Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

co do punktu 1. wyroku z dnia 12 marca 2021r.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 listopada 2019 roku, wydanym w sprawie z powództwa L. O. (1) przeciwko Skarbowi Państwa - Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad o zapłatę, sygn. akt I C 1256/18, Sąd Rejonowy w Zgierzu:

1.  oddalił powództwo;

2.  zasądził od L. O. (1) na rzecz Skarbu Państwa - Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad kwotę 3.600 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów sądowych.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, z których wynika, że:

Działka o numerze ewidencyjnym (...) położona w obrębie Z. 120, o powierzchni 0,0887 ha, dla której prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Zgierzu, V Wydział Ksiąg Wieczystych księga wieczysta o numerze (...) stanowi własność L. O. (1).

Nieruchomość powoda pierwotnie stanowiła działkę numer (...), którą podzielono na działki (...).

Sposób korzystania z działki nr (...) oznaczony jest w księdze wieczystej jako łąki trwałe. Natomiast w wypisie z rejestru gruntów rodzaj użytku został określony jako grunty orne IV klasy (łącznie 0,0110 ha) oraz łąki trwałe (0,0777 ha).

Działka sąsiednia numer (...) została wykupiona przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad od L. O. (2) pod inwestycję drogową - dojazd do planowanej drogi ekspresowej S 14 zgodnie z decyzją Wojewody (...) nr 479/15 z dnia 18 listopada 2015 roku o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej.

Decyzją nr (...) o warunkach zabudowy z dnia 24 czerwca 2015 roku Prezydent Miasta Z. ustalił warunki zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie na działce nr (...) (przed w/w podziałem) dwóch jednorodzinnych budynków mieszkalnych wraz z niezbędną infrastrukturą przewidzianej do realizacji na działce w Z. ul. (...).

Działka gruntu o numerze 12/2 - pozostała po wywłaszczeniu - nie była przed dniem 18 listopada 2015 roku miejscem prowadzenia produkcji, jaką do tej pory zajmował się powód, a w szczególności uprawy kwiatów. O braku możliwości uprawy kwiatów takich jak piwonie na działce gruntu o numerze 12/2 przesądza rodzaj użytków na niej występujących. Powierzchnia 777 m2 stanowiąca 88 % całego areału użytkowana jest od wielu lat jako łąka trwała. Grunt zajęty pod uprawę łąki trwałej nigdy nie mogły służyć do uprawy kwiatów w tym także piwonii. Piwonie i inne kwiaty uprawia się wyłącznie na gruntach ornych. Mimo wskazania w rejestrze gruntów, iż na przedmiotowej działce nr (...) występują grunty orne na obszarze 110 m2, to w rzeczywistości grunty orne na tej działce nie występują. Powierzchnię działki pokrywa wieloletnia roślinność charakterystyczna dla środowiska bardzo podmokłego. Bardzo wysoki poziom wody gruntowej, której lustro jest wyższe od poziomu gruntu, sprawił iż powstało mokradło, trzęsawisko, turzycowy szuwar. W niewielkiej części działki (na terenie bez lustra wody ponad poziom gruntu) występuje podmokłe siedlisko łąkowe porośnięte roślinnością kępiastą, tworząc teren z nierównymi zagłębieniami, z wyczuwalna podczas chodzenia po nim wodą. Piwonie nie mogły rosnąć na działce nr (...) także na w/w obszarze o powierzchni 110 m . Gdyby piwonie rosły tam przed dniem 18 listopada 2015 roku, to w świetle długości życia piwonii istniałyby jeszcze na chwilę obecną krzewy piwonii. Poza tym, piwonie nie mogą rosnąć na glebach ciężkich i podmokłych, gdyż dochodzi wówczas do gnicia i chorowania roślin. Piwonie lubią, gdy jest wilgotno, ale nie mokro. Brak możliwości uprawy kwiatów występował już przed podziałem dokonanym decyzją z 18 listopada 2015 roku i był spowodowany naturalnymi warunkami usytuowania (w sąsiedztwie rzeki W. oraz zbiornika wodnego i cieku wodnego) oraz ukształtowania terenu, tworzącymi łąkę zabagnioną, mokradło, trzęsawisko.

