Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 29 października 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania Syndyka Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w B.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania Syndyka Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w B. od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 22 listopada 2019 r. Nr (...) (DKN: (...))

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od Syndyka Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w B. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z tytułu zwrotu kosztów procesu.

Sędzia SO Andrzej Turliński

Sygn. akt XVII AmE 260/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 listopada 2019 r. Nr (...) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE, pozwany) na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a, art. 56 ust. 2 pkt 1, ust. 2a pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2016 r. – Dz.U. z 2019 r. poz. 755 ze zm.) w związku z art. 9a ust. 1a pkt 2 ustawy Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 kwietnia 2015 r.) w związku z art. 56 ust. 3 i ust. 6 oraz art. 30 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, a także w związku z art. 186 ust. 2 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2018 r. poz. 2389 ze zm.) oraz w związku z art. 104 k.p.a., po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy: (...) S.A.w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B., w imieniu którego działa G. F. – Syndyk Masy Upadłości (...) S.A. (powód) orzekł, że (...) S.A.w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B., w imieniu którego działa G. F. – Syndyk Masy Upadłości (...) S.A. nie wywiązał się w 2014 r. z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 kwietnia 2015 r.), obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust. 1 lub art. 9o ust. 1 ustawy Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2016 r.), wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym art. 9a ust. 5 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 kwietnia 2015 r.) obliczonej sposób określony art. 9a ust. 2 tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 kwietnia 2015 r.) – pkt 1 decyzji.

W pkt 2 decyzji za zachowanie opisane w pkt 1 Prezes URE wymierzył powodowi karę pieniężną w kwocie 365 303, 85 zł.

Od ww. decyzji powód złożył odwołanie zaskarżając ją w całości.

Wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji, względnie o jej zmianę i odstąpienie na podstawie art. 56 ust. 6a ustawy Prawo energetyczne od wymierzenia kary pieniężnej.

Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego przez jego niezastosowanie podczas, gdy realiach niniejszej sprawy spełnione zostały przesłanki uzasadniające odstąpienie przez Prezesa URE od wymierzenia kary pieniężnej;

2.  błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 56 ust. 1pkt 1a w z. z art. 9a ust 1 i 5 ustawy Prawo energetyczne w zw. z art. 91 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że nieprzestrzeganie obowiązku uzyskania i przedłożenia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej w każdej sytuacji nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne obowiązek zapłaty kary pieniężnej, podczas gdy prowadzenie wobec upadłej spółki postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, a następnie wydanie zaskarżonej decyzji skutkuje nieuzasadnionym żądaniem przez organ dokonania wypłaty z mady upadłości środków finansowych z naruszeniem praw innych wierzycieli;

3.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 7, art. 7 i art. 80 k.p.a. – poprzez niewyczerpujące zebranie i rozpatrzenie całego materiału dowodowego, w szczególności zaś pominięcie wyjaśnień syndyka, iż nie mógł on z masy upadłości regulować zobowiązań dotyczących okresu sprzed ogłoszenia upadłości likwidacyjnej spółki zobowiązanej do uiszczenia opłaty zastępczej;

4.  naruszenie art. 2 w z zw. art. 342 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez wydanie decyzji zmierzającej do nakazania Syndykowi Masy Upadłości postępowania z funduszami masy upadłości wbrew ww. przepisom prawa upadłościowego i naprawczego;

5.  naruszenie art. 91 ust.1 oraz 236 – 240, 244 - 266 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze przez ich niezastosowanie i tym samy błędne uznanie, że organ może wymierzyć upadłej spółce karę pieniężną, podczas gdy w świetle ww. ustawy wierzyciel, w stosunku do zobowiązań dotyczących okresu sprzed upadłości (wierzytelności upadłościowej), nie ma prawa wyboru między zgłoszeniem wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, a dochodzeniem jej na innej drodze przeciwko upadłej spółce lub syndykowi i do wszczynania przeciwko upadłej spółce lub syndykowi postępowań administracyjnych.

