Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 listopada 2020 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Barbara Bojakowska

Sędziowie: Elżbieta Zalewska – Statuch

Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2020 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.

przeciwko S. K. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 9 września 2020 roku, sygn. akt I C 507/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 2, 3 i 4, w ten sposób, że:

a/ w punkcie 2 zasądza od pozwanej S. K. (1) na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. 1152,42 zł (jeden tysiąc sto pięćdziesiąt dwa złote 42/100) z umownymi odsetkami wynoszącymi dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi
od 3 lutego 2019 roku do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie;

b/ po punkcie 2 dodaje punkt 2a w brzmieniu: zasądza od pozwanej S. K. (1) na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą
w B. 810 zł (osiemset dziesięć złotych) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

c/ nakazaną do pobrania w punkcie 3 kwotę obniża z 1716,14 zł do 429,04 (czterysta dwadzieścia dziewięć 4/100)

c/ zasądzoną kwotę w punkcie 4 obniża z 738 zł do 184,50 zł (sto osiemdziesiąt cztery 50/100);

d/ po punkcie 4 dodaje punkt 5 w brzmieniu: nakazuje przyznać i wypłacić
ze środków budżetowych Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sieradzu
na rzecz adwokat M. B. kwotę 553,50 zł (pięćset pięćdziesiąt trzy złote 50) brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  znosi wzajemnie miedzy stronami koszty postępowania apelacyjnego;

IV.  nakazuje przyznać i wypłacić ze środków budżetowych Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sieradzu na rzecz adwokat M. B. kwotę 369 zł (trzysta sześćdziesiąt dziewięć złotych) brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 389/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Sieradzu w sprawie z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. przeciwko S. K. (1) o zapłatę, umorzył postępowanie co do 1530 zł, oddalił powództwo w pozostałym zakresie, nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sieradzu kwotę 1716,14 zł tytułem brakujących wydatków na poczet wynagrodzenia biegłego
oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej 738 zł brutto tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokata M. B..

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

24 stycznia 2017 roku pozwana zawarła z (...) Spółką Akcyjną
z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...) na 4250 zł. Wcześniej – 17 stycznia 2020 roku pozwana podpisała wniosek o udzielenie ww. pożyczki. Zgodnie
z § 1.4 zawartej umowy pozwana była zobowiązana ponieść koszty, na które składała się:
a) opłata przygotowawcza w wysokości 129 złotych, b) wynagrodzenie prowizyjne
w wysokości 3219 zł, c) wynagrodzenie z tytułu przyznania pożyczkobiorcy (...), o którym mowa w pkt 15 w wysokości 900 zł. Wyżej wymienione kwoty składały się na całkowity koszt pożyczki określony w umowie na 4930 zł. Natomiast całkowita kwota do zapłaty przez pozwaną wynosiła 9180 zł. Pozwana zobowiązała się zwrócić całkowitą kwotę do zapłaty w 36 równych miesięcznych ratach po 255 zł począwszy od 4 marca
2017 roku do 4 lutego 2020 roku.

W § 4.1 umowy strony uzgodniły, iż niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym od którego naliczane będą odsetki za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w wysokości w skali roku odsetek maksymalnych za opóźnienie wskazanych
w art. 481 § 2 ¹ k.c. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki był weksel in blanco podpisany przez pozwaną, który zgodnie z deklaracją wekslową powód mógł wypełnić w razie niedotrzymania przez pozwaną warunków umowy.

Pozwana w dacie zawierania umowy pożyczki objętej pozwem była osoba słabo widzącą. Widziała tylko zarysy twarzy. Z tego względu nie mogła swobodnie przeczytać wcześniej przygotowanej umowy pożyczki w formie formularza objętej postępowaniem
czy dokumentów z nią związanych. Nie widziała bowiem na jedno oko, a na drugie słabo. Nikt z przedstawicieli powoda nie przeczytał jej umowy.

