Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2021 r. w Gliwicach

sprawy H. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania H. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 14 maja 2021 r. nr (...)

18 czerwca 2021 r. nr (...)

1.  umarza postępowanie w zakresie dotyczącym uwzględnienia okresu składkowego od 16 sierpnia 1994r. do 30 września 1997r. oraz okresu zasiłku chorobowego od 18 sierpnia 1997r. do 30 sierpnia 1997r.;

2.  oddala odwołanie w pozostałej części;

3.  odstępuje od obciążania ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego.

(-) sędzia Anna Capik-Pater

Sygn. akt VIII U 913/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 maja 2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał H. S. od 7 marca 2021r., prawo do emerytury i ustalił jej wysokość. Równocześnie w związku z kontynuacją pobierania renty z KRUS, organ rentowy zawiesił wypłatę emerytury do momentu zawieszenia wypłaty renty z KRUS. Na wysokość emerytury uwzględniono składki zaewidencjonowane na koncie ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji w kwocie 22.321,74 zł, zwaloryzowany kapitał początkowy w kwocie 523.413,72 zł, środki zaewidencjonowane na subkoncie z uwzględnieniem waloryzacji w kwocie 11.803,76 zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wysokości 203,60 miesięcy. W treści tej decyzji, ZUS wskazał, że na wysokość emerytury nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 16 sierpnia 1994r. do 30 września 1997r. z uwagi na złożenie w tym zakresie nieprawidłowego świadectwa pracy. ZUS wskazał nadto, że za okresy zatrudnienia od 19 sierpnia 1974r. do 8 czerwca 1975r., od
9 lipca 1975r. do 28 lutego 1976r., od 7 grudnia 1976r. do 14 lipca 1977r. i od 4 sierpnia 1977r. do 31 grudnia 1977r. przyjął minimalne wynagrodzenie, wobec niewykazania przez odwołującego dowodów zarobkowych za te okresy.

Kolejno decyzją z 18 czerwca 2021r. organ rentowy przeliczył odwołującemu wysokość emerytury. Równocześnie w związku z kontynuacją pobierania renty z KRUS, organ rentowy zawiesił wypłatę emerytury do momentu zawieszenia wypłaty renty z KRUS. Na wysokość emerytury uwzględniono składki zaewidencjonowane na koncie ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji w kwocie 33.760,39 zł, zwaloryzowany kapitał początkowy w kwocie 589.906,50 zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wysokości 203,60 miesięcy. W treści tej decyzji, ZUS wskazał, że na wysokość emerytury uwzględnił okres zatrudnienia od 16 sierpnia 1994r. do 30 września 1997r. oraz okres pobierania zasiłku chorobowego od 18 do 30 sierpnia 1997r. , w związku ze złożeniem prawidłowych dokumentów. ZUS wskazał nadto, że za okresy zatrudnienia od 19 sierpnia 1974r. do 8 czerwca 1975r., od 9 lipca 1975r. do 28 lutego 1976r., od 7 grudnia 1976r. do 14 lipca 1977r. i od 4 sierpnia 1977r. do 31 grudnia 1977r. przyjął minimalne wynagrodzenie, wobec niewykazania przez odwołującego dowodów zarobkowych za te okresy.

W odwołaniu od powyższych decyzji, po ostatecznym sprecyzowaniu w toku procesu, ubezpieczony domagał się ich zmiany poprzez zaliczenie na wysokość emerytury okresu nauki w szkole przyzakładowej Przedsiębiorstwa Budownictwa Rolniczego w B. od 1 września 1972r. do 31 lipca 1974r. W uzasadnieniu podkreślał, iż w okresie tym miał pobierał stypendium dla ucznia. W jego ocenie umowa o naukę zawodu jest zbędna w wypadku, gdy posiada świadectwo zdobycia zawodu, bowiem bezpośrednio po szkole został przyjęty do pracy w tym przedsiębiorstwie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W toku procesu wskazał, że odmówił ubezpieczonemu zaliczenia do okresów składkowych, na wysokość emerytury, spornego okresu nauki zawodu, z uwagi na to, iż nie przedłożył on umowy o naukę zawodu, zaś z przedłożonych dowodów nie wynika, że w tym okresie ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom społecznym oraz, że z tego tytułu za niego były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony H. S., ur. (...), jest uprawniony do renty przyznanej i wypłacanej przez KRUS.

W dniu 8 lutego 2021r. wystąpił z wnioskiem o rozpoznanie jego uprawnień do emerytury.

W oparciu o przedłożone przez odwołującego dokumenty, organ rentowy decyzją z 13 maja 2021r., ustalił odwołującemu wartość kapitału początkowego. W szczególności ZUS uwzględnił 20 lat i 4 miesiące okresów składkowych. Podstawa wymiaru została ustalona w oparciu o zarobki z 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu od stycznia 1978r. do grudnia 1987r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru (wwpw) wyniósł 102,60%.

