Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 października 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Elżbieta Zalewska – Statuch

Protokolant sekr .sąd. Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2021 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) SA w W.

przeciwko B. D. i M. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego B. D.

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 12 lutego 2021 roku, sygn. akt I C 995/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1,2,3,4 i 7 w ten sposób, że:

A/ w punkcie 1 oddala powództwo w stosunku pozwanego B. D.;

B/ uchyla punkt 2, 3;

C/ punktowi 4 nadaje treść: „4.nakazuje pobrać od (...) SA w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łasku 709,66 (siedemset dziewięć 66/100) ) złotych tytułem zwrotu wydatków”;

D/ zmienia wyrok w punkcie 7 na następujący: „7. zasądza od (...) SA w W. na rzecz B. D. (...) (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem) złotych brutto tytułem kosztów zastępstwa prawnego udzielonego przez adwokat B. Z. z urzędu B. D.”

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od (...) SA w W. na rzecz B. D. 500 (pięćset) złotych tytułem zwrotu opłaty od apelacji oraz (...) (dwa tysiące dwieście czternaście) złotych brutto tytułem kosztów zastępstwa prawnego udzielonego przez adwokat B. Z. z urzędu B. D. w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  nakazuje pobrać od (...) SA w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Sieradzu 935,01 (dziewięćset trzydzieści pięć 01.100) złotych tytułem zwrotu wydatków.

Sygn. akt I Ca 249/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Łasku w sprawie z powództwa (...) SA z siedzibą w W. przeciwko B. D. i M. M. o zapłatę, zasądził od pozwanego B. D. na rzecz powoda 68492,89 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
od 65092,89 zł od 14 listopada 2017 roku do dnia wyroku tj. 12 lutego 2021 roku, od 2000 zł od 13 lutego 2018 roku do dnia wyroku tj. 12 lutego 2021 roku, od 900 zł od 12 czerwca 2019 roku do dnia wyroku tj. 12 lutego 2021 roku i od 500 zł od 20 marca 2020 roku do dnia wyroku tj. 12 lutego 2021 roku (pkt 1), zasądzone w punkcie 1 wyroku świadczenie rozłożył na 7 rat z tym, że: pierwsza rata 8492,89 zł płatna do 20 –go pierwszego miesiąca po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności raty, przy czym łącznie z pierwszą ratą należy uiścić skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie opisane w pkt 1 wyroku
(pkt 2a) oraz sześć rat po 10000 zł płatnych do końca każdego roku (31 grudnia) odpowiednio w kolejnych latach po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia (z pominięciem roku,
w którym ma nastąpić zapłata pierwszej raty) przy czym każda rata w razie uchybienia terminowi jej płatności z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (pkt 2b), zasądził
od pozwanego B. D. na rzecz powoda 3415 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 3), nie obciążył pozwanego B. D. kosztami sądowymi wydatkowanymi tymczasowe z budżetu Skarbu Państwa (pkt 4), oddalił powództwo wobec pozwanego M. M. (pkt 5). nie obciążył powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego M. M. (pkt 6) i nakazał wypłacić z sum budżetowych Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku na rzecz adwokat B. Z. 4428 zł brutto tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego udzielonego z urzędu pozwanemu B. D. (pkt 7).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

30 lipca 2016 r. w miejscowości K., gmina P. na drodze publicznej pozwany B. D. kierując bez wymaganych uprawnień ciągnikiem rolniczym marki P. o nr rej: (...) podejmując manewr skrętu w lewo w drogę gruntową
nie zachował szczególnej ostrożności i nie upewnił się czy manewr ten nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym i w ten sposób doprowadził do zderzenia
z wykonującym manewr wyprzedzania go autobusem (...)
o nr rej: (...), w wyniku czego obrażeń ciała doznali pasażerowie autobusu.

W wyniku powyższego zdarzenia uszczerbek na zdrowiu ponieśli pasażerowie autobusu. Zostały przeprowadzone postępowania likwidacyjne na skutek, których na rzecz poszkodowanych łącznie została wypłacona 68492,89 zł.