Działka gruntu o numerze geodezyjnym (...) - o powierzchni 887 m2 od chwili obowiązywania „Decyzji nr (...) o zezwolenie na realizację inwestycji drogowej” wydanej w dniu 18 listopada 2015 roku przez Wojewodę (...) - nie posiada żadnego dostępu do drogi publicznej. Powód nie ma nieskrępowanego dojazdu oraz dojścia do terenu przedmiotowej działki, co jest skutkiem fizycznego podziału gruntu, dokonanego w/w decyzją.

Rynkowa wartość prawa własności nieruchomości gruntowej o powierzchni 0,0887 ha, stanowiącą działkę o numerze (...), położonej w Z., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) wynosi 2.400 zł.

Określona powyżej wartość rynkowa działki numer (...) nie jest sprzeczna z treścią „Decyzji nr (...) wydanej przez Prezydenta Miasta Z.”. Decyzja ta dotyczy wyłącznie frontowej części działki numer (...) (przed podziałem), która obecnie oznaczona jest numerem 12/3 i jest zabudowana. Wyceniana działka o obecnym numerze 12/2 znajduje się w przeciwległej części (dawnej) działki numer (...) i te dwie części dzieli teren przeznaczony pod inwestycję drogową. Powyższa decyzja z dnia 24 czerwca 2015 roku nie dotyczy terenu (powstałej następnie w wyniku podziału) działki o numerze (...), gdyż nie uzyskała ona charakteru działki budowlanej i brak jest jakichkolwiek podstaw do jej wyceny jako działki przeznaczonej pod budownictwo. Wynika to zarówno z graficznego oznaczenia na mapie nieprzekraczalnej linii zabudowy, jak równie z treści decyzji, w której wskazano, iż inwestycja realizowana będzie na terenach istniejącej zabudowy jako uzupełnienie tej zabudowy.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie zebranych dowodów uznanych za wiarygodne.

Sąd I instancji oparł swoje ustalenia na podstawie opinii biegłej z zakresu szacowania nieruchomości, rolnictwa i ogrodnictwa, wskazując, iż biegła wydając opinię oparła się m.in. na oględzinach przeprowadzonych w dniu 28 lutego 2019 roku. Biegła rzeczowo oraz merytorycznie odniosła się w opiniach uzupełniających do wszelkich uwag i zastrzeżeń, jak również w sposób jasny wyjaśniła charakter działalności polegającej na hodowli roślin ozdobnych - piwonii oraz tego, jakie są cechy gruntu do tego potrzebnego, oraz przedmiotowego. Tym samym Sąd Rejonowy uznał opinię złożoną w niniejszej sprawie za spójną i logiczną. Sąd i instancji pominął przy tym opinię prywatną, sporządzoną 29 stycznia 2018 roku przez A. S. i załączoną przez stronę powodową do pozwu, gdyż jako dokument pochodzący od strony miała zdaniem Sądu Rejonowego znikomy walor dowodowy, a co więcej była oderwana od decydującej w niniejszej sprawie kwestii, polegającej na ustaleniu dotychczasowych celów, do jakich nieruchomość powoda była wykorzystywana.