W odpowiedzi Prezes URE wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił następujący stan faktyczny.

Decyzją Prezesa URE z 16 marca 2006 r. Nr (...) została udzielona powodowi koncesja na obrót energią elektryczną na okres od 16 marca 2006 r. do 30 marca 2016 r. Powyższa koncesja została cofnięta decyzją Prezesa URE z dnia 10 lipca 2014 r. Jednakże w roku 2014 powód, w ramach prowadzonej działalności objętej koncesją, dokonał sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych. Z tego powodu powód podlegał unormowaniu art. 9a ust. 1 ustawy Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 kwietnia 2015 r.).

Mimo istniejącego obowiązku prawnego powód nie przedstawił do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia energii elektrycznej w ilości wymaganej przepisami prawa. Z będącego w posiadaniu Organu regulacyjnego wykazu podmiotów, które dokonały wpłaty na konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wynika, że w dniu 30 marca 2015 r. uiścił opłatę zastępczą w wysokości 151 923,49 zł co odpowiada wolumenowi 506,361 MWh świadectw pochodzenia.

W piśmie z 27 sierpnia 2015 r. powód przekazał Prezesowi URE informacje, z których wynikało, że sprzedał w 2014 r. do odbiorców końcowych 10 444,612 MWh energii elektrycznej. Według niekwestionowanych wyliczeń z zaskarżonej decyzji oznacza to, że w terminie do 31 marca 2015 r. powinien był uzyskać i umorzyć świadectwa pochodzenia odpowiadające ilości 1357,49 MWh. Powód przedłożył potwierdzenie wniesienia w dniu 30 marca 2015 r. opłaty zastępczej w wysokości 151 923,49 zł. Odpowiada to wolumenowi 506,361 MWh świadectw pochodzenia. Bezsporne jest, że nie uzyskał i nie przedstawił do umorzenia świadectw pochodzenia na brakującą ilość 851,439 MWh oraz nie uiścił na konto NFOŚiGW pozostałej części opłaty zastępczej w kwocie 255 457,24 zł.

Stało się to podstawą wszczęcia z urzędu i przeprowadzenia przez Prezesa URE postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia powodowi kary pieniężnej, w związku z ujawnieniem nieprzestrzegania w roku 2014, obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust. 1 lub art. 9o ust. 1 ustawy Prawo energetyczne w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2016 r., wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 9a ust. 5 ustawy Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 kwietnia 2015 r.), obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 ustawy Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 kwietnia 2015 r.). Pismem z dnia 15 maja 2019 r. (k. 25 akt adm.) Prezes URE zawiadomił powoda o zakończeniu prowadzonego postępowania i przysługującym mu prawie do zapoznania się z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz złożenia dodatkowych uwag i wyjaśnień, a także o przesłanie wszelkich dokumentów pozwalających na ustalenie jego sytuacji finansowej, w tym w szczególności bilansu oraz rachunku zysków i strat za ostatni rok podatkowy (lub sprawozdania finansowego).

Przy piśmie z dnia 23 maja 2019 r. (k. 27 – 28 akt adm.) powód przekazał dokumenty finansowe w tym rachunek zysków i strat na rok zakończony 31.12.2018 r., z którego wynika, że posiadał w tym czasie aktywa obrotowe w wysokości (...)oraz środki pieniężne i inne aktywa pieniężne w kwocie (...)zł oraz wyjaśnił, że w dniu 14 marca 2014 r. została ogłoszona upadłość Spółki. Dodał, iż jako przedsiębiorstwo energetyczne prowadził działalność koncesjonowaną do 30 kwietnia 2014 r. Ponadto wskazał, że opłata zastępcza jako zobowiązanie dotyczące okresu przed dniem postawienia w stan upadłości likwidacyjnej podlega zgłoszeniu i zaspokojeniu w trybie przepisów postępowania upadłościowego i naprawczego. Następnie poinformował, że z dniem ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, właściwym trybem dochodzenia (i ustalenia) wierzytelności staje się postępowanie upadłościowe, a przez wierzytelność upadłościową rozumie się wierzytelność powstałą przeciw upadłemu przed ogłoszeniem upadłości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, a zaskarżona decyzja jest zasadna i zgodna z prawem.

