Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 167 /21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

(załącznik włączono do formularza uzasadnienia w punkcie 1.3)

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 13 kwietnia 2021 r., sygn. akt III Ko 20/21

1.2. Podmioty wnoszące apelacje

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca oskarżonego

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3. Granice zaskarżenia – apelacja Prokuratora (...)w Ś.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść wnioskodawcy

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

ZAŁĄCZNIK Nr 1

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wnioskodawca

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.

E. W. (1)

Wnioskodawca E. W. (1) w 1951r. na terenie B. zorganizował nielegalną organizację młodzieżową (...). Werbował do niej członków zalecając rozpowszechnianie wiadomości sprzecznych z oficjalną propagandą państwa komunistycznego, wskazując zwłaszcza na trudności w zaopatrzeniu w żywność, omawiał plany ucieczki za granicę, kontestował panujący ustrój komunistyczny, w tym kolektywizację polskiej wsi, a także występując przeciwko terrorowi władz wobec społeczeństwa. W skład organizacji wchodzili młodzi ludzie o negatywnym nastawieniu do przemian ustrojowych i społecznych w Polsce, którzy – nakłonieni przez E. W. (1) – wystąpili z komunistycznego Związku (...). Organizacja (...) była formą samoorganizacji społeczeństwa w oporze do ustroju państwa totalitarnego i do ZSRR, co wobec stawianych celów, było równoznaczne z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Funkcjonariusze organów bezpieczeństwa państwa uznali organizację młodzieży za bardzo niebezpieczną i poddali ją inwigilacji, poprzez sieć informatorów, a także postanowili rozbić jej działalność poprzez wykorzystanie powołań do odbywania zasadniczej służby wojskowej młodych mężczyzn, w tym E. W. (2). Funkcjonariusze organów bezpieczeństwa państwa podejrzewali członków organizacji (...), w tym E. W. (1) o posiadanie broni palnej i organizowanie napadów rabunkowych w celu zdobycia środków finansowych. Podejrzewali także, że E. W. (1) był odpowiedzialny za rozprowadzenie na terenie B. ulotek o treści wrogiej dla państwa totalitarnego.

W kwietniu 1951r. do (...) w D. została skierowana ulotka sporządzona pismem maszynowym w imieniu Armii Krajowej o treści: „ Oszczezenie. Armia Krajowa Oszczega, zebyscie nie katowali wiezniow w tamtejszym wiezieniu bo jezeli będziemy mieli jeszcze raz podobne zażalenie na Was to jestesmy gotowi do ataku na Wasza siedzibę. Oszczegamy ze nie zostani ani jeden z Was przy zyciu. Ponadto wypuścimy wszystkich wiezniow z tamtejszego wiezienia. Powyzsze oszczezenie dotyczy również tamtejszych tajniakow, tych Waszych pieskow a raczej Stalinowskich pacholkow którzy szpiegoja na rzecz Stalinowskiego jarzma. Już nie dlugo będziecie tak zapelniac wiezienia biednymi niewinnymi ludzmi bo nie macie dużo czasu. Bo jak jeszcze raz otrzymamy podobne zażalenie na Was to dluzej nie będziemy milczec, bo już za bardzo narod jeczy w waszym jarzmie to my na to nie mozemy patrzeć. (sekretarz)” ( pisownia oryginalna).

Funkcjonariusze (...) potraktowali poważnie pojawienie się ulotek na terenie B. i D., po czym poddali padaniom przez biegłego z zakresu pisma ręcznego własnoręczne podanie E. W. (1) o przyjęcie do pracy z 5.03.1951r. celem ustalenia czy nie jest on autorem ulotek.

zeznania św. E. W. (1)

k. 9-11, 291-292

informacja

k. 31

notatka służbowa

k. 71

plany realizacji agenturalnego rozpracowania nielegalnej organizacji młodzieżowej (...) oraz analizy

k. 89v-91, 144-145, 147-151, 197v-204, 224v-227, 228-230

donosy informatorów dot. organizacji (...)

k. 91v-92, 93, 94-94v, 100v-102, 103v-108v, 110v-115, 118-118v, 122v-131, 135-135v, 152v-153, 155-156v, 157v, 160-161, 180-180v, 183-184, 185v, 206-208v, 210-222, 234-235

postanowienie o założeniu teczek ewidencyjnej dot. E. W. (3) i innych członków organizacji (...)

k. 99, 194v-196

ulotka sporządzona pismem maszynowym w imieniu Armii Krajowej skierowana w kwietniu 1951r. do (...) w D.

k. 121

podanie E. W. (1) o przyjęcie do pracy z 5.03.1951r. poddane badaniom z zakresu pisma ręcznego celem ustalenia autorstwa ulotek

k. 121, 122

plany śledztwa

k. 166v-171

akta sprawy agenturalnego rozpracowania E. W. (3) – akta IPN Wr 024/3028

k. 83-267

meldunek specjalny

k. 208v

notatka

k. 230

charakterystyka Nr. 384 reakcyjnej organizacji młodzieżowej (...) działającej w latach 1951-1952 w pow. D.

k. 270-272

1.