Sąd Rejonowy pominął w całości zeznania powoda L. O. (1) w zakresie odnoszącym się do okoliczności wykorzystania przedmiotowej nieruchomości do produkcji ogrodniczej, a dokładnie piwonii. Zeznania te, zdaniem Sądu Rejonowego, pozostają w sprzeczności zarówno z ustaleniami poczynionymi przez biegłą, jak również pozostałą dokumentacją zebraną w niniejszej sprawie, z których to wynika charakter i faktyczne wykorzystanie przedmiotowej działki. Za nieprzydatne Sąd Rejonowy uznał zeznania powoda także w zakresie odnoszącym się do charakteru budowlanego nieruchomości, gdyż stanowiły one jedynie subiektywną ocenę i przypuszczenia powoda co do przeznaczenia działki w przyszłości. Biegła odpowiadając na hipotetyczne pytanie powoda, wskazała, iż gdyby przyjąć, ale jedynie abstrakcyjnie, iż działka ta posiada charakter budowlany, wtedy jej wartość różniłaby się od wartości wskazanej w opinii. Przy czym, biegła nadal podkreśliła, że nie ma jakichkolwiek podstaw do jej wyceny jako działki przeznaczonej pod budownictwo. W tej sytuacji Sąd Rejonowy oddalił wniosek pełnomocnika powoda o zobowiązanie biegłej do wydania opinii uzupełniającej na okoliczność wartości działki nr (...) przy założeniu, iż działka ta posiada charakter budowlany. Wniosek ten był w ocenie Sądu Rejonowego bezzasadny w świetle powyższych wyjaśnień biegłej, zbędny w kontekście ustalenia, czy przedmiotowa działka nadal może być wykorzystywana na cele jak przed przejęciem części działki pod inwestycje drogową, a nadto zmierzał jedynie do przedłużenia postępowania.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Rejonowy uznał, że mając na względzie charakter oświadczenia, którego przedmiotem miało być przeniesienie na rzecz pozwanego własności nieruchomości położonej w Z. w obrębie Z-20 oznaczonej jako działa 12/2 o powierzchni 0,0897 ha, za wynagrodzeniem na rzecz powoda w kwocie 30.000 zł, podstawę roszczenia pozwu stanowi art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1474). Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie ze wskazanym powyżej przepisem w przypadku, o którym mowa w art. 12 ust. 4, jeżeli przejęta jest część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystania na dotychczasowe cele, właściwy zarządca drogi jest obowiązany do nabycia, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego tej części nieruchomości. Przesłanką roszczenia właściciela nieruchomości o nabycie niewywłaszczonej na cele budowy dróg części tej nieruchomości jest zatem w ocenie Sądu Rejonowego niemożność prawidłowego jej wykorzystania na dotychczasowe cele będące następstwem odłączenia od niej części wywłaszczonej. Określenie tych celów dokonywane jest drogą analizy korzystania z nieruchomości zanim doszło do podziału i przejęcia jej części oraz możliwości jego kontynuacji. Po analizie powyższych przesłanek w ramach okoliczności niniejszej sprawy, Sąd Rejonowy stwierdził, iż nie zostało wykazane, ażeby wywłaszczenie części nieruchomości powoda od pod budowę drogi skutkowało brakiem możliwości przeznaczenia działki nr(...) na dotychczasowe cele. Zdaniem Sądu, przedmiotowa nieruchomość nie była przez wywłaszczeniem przeznaczona do celu, jaki wskazał powód tj. hodowli roślin ozdobnych - piwonii. W związku z tym nie uznał, że właściciel nie może wykorzystać nieruchomości - wskutek podziału i przejęcia fragmentu pod drogę - zgodnie z jej pierwotnym założeniem i przeznaczeniem. W konsekwencji, wywłaszczenie części nieruchomości pod budowę drogi nie spowodowało powstania po stronie Skarbu Państwa obowiązku nabycia od powoda pozostałej części nieruchomości.

Sąd Rejonowy wskazał też, że działka o numerze (...) (a przed podziałem odpowiadający jej fragment działki numer (...)) nie uzyskała charakteru działki budowlanej i brak jest jakichkolwiek podstaw do jej wyceny jako działki przeznaczonej pod budownictwo. Mając zaś na względzie wcześniejsze stanowisko strony powodowej należało uznać, iż z całą pewnością działka ta nigdy nie miała charakteru budowlanego.

Wobec zwolnienia powoda od kosztów sądowych w sprawie, Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do obciążania strony powodowej, która przegrała proces, obowiązkiem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych i kosztów sądowych poniesionych tymczasowo ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Zgierzu.