Okoliczność niewywiązania się przez (...) SA z obowiązku wskazanego w decyzji jest bezsporna.

Zgodnie z art. 9a ust. 1 ustawy Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 kwietnia 2015 r.) powoływanej dalej jako Pe, odbiorca przemysłowy, przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski , o których mowa w ust. 1a, w zakresie określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 9, są obowiązani uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE świadectwo pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust. 1 lub 9o ust.1, wydane dla energii elektrycznej wytworzonej w źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub uiścić opłatę zastępczą, w terminie określonym w ust. 5, obliczoną w sposób określony w ust. 2.

W myśl art. 9a ust. 5 pkt 1 tej ustawy – opłaty zastępcze, o których mowa w ust. 1 pkt 2, stanowią przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i uiszcza je na rachunek bankowy tego funduszu do dnia 31 marca każdego roku, za poprzedni rok kalendarzowy.

Natomiast według unormowania art. 9a ust. 1a pkt 2 Pe obowiązek, o którym mowa w ust. 1 i 8 realizuje przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej lub obrotu tą energią i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym niebędących odbiorcami przemysłowymi, o których mowa w pkt 1.

Z kolei w myśl § 3 – obowiązującego do dnia 1 lipca 2018 r . – rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 18 października 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienie do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz.U. z 2012 r, poz. 1229 ze zm.) obowiązek uzyskania i przedstawienia Prezesowi URE do umorzenia świadectw pochodzenia albo uiszczenia opłaty zastępczej za rok 2014 uznaje się za spełniony, jeżeli udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikającej ze świadectw pochodzenia, które przedsiębiorstwo energetyczne przedstawiło do umorzenia, lub uiszczonej przez przedsiębiorstwo energetyczne opłaty zastępczej, w wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej przez to przedsiębiorstwo odbiorcom końcowym, wyniósł nie mniej niż 13%.

Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 1a Pe (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2016 r.) karze pieniężnej podlega ten, kto m.in. nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia, świadectwa pochodzenia biogazu albo nie uiszcza opłaty zastępczej. Wysokość kary pieniężnej nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym (art. 56 ust 3 Pe). Ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe (art. 56 ust 6). Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek (art. 56 ust 6a Pe).

Z kolei art. 186 ust. 2 ustawy o odnawialnych źródłach energii stanowi, że do wykonania i rozliczenia obowiązku, o którym mowa m.in. w art. 9a ust. 1 Pe, za okres przed dniem wejścia w życie art. 179 pkt 5 ustawy o odnawialnych źródłach energii (tj. przed dniem 4 kwietnia 2015 r.) oraz w zakresie kar pieniężnych za nieprzestrzeganie tego obowiązku tym okresie stosuje się przepisy dotychczasowe.

Z informacji uzyskanych od powoda wynika, że dokonał on w 2014 r. sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych w ilości 10 444,612 MWh. Oznacza to, iż był obowiązan y - w terminie do 31 marca 2015 r. – do uzyskania i umorzenia świadectw pochodzenia w ilości 1 357,800 MWh.

Powód nie przedstawił do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia energii elektrycznej w ilości wymaganej przepisami prawa.

Zasadne było więc nałożenie przez Prezesa URE kary, o jakiej mowa w art. 56 ust. 1 pkt 1a Pe, mimo że powód znajdował się w upadłości likwidacyjnej. Należy podkreślić, iż brzmienie przywołanego przepisu wskazuje na istniejący po stronie Prezesa URE obowiązek wszczęcia postępowania o wymierzenie kary pieniężnej. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 4 lipca 2014 r. (sygn. akt VI ACa 1632/13), „brzmienie tego przepisu przesądza, że Prezes URE jest nie tylko uprawniony, ale wręcz zobowiązany do nałożenia kary pieniężnej na podmiot, który nie wypełni ustawowego obowiązku. W świetle treści tego przepisu nie ma podstaw do ustalenia, że nałożenie kary jest uwarunkowane zawinionym zachowaniem przedsiębiorcy. Zatem art. 56 ust. 1 stanowi samodzielną podstawę do wymierzenia kary, a odpowiedzialność danego podmiotu nie jest oparta na zasadzie winy, lecz na zasadzie bezprawności działania czy zaniechania”.