Pozwany B. D. wykonywał prace zlecone przez pozwanego M. M. w jego gospodarstwie w miejscowości K. za ustaloną kwotę 8 zł
na godzinę. W ramach tych prac m.in. jeździł ciągnikiem stanowiącym własność M. M.. W dacie zdarzenia pozwany B. D. ur. (...) miał ukończone 16 lat. Rodzice B. D. mieli wiedzę, że ich syn jeździ ciągnikiem w ramach wykonywanych prac po polu.

Wyrokiem z 27 lipca 2017 roku Sad Rejonowy w Zduńskiej Woli IV Wydział Pracy oddalił powództwo B. D. przeciwko M. M. o ustalenie istnienia stosunku pracy. Wyrokiem z 26 października 2017 roku Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację powoda od wyżej opisanego wyroku.

Biegły sądowy psycholog w opinii z dnia 12 czerwca 2018 roku podniósł m.in.,
że B. D. był w dacie wypadku i jest obecnie sprawny intelektualnie, ale brak odpowiedzialności w działaniach z jego strony i brak kontroli dorosłych w tym czasie
(lipiec 2016 r.) nad jego działaniami sugeruje potrzebę oceny jego stanu psychicznego przez biegłego psychiatrę.

Biegły sądowy psychiatra po osobistym badaniu pozwanego B. D., analizie akt i dostępnej dokumentacji medycznej wydał opinię pisemną, w której stwierdził m.in., że ze względu na miejsce zamieszkania, pozwany był i jest dobrze obeznany
z obowiązkami wynikającymi z pracy na roli. Samodzielnie taką pracę również wykonywał. Ma i miał również rozeznanie dotyczące ogólnych zasad funkcjonowania w społeczeństwie
w tym np. przepisów dotyczących uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi
(co potwierdzają choćby zeznania i osobiste badanie). Wszystko to świadczy o tym,
że w chwili zdarzenia w dniu 30 lipca 2016 r. u B. D. nie występowały zaburzenia czynności psychicznych, które zaburzałyby rozeznanie w zakresie tego,
czy konieczne jest posiadanie uprawnień do kierowania ciągnikiem rolniczym. Również funkcjonowanie intelektualne pozwanego i jego ogólne rozeznanie w otaczającym świecie, nie powodowało wyłączenia świadomego działania i swobody podejmowanej decyzji. 30.07.2016r. również stan psychiczny pozwanego oraz jego ogólna sprawność motoryczna pozwalały mu na prowadzenie ciągnika rolniczego.

Biegły zaznaczył, że powyższe stwierdzenia dotyczą braku zaburzeń czynności psychicznych, czy choroby psychicznej, które wpływałyby w istotny sposób na podejmowane decyzje i możliwość przewidywania ich skutków. Ustawodawca zarówno w Polsce,
jak i innych krajach dopuszcza możliwość prowadzenia pojazdów mechanicznych, jednak ogranicza dolną granicę umożliwiającą uzyskanie takich uprawnień np. prawa jazdy. Dzieje się tak między innymi dlatego, że osoby, które nie osiągnęły wymaganego wieku, z racji przebiegu naturalnego procesu nabywania pewnej dojrzałości psychicznej, umiejętności myślenia perspektywicznego i przewidywania skutków działań własnych i otoczenia, nie mają jeszcze wykształconych tych „umiejętności” w dostateczny sposób. Mówimy tu jednak nie
o wystąpieniu czynnika patologicznego, a o naturalnym procesie rozwoju człowieka.
W tym ujęciu z racji wieku, a co za tym idzie stopnia rozwoju psychospołecznego B. D. nie był zdolny do prowadzenia ciągnika i obsługi maszyn rolniczych.

Stan faktyczny sSd ustalił na podstawie załączonych do akt dokumentów w tym akt sprawy sygnatura IV P 52/17 Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli, zeznań stron i świadków, a także opinii biegłych. Opinie sporządzone przez biegłego psychologa i biegłego psychiatrę nie były kwestionowane przez pełnomocników stron.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd wskazał przepis art. 43 i art. 98 ust. 2 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…), pozwalający powodowi na dochodzenie na zasadzie regresu od pozwanego B. D. zapłaty kwoty odszkodowania, które zostało wypłacone na rzecz poszkodowanych – pasażerów autobusu.