E. W. (1)

W ramach działań operacyjnych funkcjonariuszy (...) zmierzających do ujawnienia działalności organizacji (...) i zatrzymania jej członków, w listopadzie 1951r. E. W. (1) został powołany do odbycia czynnej służby wojskowej.

Nie później niż w dniu 24 września 1952r. wnioskodawca E. W. (1) otrzymał rozkaz wyjazdu na ćwiczenia w armijnym strzelaniu ze stacji kolejowej w W. został podstępnie dowieziony przez oficera politycznego do S., gdzie nieustalony kapitan Ludowego Wojska Polskiego oznajmił mu, że został aresztowany jako wróg PRL-u, po czym pobito go, a następnie przewieziono do jednostki wojskowej przy ulicy (...) we W..

zeznania św. E. W. (1)

k. 9-11, 291-292

informacja

k. 31

protokół przesłuchania E. W. (1) z 25 września 1952r.

k. 154

1.

E. W. (1)

W dniu 17 listopada 1952r. Prokurator (...)w D. wydał postanowienie o zastosowaniu względem E. W. (1) tymczasowego aresztowania, które następnie było przedłużane i trwało co najmniej do 17 lutego 1953r., kiedy to wnioskodawca został prawdopodobnie zwolniony z aresztu, bez wydania merytorycznej decyzji co do dalszego przebiegu postepowania przygotowawczego. Jako podstawę stosowania tymczasowego aresztowania powołano przepis art. 14 § 1 dekretu z 13 czerwca 1946 roku o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (udział w związku przestępczym).

Podczas śledztwa, E. W. (1) był przesłuchiwany, m.in. w dniu 17 października 1952r. przez oficera śledczego od godz.23:00 do godziny 4:00 dnia następnego. Podczas przesłuchania przyznał, że planował z kolegami ucieczkę za granicę i mógł wrogo wypowiadać się o panującym ustroju, lecz niczego sobie nie przypomina na temat stworzenia nielegalnej organizacji oraz dodał, że bez względu na czas trwania przesłuchania nic nie powie , gdyż nic nie pamięta. Za „niewłaściwe zachowanie" podczas przesłuchania E. W. (1) został ukarany umieszczeniem w celi karnej.

Podczas śledztwa E. W. (1) był szykanowany i poddawany niedozwolonym metodom przesłuchania.

postanowienia o tymczasowym aresztowaniu E. W. (1)

k. 28-29

notatki służbowe

k. 165-165v

zeznania św. E. W. (1)

k. 9-11, 291-292

protokół przyjęcia zawiadomienia o przestępstwie

k. 7-11

postanowienie Prokuratora (...) we W. z dnia 16 października 2020r. sygn. akt S.51.2019.Zk o umorzeniu śledztwa

k. 13-27

1.

E. W. (1)

W dniu 21 listopada 2019r. E. W. (1) złożył w (...) Komisji (...) we W. zawiadomienie o przestępstwach popełnionych na jego szkodę przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa PRL.

Postanowieniem z dnia 16 października 2020r. sygn. akt (...) Prokurator (...) we W. umorzył śledztwo w ten sprawie z następujących powodów:

1)  w sprawie zbrodni komunistycznej, będącej jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości, polegającej na fizycznym i psychicznym znęcaniu się nad pozbawionym wolności E. W. (1) w okresie od 24 września 1952r. do dnia 30 stycznia 1953r. w S. oraz we W. przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego, poprzez uderzanie rękami w okolice żołądka, poddawanie wielodniowym przesłuchaniom, w tym w porze nocnej, w trakcie których pokrzywdzonego wielokrotnie bito pięściami w głowę, powodując utratę przytomności oraz uciskano rękami na szyję, szarpano za paznokieć palucha stopy prawej, umieszczano w karcerze wypełnionym zimną wodą, a nadto uniemożliwiano sen oraz wyzywano, a to w celu uzyskania określonych informacji, co stanowiło represje oraz poważne prześladowanie pokrzywdzonego, jako członka nielegalnej organizacji, a tym samym osoby pozostającej w opozycji do ówczesnego ustroju, tj. o przestępstwo z art. 247 § 1 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2019r. poz. 1 882 - tekst jednolity z późn. zm.) – wobec niewykrycia sprawców przestępstwa (art. 322 § 1 k.p.k.);