Przedstawiony przepis nie jest zatem uprawniającym Prezesa URE do nałożenia kary pieniężnej, lecz obligującym go do jej wymierzenia w przypadku stwierdzenia wymienionych w nim okoliczności. Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem powoda, że błędną wykładnię stanowi nałożenie na przedsiębiorstwo energetyczne obowiązku zapłaty kary pieniężnej „w każdej sytuacji” nieprzestrzegania obowiązku uzyskania i przedłożenia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia lub nieuiszczenia opłaty zastępczej. W niniejszej sprawie po stronie powoda zaistniała pozytywna przesłanka do wymierzenia kary pieniężnej, brak było natomiast przesłanek pozwalających na odstąpienie od jej wymierzenia. Należy bowiem wskazać, że odstąpienie od wymierzenia kary przez Prezesa URE ma charakter fakultatywny, a do jego zastosowania niezbędne jest wystąpienie jednocześnie dwóch kumulatywnych przesłanek, jakimi są znikoma szkodliwość czynu oraz zaprzestanie naruszania prawa (bądź zrealizowanie obowiązku). Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. (sygn. akt. VI ACa 927/13) „w sytuacji niespełnienia żadnej z powyższych alternatywnych przesłanek prawnie irrelewantna staje się ocena stopnia szkodliwości czynu powoda, a w szczególności, czy był on znikomy. Jest to bowiem przesłanka, która powinna być spełniona łącznie z zaprzestaniem naruszania prawa lub zrealizowaniem obowiązku”. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje jednoznacznie, że powód nie wykonał ciążącego na nim obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej. W związku z tym wbrew twierdzeniu odwołania, Prezes URE nie mógł skorzystać z uprawnienia wynikającego z art. 56 ust. 6a Pe ze względu na niespełnienie się przesłanek umożliwiających odstąpienie od wymierzenia kary.

Rozpoznając liczne zarzuty powoda dotyczące naruszenia zasad postępowania administracyjnego, Sąd uznał, że nie są one zasadne.

W tym zakresie Sąd podziela utrwalony w judykaturze pogląd o nieskuteczności powoływania się na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego w postępowaniu przed Sądem OKiK, poza pewnymi wyjątkami. W szczególności, tego typu zarzuty zasadniczo nie mogą stanowić samoistnej podstawy uchylenia decyzji. Wynika to z faktu, że wniesienie do sądu odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna dopiero cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając całokształt materiału dowodowego (takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 maja 1991r., sygn. akt III CRN 120/91; postanowieniu z dnia 11 sierpnia 1999r. sygn. akt I CKN 351/99; wyroku z dnia 19 stycznia 2001r. sygn. akt I CKN 1036/98). Podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 grudnia 2006 r. stwierdził, iż zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania administracyjnego nie mogą być podnoszone przed SOKiK, który jako sąd powszechny rozpatruje sprawę od nowa, co skutkuje brakiem możliwości uchylenia decyzji zaskarżonej do tego sądu z uwagi na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego (sygn. akt VI ACa 620/06).

W ocenie Sądu postępowanie administracyjne toczące się przed Prezesem URE nie było dotknięte taką wadą, która uzasadniałaby uchylenie decyzji.