W toku postępowania na wniosek pełnomocnika pozwanego B. D. – został wezwany do udziału w sprawie w charakterze pozwanego właściciel pojazdu M. M..

Sąd wskazał, że w dacie wypadku B. D. był osobą małoletnią
w rozumieniu art. 426 k.c., zwrócił też uwagę na art. 427 k.c. oraz stwierdził,
że w odniesieniu do małoletnich, którzy w chwili zdarzenia ukończyli 13 lat, należy wskazać, że do wykazania zasadności roszczenia regresowego koniecznym jest wykazanie przez zakład ubezpieczeń, że sprawca szkody osiągnął taki poziom rozwoju psychofizycznego, że możliwe jest uznanie go za winnego.

W ocenie sądu zebrany materiał dowodowy pozwala przyjąć, iż pozwany B. D. w chwili wyrządzenia szkody był na tyle umysłowo dojrzały, że mógł działać
z dostatecznym rozeznaniem. Wynika to w szczególności dla sądu z opinii biegłego psychiatry M. G..

Pozwany ponosi zatem odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę.

Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanego B. D. na rzecz powoda 68 492,89 zł z odsetkami ustawowymi od daty wymagalności poszczególnych kwot
(dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu i pisma rozszerzającego powództwo) do dnia wydania wyroku.

Sąd rozłożył zasądzone świadczenie na 7 rat z tym, że pierwsza rata 8492,89 zł płatna do dnia 20 –go pierwszego miesiąca po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności raty, przy czym łącznie z pierwszą ratą należy uiścić skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie opisane w pkt. 1 wyroku i 6 rat rocznych po 10000 zł płatnych do końca każdego roku odpowiednio w kolejnych latach po uprawomocnieniu się wyroku z pominięciem roku którym ma nastąpić zapłata pierwszej raty, przy czym każda rata z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie w razie uchybienia terminowi jej płatności.

W ocenie sądu zobowiązanie pozwanego do jednorazowego spełnienia zasądzonego na rzecz powoda roszczenia przekraczałoby jego aktualne możliwości finansowe (wskazane m.in. w oświadczeniach o stanie rodzinnym, majątku i dochodach). Rozłożenie należności
na wyżej opisane raty umożliwi pozwanemu na wywiązanie się ze zobowiązania względem powoda, a rozwiązaniu takiemu nie sprzeciwia się dobro powoda, który w ten sposób zyska realną szansę uzyskania zasądzonej kwoty.

Powództwo wobec M. M. jako dla sądu niezasadne podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego B. D. na rzecz powoda 3415 zł z tytułu opłat sądowych poniesionych
przez powoda.

Sąd oddalił wniosek pozwanego M. M. o zasądzenie kosztów procesu
od powoda w oparciu o art. 194 § 1 k.p.c.

Z uwagi na sytuację finansową pozwanego B. D. nie obciążono
go kosztami sądowymi związanymi z wynagrodzeniem biegłych pokrytymi częściowo przez Skarb Państwa.

Rozstrzygnięcie co do kosztów niepłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanemu B. D. nastąpiło na podstawie § 8 pkt 6 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata
z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz.18).

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pozwany B. D., zaskarżając je w całości, zarzucając.

1/ obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na treść wydanego
w sprawie orzeczenia, a to art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonaną z naruszeniem zasad logiki
i doświadczenia życiowego, polegającą na wybiórczej i jednostronnej analizie
w szczególności takich dowodów jak: opinia sądowo - psychologiczna biegłego sądowego
z zakresu psychologii klinicznej Z. T. oraz opinii sądowo - psychiatrycznej biegłego sądowego z zakresu psychiatrii, co z kolei skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych, polegającym na bezzasadnym uznaniu iż B. D. w chwili wyrządzenia szkody był na tyle umysłowo dojrzały, że mógł działać z dostatecznym rozeznaniem, w sytuacji gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności przywołanych wyżej w zarzucie opinii wynika wprost, iż stan psychiczny oraz stopień rozwoju psychospołecznego nie pozwalał pozwanemu B. D.
na prowadzenie ciągnika rolniczego i obsługę maszyn rolniczych, co powodowało brak odpowiedzialności w działaniach w jego strony.

