Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Alicja Sołowińska

Protokolant: Joanna Lebiedzińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 listopada 2021 r. w B.

sprawy z odwołania J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia postojowego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 marca 2021 r. sygn. akt IV U 1867/20

oddala apelację.

Alicja Sołowińska

Sygn. akt III AUa 720/21

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 15 października 2020 r., na podstawie art. 15 zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, z późn. zm.) w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, z późn. zm.) zobowiązał J. S. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych w łącznej kwocie 3.942 zł. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że nie doszło do przestoju w prowadzeniu działalności przez płatnika, z którym ubezpieczony zawarł umowę cywilnoprawną.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. S., zarzucając w nim błędne ustalenie stanu faktycznego, a co za tym idzie, wydanie nieprawidłowej decyzji. Skarżący argumentował, że w żadnym momencie nie składał fałszywych oświadczeń ani nie przedłożył nieprawdziwych dokumentów do organu rentowego na etapie ubiegania się o świadczenie postojowe. Podkreślił, że wbrew ocenie ZUS, od czerwca 2020 r. w związku z pandemią, nastąpił wyraźny spadek zapotrzebowania na jego usługi, co przełożyło się na mniejszą liczbę godzin wypracowanych na rzecz zleceniodawcy.

Sąd Okręgowy w Olsztynie, wyrokiem z 11 marca 2021 r. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że J. S. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych w łącznej kwocie 3942 złote wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za sierpień, wrzesień i październik 2020 r.

Sąd ten ustalił, że J. S. (ur. (...)), świadczy usługi w ramach umowy zlecenia na rzecz płatnika składek (...) Sp. z o. o. SP. K. z siedzibą w K.. W związku z sytuacją pandemii (...), w dniu 25 lipca 2020 r. J. S. złożył do ZUS wniosek o świadczenie postojowe ( (...)), wraz z umową zlecenia zawartą z płatnikiem (...) Sp. z o.o. Sp.k.

Pismem z dnia 16 lipca 2020 r., Zakład poinformował skarżącego, co do tego, że jeżeli zleceniodawca odmówi mu złożenia wniosku (...), to będzie mógł taki wniosek (...) złożyć samodzielnie do ZUS. Na podstawie tego wniosku Zakład przyznał odwołującemu prawo do świadczenia postojowego w wysokości 1.314 zł, które zostało wypłacone dnia 29 lipca 2020 r.

W kolejnych miesiącach, tj.10 sierpnia 2020 r. i 10 września 2020 r. do Zakładu wpłynęły wnioski o świadczenia postojowe za kolejne okresy ( (...)). Na podstawie tych wniosków Zakład wypłacił świadczenia postojowe: 12 sierpnia 2020 r. w wysokości 1.314 zł oraz 15 września 2020 r. w wysokości 1.314 zł.

Z informacji zawartej w piśmie płatnika z dnia 6 sierpnia 2020 r. wynikało, że zgodnie z bieżącym zapotrzebowaniem ich kontrahenta, spółka nie odnotowała przestoju gospodarczego w związku z (...)19. Natomiast z pisma z dnia 6 października 2020 r. wynikało, że wnioskodawca świadczył usługi zgodnie z zapotrzebowaniem kontrahenta – (...) Sp. o. o. W konsekwencji, w ocenie ZUS, ponieważ nie doszło do przestoju w prowadzeniu działalności przez płatnika, z którym skarżący zawarł umowę zlecenia, nie przysługuje mu prawo do świadczenia postojowego wypłaconego na podstawie wniosków: z dnia 25 lipca 2020 r., 10 sierpnia 2020 r. i 10 września 2020 r.

Na podstawie powyższych ustaleń, organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję i zobowiązał wnioskodawcę do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych w łącznej kwocie 3.942 zł wraz z odsetkami:

1.  od dnia 1 sierpnia 2020 r. - dla kwoty świadczenia w wysokości 1314 zł, wypłaconego 29 lipca 2020 r. na podstawie wniosku z 25 lipca 2020 r. - do dnia zwrotu,

2.  od dnia 1 września 2020 r. - dla kwoty świadczenia w wysokości 1314 zł, wypłaconego 12 sierpnia 2020 r. na podstawie wniosku z 10 sierpnia 2020 r. - do dnia zwrotu,

3.  od dnia 1 października 2020 r. - dla kwoty świadczenia w wysokości 1314 zł, wypłaconego 15 września 2020 r. na podstawie wniosku z 10 września 2020 r. - do dnia zwrotu.