Wyjątki od zasady, że zarzuty procesowanie odnoszące się do etapu postępowania administracyjnego nie mogą doprowadzić do uchylenia decyzji w ramach rozpoznania odwołania, wykreowane przez orzecznictwo Sądu Najwyższego, wskazują, że taka możliwość odnosi się tylko do takich zarzutów, które po pierwsze nie mogą być niejako konwalidowane na etapie postępowania sądowego (jak ma to miejsce np. w odniesieniu do ustaleń faktycznych, środków dowodowych, oceny dowodów, niektórych wad formalnych samej decyzji), ale także waga tych zarzutów musi być na tyle istotna, że uzasadnia ona uchylenie decyzji. Chodzi o takie uchybienia organu, na skutek których przedsiębiorca, którego dotyczy decyzja, nie ma zapewnionych odpowiednich gwarancji proceduralnych, w szczególności mówi się tutaj o uchybieniach tego rodzaju (wadach kwalifikowanych decyzji), które istotnie wpłynęły na merytoryczną treść zaskarżonej decyzji lub też takiej sytuacji w których zaskarżona decyzja została wydana bez podstawy prawnej.

Sąd nie dopatrzył się tego rodzaju uchybień w toku postępowania administracyjnego.

Odnosząc się do zarzutu błędnej wykładni, polegającej na przyjęciu, że nieprzestrzeganie obowiązku uzyskania i przedłożenia świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej, w każdej sytuacji nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne obowiązek uiszczenia kary pieniężnej, co prowadzi do nieuzasadnionego żądania zapłaty kary z masy upadłości, wskazać należy, że ustawodawca nie przewidział możliwości uiszczenia opłaty zastępczej lub umorzenia świadectw pochodzenia po upływie terminu wskazanego w art. 9a ust. 5 oraz art. 9e ust. 14 Pe (w brzmieniu obowiązującym do 3 kwietnia 2015 r.). Natomiast zgodnie z unormowaniem art. 9a ust. 5 tej ustawy oraz art. 207 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii opłaty zastępcze stanowią przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i są uiszczane na konto tego podmiotu. Tym samym konstrukcja ww. obowiązku wyklucza możliwość dochodzenia przez Prezesa URE zaległych należności z tytułu niezapłaconej opłaty zastępczej. Natomiast unormowanie art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2016 r.) nakłada na Prezesa Urzędu obligatoryjny obowiązek wszczęcia postępowania o wymierzenie kary pieniężnej, co wynika z samej istoty prawa administracyjnego: „Dla organu administracji publicznej ta właśnie okoliczność, że w prawie administracyjnym istnieją wyłącznie normy iuris cogentis ma drugie, dodatkowe, równie ważne znaczenie, które wykracza poza tradycyjne rozumienie tej kategorii norm. Organ bowiem, niezależnie od tego, że ma działać w oparciu o obowiązujące prawo i poza to prawo nie wykraczać, a także niezależnie od tego, że jego działania mają bezwzględnie wiążące konsekwencje, gdy dotyczą one wskazanego przez prawo stanu faktycznego, ma jednocześnie obowiązek stosowania tego prawa. Poza sytuacjami wyraźnie wyznaczonymi przez samo prawo, w których ustawodawca pozostawia organowi wybór co do tego, czy działanie podjąć (działanie fakultatywne), organ ten ma obowiązek „czynić użytek” z przyznanej mu kompetencji i stosować normę, co do której konkretyzacji został upoważniony. Obowiązek organu wynikający z normy bezwzględnie wiążącej jest zatem podwójny.” (J. Zimmermann, Aksjomaty prawa administracyjnego, Warszawa 2013, s. 117). Sąd zgodził się z przytoczonym poglądem. W konsekwencji uznał za w pełni uzasadnione nałożenie przez Organ regulacyjny sankcji pieniężnej, w wysokości przewidzianej przepisami prawa, w celu ustalenia wysokości zobowiązań publicznoprawnych powoda wynikających z przepisów prawa. W sytuacji, gdy organ nie przeprowadziłby postępowania o wymierzenie kary oraz nie wydał zaskarżonej decyzji, nie mógłby zgłosić w postępowaniu upadłościowym wierzytelności w ustalonej w tej decyzji wysokości, ponieważ kara pieniężna wymierzana jest w formie decyzji administracyjnej. Dokonanie odmiennej wykładni prowadziłoby do uniemożliwienia wyegzekwowania należności publicznoprawnych.