Jednocześnie Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw, aby nie obciążyć powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów procesu, albowiem zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Tym samym Sąd Rejonowy zasądził od L. O. (1) na rzecz pozwanego kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, które stanowi wynagrodzenie pełnomocnika strony pozwanej będącego radcą prawnym ustalone na podstawie w § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego polegająca na przyjęciu, iż działka nr (...) położona w Z. nie była przed budową autostrady wykorzystywana zarówno pod hodowlę piwonii, jak i nie była wykorzystywana w żadnym innym celu, - w sytuacji gdy prawidłowa ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzić powinna przede wszystkim do wniosku , iż na działce prowadzona była uprawa piwonii, albo działka ta wykorzystywana była jako łąka.

W świetle tak postawionego zarzutu apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych ewentualnie o uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji z zaleceniem rozstrzygnięcia przez ten sąd o kosztach procesu za wszystkie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu w całości.

Kontrola instancyjna nie wykazała uchybień przepisom prawa materialnego oraz zarzucanych przez stronę apelującą błędów dotyczących oceny materiału dowodowego. Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne dotyczące okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy znajdują odzwierciedlenie w przytoczonych na ich poparcie dowodach, a ich prawna ocena, w kontekście weryfikacji żądania strony powodowej i zarzutów, jest oparta na logicznym rozumowaniu i zasadach doświadczenia życiowego, tym samym zasługuje na jednoznaczną aprobatę. Stąd ustalenia te oraz wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Zasadniczym zarzutem zgłoszonym w apelacji był zarzut przekroczenia przez Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Z treści apelacji wynikało przy tym, że z zarzutu tego pozwany wywodzi zastrzeżenia co do ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy. Zarzut ten rozpoznać należało w pierwszej kolejności jako że tylko w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy dokonywać można oceny właściwego zastosowania przepisów prawa materialnego.

W kontekście powyższego, w pierwszej kolejności wskazać godzi się, że ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego, przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczone są przy tym wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawiane uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast w tym zakresie wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie innej niż ocena sądu (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1998 r. w sprawie II CKN 4/98 niepubl. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2000 r. w sprawie V CKN 17/2000 (...), orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r. II UKN 76/99 OSNAPiUS 2000/19/732).

W ocenie Sądu Okręgowego, powód nie zdołał wykazać, by Sąd Rejonowy rozpoznając sprawę niniejszą naruszył zasady swobodnej oceny dowodów i, w konsekwencji, by Sąd ten popełnił błąd w ustaleniach faktycznych.

Z opinii biegłej, zasadnie uznanej przez Sąd Rejonowy za wiarygodną, wynika, iż działka gruntu o numerze 12/2 nie była przed dniem 18 listopada 2015 roku miejscem prowadzenia produkcji, a w szczególności uprawy kwiatów. Zgodnie z treścią opinii biegłej brak możliwości uprawy kwiatów był spowodowany naturalnymi warunkami usytuowania i ukształtowania terenu, tworzącymi łąkę zabagnioną. Biegła stwierdziła po oględzinach nieruchomości i podała w swej opinii, że mimo wskazania w rejestrze gruntów, iż na przedmiotowej działce nr (...) występują grunty orne na obszarze 110 m2, to w rzeczywistości grunty orne na tej działce nie występują. Powierzchnię działki pokrywa wieloletnia roślinność charakterystyczna dla środowiska bardzo podmokłego. Bardzo wysoki poziom wody gruntowej, której lustro jest wyższe od poziomu gruntu, sprawił iż powstało mokradło, trzęsawisko, turzycowy szuwar. W niewielkiej części działki (na terenie bez lustra wody ponad poziom gruntu) występuje podmokłe siedlisko łąkowe porośnięte roślinnością kępiastą, tworząc teren z nierównymi zagłębieniami, z wyczuwalna podczas chodzenia po nim wodą. Piwonie nie mogły rosnąć na działce nr (...) także na w/w obszarze o powierzchni 110 m . Gdyby piwonie rosły tam przed dniem 18 listopada 2015 roku, to w świetle długości życia piwonii istniałyby jeszcze na chwilę oględzin krzewy piwonii.