2)  w sprawie zbrodni komunistycznej, będącej jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości, polegającej na fizycznym znęcaniu się nad pozbawionym wolności E. W. (1) w okresie od 18 października 1952r. do 20 października 1952r. we W. przez E. G. (1) – funkcjonariusza (...)Zarządu (...)we W., a tym samym funkcjonariusza państwa komunistycznego, działającego wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, poprzez umieszczenie pokrzywdzonego w karcerze wypełnionym zimną wodą, co stanowiło represje oraz poważne prześladowanie pokrzywdzonego, jako członka nielegalnej organizacji, a tym samym osoby pozostającej w opozycji do ówczesnego ustroju, tj. o przestępstwo z art. 247 § 1 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2019r. poz. 1882 – tekst jednolity z późn. zm.) – wobec śmierci sprawcy E. G. (1) (art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k.), a w sprawie fizycznego znęcania się nad pozbawionym wolności E. W. (1) przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego działających wspólnie i w porozumieniu z E. G. (1), w sposób, czasie i miejscu jak wyżej - wobec niewykrycia sprawców (art. 322 § 1 k.p.k.);

3)  w sprawie zbrodni komunistycznej, będącej jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości, polegającej na niedopełnieniu obowiązków przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego, poprzez przetrzymywanie E. W. (1) bez podstawy prawnej w okresie od 24 września 1952r. do 16 listopada 1952r. w W., S. i we W., co stanowiło represje oraz poważne prześladowanie pokrzywdzonego, jako członka nielegalnej organizacji, a tym samym osoby pozostającej w opozycji do ówczesnego ustroju i władzy, tj. o przestępstwo z art. 231 § 1 k.k. i art. 189 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2019r. poz. 1882 - tekst jednolity z późn. zm. ) - wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia zbrodni komunistycznej (art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.);

4)  w sprawie zbrodni komunistycznej, będącej jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości, polegającej na fizycznym i psychicznym znęcaniu się nad pozbawionym wolności E. W. (1) w okresie od 12 września 1952r. do dnia 11 listopada 1952r. w D. przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego, poprzez wielokrotne przesłuchiwanie, w tym w porze nocnej, oślepianie mocnym światłem, bicie po rękach i twarzy, a także zmuszanie do podpisywania dokumentów bez z zapoznania się ich treściami, co stanowiło represje oraz poważne prześladowanie pokrzywdzonego, jako członka nielegalnej organizacji, a tym samym osoby pozostającej w opozycji do ówczesnego ustroju, tj. o przestępstwo z art. 247 § 1 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 Ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2019r. poz. 1882 - tekst jednolity z późn. zm.) – wobec niewykrycia sprawców przestępstwa (art. 322 § 1 k.p.k.).

protokół przyjęcia zawiadomienia o przestępstwie

k. 7-11

postanowienie Prokuratora (...) we W. z dnia 16 października 2020r. sygn. akt S.51.2019.Zk o umorzeniu śledztwa

k. 13-27

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.

E. W. (1)

Domaganie się przez prokuratora w apelacji uznania, że działalność wnioskodawcy E. W. (1) w organizacji (...) w B. w latach 1951-1952 była motywowana wyłącznie zamiarem ucieczki za granicę.

zeznania św. E. W. (1)

k. 9-11, 291-292

pozostałe dowody wskazane we wcześniejszym fragmencie uzasadnienia wyroku

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Należało w pełni zaakceptować rekonstrukcję stanu faktycznego przeprowadzoną przez Sąd Okręgowy w Świdnicy przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wraz z powołanymi tam dowodami pozwalającymi na rekonstrukcję tego stanu faktycznego, w tym także uzupełnioną w niniejszym uzasadnieniu wyroku przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu.

Należało w pełni zaakceptować ocenę wiarygodności i przydatności poszczególnych dowodów dla rekonstrukcji stanu faktycznego przeprowadzoną przez Sąd Okręgowy w Świdnicy przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z uzupełnieniem przedstawionym w niniejszym uzasadnieniu wyroku przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

Jak wyżej.

Jak wyżej.

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzuty apelacji Prokuratora (...)w Ś.