Podobnie Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12 kwietnia 2012 r. (I FSK 929/11) dotyczącym postępowania o charakterze podatkowym orzekł: „Prawo podatkowe należy do prawa publicznego, a metodą regulowania stosunków w tym zakresie jest metoda administracyjnoprawna. A zatem, gdy organ podatkowy nie przeprowadzi postępowania podatkowego w celu określenia wysokości zobowiązania podatkowego, powstałego przed ogłoszeniem upadłości podatnika, i nie wyda w tym przedmiocie decyzji wymiarowej stanowiącej dowód tego zobowiązania, nie będzie w zasadzie w stanie zgłosić sędziemu – komisarzowi tej wierzytelności w taki sposób, aby została ona uznana w postępowaniu upadłościowym (…) wielkość zobowiązania podatkowego powstałego z mocy prawa może zostać określona jedynie przez organ administracji, jakim jest organ skarbowy, w ramach postępowania podatkowego będącego postępowaniem administracyjnym, spełniającym dwie funkcje: ochronną i porządkującą oraz funkcję instrumentalną.” Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. (I GSK 1582/12) dotyczącym postępowania o charakterze podatkowym stwierdził „Przepisy prawa upadłościowego nie upoważniają do twierdzenia, iż wraz z ogłoszeniem upadłości zmienia się właściwość organu do określenia, czy ustalenia zobowiązań podatkowych. Po ogłoszeniu upadłości podatnika, nadal uprawnionym i zarówno zobowiązanym do określenia lub ustalenia podatku jest organ podatkowy, czy też organ kontroli skarbowej. Niedopuszczalne, z uwagi na brak podstaw prawnych, jest wyeliminowanie drogi administracyjnej dla określenia należności podatkowych. Wyłącznie w trybie administracyjnego postępowania może dojść do obalenia wysokości zobowiązania podatkowego wynikającego z deklaracji, a powstałego z mocy prawa. W sprawach bowiem należących do postępowania administracyjnego niedopuszczalna jest droga sądowa, a nie budzi wątpliwości, że postępowanie upadłościowe jest postępowaniem sądowym. (…) Trudno bowiem uznać, aby sędzia komisarz, w ramach uproszczonego postępowania prowadzonego w przedmiocie ustalenia wierzytelności na liście, mógł odnośnie do wierzytelności wynikającej ze zobowiązania podatkowego oprzeć się np. na oświadczeniu organu podatkowego, niepopartym żadnym dowodem w postaci dokumentu o charakterze decyzji administracyjnej.” W wyroku z 29 listopada 2017 r. VII ACa 839/17 Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził: „W przedmiotowej sprawie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki nałożył karę na przedsiębiorcę (…) Jest to decyzja o charakterze konstytutywnym, więc – zgodnie z poglądami wyrażonymi w piśmiennictwie – celem zgłoszenia wierzytelności z kary pieniężnej w postępowaniu upadłościowym organ regulacyjny mógł po ogłoszeniu upadłości wszcząć lub kontynuować postępowanie administracyjne celem wydania i doręczenia decyzji administracyjnej.” Również w wyroku z 17 maja 2018 r. w sprawie o sygn. akt XVII AmE 122/18 ( nota bene z odwołania powoda od decyzji Prezesa URE w podobnej sprawie) Sąd OKiK wyjaśnił, iż: „wymaga podkreślenia, że Sąd opierając się na wykładni poczynionej przez Sąd Apelacyjny w niniejszej sprawie (którą jest związany) przyjął, że konstytutywny charakter decyzji nakładającej na przedsiębiorcę karę, wymagał przed zgłoszeniem wierzytelności z tego tytułu na listę wierzytelności, wydania rozstrzygnięcia o nałożeniu kary na przedsiębiorcę, przy czym właściwe było wskazanie w treści zaskarżonej decyzji przedsiębiorcy (…) S.A. w upadłości likwidacyjnej jako podmiotu, który nie wykonał obowiązku ustawowego (przed uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości), a nie syndyka (także przy uwzględnieniu dyspozycji art. 91 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze).” Również w uzasadnieniu wyroku z 4 lutego 2016 r. sygn. akt XVII AmE 117/15 Sąd OKiK stwierdził: „Nie można więc zgodzić się z powodem, że samo wydanie zaskarżonej decyzji skutkuje nieuzasadnionym żądaniem przez organ dokonania wypłaty z masy upadłości środków finansowych z naruszeniem praw innych wierzycieli. W tym kontekście za bezzasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 2 w zw. z art. 342 i art. 91 ust. 1 oraz pozostałych wymienionych w odwołaniu przepisów ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Wbrew stanowisku powoda wydanie decyzji o nałożeniu na upadłego przedsiębiorcę kary pieniężnej nie stanowi podstawy do nakazania syndykowi wypłaty z masy upadłości w sposób niezgodny z przepisami prawa upadłościowego.” W świetle przedstawionej linii orzecznictwa sądowego, z którą sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni się identyfikuje, nałożenie na powoda kary pieniężnej było warunkiem sine qua non dla ustalenia wysokości należności publicznoprawnej wynikającej z przepisów obowiązującego prawa i dochodzenia w trybie egzekucji generalnej.