Z kolei zaskarżoną decyzją z 14 maja 2021r., ZUS przyznał ubezpieczonemu od 7 marca 2021r., prawo do emerytury i ustalił jej wysokość. Do ustalenia wysokości emerytury organ rentowy przyjął kwotę składek zaewidencjonowanych na jego koncie
z uwzględnieniem waloryzacji w łącznej kwocie 22.321,74 zł, zwaloryzowany kapitał początkowy w kwocie 523.413,72 zł, środki zaewidencjonowane na subkoncie
z uwzględnieniem waloryzacji w kwocie 11.803,76 zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wysokości 203,60 miesięcy, co dało kwotę emerytury w wysokości 2.738,40 zł.

Wypłata emerytury została zawieszona wobec kontynuowania przez ubezpieczonego pobierania renty z KRUS.

Następnie organ rentowy po dodatkowych wyjaśnieniach odwołującego, decyzją
z 17 czerwca 2021r., ponownie ustalił odwołującemu wartość kapitału początkowego.
W szczególności ZUS uwzględnił 23 lata i 5 miesięcy okresów składkowych oraz 13 dni okresów nieskładkowych. Podstawa wymiaru została ustalona w oparciu o zarobki
z 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu od stycznia 1975r. do grudnia 1984r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru (wwpw) wyniósł 122,00%.

Z kolei drugą zaskarżoną decyzją z 18 czerwca 2021r., ZUS przeliczył ubezpieczonemu wysokość emerytury. Do ustalenia wysokości emerytury organ rentowy przyjął kwotę składek zaewidencjonowanych na jego koncie z uwzględnieniem waloryzacji w łącznej kwocie 33.760,39 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 589.906,50 zł, których suma po podzieleniu przez średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 203,60 miesięcy dała kwotę emerytury w wysokości 3.063,20 zł.

W toku procesu, ubezpieczony dołączył świadectwo ukończenia przez niego 31 sierpnia 1974, (...) Szkoły Zawodowej w zawodzie murarza. Dalej świadectwa pracy z Przedsiębiorstwa (...) z 1 lipca 1975r., w treści której wskazano, że odwołujący rozpoczął pracę u tego pracodawcy od 19 sierpnia 1974r., na stanowisku murarza. Przedłożył też zgłoszenie do Ochotniczego Hufca Pracy w B. przy Przedsiębiorstwie (...) z 22 grudnia 1972r., w treści którego zawarto zobowiązanie do podnoszenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych oraz wykonywania wskazanych przez pracodawcę czynności.

W oparciu o wyjaśnienia odwołującego Sąd ustalił, że nauka odbywała się w cyklach półrocznych, tj. w sezonie zimowym, tj. od końca listopada danego roku do końca marca kolejnego roku codziennie odbywała się nuka w szkole i w tym czasie nie było zajęć praktycznych. Natomiast w sezonie budowlanym, tj. od początku kwietnia do końca listopada odbywały się wyłącznie zajęcia praktyczne. Mianowicie uczniowie codziennie rano byli odbierani pod internatem i przewożeni samochodem na miejsce budowy. Tam pod nadzorem instruktora praktycznej nauki zawodu uczestniczyli w pracach murarskich, tynkarskich, tynkarskich. W trakcie każdej dniówki roboczej mieli zapewnione wyżywienie i na budowie otrzymywali drugie śniadanie, obiad i podwieczorek. Pozostałe posiłki spożywali w internacie. Niezależnie od powyższego odwołujący otrzymywał stypendium przez 12 miesięcy w roku, począwszy od 1 września 1972r., do końca nauki w tej szkole, w miesięcznej wysokości 75 zł w pierwszej klasie i 150 zł w drugiej klasie. Ubezpieczony nie był natomiast w stanie jednoznacznie określić, czy za okres ten posiadał podpisaną umowę z pracodawcą o pracę w celu przyuczenia zawodowego, czy też umowę o praktyczną naukę zawodu.

Strony nie zgłaszały dalszych wniosków dowodowych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: wyjaśnień odwołującego (k.57), przedłożonych przez niego kopii dokumentów (k.37-49), akt organu rentowego dołączonych do akt sprawy.

Sąd ocenił zgromadzony materiał dowodowy jako kompletny i wiarygodny, a przez to mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 1 z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018r. poz. 1270, ze zm.) za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową, za które to okresy została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Jako, że bezspornym było, iż ubezpieczony w spornym okresie nie był zatrudniony
w ramach stosunku pracy, w co najmniej połowie etatu, jego praktyczną naukę zawodu należy rozpatrywać w świetle przepisów normujących tą kwestię, a obowiązujących przed wejście w życie kodeksu pracy. Zgodnie bowiem z art. 6 ust.2 pkt 3 za okresy składkowe uważa się okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r.

Natomiast, jak stanowi art. 190 i 191 Kodeksu pracy młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.