Biegła w jasny sposób wyjaśniła bowiem charakter działalności polegającej na hodowli roślin ozdobnych - piwonii oraz tego, jakie są cechy gruntu do tego potrzebnego, oraz przedmiotowego, nadto rzeczowo oraz merytorycznie odniosła się do wszelkich uwag i zastrzeżeń strony. Tym samym nie można było odmówić jej wiarygodności.

Zeznania powoda w zakresie dotyczącym przeznaczenia działki gruntu o numerze 12/2, stoją w sprzeczności z wnioskami sporządzonej w sprawie opinii. W konsekwencji, zeznania powoda, a więc strony bezpośrednio zainteresowanej rozstrzygnięciem sprawy na swoją korzyść, ocenione w świetle bezstronnej opinii biegłej, należało uznać za niewiarygodne.

Jako niezasadne należy ocenić zapatrywanie skarżącego, zgłoszone na wypadek nieuwzględnienia argumentacji co do wiarygodności zeznań powoda, albowiem nie sposób uznać ażeby powód przed wywłaszczeniem wykorzystywał przedmiotową nieruchomość również i w innym celu, niż ten wskazany w pozwie (w tym wypadku jako łąki). Fakt, iż niewywłaszczona część nieruchomości nie ma aktualnie żadnego dostępu do drogi publicznej, nadto kwalifikuje się jako łąka trwała, nie przesądza okoliczności, iż w takim też charakterze była użytkowana przez powoda przed wywłaszczeniem. Powód w żaden sposób nie wykazał takiej okoliczności, aby wykorzystywał przedmiotowy grunt jako łąkę.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2013 roku ( III CZP 35/13), przesłanką roszczenia właściciela o nabycie niewywłaszczonej na cele budowy dróg części tej nieruchomości (art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych – Dz. U. Nr 80, poz 721 ze zm.) jest niemożność prawidłowego jej wykorzystania na dotychczasowe cele będąca następstwem odłączenia od niej części wywłaszczonej . Należy wskazać, że roszczenie to abstrahuje od celu wywłaszczenia części nieruchomości skupiając się na skutkach odjęcia fragmentu jej powierzchni i nieprzydatności okrojonej części, do dalszego wykorzystywania, na dotychczasowe cele. Zwrot „dotychczasowe cele” dotyczy natomiast czynienia z pozostałej części nieruchomości użytku odpowiadającego wcześniejszemu założeniu. W realiach niniejszej sprawy nie zostało wykazane jakoby powód korzystał z pozostałej po wywłaszczeniu części działki zgodnie z jej przeznaczeniem, i korzystał ze znajdującej się na jej powierzchni łąki. Ponadto w świetle zgromadzonych dowodów należy stwierdzić za Sądem Rejonowym, że działka o numerze (...) (a przed podziałem odpowiadający jej fragment działki numer (...)) nie uzyskała statusu działki budowlanej i brak jest jakichkolwiek podstaw do jej wyceny jako działki przeznaczonej pod budownictwo. Działka ta nigdy nie miała charakteru budowlanego, nie został na tę okoliczność zaprezentowany żaden dowód, a ze względu na swoje położenie spowodowane naturalnymi warunkami usytuowania (w sąsiedztwie rzeki W. oraz zbiornika wodnego i cieku wodnego) oraz ukształtowanie terenu, tworzy łąkę zabagnioną, mokradło, trzęsawisko.

Należy więc uznać za Sądem Rejonowym, że wywłaszczenie części nieruchomości pod budowę drogi nie spowodowało powstania po stronie Skarbu Państwa obowiązku nabycia od powoda pozostałej części nieruchomości.

W tym stanie rzeczy, podzielając wywody jurydyczne Sądu I instancji, bez konieczności ich powielania, Sąd Okręgowy oddalił apelację jako niezasadną w oparciu o art. 385 k.p.c.