Podczas zawierania umowy pożyczki objętej pozwem S. K. (1) mówiła przedstawicielom powoda, że ma problemy ze wzrokiem i bierze pożyczkę na operację wzroku i leczenie u profesora gdzie ją wożono. Pozwana miała nadzieję, że po operacji będzie widzieć. Pozwana otrzymała propozycję pożyczki od (...) S.A. telefonicznie,
ale potem musiała iść na ul. (...) i podpisać umowę. Pozwana nie wiedziała,
że podpisuje weksel. Przedstawiciele powodowej spółki pokazali pozwanej gdzie
ma podpisać, naprowadzając jej rękę w odpowiednie miejsce. Pozwana nigdy nie podpisałaby takiej umowy gdyby wiedziała, że dostanie około 4000 zł a musi spłacić 9000 zł.
Nie wiedziała też z powodu słabego wzroku, że zaznaczyła dodatkową opcję ubezpieczenia ”Twój pakiet”, za którą miała zapłacić 900 zł. Podczas zawierania umowy przedstawiciel powoda powiedział pozwanej ile mogę dostać pożyczki i jakie będą miesięczne raty. Pozwana nic nie słyszała na temat tego, jakie będą koszty całkowite pożyczki, prowizje czy odsetki. Początkowo pozwana płaciła na rzecz powoda raty pożyczki. Pozwana nie otrzymała
od strony powodowej wezwania do zapłaty, wypowiedzenia umowy pożyczki i wezwania
do wykupu weksla. Jej urząd pocztowy jest w B..

Obecnie pozwana samodzielnie nic nie potrafi zrobić. Wchodzi z domu tylko
z pomocą osób trzecich, w tym pracowników instytucji. Miała do tej pory 10 operacji na oczy i mimo to nie widzi na jedno oko w ogóle, a na drugie tylko „jak mignie światło”.
Ma też schorzenia serca i płuc. Samodzielnie pozwana nie wychodzi z domu. Musi ją ktoś prowadzić. Nawet do łazienki nie może iść sama. Pozwana mieszka z córką, która się nią opiekuje. Nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji. Pozwana ma emeryturę w kwocie około 1670 zł, a jej córka dostaje 620 zł zasiłku opiekuńczego, z uwagi na opiekę nad pozwaną. Innych dochodów nie ma. Pozwana mieszka w domu razem z córką, zięciem
i 2 wnukami. Zięć otrzymuje rentę chorobową w kwocie 680 zł, jeden wnuk się uczy a drugi jest bezrobotny.

Córka powódki dowiedziała się o pożyczce objętej postepowaniem wziętej
na leczenie, kiedy do domu pozwanej zaczęły przychodzić w 2018 roku panie z windykacji
i wykrzykiwały, że „jest nie w terminie spłacane”. Pozwana przez pierwszy okres
tj. do września 2018 roku – regularnie płaciła raty pożyczki. Jeździła w tym celu sama autobusem, czasami woził ją sąsiad lub starszy syn, a później towarzyszyła jej córka. Z uwagi na stan zdrowia pozwanej, która oprócz problemów ze wzrokiem jest też osobą chorą
na serce, doszło do powstania zaległości. Do pozwanej przychodziły powiadomienia, które odbierała jej córka, ale była ich duża ilość.

Początkowo, do 3 września 2018 roku pozwana terminowo spłacała pożyczkę objętą postępowaniem. Wznowiła jej spłatę od 2 listopada 2018 roku, regulując kolejne raty
do 28 czerwca 2019 roku, kiedy to uiściła ratę w podwójnej wysokości. Wobec tego w piśmie datowanym na 5 grudnia 2018 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty 510 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, wskazując, że w przypadku braku zapłaty w tym terminie umowa pożyczki nr (...) zostanie wypowiedziana i wszystkie zobowiązania z niej wynikające w kwocie 4086,16 zł zostaną postawione w stan wymagalności.

Pismem datowanym na 3 stycznia 2019 roku powódka złożyła oświadczenie
o wypowiedzeniu pozwanej umowy pożyczki z zachowaniem terminu 30 dni ze względu
na poważne naruszenie przez pozwaną postanowień umowy (...) zawartej 24 stycznia 2017 roku polegające na nie płaceniu przez pozwaną zobowiązań umownych zgodnie ustalonym kalendarzem spłat. W tym samym powódka wypełniła wystawiony przez pozwaną weksel in blanco na kwotę 4092,42 zł, wskazując jako datę płatności 2 lutego 2019 roku.

