Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca Sędzia SO Grażyna Łazowska

po rozpoznaniu w dniu 23 lipca 2020 r. w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy H. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania H. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 1 marca 2020 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) Sędzia SO Grażyna Łazowska

Sygn. akt VIII U 793/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 1 marca 2020r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. dokonał waloryzacji przysługującej ubezpieczonemu H. K. emerytury od 1 marca 2020r.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony domagał się przeliczenia pobieranej emerytury począwszy od 1 listopada 1991r. z zachowaniem wówczas wyliczonej wysokości świadczenia, bez jego obniżania, które miało miejsce na początku 1992r.
i zastosowania art.180 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy wskazał, że ubezpieczony już wielokrotnie występował z żądaniem jak w odwołaniu i nie zostało ono uwzględnione tak przez organ rentowy jak i przez sądy. Obecnie skarżona decyzja dotyczy waloryzacji emerytury i to ona wyznacza przedmiot postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Ubezpieczony H. K. urodził się (...) Decyzją z 20 września 1990r. organ rentowy na podstawie przepisów ustawy z 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin przyznał ubezpieczonemu prawo od górniczej emerytury począwszy
od 1 czerwca 1990r, której wysokość obliczono w następujący sposób:

- podstawa wymiaru została ustalono z zarobków za okres od stycznia 1985r. do grudnia 1987r. – 2911702 zł.;

- emerytura wynosiła 100% podstawy wymiaru z ograniczeniem do 3000zł. i 55% podstawy wymiaru ponad 3000zł.;

- do emerytury przysługiwały wzrosty: 10% podstawy wymiaru z tytułu ponad 20 - letniej
w Polsce Ludowej i 15% podstawy wymiaru z tytułu wykonywania pracy górniczej oraz dodatek z tytułu odznaczenia w wysokości 20% podstawy wymiaru, nie więcej niż 3000 zł.

Kwota górniczej emerytury wynosiła 80,15% podstawy jej wymiaru i procent
ten stanowił współczynnik waloryzacyjny. Świadczenie wyniosło łącznie kwotę 2 638300zł.

W związku z wejściem w życie ustawy z 17 października 1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent ( Dz.U. Nr 104, poz.450 ), organ rentowy decyzją z 20 grudnia 1991r. ponownie ustalił wysokość emerytury odwołującego, w efekcie czego wyniosła ona 2 120750zł., czyli była świadczeniem niższym. Wypłatę emerytury w tej wysokości podjęto od stycznia 1992r.

W dniu 13 grudnia 1993r. ubezpieczony odwołał się od decyzji z 20 grudnia 1991r.,
a Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z 21 lutego1994r. odrzucił odwołanie, jako wniesione po terminie.

Decyzją z 20 maja 1992r. emerytura ubezpieczonego została przeliczona
z uwzględnieniem przeliczników górniczych, poczynając od 1 listopada 1991r. i wypłacono
z tego tytułu wyrównanie za okres od listopada 19991r. do kwietnia 1992.

Decyzją z 17 października 2016r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu ponownego przeliczenia emerytury z uwagi na nieprzedłożenie nowych dowodów, które miałyby wpływ na wysokość świadczenia.

Odwołanie od tej decyzji wniósł ubezpieczony domagając się przywrócenia prawa
do emerytury w wysokości ustalonej w 1990r., która w jego ocenie została bezprawnie obniżona na mocy przepisów, które weszły w życie z początkiem 1992r.

Wyrokiem z 22 marca 2017r. sygn. VIII U 2213/16 Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił odwołanie od w/w decyzji.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd wskazał, że organ rentowy prawidłowo obliczył emeryturę ubezpieczonego w szczególności wskazując, że od wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej nie jest możliwe nabycie prawa do dodatków branżowych oraz kontynuacja ich wypłaty. Sąd dodał również, że art.180 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie ma zastosowania do ubezpieczonego, bowiem wysokość
i sposób obliczenia jego świadczenia została prawomocnie ustalona decyzją z 20 grudnia 1991r., którą organ rentowy przeliczył emeryturę według zasad wprowadzonych ustawą rewaloryzacyjną.

Wyrokiem z 28 lutego 2018r. sygn. III AUa 867/17 Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację ubezpieczonego od wyroku z 22 marca 2017r.

W związku z odwołaniem ubezpieczonego od decyzji waloryzacyjnej z 1 marca 2018r. Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowieniem z 11 września 2018r. sygn. VIII U 1764/18 umorzył postępowanie i przekazał organowi rentowemu do rozpoznania wniosek ubezpieczonego zawarty w piśmie z 15 kwietnia 2018r. o ponowne obliczenie emerytury.

