zakończenia sprawy”. Zgodnie z tym przepisem każdy ma prawo do rozpoznania jego sprawy w rozsądnym terminie. Ocena, czy przewlekłość postępowania jest uzasadniona, musi być dokonywana w świetle szczególnych okoliczności sprawy i z uwzględnieniem takich kryteriów określonych w orzecznictwie Trybunału jak: stopień złożoności sprawy, zachowanie skarżącego i odpowiednich władz oraz znaczenie materii objętej skargą (zob. m.in. Kubiszyn v. Polska, wyrok ETPC 37437/97 z 30.01.2003; Jagiełło v. Polska, decyzja ETPC 61437/00 z 30.04.2002 r.; Jedamski v. Polska, wyrok ETPC 29691/96 z 26.07.2001 r.; Malicka-Wąsowska v. Polska, decyzja ETPC 41413/98 z 5.04. 2001 r.; Sobczyk v. Polska, wyrok ETPCz 25693/94 z 2000 r.).

Okoliczności wyżej przytoczone miał także na względzie, cytując przy tym stosowne orzeczenie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu oraz odwołując się do stanowiska doktryny, autor skargi na przewlekłość prowadzonego śledztwa.

Należy jednak zauważyć, że wbrew twierdzeniom skarżącego, nie jest tak, że w sprawie tej nie są podejmowane żadne czynności dowodowe zmierzające do rozstrzygnięcia o odpowiedzialności podejrzanego i zakończenia śledztwa.

Zawarta na stronie 3 skargi teza, że nie są prowadzone żadne czynności, jak się wydaje, wynika z dalszej części zdania, w którym postawiona została określona teza. Obrońca podejrzanego stwierdza, że nie posiada wiedzy o przebiegu śledztwa z powodu odmowy udostepnienia akt.

Jak jednak wynika z ich przeglądu, organ śledczy 29 maja 2019 roku (k. 15965, t. LIV) wyraził zgodę na dostęp do akt, choć w ograniczonym zakresie. Jeśli zatem obrońca podejrzanego z tego zezwolenia nie skorzystał, zaś obecnie stawia tezę, że nie są w sprawie wykonywane czynności to prima facie należy uznać, że teza jest błędna. Skoro, mimo takich możliwości, obrońca nie zapoznał się z aktami w tej części, w której mu ją udostępniono to wniosek, że w sprawie jego mocodawcy nic się nie dzieje jest z grunty nieoparty na konkretnych okolicznościach, lecz jest domniemaniem bez podstaw faktycznych. Nie miał także obowiązku w trybie art. 317 k.p.k. zawiadomienia obrońcy o wszystkich planowanych czynnościach prokurator mimo takiego złożenia wniosku. W piśmiennictwie przedmiotu przyjmuje się zgodnie, że żądanie, o którym mowa w art. 317, musi precyzyjnie opisywać czynność procesową, w której chce uczestniczyć dana strona. Nie jest dopuszczalne przyjęcie, że wystarczy tu ogólny wniosek o dopuszczenie do udziału w każdej czynności śledztwa. Strona ma wskazać konkretną czynność procesową, w jakiej chce uczestniczyć. Musi więc to być określenie pozwalające na zidentyfikowanie konkretnej czynności (podobnie T. Grzegorczyk [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Artykuły 1-467. Komentarz, Warszawa 2014, art. 317.). W tej sytuacji należy przyjąć, że ogólny wniosek o dopuszczenie do udziału np. w przesłuchaniu świadków nie wiąże organów procesowych w zakresie, w jakim byłyby one zobowiązane do powiadamiania o miejscu i czasie czynności lub ewentualnie wydawania decyzji w przedmiocie udziału w danej czynności. ( M. Kurowski, Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX/el. 2021, podobnie R. A. Stefański, S. Zabłocki [w:] R. A. Stefański, S. Zabłocki, Kodeks postępowania karnego. Tom. III. Komentarz do art. 297-424, Warszawa 2021, art. 317; ale też J. Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Wyd. 5, Warszawa 2021).

Podkreślenia wymaga fakt, że w sprawie tej poza M. P. (1) występuje jeszcze szereg innych osób mających status podejrzanych. Materia tej sprawy jest rozległa i obecnie mieści się już w 98 tomach akt.