Po wniesieniu powództwa pozwana zapłaciła na rzecz powódki 1530 zł.

Przy założeniu że wszystkie postanowienia umowne zawarte w umowie objętej postepowaniem były ważne pozwana na dzień wniesienia pozwu posiadała zadłużenie
u powoda w kwocie 3490,08 zł a na dzień 15 maja 2020 roku 2073,58 zł. Przy założeniu,
że postanowienia umowne dotyczące opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia prowizyjnego, wynagrodzenia Twój Pakiet i odsetek były nieważne na dzień wniesienia pozwu kapitał
do spłaty wynosił 1558,40 zł, a nadmiarowe saldo wpłat pozwanej wynosiło 2323,42 zł
zaś na dzień 15 maja 2020 roku wystąpiła nadpłata w wysokości 2210,18 zł,.

Przedmiotowych ustaleń stanu faktycznego sąd dokonał w oparciu o dokumenty złożone przez strony, z wyjątkiem kserokopia książki nadawczej z 6 grudnia 2018 roku
i 4 stycznia 2019 roku i wydruku śledzenia przesyłki z ww. dat do urzędu pocztowego
w S. z uwagi na okoliczność zamieszkiwania przez pozwaną w miejscowości,
dla której właściwym urzędem pocztowym jest B., o czym świadczy kod pocztowy
98-275. Sąd oparł się też na opinii biegłego sądowego T. B., którego opinię uznał za rzetelną i prawidłową. Ustaleń stanu faktycznego na podstawie kserokopii dokumentów dokonano na podstawie przepisu art. 308 k.p.c.

Sąd wskazał, że w pierwszej kolejności powództwo podlegało umorzeniu co do kwoty 1530 zł ze względu na cofnięcie przez powódkę roszczenia w tym zakresie, o czym orzeczono na podstawie art. 203 § 1 i 4 k.p.c. w zw. z art. art. 355 § 1 i 2 k.p.c.

W pozostałym zakresie, zdaniem sadu, powództwo okazało się niezasadne.

Stwierdzono, że powódka w przedmiotowej sprawie dochodziła od pozwanej należności na podstawie weksla in blanco oraz, że sprawie powódka przyznała, iż wywodzi swoje roszczenie z umowy pożyczki którą zawarła w ramach prowadzonej działalności
z pozwaną, będącą konsumentem.

Sąd wskazał na przepisy art. 720 § 1 k.c., art. 3 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim oraz art. 359 k.c. i zwrócił uwagę, że w przedmiotowej sprawie pożyczkobiorczyni w zamian za uzyskaną od powódki kwotę pieniędzy 4250 zł, zobowiązała się do zwrotu 9180 zł, stanowiącej całkowitą kwotę do zapłaty. Umowa łącząca strony sporu została zawarta przy zastosowaniu wykorzystywanego przez powódkę formularza, ale trudno przyjąć, ze pozwana, która z uwagi na problemy ze wzrokiem i czytaniem mogła zapoznać się z jej warunkami i świadomie zaakceptować jej treść. Zauważono, iż pozwana S. K. (2) nie tylko miała wpływu na treść zawieranej umowy, ani możliwości negocjowania jej szczegółowych warunków, ale też ich nie znała. Umowę zawierała w ten sposób, że bez jej przeczytania czy odczytania po podaniu kwoty którą uzyska i wysokości raty naniosła podpis w miejscu wskazanym przez przedstawiciela powódki. Strona powodowa nie wykazała,
iż pozwana w toku zawierania umowy mogła w sposób realny wpływać na kształtowanie łączącego strony stosunku prawnego.

Powołując się na art. 385 ¹ § 3 sąd stwierdził, iż w sprawie nie ma wątpliwości,
iż postanowienia umowne zawarte w § 1 pkt 4 umowy, nie zostały indywidualnie uzgodnione ze stroną pozwaną. Są one częścią standardowej umowy, którą powodowa spółka stosuje do wszystkich klientów. Nie podlegają one negocjacji, a opłaty są wliczane
w całkowity koszt pożyczki, jaką zawierający umowę zobowiązany jest zapłacić.