2/ naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez: niewłaściwe zastosowanie
art. 426 k.c. oraz 427 k.c. - polegające na błędnym ustaleniu wyłącznej odpowiedzialności pozwanego B. D. za wyrządzoną szkodę, w sytuacji gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, iż stan psychiczny oraz stopień rozwoju psychospołecznego nie pozwalał pozwanemu B. D. na prowadzenie ciągnika rolniczego
i obsługę maszyn rolniczych, tak więc w chwili zdarzenia nie działał z dostatecznym rozeznaniem.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie w całości powództwa wniesionego wobec B. D., ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach sądowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Trafnie podniesione zostały przywołane przez skarżącego zarzuty naruszenia przepisów prawa procesowego, za pomocą których apelujący podważał podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, ponieważ z przeprowadzonych dowodów nie wynikają okoliczności na których opiera się zasada powództwa.

Okolicznością sporną w przedmiotowej sprawie pozostawało to czy pozwany był zdolny do rozeznania skutków swojego czynu w rozumieniu przepisów prawa cywilnego oraz czy miał świadomości własnej odpowiedzialności cywilnej za szkodę wywołaną przedmiotowym wypadkiem.

Wskazać należy, iż w sytuacji zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody, o których mowa w przepisie art. 436 § 2 k.c., co do zasady - podstawę odpowiedzialności stanowi wina.

Z kolei z dyspozycji art. 426 k.c. nie sposób wyprowadzić - w drodze wnioskowania
a contrario – generalnej tezy, że osoby małoletnie powyżej 13 roku życia mają pełną zdolność deliktową i odpowiadają za wyrządzona szkodę, tak samo jako osoby pełnoletnie. Przeciwnie, nieosiągnięcie dostatecznego stopnia dojrzałości w zakresie rozeznania, swobodnej decyzji i jej wyrażenia przez osoby niepełnoletnie w wieku od 13 do 18 lat, może uzasadniać odbieganie od normy poczytalności w określonych in casu sytuacjach z powodu wieku.

Argumentem przemawiającym za powyższą tezą jest fakt, że małoletni po ukończeniu trzynastego roku życia nie są osobami o w pełni ukształtowanej osobowości, lecz nadal rozwijają się, zarówno fizycznie, jak i umysłowo.

Dlatego też przyjmowanie generalnej możliwości przypisania im winy niosłoby ze sobą zbyt duże niebezpieczeństwo uznawania odpowiedzialności małoletnich niemających jeszcze wystarczającego rozeznania, aby w sposób uzasadniony moc postawić im zarzut zawinienia, zwłaszcza w zakresie winy nieumyślnej.

Przedmiotem oceny sądu w tej sprawie było zatem ustalenie czy pozwany w dacie zdarzenia był osobą dojrzałą w stopniu pozwalającym na postawienie mu zarzutu winy.

Tymczasem sąd pierwszej instancji dociekał, czy pozwany działał z rozeznaniem
w zakresie tego czy koniecznym jest posiadanie uprawnień do kierowania ciągnikiem rolniczym, czy jego stan psychiczny pozwalał na prowadzenie ciągnika.

Biegły psycholog opiniujący w sprawie udzielili negatywnej odpowiedzi na wskazane przez sąd tezy dowodowe. Sygnalizował, że pozwanemu z racji wieku brakowało pełnej odpowiedzialności i świadomości co do skutków swojego działania, zasugerował uzupełnienie materiału dowodowego o zlecenie opiniowania biegłemu psychiatrze.

Sąd taki dowód przeprowadził i z treści opinii biegłego psychiatry również wynika wskazanie do rozważenia istnienia dostatecznego stopnia dojrzałości w zakresie odnoszącym się do postawienia mu zarzutu zawinienia.

Pomimo tego opinia psychiatry została uznana przez sąd za wystarczającą do rozstrzygnięcia.