Z dalszych ustaleń Sąd wynikało, że skarżący w ramach wykonywanych umów zlecenia świadczył pracę na rzecz (...) Sp. z o. o. Sp. K. - w podziale na miesiące: styczeń 2020 r. - 47 godz., luty 2020 r. - 47 godz., marzec 2020 r. - 61,5 godz., kwiecień 2020 r. - 65 godz., maj 2020 r.-- 61 godz., czerwiec 2020 r. - 37 godz., lipiec 2020 r. - 43 godz., sierpień 2020 r. - 45 godz., wrzesień 2020 r. - 12,5 godz., październik 2020 r. - 5 godz.

W motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy odwołał się do przepisu art. 15zq ustawy z 2 marca 2021 r., określającego warunki przyznania świadczenia postojowego oraz art. 15zx ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy, wskazującego o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (w rozumieniu art.15 ust.2 pkt 1-3 ustawy).

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżona decyzja podlegała zmianie, gdyż na tle poczynionych ustaleń brak było podstaw do żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego. Nie zostały spełnione przesłanki aby wypłacone świadczenia postojowe, uznać za nienależnie pobrane. Sąd wskazał, że wnioskodawca nie złożył fałszywych dokumentów i nie wprowadził w błąd organ rentowy, ani też nie można było przypisać jemu złej wiary w ubieganiu się o powyższe świadczenia.

Sąd zwrócił uwagę, że odwołujący ubezpieczony działał w przeświadczeniu, że postępuje zgodnie z przepisami i przy składaniu wniosku 25 lipca 2020 r. zwrócił się najpierw do swojego zleceniodawcy – spółki (...), aby ten w jego imieniu wystąpił do ZUS o przyznanie świadczenia postojowego. Jak zauważył Sąd, z zestawienia godzin wypracowanych przez wnioskodawcę w 2020 r. wynika, że czynności wykonywane przez odwołującego w ramach umowy zlecenia w firmie (...), począwszy od czerwca 2020 r. uległy zmniejszeniu w wymiarze godzinowym. Wówczas nastąpił spadek świadczonych przez skarżącego usług, a jego przychody znacząco zmalały z powodu pandemii. Zapotrzebowanie na usługi wnioskodawcy było mniejsze, co miało przełożenie na liczbę godzin wypracowanych przez skarżącego (do czerwca 2020 r. były to średnio 53 godziny, a w kolejnych miesiącach odpowiednio: w lipcu - 43 godziny, w sierpniu - 45 godzin, we wrześniu 12,5 godziny oraz w październiku 5 godz.), co wskazywało na tendencję spadkową wykonywanego zlecenia.

Sąd I instancji wskazał, że przynajmniej od sierpnia 2020 r. organ rentowy posiadał wiedzę o stanowisku zleceniodawcy w zakresie braku postoju (pismo z dnia 6 sierpnia 2020 r.), a mimo to wypłacił odwołującemu świadczenie postojowe za sierpień i wrzesień 2020 r. Świadczenia te były wypłacane odpowiednio 12 sierpnia 2020 r. i 15 września 2020 r. W ocenie Sądu Okręgowego, nic nie stało na przeszkodzie, aby Zakład podjął decyzję o wypłacie tych świadczeń po przeprowadzeniu stosownego postępowania – czego nie uczynił. Sąd nie uznał, że odwołujący składając kolejne wnioski działał w złej wierze, ponieważ nie złożył fałszywych oświadczeń lub dokumentów. Odwołujący był przekonany, że działał prawidłowo i zgodnie z prawem, utwierdzony dodatkowo przez ZUS pismem z dnia 16 lipca 2020 r., co do tego, że jeżeli zleceniodawca odmówi mu złożenia wniosku (...), to będzie mógł taki wniosek (...) złożyć samodzielnie do ZUS.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy.

Skarżący zarzucił naruszenie:

1.  prawa materialnego, tj. art. 15zq ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, z późn. zm.) poprzez zmianę zaskarżonej decyzji i ustaleniu, że J. S. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych w łącznej kwocie 3942 zł,

2.  przepisu art. 233 k.p.c. poprzez niezgodność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegającej na stwierdzeniu, że J. S. nie można przypisać złej wiary w ubieganiu się o świadczenie postojowe.