W ocenie sądu wysokość prowizji za zawarcie umowy pożyczki ustalona na kwotę 3219 zł budzi wątpliwości, co do jej dopuszczalności, gdyż stanowi 76 % kwoty faktycznie udzielonej pożyczki. Jest to nieprzeciętnie wysoka kwota, tym bardziej, że z zasad doświadczenia życiowego wynika, iż przeciętna kwota prowizji za zawarcie umowy kształtuje się w wysokości 5 % kwoty kredytu. Taką też maksymalną kwotę kosztów kredytu określał art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 20 lipca 2001 r. obowiązujący do dnia 17.11.2011 roku.

Mając to na względzie zdaniem sądu, powódka naruszyła reguły uczciwości
i rzetelnego postępowania. Nie przedstawia bowiem żadnych okoliczności, z których wynikałoby, że wysokość naliczonej prowizji powinna być ponadstandardowa (wyższa
i wynosić 76 % kwoty pożyczki) i uzasadniona z jakiegokolwiek powodu związanego choćby z dodatkowymi staraniami, czy działaniami pośrednika zmierzającymi do ustalenia zdolności kredytowej pozwanej czy innym nakładem pracy pośrednika.

Sąd wskazał, że w wyroku z 22 czerwca 2010 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt IV CSK 555/09, Legalis nr 392590) stwierdził, iż na podstawie klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego z art. 58 § 2 k.c. i 353 ¹ k.c. w zw. z art. 56 k.c. możliwa jest zmiana wysokości należnej opłaty, tak aby interes obu kontrahentów został uszanowany. Dlatego zdaniem sądu wysokość prowizji w niniejszej sprawie stanowić powinna 5% wartości udzielonej pożyczki tj. 212,50 zł.

Co do 129 zł tytułem opłaty przygotowawczej, to według sądu, biorąc pod uwagę
jej wysokość, można uznać, że jest ona adekwatna do czynności przygotowania umowy.
Jeśli zaś chodzi o wynagrodzenie za usługi (...) 900 zł to uznano, że był
to fakultatywny element pożyczki, który nie był objęty zgodnym z oświadczeniem pozwanej, gdyż z uwagi na wadę wzroku i brak rzetelnej informacji ze strony przedstawiciela powódki, w istocie nie wyrażała ona zgody na wybór tego pakietu.

Biorąc to wszystko pod uwagę, sąd uznał, że pozwana była zobowiązana do zapłaty
na rzecz powódki łącznie kwotę 4591 zł, na którą składała się: 4250 złotych tytułem kapitału pożyczki, 212,50 zł prowizji, 129 złotych tytułem opłaty przygotowawczej oraz należne odsetki. Tymczasem pozwana na dzień wniesienia powództwa zapłaciła na rzecz powódki kwotę o 765,02 zł większą niż kapitał do spłaty - nadmiarowe saldo wpłat 2323,42 zł
– 1558,40 zł kapitału do spłaty). Kwota ta w ocenie sądu w całości pokrywa należność, jaką powinna była pozwana uiścić. Wobec tego powództwo w pozostałym zakresie należało oddalić.

Sąd na podstawie art. 83 w zw. z art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sieradzu tytułem poniesionych tymczasowo niepokrytych przez strony wydatków na poczet opinii biegłego 1716,14 zł od strony pozwanej, która w całości przegrała niniejszą sprawę.

Sąd zauważył, że koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
są elementem kosztów procesu i podlegają rozliczeniu według zasad obowiązujących przy zwrocie tych kosztów. Jeśli kosztami procesu w sprawie cywilnej ma jak w niniejszej sprawie zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu z art. 98 k.p.c. zostać obciążony przeciwnik procesowy strony, korzystającej z nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu, koszty tej pomocy zasądza się nie od Skarbu Państwa, lecz od przeciwnika procesowego na rzecz tej strony korzystającej z udzielonej pomocy (art. 122 § 1 k.p.c.).