W myśl § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 20 września 1974r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania, przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników zwanych w dalszym ciągu "młodocianymi", może odbywać się w zakładach pracy jako nauka zawodu, bądź przyuczenie do wykonywania określonej pracy.

Dalej zgodnie z § 1 pkt 1 powyższego rozporządzenia, zakład pracy jest obowiązany zawrzeć z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, która powinna określać:

1.  rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),

2.  czas trwania przygotowania zawodowego,

3.  sposób dokształcania teoretycznego młodocianego,

4.  wysokość wynagrodzenia.

Podobnie przewidywała obowiązująca w spornym okresie, tj. przed wejściem w życie Kodeksu Pracy, ustawa z dnia 2 lipca 1958r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. z 1958r. Nr 45, poz. 226), która pozwalała na zatrudnianie młodocianych tylko w celu:

1) nauki zawodu,

2) przyuczenia do określonej pracy,

3) odbycia wstępnego stażu pracy.

Powyższe znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie sądowym, m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26 lutego 1993r. (sygn. akt III AUr 45/93, OSA 1993/7/27), zgodnie z którym okresem składkowym, o którym mowa w art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z 17 października 1991r. o rewaloryzacji rent i emerytur, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) jest taki okres zatrudnienia młodocianego, w którym łączy on obowiązki wynikające z nauki zawodu ze statusem pracownika, a także w wyroku Sądu Najwyższego z 2 lutego 2000r. (sygn. akt II UKN 349/99, OSNP 2001/11/398), zgodnie z którym przy ustalaniu okresu składkowego na podstawie art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z 17 października 1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) należy badać spełnienie warunków określonych w przepisach o zatrudnieniu młodocianych, obowiązujących w okresie wskazanym przez zainteresowanego jako okres zatrudnienia.

Reasumując, okresy zatrudnienia młodocianych przed dniem 1 stycznia 1975 r. (tj. dniem wejścia w życie kodeksu pracy, w którym uregulowano kwestie zatrudniania młodocianych) mogą być traktowane jako okresy składkowe tylko w razie spełnienia warunków określonych w przytoczonych aktach prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 23 kwietnia 1999r., II UKN 593/98 (OSNAPiUS 2000, nr 12, poz. 485);

Wracając na grunt niniejszej sprawy należy podkreślić, iż zebrany materiał dowodowy wskazuje jednoznacznie, iż w spornym okresie odwołujący nie był pracownikiem Przedsiębiorstwa (...) w B., jak również nie miał zawartej z tym przedsiębiorstwem indywidualnej umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, nie otrzymywał też z tego tytułu wynagrodzenia za pracę. Za wynagrodzenie takie nie można niewątpliwie uznać otrzymywanego przez niego stypendium fundowanego. Ze złożonych przez ubezpieczonego wyjaśnień nie wynika bowiem, aby miało ono charakter wynagrodzenia za pracę. W szczególności jego otrzymywanie i wysokość zależne były, nie od ilości wykonanej pracy, bowiem było wypłacane zarówno za miesiące
w których odbywały się praktyki zawodowe, podobnie jak i w sezonie zimowym, kiedy to odbywały się wyłącznie zajęcia teoretyczne. W konsekwencji nie stanowiły ekwiwalentu za wykonaną pracę, co jest cechą konstytutywną wynagrodzenia za pracę.

Nadto z zeznań samego ubezpieczonego wynika, że nie jest on w stanie jednoznacznie określić, czy posiadał podpisaną z pracodawcą umowę o pracę przewidzianą dla pracownika młodocianego.

Z tego też względu, w ocenie Sądu, odbywanie przez odwołującego w spornym okresie praktyk zawodowych nie mogło być uznane za zatrudnienie młodocianego na obszarze Państwa Polskiego w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie drugim sentencji.

Sąd miał też na uwadze, że drugą z zaskarżonych decyzji wydaną w toku procesu, organ rentowy uwzględnił na wysokość świadczenia, niezaliczony w pierwszej zaskarżonej decyzji, okres zatrudnienia od 16 sierpnia 1994r. do 30 września 1997r. oraz okres pobierania zasiłku chorobowego od 18 do 30 sierpnia 1997r.

W związku z powyższym orzeczenie zawarte w punkcie pierwszym sentencji, oparto na mocy art. 355 § 1 k.p.c., w zw. z art. 477 ¹³ k.p.c.

O kosztach orzeczona na podstawie art. 102 k.p.c. w punkcie trzecim sentencji.
W szczególności Sąd miała na uwadze, że odwołujący częściowo, tj. w zakresie uwzględnienia jego roszczeń drugą z zaskarżonych decyzji, proces wygrał. Natomiast częściowo, tj. w zakresie roszczenia o zaliczenie okresu praktycznej nauki zawodu, proces przegrał. W konsekwencji Sąd uznał, że odwołujący mógł mieć uzasadnione przekonanie o słuszności swoich roszczeń.

(-) Sędzia Anna Capik – Pater