W dniu 24 października 2018r. organ rentowy wydał decyzję o odmowie przeliczenia świadczenia. Odwołanie od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego
w Gliwicach z 26 marca 2019r. sygn. VIII U 2879/18, a apelacja od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 3 marca 2020r. sygn. III AUa 1061/19.

W związku z odwołaniem ubezpieczonego od decyzji waloryzacyjnej z 1 marca 2019r. Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowieniem z 27 czerwca 2019r. sygn. VIII U 688/19 umorzył postępowanie w sprawie oraz przekazał organowi rentowemu do rozpoznania zawarty w piśmie z 17 kwietnia 2019r. wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury.

Wniosek ubezpieczonego o ponowne ustalenie wysokości świadczenia w oparciu
o art.180 ustawy emerytalnej został załatwiony odmowną decyzją z 9 września 2019r. Wyrokiem z 28 listopada 2019r. sygn. VIII U 1799/19 Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji a Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem
z 26 marca 2019r. sygn. III AUa 2879/18 oddalił apelację ubezpieczonego.

Zaskarżoną decyzja z 1 marca 2020r. organ rentowy dokonał waloryzacji przysługującej ubezpieczonemu emerytury począwszy od 1 marca 2020r.

Wysokość zwaloryzowanej emerytury ustalono przez pomnożenie kwoty świadczenia ustalonego na dzień 29 lutego 2020r., to jest 3636,38 zł przez wskaźnik waloryzacji 103,56%.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego jako okoliczności jednoznacznie wynikające z tych dowodów.

Sąd zważył, co n astępuje.

Odwołanie ubezpieczonego H. K. nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego,
od której wniesiono odwołanie - art.477(9) i art.477(14) k.p.c. i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako
w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego
z 22 lutego 2012r., II UK 275/11, Lex nr 1215286, wyrok Sądu Najwyższego z 9 września 2010 r., II UK 84/10, Lex nr 661518).

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznania niniejszej sprawy zauważyć należy,
że ubezpieczony w odwołaniu w odwołaniu domaga się przeliczenia emerytury
z zastosowaniem art.180 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz.U. z 2020, 53 ). Tymczasem decyzja zaskarżona
tego nie dotyczy, a dotyczy waloryzacji świadczenia od marca 2020r. W zakresie waloryzacji emerytury ubezpieczony natomiast nie składał żadnych zarzutów.

W konsekwencji Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu i stąd
na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonego jako bezzasadne.

Wypada tylko dodać, że ubezpieczony po raz kolejny domaga się przeliczenia pobieranej emerytury z uwzględnieniem zasad jej obliczania obowiązujących 20 września 1990r. oraz kolejnych waloryzacji. W tym zakresie powołuje się na art.180 ustawy emerytalnej. Zgodnie z art. 180 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, osoby, którym w dniu wejścia w życie ustawy przysługują emerytury na podstawie przepisów ustawy z 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, zachowują prawo do tych świadczeń w wysokości ustalonej przed dniem wejścia w życie ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2-5 i z uwzględnieniem ust. 6-9.

Sąd w pełni podziela stanowisko organu rentowego, że przepis ten nie ma zastosowania do ubezpieczonego, bowiem wysokość i sposób obliczenia jego świadczenia została prawomocnie ustalona decyzją z 20 grudnia 1991r., którą organ rentowy przeliczył emeryturę odwołującego według zasad wprowadzonych ustawą rewaloryzacyjną, w tym bez dodatków branżowych.

Takie stanowisko zajął Sąd Okręgowy w Gliwicach i Sąd Apelacyjny w Katowicach orzekając we wcześniejszych sprawach ubezpieczonego.

Rację ma organ rentowy, że wysokość emerytury ubezpieczonego została obliczona prawidłowo i zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Należy ponownie przypomnieć, że odwołującemu w dacie przyznania prawa
do emerytury przysługiwały dodatki w wysokości 10% podstawy wymiaru z tytułu ponad 20-letniej w Polsce Ludowej i 15% podstawy wymiaru z tytułu wykonywania pracy górniczej. Te tzw. dodatki branżowe przysługiwały do świadczeń emerytalno-rentowych w oparciu o obowiązujący przed 15 listopada 1991 r. przepis art. 54 ust. 1 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267, z późn. zm.), w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.).