Wysokość ww. wynagrodzenia ustalono w oparciu o § 8 pkt 3 w zw. z § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U z 2019 r. poz. 18 z późn. zm).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, który zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 385' § 1 k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. w zw.
z art. 56 k.c. w zw. z art. 359 k.c. w zw. z art. 36a ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r.
o kredycie konsumenckim poprzez nieuprawnione uznanie, że zapisy umowne w zakresie prowizji, wynagrodzenia za „Twój pakiet" były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami oraz obciążały pozwanego ponad dopuszczalne prawnie limity, przy jednoczesnym pominięciu przez sąd I instancji w wykładni umowy przepisów
o limicie pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, a w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie apelacji jako całkowicie bezzasadnej i zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu według norm przepisanych, oświadczając, iż koszty te nie zostały pokryte w całości, ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest w części uzasadniona, jednak nie może prowadzić do jej uwzględnienia w całości.

Co do zasady rację ma skarżący, że Sąd Rejonowy niewłaściwe ocenił, że zapisy umowy zawartej między stronami w zakresie prowizji były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami oraz obciążały pozwanego ponad dopuszczalne prawnie limity.

Wskazać bowiem trzeba, że prowizja nie stanowiła elementu głównego świadczenia stron. Przez świadczenia tego typu należy bowiem rozumieć elementy konstytutywne
dla danego typu czynności, pozwalające na jej identyfikację, od których zależny jest byt umowy – tak, że bez ich uzgodnienia nie można by stwierdzić, że do zawarcia umowy określonego rodzaju doszło. Przy umowie pożyczki prowizja stanowi natomiast jedynie formę dodatkowego wynagrodzenia.

Wbrew jednak skarżącemu, sąd I instancji nie kwestionował prawa pożyczkodawcy
do pobierania dodatkowego wynagrodzenia, także poprzez ustanowienie prowizji.
Nie zmienia to faktu, że jej wysokość nie może być przez pożyczkodawcę ustalona dowolnie w sposób sprzeczny z całokształtem uregulowań dotyczących umów zawieranych przez konsumentów. Jednak w okolicznościach sprawy ustalenie jej jedynie na 5 % nie jest niczym uzasadnione, tym bardziej mając na uwadze regulacje prawną z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim.

Na uwagę zasługuje fakt, że prowizja stanowi jedyny pozaodsetkowy koszt kredytu,
a jej wysokość odpowiada właściwym przepisom, tj. ww. przepisowi ustawy o kredycie konsumenckim, bowiem została ustalona w oparciu o wzór: (...) < (K x 25%) + (K x n/r
x 30%), gdzie: (...) oznacza maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu;
K - całkowitą kwotę kredytu ( (...)); n - okres spłaty wyrażony w dniach, a R - liczbę dni
w roku. Skoro zaś sam ustawodawca w celu ochrony konsumentów zdefiniował pojęcie nadmiernych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, wskazując w ust. 3 powołanego unormowania, że nie należą się one w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu, to tym samym co do zasady należy przyjmować, że koszty mieszczące się
we wskazanych ramach interesu podmiotów chronionych ustawą o kredycie konsumenckim nie naruszają.

