Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 2 lipca 2019 r. pozwem wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym wniósł o zasądzenie od pozwanego J. W. na swoją rzecz kwoty 13.586,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot i dat wskazanych w pozwie oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

Nakazem zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym z dnia 25.07.2019 r. wydanym przez Sąd Rejonowy w Lublinie Lublin Zachód w sprawie VI Nc-e (...) orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwany wniósł skutecznie sprzeciw domagając się oddalenia powództwa w całości. Na skutek wniesienia sprzeciwu sprawę przekazano zgodnie z właściwością tut. Sądowi.

W dniu 17 września 2020 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał postanowienie którym zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.

W dniu 13 października 2020 r. pozwany złożył zażalenie na powyższe postanowienie, domagając się jego uchylenia i odrzucenia pozwu.

Postanowieniem z dnia 5 marca 2021 r. Sąd podjął postępowanie w sprawie i odrzucił zażalenie pozwanego oraz wyznaczył termin rozprawy, na którym to na podstawie art. na podstawie art. 15 zzs ² pkt 2 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2 (Dz.U. 2020.875) skierował wydanie orzeczenia na posiedzenie niejawne i zobowiązał pełnomocnika powoda i pełnomocnika pozwanego do wyrażenia na piśmie swojego ostatecznego stanowiska w sprawie w nieprzekraczalnym terminie 7 dni.

Pełnomocnik pozwanego ponownie wniósł o odrzucenie pozwu.

Wyrokiem z dnia 23 lipca 2021r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9236, 66 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 lipca 2019r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2575, 16 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Swoje rozstrzygnięcie oparł Sąd Rejonowy na następujących ustaleniach i rozważaniach natury prawnej:

Powód w dniu 27 kwietnia 2017 r. zawarł z pozwanym umowę o nr ((...)) na kwotę 8.388,77 zł. Umowa oprócz kwoty pożyczki w wysokości 4.800 zł netto opiewała także na odsetki umowne w kwocie 470,57 zł, opłatę przygotowawczą w kwocie 40,00 zł, prowizję 2.028,74 zł, opłatę za pakiet elastyczny 869,46 zł, kwotę udostępnioną na inny rachunek w wysokości 180 zł Umowa została zawarta na 60 tygodni, raty opiewały na kwotę po 139,83 zł, a ostatnia wynosiła 139,39 zł. Z tytułu powyższej umowy pozwany dokonał łącznej wpłaty w wysokości 1.780 zł.

Powód w dniu 8 grudnia 2016 r. zawarł z pozwanym umowę o nr ((...)) na kwotę 3.915,65 zł. Umowa oprócz kwoty pożyczki w wysokości 2.400 zł netto opiewała także na odsetki umowne w kwocie 219,65 zł, opłatę przygotowawczą w kwocie 40,00 zł, prowizję 843,20 zł, opłatę za pakiet elastyczny 412,80 zł. Umowa została zawarta na 60 tygodni ,raty opiewały na kwotę po 65,27 z, a ostatnia wynosiła 64,72 zł. Z tytułu powyższej umowy pozwany dokonał łącznej wpłaty w wysokości 2.158 zł.

Powód w dniu 03 sierpnia 2016 r. zawarł z pozwanym umowę o nr ((...)) na kwotę 9.794,24 zł. Umowa oprócz kwoty pożyczki w wysokości 5.100 zł netto opiewała także na odsetki umowne w kwocie 920,24 zł, opłatę przygotowawczą w kwocie 40,00 zł, prowizję 2.040 zł, opłatę za pakiet elastyczny 1.694 zł. Umowa została zawarta na 104 tygodni, raty opiewały na kwotę po 94,18 zł, a ostatnia wynosiła 93,70 zł. Z tytułu powyższej umowy pozwany dokonał łącznej wpłaty w wysokości 4.574 zł.

Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2018 r. ogłoszona została upadłość pozwanego nieprowadzącego działalności gospodarczej. Następnie postanowieniem z dnia 25 lipca 2019 r. Sąd ustalił plan spłat wierzycieli upadłego , przy czym plan spłat ustalono na okres 36 miesięcy. W planie spłat nie został ujęty wierzyciel będący stroną powodową w niniejszej sprawie. Postanowienie w tym przedmiocie uprawomocniło się w dniu 28 września 2020 r.

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów w postaci umów podpisanych własnoręcznie przez pozwanego, których prawdziwości żadna ze stron nie zakwestionowała.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Na podstawie art. 491 ¹⁴ ust. 8 prawa upadłościowego wydanie postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie postępowania. Z tą też chwilą pozwany ponownie odzyskał uprawnienie do podejmowania samodzielnych działań w postępowaniu, wobec tego brak było podstaw do odrzucenia niniejszego pozwu, czego domagał się pozwany w zażaleniu na postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania, które to zażalenie zostało prawomocnie odrzucone.

Sąd Rejonowy wskazał, że dopiero, gdy pozwany zrealizuje w wyznaczonym terminie ustalony plan spłat i wykona obowiązki wynikające z jego realizacji, Sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli art. 491 ²¹ ust. 1 prawa upadłościowego.