Zasadne jest również wskazanie, iż Prezes URE wymierzył powodowi karę w wysokości 365 303,85 zł. Natomiast uwzględniając dyspozycję art. 56 ust. 2a pkt 1 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2016 r.) minimalna wysokość kary pieniężnej obliczona według określonego w tym przepisie wzoru nie mogła być niższa niż 332 094,41 zł. Jednak z uwagi na fakt, że powód był karany za brak realizacji przedmiotowego obowiązku w związku ze sprzedażą energii elektrycznej do odbiorców końcowych za rok 2013 (decyzja Prezesa URE z 31 grudnia 2014 r. (...)) co jest okolicznością obciążającą powoda, kara uległa podwyższeniu do kwoty 365 303,85 zł. Taka kara jest adekwatna do popełnionego deliktu i spełnia przypisane jej funkcji represyjną, prewencyjną i wychowawczą.

Odnosząc się do zarzutu odwołania, według którego w sprawie zachodzą przesłanki do odstąpienia od wymierzenia kary, podkreślić należy, że Prezes URE rozważył możliwość zastosowania art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego, zgodnie z którym może (lecz nie musi) odstąpić od nałożenia sankcji pieniężnej, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, gdy określone w tym przepisie przesłanki zostaną spełnione łącznie. W omawianym przypadku nie można uznać, że powód zrealizował obowiązek, ani że zaprzestał naruszenia prawa – bowiem nie uiścił on opłaty zastępczej, ani nie umorzył odpowiedniej ilości świadectw pochodzenia za energię elektryczną sprzedaną odbiorcom końcowym. W związku z powyższym, jak słusznie podkreślił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. sygn. akt VI ACa 927/13 „w sytuacji niespełnienia żadnej z powyższych alternatywnych przesłanek prawnie irrelewantna staje się ocena stopnia szkodliwości czynu powoda, a w szczególności, czy był on znikomy. Jest to bowiem przesłanka, która powinna być spełniona łącznie z zaprzestaniem naruszania prawa lub zrealizowaniem obowiązku. Dodatkowo nie można uznać, że stopień szkodliwości popełnionego czynu był znikomy. Dyspozycja zawarta w art. 56 ust. 6a Pe nie została zatem wypełniona, co wskazuje na konieczność wymierzenia kary pieniężnej.

W przedstawionym stanie rzeczy odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c., gdyż nie było podstaw do jego uwzględnienia.

Wyrok wydano na posiedzeniu niejawnym w oparciu o art. 148 ¹ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu, który przegrał powód orzeczono stosownie do jego wyniku na podstawie art. 98 § 1 i 3, art. 99 k.p.c. oraz § 14 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015 r, poz. 1804 z późn. zm.).

Sędzia SO Andrzej Turliński