Trzeba wskazać, że formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału
są nie tylko odsetki. Zresztą pełnią one także funkcję waloryzacyjną, a więc kompensują spadek wartości nabywczej pieniądze, co może mieć miejsce szczególnie w sytuacji, gdy spłata zobowiązania pieniężnego jest rozciągnięta w czasie, co miało miejsce w sprawie przedmiotowej. Całkowity koszt kredytu obejmuje zatem wszelkie elementy kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z określoną umową o kredyt konsumencki. Art. 5 pkt 6 lit. a - b ww. ustawy wylicza także opłaty, prowizje i marże; przy czym wyliczenie rodzajów kosztów ma charakter przykładowy. Pożyczkodawca zawarł umowę
w ramach prowadzanej działalności gospodarczej nakierowanej na osiąganie zysku. Dla jego uzyskania konieczne jest przede wszystkim pokrycie kosztów działalności: wynajmu pomieszczeń, zatrudnienia pracowników, działań marketingowych, windykacyjnych, zużycia paliwa, amortyzacji samochodów służbowych, obsługi teleinformatycznej, ciężarów publicznoprawnych, zakupu koniecznego wyposażenia, materiałów biurowych, przesyłu korespondencji itp. Opłaty, marże i prowizje nie wiążą się zatem jedynie z obsługą i kosztami danego stosunku zobowiązaniowego, lecz – w stosownej części – wszelkich kosztów ponoszonych przez przedsiębiorcę i stanowią należne zryczałtowane wynagrodzenie
za przeprowadzenie całego procesu, składającego się zarówno z czynności faktycznych,
jak i prawnych, mających na celu udzielenie pożyczki. Nie bez znaczenia pozostaje również problematyka związana z niespłacalnością kredytów konsumenckich. W stosunku
do instytucji pożyczkowych możliwość weryfikacji części informacji na temat potencjalnego pożyczkobiorcy jest ograniczona, a zatem towarzyszy tym instytucjom wyższe niż
w przypadku banków ryzyko kredytowe, rozumiane jako zagrożenie niewywiązania się dłużnika ze zobowiązań powstałych na podstawie umowy pożyczki gotówkowej. Tym samym prowizja stanowi swego rodzaju element rekompensaty ryzyka ewentualnego braku spłaty zaciągniętej przez pożyczkobiorcę pożyczki. Podnieść trzeba, że nakładając w ww. ustawie
na pożyczkodawcę szereg obowiązków, ustawodawca nie wprowadził wymogu specyfikowania, w jaki sposób wyliczona została pobrana prowizja, poprzez wyliczenie konkretnych kosztów, jakie ma pokryć, ryzyka, jakie ma zabezpieczyć, planowanego zysku. Gdyby taka intencja istniała, to ustawodawca nałożyłby na instytucje pożyczkowe obowiązek zawarcia takich informacji w formularzu informacyjnym. Obowiązek taki nie jest znany także w innych branżach. Trudno również wyobrazić sobie sytuację, iż każdorazowo każdy konsument, już po kupnie lub świadczeniu usługi, neguje wysokość wynagrodzenia lub cenę, która była mu wcześniej znana, poprzez żądanie wykazania i wyliczenia, co składało się na wynagrodzenie sprzedającego czy też zleceniobiorcy, jaką część stanowiły koszty związane
z działalnością przedsiębiorcy, czy z daną usługą.

Podsumowując, zastrzeżenie w postanowieniach zawartej umowy prowizji jako dodatkowego kosztu pożyczki, niezależnego od odsetek kapitałowych, jest nie tylko dopuszczalne w przypadku kredytów konsumenckich, udzielanych na podstawie przepisów ww. ustawy przez przedsiębiorców, ale także stanowi powszechnie akceptowalną praktykę rynkową, stosowaną nie tylko wśród instytucji pożyczkowych, ale także i innych instytucji sektora finansowego.

Wobec powyższego rację ma skarżący, że Sąd Rejonowy dokonał naruszenia art. 385 ¹ k.c., w zw. z art. 385 ² k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 359 k.c. w zakresie ustalania wysokości prowizji mu należnej.

Wskazać w tym miejscu trzeba, że w judykaturze uznaje się, że pod pojęciem działania wbrew dobrym obyczajom kryje się wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku, natomiast przez rażące naruszenie interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję – na niekorzyść konsumenta – praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06, Lex nr 395247). Dokonując oceny rzetelności określonego postanowienia umowy konsumenckiej należy zawsze rozważyć indywidualnie rozkład obciążeń, kosztów i ryzyka, jaki wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadać jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone.

Odnosząc się w tym miejscu do argumentów pozwanej zawartych w odpowiedzi na apelację, w szczególności do przywołanego wyroku (...) z 3 września 2020 r. w sprawie C-84/19 należy zauważyć, że Trybunał, nie stwierdził nieważności postanowień umowy przewidującej opłaty pozaodsetkowe, ale wskazał tylko na możliwości sprawdzenia przez sąd krajowy, czy ustalenie prowizji zgodnie z treścią art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, ma ewentualnie nieuczciwy charakter. Zwrócił przy tym uwagę na wymóg przejrzystości i jasności warunków zawarcia umowy. Powyższe rozważania wskazują na prawo jak i obowiązek dokonywania kontroli pozaodsetkowych kosztów kredytu przez sąd krajowy, ale nie oznacza to zupełnej dowolności przy ustalaniu wysokości prowizji która należałaby się podmiotowi udzielającego pożyczki. W szczególności nie można zgodzić się z sądem rejonowym, że opłata prowizyjna winna wynosić tylko 5%.