Na podstawie jej treści sąd pierwszej instancji wywiódł, że pozwany w dacie zdarzenia był na tyle umysłowo dojrzały, że mógł działać z dostatecznym rozeznaniem. Jednocześnie Sąd pierwszej instancji uchylił się od przedstawienia argumentacji wspierającej taki wniosek i nie dokonał oceny dowodów z opinii biegłych w sposób wyjaśniający przebieg przyjętego przez siebie rozumowania skutkującego przyjęciem odpowiedzialności apelującego. Zatem należało przyjąć, iż Sąd nie umotywował swojego stanowiska w sposób, który pozwoliłby na objęcie go ochroną prawną.

Dlatego mając na uwadze dowody przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji Sąd drugiej instancji - który jest również sądem merytorycznym, uprawnionym do samodzielnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z mocy art. 382 kpc- uznał, że zachodzi potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego, gdyż teza zakreślona biegłym nie odnosiła się do okoliczności istotnych w sprawie - na co zwracali oni uwagę już w treściach opinii, a ustalenie co do możliwości przypisania pozwanemu, małoletniemu
w dacie zdarzenia, winy przynależy do sfery opiniowania przez biegłych psychologów. Sąd pierwszej instancji nie dysponował materiałem dowodowym pochodzącym od biegłego psychologa, który pozwalałby na czynienie istotnego i stanowczego w sprawie ustalenia co do możliwości przypisania pozwanemu winy.

Sąd Okręgowy zdecydował o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłej psycholog A. B. na okoliczność ustalenia stopnia rozwoju intelektualnego pozwanego B. D. w chwil wyrządzenia szkody, jego dojrzałości umysłowej pozwalającej na rozeznanie znaczenia czynu i jego skutków, którego dopuścił się 30 lipca 2016 roku
z uwzględnieniem relacji łączących go z właścicielem ciągnika, na rzecz którego świadczył dorywczą pracę, celem wyjaśnienia istniejących w sprawie wątpliwości.

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy i zasady apelacji wymagało bowiem jednoznacznego ustalenia spornej okoliczności czy apelujący, który w chwili popełnienia czynu miał 16 lat był zdolny do rozeznania skutków swojego czynu w rozumieniu przepisów prawa cywilnego oraz czy miał świadomość własnej odpowiedzialności cywilnej za szkodę wywołaną wypadkiem.

Na podstawie tego dowodu Sąd Okręgowy ustalił, że apelujący w wieku 16 lat nie był w stanie dokonać samodzielnie należytej oceny sytuacji i podjąć samodzielnie prawidłowej decyzji zgodnej z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa.

Sąd Okręgowy uznał opinię biegłej A. B. za pozwalającą na czynienie na jej podstawie stanowczego ustalenia negatywnej okoliczności wyłączającej odpowiedzialność apelującego. Kwestia braku zdolności pozwanego do zawinienia w dniu zdarzenia została przez biegłą szeroko omówiona i stąd też wywiedzione z niej wnioski były dla sądu odwoławczego całkowicie przekonujące i jednoznaczne.

Biegła podała (opinia k. 229-232), że wyniki badań jakie uzyskał pozwany wskazują, iż jego zdolności do abstrakcyjnego rozumowania logicznego, ujmowania podobieństw
i różnic oraz uogólniania mieszczą się w obszarze poniżej przeciętnym. W ocenie biegłej
w tym wieku rozwojowym zdolności do myślenia abstrakcyjnego, wnioskowania, uogólniania na podstawie wcześniejszych doświadczeń znajdują się w fazie kształtowania i nie pozwalają na podejmowanie decyzji z pełnym rozeznaniem ich konsekwencji. Przy planowaniu własnych działań i podejmowaniu decyzji młody człowiek korzysta integrując wcześniej posiadane doświadczenia, a doświadczenia, które pozwany posiadał w kwestii samodzielnego prowadzenia ciągnika były takie, że była to dla niego czynność z którą był oswojony od dziecka, którą następnie wykonywał samodzielnie za przyzwoleniem i aprobatą dorosłych
i która sprawiała mu przyjemność.

Pozwany w trakcie wywiadu wskazał biegłej, iż już jako mały chłopiec jeździł ciągnikiem na kolanach taty. Przepisy ruchu drogowego znał, ponieważ dużo jeździł rowerem. Jeździć traktorem nauczył go ojciec. Chodził też do wuja i jeździł z nim, bo mu to zawsze się bardzo podobało a wuja miał lepszy traktor niż ojciec.