Dodatki te zostały jednak zniesione na mocy art. 21 ust. 4 ustawy rewaloryzacyjnej. Od 15 listopada 1991r., tj. od wejścia w życie tej ustawy, nabycie prawa do takich dodatków przez którąkolwiek z grup zawodowych nie było możliwe.

Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 11 lutego 1992r., (K. 14/91) stwierdził m.in., że przepis art. 21 ust. 4 ustawy rewaloryzacyjnej, z wyjątkiem przypadku pozbawienia prawa do dodatków z tytułu odznaczeń państwowych, jest niezgodny z art. 1 Konstytucji RP w części wyrażającej zasadę państwa prawnego w zakresie, w jakim pogarszają warunki uzyskania prawa do emerytur lub rent osób, które nabyły prawo
do tych świadczeń na podstawie dotychczasowych przepisów. Sejm uznał orzeczenie Trybunału za zasadne jednak nie dokonał zmiany art. 21 ust. 4 ustawy, w konsekwencji przepis ten nie utracił mocy obwiązującej. Samo uznanie orzeczenia za zasadne nie oznacza, że art. 21 ust. 4 ustawy rewaloryzacyjnej przestał obowiązywać. Przepis ten nie mógł utracić mocy prawnej na podstawie obwieszczenia Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, gdyż praktyka publikowania obwieszczeń o utracie mocy prawnej niekonstytucyjnego przepisu pojawiła się dopiero po ustaleniu przez Trybunał Konstytucyjny wykładni art. 7 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985r. o Trybunale Konstytucyjnym w uchwale z 20 października 1993r. (W. 6/93, OTK w 1993 r., cz. II, s. 495). Zgodnie z treścią wykładni, skutkiem prawnym nierozpatrzenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności ustawy z konstytucją w ustawowym terminie 6 miesięcy od przedstawienia orzeczenia Sejmowi lub niepodjęcia przez Sejm działań mających na celu wykonanie orzeczenia, które uznał za zasadne, była utrata mocy obowiązującej ustawy (jej przepisu) objętej orzeczeniem. Wykładnia art. 7 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym została dokonana po wejściu w życie Ustawy Konstytucyjnej z 17 października 1992r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym. Do czasu wejścia tej ustawy w życie obowiązywał art. 33a ust. 2 Konstytucji PRL z 1952r. stanowiący, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
o niezgodności ustawy z konstytucją podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, co było ustrojową konsekwencją postanowień art. 20 ust. 1 - 3 konstytucji, ustanawiających formalnie pełnię władzy i nadrzędności Sejmu jako wyraz zasady jedności władzy państwowej.

Powyższa podstawa art. 33a ust. 2 konstytucji, a tym samym i wykładnia przepisów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, uległa zasadniczej zmianie po ustanowieniu nowych podstaw ustroju RP. Pierwszej dekompozycji systemowej uległ art. 33a ust. 2 konstytucji po wejściu w życie art. 1 Konstytucji RP, ustanawiającego zasadę demokratycznego państwa prawnego. Zasada ta nakazuje uznawanie najwyższej mocy prawnej konstytucji w całym systemie prawa i kierowanie się nią w procesie wykładni m.in. tych postanowień, które dotyczą kontroli zgodności prawa z konstytucją.” (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 24 marca 1998r., U 22/97, OTK 1999/2/16).

Skutkiem natomiast realizacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 11 lutego 1992r. było uchwalenie ustawy z 6 marca 1997r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (Dz. U. z 2000r. Nr 23, poz. 294). W oparciu o jej przepisy wszystkim osobom uprawnionym wypłacane były, począwszy od 25 marca 2000r., jednorazowe rekompensaty pieniężne. Wypłata rekompensaty, zgodnie z art. 8 tej ustawy, stanowi zaspokojenie wszelkich roszczeń z tytułu utraty prawa do dodatków branżowych.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że od wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej nie jest możliwe nabycie prawa do dodatków branżowych oraz kontynuacja ich wypłaty. Ustawa ta miała istotny wpływ na system ubezpieczeń społecznych. Wprowadziła bowiem pojęcie okresów składkowych i częściowo uzależniła od nich wysokość świadczeń oraz ustanowiła jednakowe dla wszystkich ubezpieczonych zasady obliczania emerytur i rent przyznawanych po dacie jej wejścia w życie. Co istotnie, przepisy dotyczące braku prawa do dodatków branżowych nie zostały uchylone do 31 grudnia 1998r., a nowa ustawa emerytalna również ich nie przewiduje.

(-) Sędzia Grażyna Łazowska