Na potrzeby oceny czy ustalone koszty pozaodsetkowe nie naruszają praw konsumenta, Sąd Okręgowy uznał, że koszty te mogą maksymalnie wynosić co najmniej 25 % udzielonej pożyczki oraz być powiązane z faktycznym czasem trwania umowy i zostać powiększone o 30% liczone z ilości dni faktycznego trwania umowy, dzielone przez 365 dni.

W rozpoznawanej sprawie koszty w postaci opłaty przygotowanej i opłaty prowizyjnej wynosiły łącznie 3348 zł, a kwota udzielonej pożyczki to 4250 zł. 25% z 4250 to (...),40. Kwotę tę należało powiększyć o 30% z 4250 razy czas trwania faktyczny umowy czyli 720 dni dzielonej przez 365 dni, co daje kwotę 2515,06 zł , czyli łącznie pozaodsetkowe koszty mogły wynieść 3577,46 zł. Jest to kwota, która nie przewyższa umówionych przez strony kosztów, stąd w ocenie Sądu Okręgowego opłaty te nie można uznać za abuzywne.

Spełniony jest też drugi warunek wynikający z wyroku (...), dotyczący przejrzystości warunków umowy, opłaty te zostały wyraźnie wyszczególnione na pierwszej stronie umowy. Podobnie sformułowania opłata przygotowawcza i opłata prowizyjna mają jednak rożny charakter, służą zapłacie za inne czynności i są zrozumiałe dla przeciętnego konsumenta.

Nie można natomiast zgodzić się z apelującym , że zawarcie umowy dodatkowej o objęcie konsumenta „twoim pakietem” oraz opłata dodatkowa za „twój pakiet” w wysokości 900 zł nie naruszają przepisów prawa materialnego to jest art.358 ¹ § k.c. w zw. z art. 56 k.c. i art. 359 k.c.

Przede wszystkim budzi wątpliwość wysokość opłaty za zawarcie tej umowy, a jej wliczenie do pozaodsetkowych kosztów kredytu, przewyższałby uzasadnione koszty kredytu. Poza tym opłata ta nie została wyodrębniona na tyle, aby nie było wątpliwości, że konsument rzeczywiście godził się na jej uiszczenie i czy w ogóle umowę dodatkową chciał zawrzeć.

Poza tym jest to dodatkowa opłata, niczym nie uzasadniona, jeżeli dokona się analizy postanowień umowy ‘twojego pakietu” Abstrahując cod tego, że nie jest on uzgodniony indywidualnie z pozwaną, to nawet nie pokuszono się o zaznaczenie który rodzaj pakietu jej dotyczy. Korzyści z zawarcia umowy dodatkowej były praktycznie żadne, a opłata nie ma żadnego powiązania z obowiązkami jakie dodatkowo na siebie wziął powód. Zgodnie z treścią tej umowy pozwana mogła jednorazowo, w całym okresie trwania umowy, skorzystać z bezpłatnego odroczenia dwóch kolejnych rat albo obniżenia o 50% czterech kolejnych rat. Jeśli weźmie się pod uwagę czas trwania umowy i wysokość poszczególnych rat, to dla pozwanej korzystniej byłoby zapłacić odsetki karne za ewentualną zwłokę w terminie płatności raty, niż płacić 900 zł, za gotowość powoda do odroczenia. Poza tym aby uzyskać takie odroczenie trzeba było spełnić jeszcze inne warunki, co powoduje, że samo uzyskanie takiego odroczenia w praktyce byłoby bardzo trudne, zważywszy na czynności jakie należałoby podjąć. Natomiast żądanie opłaty za przyspieszoną wypłatę pożyczki z 14 dni do 10 , czyli faktycznie o 4 dni, czy też za powiadomienia SMS o jej wypłacie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zasadami współżyją społecznego.

Podsumowując należy uznać, że postanowienia umowy dodatkowej „ Twój pakiet” nie tylko nie zostały przedstawione pozwanej w tak sposób, że nie było wątpliwości, że pozwana faktycznie taką umowę chciała zawrzeć, a nadto nakładały one na pożyczkodawcę nieproporcjonalnie wysokie koszty w stosunku do otrzymywanej w przyszłości ochrony.