Biegła zwróciła uwagę, iż w przedmiotowej sprawie pozwany od dzieciństwa wychowywał się w miejscu, w którym wykonuje się różne prace w gospodarstwie. Z uwagi na przyzwolenie ze strony dorosłych prowadzenie ciągnika bez uprawnień nie było dla niego czynnością niewłaściwą. Ponadto z uwagi na postawę dorosłych bagatelizował też swój brak odpowiednich uprawnień.

Biegła wyjaśniła, że dopiero w okresie dojrzewania następuje kształtowanie się uczuć wyższych (społecznych, moralnych), a na to kształtowanie ma wpływ najbliższe środowisko.

Dlatego nie można wywodzić, że pozwany w dacie zdarzenia posiadał dostatecznie ukształtowane zdolności abstrahowania, wnioskowania i uogólniania. Wyjaśniono, że aktualne badania psychologiczne wskazują, iż również w chwili obecnej w zakresie tych zdolności występuje u pozwanego deficyt i mieszczą się one w poniżej normy wiekowej.

W ocenie biegłej pozwany nie miał także dostatecznie ukształtowanych zdolności podejmowania decyzji z pełnym rozeznaniem ich konsekwencji, nie miał w dacie zdarzenia również w pełni ukształtowanej sfery uczuciowości wyższej. Ze względu na to nie był
w stanie samodzielnie prawidłowo przewidzieć istnienia ryzyka wystąpienia sytuacji nagłych i nieprzewidywalnych. Wskazane także zostało, iż relacje pozwanego z właścicielem ciągnika były relacjami znajomości sąsiedzkiej, atrakcyjnej dla pozwanego z uwagi na możliwość zarobkowania podczas wykonywania prac dorywczych.

Sąd Okręgowy oceniając wartość dowodową opinii poddał ją analizie uwzględniającej to, że dowód z opinii biegłego, jakkolwiek jak każdy inny podlega ocenie według kryteriów z art. 233 § 1 k.p.c., jest dowodem szczególnego rodzaju. Zadaniem biegłego nie jest bowiem ustalenie stanu faktycznego sprawy, lecz naświetlenie i wyjaśnienie przez sąd okoliczności z punktu widzenia posiadanych przez biegłego wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego biegłemu materiału sprawy (zob. Sąd Najwyższy z 11 lipca 1969 r., I CR 140/69, OSNP 1970, nr 5, poz. 85). Opinia biegłego, która nie przekonała sądu, nie może być weryfikowana, a zwłaszcza dyskwalifikowana w całości bądź co do wniosków, bez posłużenia się wiedzą specjalistyczną. Sąd może oceniać opinię biegłego pod względem fachowości, rzetelności, czy logiczności. Nie może jednak nie podzielać merytorycznych poglądów biegłego lub w ich miejsce wprowadzać własnych stwierdzeń (wyrok SN z dnia 5 lutego 2014 r., V CSK 140/13). W żadnym zaś razie podstawą do pominięcia wniosków opinii i orzeczenia sprzecznie z jej tezą nie mogą być przekonania sędziego, czy to wywiedzione z jego praktyki orzeczniczej, czy też posiadanych, z racji nabytego wykształcenia innego niż prawnicze, wiadomości naukowych. Własne, poparte doświadczeniem i wiedzą przekonanie sędziego, może co najwyżej uzasadniać potrzebę uzupełnienia opinii sporządzonej przez powołanych przez sąd biegłych bądź zlecenie jej wykonania innym biegłym na podstawie art. 286 k.p.c. Nie mogą być natomiast podstawą do formułowania przez sąd odmiennych wniosków i ocen niż zostały przedstawione
w powołanych w postępowaniu dowodach z opinii biegłych.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał złożoną opinię biegłej sądowej za kompletną, zupełną, jasną i nie wymagającą żadnego uzupełnienia. Należy zauważyć, że także strony nie miały zastrzeżeń do warstwy argumentacyjnej przedstawionej przez biegłą, gdyż nie wnioskowały o uzupełnienie opinii i nie zgłosiły do niej uwag.