1.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mającego istotny wpływ na treść wyroku, a polegającego na dowolnym stwierdzeniu, że wnioskodawca E. W. (1) doznał represji z powodu działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, podczas gdy zgromadzone dowody wskazują, iż wnioskodawca nie podjął świadomych i faktycznych działań na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a jego zachowania polegające na utworzeniu nielegalnej organizacji pod nazwą (...), planowanie ucieczki z kraju do Szwecji, kontestowanie ówczesnego ustroju, prezentowanie negatywnego nastawienia do przemian ustrojowych i społecznych, nie były powodowane celami niepodległościowymi, skutkiem czego niezasadnie Sąd zasądził na rzecz wnioskodawcy, na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zadośćuczynienie w kwocie 50.000 złotych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

I. Odnosząc się do zarzutu apelacji Prokuratora (...)w Ś., kwestionującego prawidłowość ustaleń faktycznych przedstawionych przez Sąd Okręgowy w Świdnicy o motywach działalności wnioskodawcy E. W. (1), które rzekomo nie miały być powodowane celami niepodległościowymi, lecz wyłącznie planowaniem ucieczki z kraju do Szwecji, kontestowaniem ówczesnego ustroju, także prezentowaniem negatywnego nastawienia do przemian ustrojowych i społecznych, należy zdecydowanie zarzut ten odrzucić.

W apelacji prokuratora przedstawiono bowiem wersję wynikającą z takiej postawy E. W. (1) i innych członków nielegalnej organizacji (...) działającej w B. w latach 1951-1952, którą jej członkowie prezentowali podczas śledztwa organów (...), a która miała zmierzać do uniknięcia przez nich odpowiedzialności karnej. Było oczywiste, że najbardziej łagodny mógł być zarzut, że młodzi ludzie starali się nielegalnie uciec za granicę. Jednak taka forma obrony była podyktowana wyłącznie zamiarem uniknięcia lub złagodzenia odpowiedzialności karnej, gdyż na początku lat 50-tycy ubiegłego wieku aparat represji państwa komunistycznego najbardziej brutalnie traktował przestępstwa zmierzające do obalenia ówczesnego ustroju.

Tymczasem, przedstawione przez wnioskodawcę E. W. (1) oraz zebrane przez Sąd Okręgowy w Świdnicy i prawidłowo ocenione dowody jednoznacznie przekonały, że wnioskodawca E. W. (1) w 1951r. na terenie B. zorganizował nielegalną organizację młodzieżową (...). Werbował do niej członków zalecając rozpowszechnianie wiadomości sprzecznych z oficjalną propagandą państwa komunistycznego, wskazując zwłaszcza na trudności w zaopatrzeniu w żywność, omawiał plany ucieczki za granicę, kontestował panujący ustrój komunistyczny, w tym kolektywizację polskiej wsi, a także występując przeciwko terrorowi władz wobec społeczeństwa. W skład organizacji wchodzili młodzi ludzie o negatywnym nastawieniu do przemian ustrojowych i społecznych w Polsce, którzy – nakłonieni przez E. W. (1) – wystąpili z komunistycznego Związku (...). Organizacja (...) była formą samoorganizacji społeczeństwa w oporze do ustroju państwa totalitarnego i do ZSRR, co wobec stawianych celów, było równoznaczne z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Były to dowody nie tylko w postaci zeznań św. E. W. (1) (k. 9-11, 291-292), lecz także akta sprawy agenturalnego rozpracowania E. W. (3) – akta IPN Wr 024/3028 (k. 83-267), w tym przede wszystkim: plany realizacji agenturalnego rozpracowania nielegalnej organizacji młodzieżowej (...) oraz analizy (k. 89v-91, 144-145, 147-151, 197v-204, 224v-227, 228-230), donosy informatorów dot. organizacji (...) (k. 91v-92, 93, 94-94v, 100v-102, 103v-108v, 110v-115, 118-118v, 122v-131, 135-135v, 152v-153, 155-156v, 157v, 160-161, 180-180v, 183-184, 185v, 206-208v, 210-222, 234-235), postanowienie o założeniu teczek ewidencyjnej dot. E. W. (3) i innych członków organizacji (...) (k. 99, 194v-196), ulotka sporządzona pismem maszynowym w imieniu Armii Krajowej skierowana w kwietniu 1951r. do (...) w D. (k. 121), podanie E. W. (1) o przyjęcie do pracy z 5.03.1951r. poddane badaniom z zakresu pisma ręcznego celem ustalenia autorstwa ulotek (k. 121, 122), plany śledztwa (k. 166v-171), jak r również inne dowody: meldunek specjalny (k. 208v), notatka (k. 230) i jedynie częściowo charakterystyka Nr. 384 reakcyjnej organizacji młodzieżowej (...) działającej w latach 1951-1952 w pow. D. (k. 270-272).