Jeśli uwzględnić jej zakres i powiązanie pomiędzy osobiste i zawodowe M. P. (1) z P. i K. Ś., co celnie podkreśla w odpowiedzi na skargę prokurator, to jasnym się staje w kontekście postawionych mu zarzutów, że nie tylko jego indywidualna rola w zarzucanym procederze wymaga wyjaśnienia, ale także rola choćby tych wymienionych osób oraz ich znaczenie w całej procedurze „fakturowego” handlu paliwem. Skoro prokurator dostrzega konieczność czynienia ustaleń dotyczących odpowiedzialności braci Ś., a co więcej łączy możliwą odpowiedzialność karną podejrzanego z ich działaniami i do tego w ramach grupy przestępczej, to jasnym się staje, że dopóki nie będzie miał pewności, co do ich udziału w tym procederze, a w konsekwencji także roli podejrzanego, jego obowiązkiem jest podjęcie czynności weryfikujących ich udział oraz tym samym udział także M. P. (1).

Przedstawione w części ustalającej czynności wykonane przez prokuratora dowodzą, wbrew twierdzeniom skarżącego, że śledztwo nie jest prowadzone pasywnie. Organy śledcze podejmują wymienione wyżej czynności, w tym co ma dla wyrażanych tu ocen istotne znaczenie, wykonują także działania w kontaktach z organami innych państw. Co więcej, nie można nie zauważyć, że czynności te odbywały się w czasie, gdy objęty zarzutami był również podejrzany. Niezasadne jest więc twierdzenie skarżącego, że w sprawie tej zaistniała zwłoka nakazująca jej zrekompensowanie przez przyznanie odpowiedniej kwoty M. P. (1).

Analiza materiału dowodowego nie pozwala na przyznanie racji skarżącego w tej części.

Nie utraciły swego znaczenia i aktualności stwierdzenia tutejszego Sądu wyrażane w sprawie II S 59/20. I uznać należy za konieczne powtórzenie, że jeśli zważyć na wykonywane czynności, ich zasięg przedmiotowy, ale i podmiotowy, wszak dotyczą działań w ramach choćby Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego czy czynności w ramach współpracy międzynarodowej to jasnym się staje, że sama rozległość czasowa tych działań nie oznacza jeszcze, iż doszło do niezasadnego przewlekania postępowania. Argumentacja skarżącego w realiach tej sprawy pozwala na stwierdzenie, że w sprawach o stwierdzenie przewlekłości postępowania „(…) należy brać także pod uwagę przedmiot prowadzonego postępowania. Zwłaszcza śledztwa dotyczące zorganizowanych form przestępczości, przestępczości gospodarczej (czyli tak, jak w niniejszym postępowaniu w aspekcie podmiotowo - przedmiotowym), czy przestępczości karno-skarbowej, będą z zasady wymagać więcej czasu i ocena przewlekłości musi uwzględniać i te okoliczności.” ( postanowienie SN z 24.07.2019 r., I KSP 1/19, LEX nr 2744130). Wielość czynności podejmowanych w toku tego postępowania, choć nie wiążą się ściśle z samym podejrzanym to jednak pozostaje w istotnej relacji z zachowaniami tych, którzy z jego działaniami mają związek bezpośredni i z tego powodu nie pozwala na uznanie, że postępowanie prowadzone jest przewlekle.

Nawet przyznając rację skarżącemu, że postępowanie w fazie śledztwa, w którym od 24 października 2018 roku funkcjonuje M. P. (1), i to mając status podejrzanego, jest długotrwałe i jest uciążliwością dla podejrzanego to jednak sytuacja prawna i faktyczna w tej sprawie, a głównie konieczność gromadzenia dowodów, zwłaszcza zaś dokumentów dotyczących działalności firm zaangażowanych w proceder oraz ich krytycznej analizy, nie daje podstaw do uznania, że jest ona wynikiem długotrwałych i nieuzasadnionych zaniechań organu prowadzącego postępowanie, bądź nieefektywności podejmowanych czynności lub też działań, które podejmowanie czynności w sprawie jedynie pozorują ( por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 4 września 2012 r., I S 83/12, LEX nr 1217714).

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uznał, że złożona przez obrońcę podejrzanego skarga na przewlekłość postępowania jest bezzasadna. Treść uzasadnienia skargi, w konfrontacji z krytyczną analizą czynności w sprawie podejmowanych przez organy śledcze, nie dostarcza argumentów pozwalających na uwzględnienie żądania skarżącego.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak na wstępie.

SSA Jerzy Skorupka SSA Wiesław Pędziwiatr SSA Jarosław Mazurek