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny sprawy jest w istocie bezsporny. J. S. jako wykonujący umowę cywilnoprawną (zlecenia) zawartą z (...) sp. z o.o. sp.k. w dniach 25 lipca 2020 r., 10 sierpnia 2020 r. i 10 września 2020 r. złożył wnioski o przyznanie mu świadczenia postojowego. Złożenie pierwszego wniosku poprzedzone było uzyskaniem z organu rentowego wyjaśnienia, iż o ile zleceniodawca odmówi złożenia wniosku o świadczenie postojowe to z takim wnioskiem do ZUS będzie mógł wystąpić samodzielnie jako zleceniobiorca. Do wniosku o przyznanie świadczenia postojowego odwołujący się dołączył umowy zlecenia oraz dowody, tj. zestawienie godzin pracy wskazujące na ograniczenia godzin pracy w ramach umowy zlecenia.

Po rozpoznaniu w/w wniosków w dniach 29 lipca 2020 r., 12 sierpnia 2020 r. i 15 września 2020 r., ZUS wypłacił J. S. świadczenie postojowe w kwotach po 1314 zł.

Po uzyskaniu informacji od spółki (...) (pismo z 6 sierpnia 2020 r., k. 8 akt ZUS), że spółka ta nie odnotowała przestoju oraz wyjaśnieniu przyczyn zmniejszenia się podstawy wymiaru składek J. S. od lipca 2020 r. w porównaniu z wcześniejszymi miesiącami (k.12 akt ZUS), organ rentowy uznał, że wypłacone J. S. świadczenia postojowe były nienależne i dlatego zaskarżoną decyzją zobowiązał do ich zwrotu.

W świetle art. 15 zx ust.1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, osoba która pobrała nienależne świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi. Natomiast w art. 15zx ust.2 ustawy ustawodawca definiuje jako nienależne świadczenie postojowe świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub zleceniodawcę bądź zamawiającego, a także wypłacone innej osobie niż uprawniona, bądź w kwocie wyższej niż należna.

Organ rentowy wypłacił odwołującemu się świadczenie postojowe na jego wniosek poparty właściwa dla tego wniosku dokumentacją i oświadczeniem. Nie budzi wątpliwości, że przyznając świadczenie postojowe na podstawie pierwszego wniosku organ rentowy potwierdził spełnienie przez wnioskodawcę warunków do jego wypłaty. Złożone przez wnioskodawcę wnioski poparte stosowną dokumentacją uzasadniały przyznanie świadczenia. J. S. nie złożył zatem fałszywych oświadczeń lub dokumentów, gdyż znajdują one odzwierciedlenie w rzeczywistym stanie. Dotyczy to w szczególności rozmiaru pracy w 2020 r., w tym w miesiącach od czerwca 2020 r.

Podkreślić należy, iż J. S. miał zawartą umowę zlecenia ze spółką (...), jednakże w ramach tej umowy świadczył pracę na rzecz sklepu (...), a więc podmiotu odrębnego od zleceniodawcy. Pojęcie przestoju, w tych okolicznościach odnosić zatem należy nie do spółki (...), ale sklepu (...). Z wyjaśnień odwołującego popartych zestawieniem godzin pracy w poszczególnych miesiącach 2020 r. jednoznacznie wynika ograniczenie ilości przepracowanych godzin w okresie od czerwca 2020 r. w porównaniu z wcześniejszymi miesiącami (k.5).

Wypłata świadczeń postojowych przez kolejne 3 miesiące, tj. lipiec, sierpień, wrzesień 2020 r. w przypadku J. S. nie była skutkiem świadomego wprowadzenia w błąd, bądź podania przez niego nieprawdziwych okoliczności.

Nadto podkreślić należy, iż obowiązkiem ZUS była weryfikacja wniosku o świadczenie i wydanie decyzji, co do tego świadczenia niezwłocznie po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania (art. 15zu ustawy).

Oczywistą rzeczą jest, że samo złożenie wniosku nie obligowało organ rentowy do wydania pozytywnej decyzji bez sprawdzenia warunków przyznania świadczenia, zaś od decyzji odmownej zgodnie z art. 15zv ustawy służyło odwołanie do sądu.

Podzielając zatem w całości ustalenia Sądu I instancji, stwierdzić należy, iż Sąd ten nie naruszył wskazanego w apelacji art. 233 k.p.c. ani przepisów prawa materialnego. Wypłacone J. S. świadczenie postojowe nie jest nie należne w rozumieniu art. 15zx ust. 2 ustawy z 2 marca 2020 r. i dlatego nie podlega zwrotowi.

Z tych przyczyn na mocy art. 385 k.p.c. apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Alicja Sołowińska