Funkcjonariusze organów bezpieczeństwa państwa uznali organizację młodzieży za bardzo niebezpieczną i poddali ją inwigilacji, poprzez sieć informatorów, a także postanowili rozbić jej działalność poprzez wykorzystanie powołań do odbywania zasadniczej służby wojskowej młodych mężczyzn, w tym E. W. (2). Funkcjonariusze organów bezpieczeństwa państwa podejrzewali członków organizacji (...), w tym E. W. (1) o posiadanie broni palnej i organizowanie napadów rabunkowych w celu zdobycia środków finansowych. Podejrzewali także, że E. W. (1) był odpowiedzialny za rozprowadzenie na terenie B. ulotek o treści wrogiej dla państwa totalitarnego. Treść jednej z takich ulotek jednoznacznie przekonywała o zamiarach niepodległościowych (k. 121). Funkcjonariusze (...) potraktowali poważnie pojawienie się ulotek na terenie B. i D., po czym poddali padaniom przez biegłego z zakresu pisma ręcznego własnoręczne podanie E. W. (1) o przyjęcie do pracy z 5.03.1951r. celem ustalenia czy nie jest on autorem ulotek (k. 121v-122).

W ramach represyjnych działań operacyjnych funkcjonariuszy (...) zmierzających do ujawnienia działalności organizacji (...) i zatrzymania jej członków, w listopadzie 1951r. E. W. (1) został powołany do odbycia czynnej służby wojskowej.

Nie później niż w dniu 24 września 1952r. wnioskodawca E. W. (1) otrzymał rozkaz wyjazdu na ćwiczenia w armijnym strzelaniu ze stacji kolejowej w W. został podstępnie dowieziony przez oficera politycznego do S., gdzie nieustalony kapitan Ludowego Wojska Polskiego oznajmił mu, że został aresztowany jako wróg PRL-u, po czym pobito go, a następnie przewieziono do jednostki wojskowej przy ulicy (...) we W..

W dniu 17 listopada 1952r. Prokurator (...)w D. wydał postanowienie o zastosowaniu względem E. W. (1) tymczasowego aresztowania, które następnie było przedłużane i trwało co najmniej do 17 lutego 1953r., kiedy to wnioskodawca został prawdopodobnie zwolniony z aresztu, bez wydania merytorycznej decyzji co do dalszego przebiegu postepowania przygotowawczego. Jako podstawę stosowania tymczasowego aresztowania powołano przepis art. 14 § 1 dekretu z 13 czerwca 1946 roku o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (udział w związku przestępczym).

Podczas śledztwa, E. W. (1) był przesłuchiwany, m.in. w dniu 17 października 1952r. przez oficera śledczego od godz.23:00 do godziny 4:00 dnia następnego. Podczas przesłuchania przyznał, że planował z kolegami ucieczkę za granicę i mógł wrogo wypowiadać się o panującym ustroju, lecz niczego sobie nie przypomina na temat stworzenia nielegalnej organizacji oraz dodał, że bez względu na czas trwania przesłuchania nic nie powie , gdyż nic nie pamięta. Za „niewłaściwe zachowanie" podczas przesłuchania E. W. (1) został ukarany umieszczeniem w celi karnej. Podczas śledztwa E. W. (1) był szykanowany i poddawany niedozwolonym metodom przesłuchania.

Okoliczności te potwierdził materiał dowodowy w postaci zeznań św. E. W. (1) (k. 9-11, 291-292), protokołu przesłuchania E. W. (1) z 25 września 1952r. (k. 154), postanowień o tymczasowym aresztowaniu E. W. (1) (k. 28, 29), notatki służbowe (k. 165-165v), protokół przyjęcia zawiadomienia o przestępstwie (k. 7-11), postanowienie Prokuratora (...) we W. z dnia 16 października 2020r. sygn. akt (...) o umorzeniu śledztwa (k. 13-27).

Co więcej, w wyniku zawiadomienia o przestępstwie, które w dniu 21 listopada 2019r. E. W. (1) złożył w (...)Komisji (...) we W., toczyło się śledztwo w sprawie przestępstw popełnionych na jego szkodę przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa PRL.

Postanowieniem z dnia 16 października 2020r. sygn. akt (...) Prokurator (...)we W. umorzył śledztwo w ten sprawie z następujących powodów:

1) w sprawie zbrodni komunistycznej, będącej jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości, polegającej na fizycznym i psychicznym znęcaniu się nad pozbawionym wolności E. W. (1) w okresie od 24 września 1952r. do dnia 30 stycznia 1953r. w S. oraz we W. przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego, poprzez uderzanie rękami w okolice żołądka, poddawanie wielodniowym przesłuchaniom, w tym w porze nocnej, w trakcie których pokrzywdzonego wielokrotnie bito pięściami w głowę, powodując utratę przytomności oraz uciskano rękami na szyję, szarpano za paznokieć palucha stopy prawej, umieszczano w karcerze wypełnionym zimną wodą, a nadto uniemożliwiano sen oraz wyzywano, a to w celu uzyskania określonych informacji, co stanowiło represje oraz poważne prześladowanie pokrzywdzonego, jako członka nielegalnej organizacji, a tym samym osoby pozostającej w opozycji do ówczesnego ustroju, tj. o przestępstwo z art. 247 § 1 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2019r. poz. 1 882 - tekst jednolity z późn. zm.) – wobec niewykrycia sprawców przestępstwa (art. 322 § 1 k.p.k.);