Dlatego też Sąd Odwoławczy uznał, że postanowienia umowy dotyczące opłaty za „twój pakiet” z powodu abuzywności są nieważne i jako takie nie wiążą pozwanej.

W świetle powyższego zasadne jest przyjęcie, że prawidłowe zastosowanie prawa materialnego skutkować winno uwzględnieniem powództwa w części, tj. także co do nieuiszczonej prowizji w wysokości 1152,42 zł z umownymi odsetkami liczonymi od dnia 3 lutego 2019 roku do dnia zapłaty, gdyż 2 lutego 2019 roku umowa łącząca strony przestała obowiązywać, gdyż w tym dniu upłynął okres 30 dni od dnia doręczenia pozwanej pisma powoda oświadczenia o wypowiedzeniu umowy.

Zasądzona kwota uwzględnia również kwoty wpłacone przez pozwaną na poczet swojego zobowiązania wobec powoda, już po wytoczeniu powództwa.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie
art. 386 § 1 k.p.c., w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda 1152,42 zł
z umownymi odsetkami wynoszącymi dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od 3 lutego 2019 roku do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie, o czym orzekł jak w punkcie I a sentencji.

Ze względu na zmianę wyroku, należało dokonać na podstawie art. 100 k.p.c.
i art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w z art. 386 § 1 k.p.c., korekty rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego,
jak i o kosztach pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Z żądanej powódkę pierwotnie kwoty 3582,42 zł zostało zasądzone ostatecznie 1152,42 zł. Ponadto powód cofnął powództwo co do kwoty 1530 zł, jednak nastąpiło
to na skutek zaspokojenia roszczenia w tym zakresie przez pozwaną po wytoczeniu powództwa, co uzasadnia twierdzenie, że pozwana w tym zakresie również przegrała sprawę.
Oznacza to, że powódka w postępowaniu pierwszoinstancyjnym wygrała sprawę ostatecznie w 75 %, (2682,42 zł z 3582,42 zł), a zatem w 25 % przegrała, czego konsekwencją było zasądzenie należnych od pozwanej na rzecz powódki tytułem zwrotu kosztów procesu 810 zł, o czym orzeczono jak w punktach I b sentencji.

Sąd Okręgowy dokonał ponadto ponownego rozliczenia kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa, obniżając nakazaną
do pobrania od powoda sumę z 1716,14 zł do 429,04 zł, co stanowi 25 % przegrania przez powoda sprawy przed Sądem Rejonowym, o czym orzeczono jak w punkcie I c sentencji.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeczono mając
na uwadze fakt, że koszty te, jak prawidłowo stwierdził Sąd Rejonowy, podlegają rozliczeniu według zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Powódka przegrała sprawę
w 25 % i dlatego zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu powinna w tym zakresie ponieść koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu,
gdyż koszt tej pomocy zasądza się nie od Skarbu Państwa, lecz od przeciwnika procesowego na rzecz tej strony korzystającej z udzielonej pomocy (art. 122 § 1 k.p.c.).

Skoro zatem wysokość wynagrodzenia na podstawie § 8 pkt 3 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata
z urzędu (Dz. U z 2019 r. poz. 18 ze zm.) stanowiła kwotę 738 zł brutto, to powódka powinna pokryć te koszty do wysokości 184,50 zł (25% z 738 zł), zaś w pozostałym zakresie koszty
te, t.j. do wysokości 553,50 zł, powinien ponieść Skarb Państwa, o czym orzeczono
jak w punkcie I c i d sentencji.

Dalej idąca apelacja strony powodowej jako bezzasadna podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c., o czym orzeczono jak w punkcie II sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego powstałych pomiędzy powódką i pozwaną orzeczono jak w punkcie III sentencji, na podstawie art. 100 k.p.c., mając na uwadze,
że powódka wygrała sprawę w postępowaniu apelacyjnym przybliżeniu w połowie,
a w połowie przegrała. Z tego względu koszty procesu pomiędzy powódką i pozwaną wzajemnie zniesiono.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej
w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 369 zł brutto orzeczono jak w punkcie IV sentencji, w oparciu o § 8 pkt 3 w zw. z § 4 ust. 3 i art. 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu
(Dz. U z 2019 r. poz. 18 ze zm.), przyznając je od Skarbu Państwa.