Sąd Odwoławczy podzielił w całości wnioski opinii biegłej psycholog A. B.. Biegła wskazała w niej bowiem konkretne i merytoryczne argumenty na poparcie wywiedzionych wniosków, które wyprowadziła po przeprowadzeniu badania, jak i analizie zebranej dokumentacji.

Obiektywny walor tej opinii wynika z przekonującej analizy osobowości pozwanego, jego rozwoju oraz świadomości w chwili zdarzenia.

Opinia została sporządzona przez biegłą sądową z ogromną wiedzą i wieloletnim doświadczeniem zawodowym. Poza tym opinia odnosi się do kwestii na potrzebę ustalenia których zgodnie wskazywali biegli, opiniujący przed sądem pierwszej instancji.

Z tych względów Sąd odwoławczy podzielił pogląd apelującego o uchybieniu przepisom prawa materialnego. Jeśli małoletni pozwany w chwili zdarzenia nie potrafił prawidłowo ocenić swojego zachowania, nie zdawał sobie sprawy z konsekwencji swoich czynów i nie mógł pokierować swoim postępowaniem to nie może ponosić odpowiedzialność za swoje zachowanie na zasadzie winy (art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 415 k.c.).

Powyższy wniosek jest zgodny z ugruntowanym w tej kwestii stanowiskiem orzecznictwa i piśmiennictwa (np. zobacz: W. Czachórski; w: System prawa cywilnego, t. III. cz. I, s. 543, 553, 556 i 557; SN w wyroku z 11 stycznia 2001r., IV CKN 1469/00, OSNC 2001, nr 9, poz.129 oraz w wyroku z 13 lutego 2004, IV CK 269/02, LEX nr 151640).

Z powyższych względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie
art. 386 § 1 k.p.c., w ten sposób, że oddalił powództwo w stosunku do pozwanego B. D., o czym orzekł jak w punkcie I. A. wyroku.

Wobec zmiany wyroku i oddalenia powództwa, bezprzedmiotowym okazało się rozstrzygniecie sądu w zakresie rozłożenia świadczenia na raty oraz zasądzenia
od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, co spowodowało, że na podstawie
art. 386 § 1 k.p.c. uchylono rozstrzygnięcia w tym zakresie, o czym orzekł jak w punkcie
I. B. wyroku.

Z uwagi na zmianę wyroku należało dokonać na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, korekty rozstrzygnięcia o kosztach procesu, jak i o kosztach pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Powód ostatecznie w postępowaniu pierwszoinstancyjnym przegrał sprawę
w całości, czego konsekwencją było na podstawie art. 122 § 1 k.p.c. w zw. z § 8 pkt. 6
i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
przez adwokata z urzędu (t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 18) zasądzenie od powoda
na rzecz pozwanego 4428 zł złotych brutto z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego udzielonego pozwanemu przez adwokata z urzędu, o czym orzeczono jak w punkcie
I. D. sentencji oraz dokonanie ponownego rozliczenia kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa w ten sposób,
że nakazano pobrać od powoda całość tych wydatków w wysokości 709,66 zł, o czym orzeczono jak w punkcie I. C. sentencji.

Dalej idąca apelacja pozwanego skierowana przeciwko całości wyroku, a więc także tej części, która nie odnosiła się do sytuacji prawnej apelującego, jako bezzasadna z mocy art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu (pkt. II).

O kosztach postępowania odwoławczego, należnych od powoda na rzecz pozwanego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie III wyroku, na podstawie art. 122 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, który powód przegrał w instancji odwoławczej w całości.

Sąd zasądził więc od powoda na rzecz pozwanego 500 zł tytułem zwrotu opłaty
od apelacji oraz 2214 zł brutto tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego udzielonego pozwanemu przez adwokata z urzędu w postępowaniu odwoławczym - ustalone na podstawie
§ 8 pkt. 6 w zw. z art. 16 ust. 1 pkt. 1 i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 18).

O kosztach postępowania odwoławczego pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa orzeczono jak w punkcie IV sentencji, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Sąd uznał, że skoro powód przegrał sprawę w instancji odwoławczej w całości,
to powinien ponieść całość tych kosztów.

Dlatego też nakazano pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu 935,01 zł tytułem zwrotu brakujących wydatków.