2) w sprawie zbrodni komunistycznej, będącej jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości, polegającej na fizycznym znęcaniu się nad pozbawionym wolności E. W. (1) w okresie od 18 października 1952r. do 20 października 1952r. we W. przez E. G. (1) – funkcjonariusza Okręgowego Zarządu Informacji Nr 4 we W., a tym samym funkcjonariusza państwa komunistycznego, działającego wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, poprzez umieszczenie pokrzywdzonego w karcerze wypełnionym zimną wodą, co stanowiło represje oraz poważne prześladowanie pokrzywdzonego, jako członka nielegalnej organizacji, a tym samym osoby pozostającej w opozycji do ówczesnego ustroju, tj. o przestępstwo z art. 247 § 1 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2019r. poz. 1882 – tekst jednolity z późn. zm.) – wobec śmierci sprawcy E. G. (1) (art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k.), a w sprawie fizycznego znęcania się nad pozbawionym wolności E. W. (1) przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego działających wspólnie i w porozumieniu z E. G. (1), w sposób, czasie i miejscu jak wyżej - wobec niewykrycia sprawców (art. 322 § 1 k.p.k.);

3) w sprawie zbrodni komunistycznej, będącej jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości, polegającej na niedopełnieniu obowiązków przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego, poprzez przetrzymywanie E. W. (1) bez podstawy prawnej w okresie od 24 września 1952r. do 16 listopada 1952r. w W., S. i we W., co stanowiło represje oraz poważne prześladowanie pokrzywdzonego, jako członka nielegalnej organizacji, a tym samym osoby pozostającej w opozycji do ówczesnego ustroju i władzy, tj. o przestępstwo z art. 231 § 1 k.k. i art. 189 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2019r. poz. 1882 - tekst jednolity z późn. zm.) - wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia zbrodni komunistycznej (art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.);

4) w sprawie zbrodni komunistycznej, będącej jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości, polegającej na fizycznym i psychicznym znęcaniu się nad pozbawionym wolności E. W. (1) w okresie od 12 września 1952r. do dnia 11 listopada 1952r. w D. przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego, poprzez wielokrotne przesłuchiwanie, w tym w porze nocnej, oślepianie mocnym światłem, bicie po rękach i twarzy, a także zmuszanie do podpisywania dokumentów bez z zapoznania się ich treściami, co stanowiło represje oraz poważne prześladowanie pokrzywdzonego, jako członka nielegalnej organizacji, a tym samym osoby pozostającej w opozycji do ówczesnego ustroju, tj. o przestępstwo z art. 247 § 1 k.k. w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 Ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2019r. poz. 1882 - tekst jednolity z późn. zm.) – wobec niewykrycia sprawców przestępstwa (art. 322 § 1 k.p.k.).

Okoliczności te w pełni potwierdzały ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego we Wrocławiu, uzupełnione przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, które jednoznacznie wskazywały na prawidłowość wniosków o działalności E. W. (1) na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, oraz represji z tego powodu, jakie go spotkały. Rozmiar tych represji został prawidłwoo oceniony przez Sąd Okręgowy w Świdnicy, który słusznie uznał potrzebę przyznania zadośćuczynienia w wysokości 50.000 złotych.

W obliczu poczynionych przez Sąd Okręgowy w Świdnicy ustaleń faktycznych, przywołanych wyżej i znajdujących podstawę w przedstawionym materiale dowodowym, ustalenia faktyczne były prawidłowe i Sąd I instancji dokonał ich prawidłowej oceny prawnej, a apelacja Prokuratora (...)w Ś.była oczywiście bezzasadna.

II. Jak podkreślano w doktrynie, błąd w ustaleniach faktycznych ( error facti) przyjętych za podstawę orzeczenia to błąd, który wynika bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd "braku"), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd "dowolności"). Może on więc być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7), np. błąd logiczny w rozumowaniu, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonującym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, oparcie się na faktach w istocie nieudowodnionych itd. (T. Grzegorczyk – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. III, Zakamycze 2003,– s. 1133-1134).

Wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może ograniczać się wyłącznie do polemiki z ocenami dokonanymi przez Sąd I instancji, bez wskazania jakich konkretnie uchybień w zakresie zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego materiału dowodowego. Możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu, nie może prowadzić do wniosku o dokonaniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. Wyraża to wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2005r. sygn. WA – 10/05: „ Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu a quo wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia, lecz musi zmierzać do wykazania jakich konkretnie uchybień w zakresie logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu w kwestii ustaleń faktycznych, opartego nie na innych dowodach od tych, na których oparł się sąd pierwszej instancji (…) nie może prowadzić do wniosku o popełnieniu przez ten sąd błędu w ustaleniach faktycznych.

Istota zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych nie może opierać się na odmiennej ocenie materiału dowodowego, innymi słowy mówiąc na forsowaniu własnego poglądu strony na tę kwestię. Stawiając tego rodzaju zarzut należy wskazać, jakich uchybień w świetle zgodności (lub niezgodności) z treścią dowodu, zasad logiki (błędność rozumowania i wnioskowania) czy sprzeczności (bądź nie) z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy dopuścił się w dokonanej przez siebie ocenie dowodów sąd pierwszej instancji” (OSNwSK 2005, z. 1, poz. 949 oraz poz. 947; podobnie T. Grzegorczyk – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, , wyd. III, Zakamycze 2003 s. 1134 oraz P. Hoffmański, E. Sadzik, K. Zgryzek – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2007, s. 666-667).

W realiach niniejszej sprawy, poza polemiką z ustaleniach faktycznymi, w swojej apelacji oskarżyciel publiczny nie postawił zaskarżonemu wyrokowi rzeczowych zarzutów dotyczących niewłaściwego odczytania treści dowodów, błędów logicznego rozumowania i wnioskowania, a także sprzeczności ustaleń Sądu I instancji ze wskazaniami wiedzy i zasadami doświadczenia życiowego.

Nie można w żadnym wypadku doszukiwać się także naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów w tym, że Sąd I instancji uznał za niewiarygodne wyjaśnienia oskarżonego, odrzucając szereg podanych przez niego okoliczności jako nieistotnych, niewiarygodnych i wynikające wyłącznie z obaw przed odpowiedzialnością karną.

Jak wielokrotnie podkreślano w doktrynie i orzecznictwie, przekonanie Sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k. wtedy, gdy: jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.), stanowi wyraz rozważenia wszystkich tych okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść wnioskodawcy (art. 4 k.p.k.), jest wyczerpujące i logiczne – z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego – uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.). Akcentuje to szereg orzeczeń Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych (por. wyrok SN z 3.09.1998r. sygn. V KKN 104/98 – Prokuratura i Prawo 1999, nr 2, poz. 6; a także wyrok S.A. w Łodzi z 20.03.2002r. sygn. II AKa 49/02 – Prokuratura i Prawo 2004, nr 6, poz. 29). Wszystkim tym wymogom Sąd Okręgowy we Wrocławiu sprostał. W wyniku analizy dowodowej Sąd Okręgowy ocenił zeznania świadka E. W. (1), jako wnioskodawcy, na tle wszystkich przywołanych dowodów, w tym zebranej dokumentacji. Nie dopuścił się przy tym takich błędów w ustaleniach faktycznych lub obrazy przepisów procesowych (art. 7 k.p.k.), która dyskwalifikowałaby zasadnicze ustalenia faktyczne.

Z tych powodów uznano apelację Prokuratora (...)w Ś.za nieuzasadnioną, a postawiony w niej zarzut za sprzeczny z zebranym i ujawnionym materiałem dowodowym.

Wniosek

o zmianę zaskarżonego wyroku zmianę wyroku w punkcie I części dyspozytywnej poprzez oddalenie w całości wniosku E. W. (1) o zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia za krzywdy związane z zatrzymaniem oraz tymczasowym aresztowaniem w okresie od 24 września 1952r. do 17 lutego 1953r.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek apelacji Prokuratora (...)w Ś.w przedmiocie oddalenia w całości wniosku E. W. (1) o zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia za krzywdy związane z zatrzymaniem oraz tymczasowym aresztowaniem w okresie od 24 września 1952r. do 17 lutego 1953r., był oczywiście bezzasadny, co wyczerpująco przedstawiono we wcześniejszym fragmencie niniejszego uzasadnienia wyroku.

Powyższe okoliczności prowadziły do wniosku, że zadośćuczynienie orzeczone przez Sąd I instancji z tytułu krzywdy moralnej wynikającej z zatrzymania oraz tymczasowego aresztowania w okresie od 24 września 1952r. do 17 lutego 1953r., zostało zasądzone słusznie i zasadnie.

Jak wskazywano w doktrynie i orzecznictwie, zadośćuczynienie ma formę jednorazowego świadczenia pieniężnego, które pełni funkcję kompensacyjną. W art. 445 § 1 k.c. ustawodawca stanowi, że suma zadośćuczynienia powinna być odpowiednia, co oznacza, że powinna odzwierciedlać w pełni rozmiar doznanej krzywdy, tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw i inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco (por. m.in. wyroki SN: z 30.01.2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005/2, poz. 40; z 27.02.2004 r., V CK 282/03, LEX nr 183777). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że wysokość zadośćuczynienia powinna być z jednej strony odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne, ale z drugiej strony – utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (por. wyroki SN: z 14.02.2008 r., II CSK 536/07, LEX nr 461725, z glosą K. Ludwichowskiej, OSP 2010/5, poz. 47, s. 339; z 26.02.1962 r., IV CR 902/61, OSNCP 1963/5, poz. 107; z 24.06.1965 r., I PR 203/65, OSPiKA 1966/4, poz. 92; z 10.03.2006 r., IV CSK 80/05, OSNC 2006/10, poz. 175). Przyznane zadośćuczynienie odpowiadają tym kryteriom.

Mając powyższe na uwadze, nie uwzględniono apelacji Prokuratora (...)w Ś.i zaskarżony wyrok utrzymano w mocy. Wskazana wysokość zadośćuczynienia jest wyważona i adekwatna do cierpień wnioskodawcy i nie ma absolutnie charakteru symbolicznego. Na tle cierpień innych represjonowanych w okresie państwa totalitarnego (internowanych, więzionych, pozbawionych życia i majątku) jest sprawiedliwa i odpowiada społecznemu poczuciu sprawiedliwości.

Postulat, aby przyznawane zadośćuczynienia były utrzymane „ w rozsądnych granicach" (por. wyrok SN z dnia 28 września 2001r., sygn. III CKN 427/00, LEX nr 52766), nie może prowadzić do podważenia funkcji kompensacyjnej zadośćuczynienia, przyznana bowiem suma pieniężna ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej, jednocześnie jednak zadośćuczynienie nie może być źródłem nieuzasadnionego wzbogacenia (zob. wyrok SN z 30 stycznia 2004 r., sygn. I CK 131/2003, OSNC 2005, Nr 2, poz. 40). Wysokość zadośćuczynienia powinna być zatem jednej strony odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne, ale z drugiej strony - utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Takie kryteria przyznane zadośćuczynienie z pewnością spełnia, gdyż stanowi niewątpliwie odczuwalną rekompensatę i nie może być uznane za symboliczne.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Nie stwierdzono występowania okoliczności podlegających uwzględnieniu z urzędu określonych w art. 439 k.p.k., 440 k.p.k. i art. 455 k.p.k.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Nie dotyczy.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Utrzymano w mocy zaskarżony wyrok wobec braku podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie I części dyspozytywnej poprzez oddalenie w całości wniosku E. W. (1) o zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia za krzywdy związane z zatrzymaniem oraz tymczasowym aresztowaniem w okresie od 24 września 1952r. do 17 lutego 1953r.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Należało w pełni zaakceptować rekonstrukcję stanu faktycznego przeprowadzoną przez Sąd Okręgowy w Świdnicy w uzasadnienia zaskarżonego wyroku wraz z powołanymi tam dowodami pozwalającymi na rekonstrukcję tego stanu faktycznego.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

Nie było podstaw do uwzględnienia apelacji Prokuratora O.w Ś.i zmiany zaskarżonego wyroku.

Zwięźle o powodach zmiany

Nie dotyczy.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie zachodziły okoliczności z art. 439 k.p.k.

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie zachodziły okoliczności z art. 437 § 2 k.p.k. nakazujące uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także nie zachodziła konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

Nie zachodziły okoliczności z art. 437 § 2 k.p.k. nakazujące uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania.

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie zachodziły okoliczności z art. 454 § 1 k.p.k. nakazujące uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z powodu ograniczeń ne peius.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Nie zachodziły okoliczności z art. 437 § 2 k.p.k. nakazujące uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Dlatego nie formułowano zapatrywań prawnych i wskazań co do dalszego postępowania.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Nie dotyczy.

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III.

Zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy E. W. (1) 240,- (dwieście czterdzieści) złotych tytułem poniesionych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym, w oparciu o przepisy art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. oraz w zw. z art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (obecnie tekst jednolity: Dz.U. z 2020r. poz. 1820). wysokość wynagrodzenia ustalono w oparciu o przepis § 11 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2018r. poz. 265).

IV.

W oparciu o przepis art. 13 cyt. ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (obecnie tekst jednolity: Dz.U. z 2020r. poz. 1820) kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

7.  PODPISY SĘDZIÓW