Zgodnie z art. 491 ¹⁵ ust. 6 prawa upadłościowego w okresie wykonywania planu spłaty wierzytelności niedopuszczalne jest tylko wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ustaleniem planu spłaty wierzycieli z wyjątkiem wierzytelności wynikających ze zobowiązań, o których mowa art. 491 ²¹ ust. 2.

Sąd W przedmiocie oceny zasadności powództwa odwołał się do przepisu art. 720 k.c. wraz z przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Zgodnie z art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem. Z kolei w myśl art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2014 roku, poz. 1497 ze zm.) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności między innymi umowę pożyczki.

Wątpliwości Sądu budziła możliwość obciążenia pozwanego przez powódkę w związku z zawarciem umowy i jej wypowiedzeniem licznymi opłatami dodatkowymi poza kwotę udzielonej pożyczki i jej oprocentowania.

W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z przedsiębiorcą i konsumentem, oraz posłużeniem się wzorcami umownymi. Wobec tego należało ustalić, czy postanowienia umowy w całej rozciągłości są dla pozwanego wiążące. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenie stron w tym cenę lub wynagrodzenie jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Wskazał Sąd Rejonowy ,że ochrona konsumenta przed klauzulami niedozwolonymi w umowach i wzorcach umownych jest skuteczna ex lege i sąd może poddać badaniu umowę łączącą strony w tym przedmiocie także z urzędu. Zdaniem Sądu, przy umowie pożyczki, głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu, a ze strony pożyczkobiorcy, zwrot tych środków. Umowa pożyczki została przy tym ukształtowania w kodeksie cywilnym w taki sposób, że co do zasady może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy winno być wyraźnie określone w umowie. Zwyczajowo formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki, ewentualnie zapłata prowizji.

Ustawodawca, aby przeciwdziałać ocenianemu negatywnie w świetle zasad współżycia społecznego zjawisku lichwy oraz aby chronić interesy słabszych uczestników obrotu gospodarczego, jakimi zazwyczaj są konsumenci, wprowadził przy tym do kodeksu cywilnego instytucję odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 1 k.c.), których wysokość winna stanowić podstawowe odniesienie do oceny wysokości wynagrodzenia pożyczkodawcy ustalonego w umowie. Stopa tych odsetek, ustalana w odniesieniu do aktualnej stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, co odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz „cenę” pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji, nie pozwala podmiotom uprzywilejowanym, jakim zwykle w obrocie z konsumentami są pożyczkodawcy, na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy. Odsetki, obok prowizji za udzielenie pożyczki, stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez kredytobiorcę z jego środków finansowych. Trzeba też podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienie umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem, pozwalającego mu omijać przepisy dotyczące wysokość odsetek maksymalnych oraz niedopuszczalności kary umownej za niespełnienie świadczenia pieniężnego (art. art. 483 § 1 k.c.).

Sąd Rejonowy uznał ,że pozwany był zobowiązany spłacić kwotę kapitału jako udzielonej mu pożyczki z poszczególnych umów. Powód był uprawniony także do obciążenia strony pozwanej jako konsumenta kosztami manipulacyjnymi w tym opłatą przygotowawczą za udzielenie pożyczki. Przy obliczeniu kosztów pozaodsetkowych Sąd Rejonowy posiłkował się wzorem:

(...) ≤ (k x 25%) + (k x n/R x 30%)

w którym poszczególne symbole oznaczają:

(...) maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

To, że suma wszystkich pozaodsetkowych kosztów kredytu nie przekracza ograniczenia, jakie ustawodawca ustanowił w art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 993 z późn. zm.) nie oznacza, że nie można uznać wartości składnika pozaodsetkowych kosztów kredytu za wygórowaną w sposób nieuzasadniony.

Strona powodowa w umowach w rozpatrywanej sprawie, posługiwała się wzorcami umownymi, które muszą podlegać kontroli w toku rozpoznawania spraw spornych jako ogólne warunki umów lub wzory umów. Znaczenie kontroli wzorców umownych w umowach konsumenckich, w tym również w ramach kontroli z urzędu wielokrotnie potwierdzało orzecznictwo w tym m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19.04.2007 r. III CSK 27/07, liczne orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości UE ( (...)) oraz Sąd Okręgowy w Bydgoszczy chociażby w wyroku z dnia 14.11.2019 r. w sprawie II Ca 649/19.

Kontrola ta odnosi się zwłaszcza do respektowania postanowień art. 385 ¹ § 1 k.c. w umowach zawieranych z konsumentami z użyciem wzorców umownych.

Sąd Rejonowy odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r. II CSK 19/18, w którym uznano, że postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzgledniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby się racjonalnie spodziewać, że konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidulanych. Natomiast w celu ustalenia, czy dana klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy kierować się tym, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które w braku odmiennej umowy wynikałoby z przepisów prawa w tym mających charakter dyspozytywny.

Sąd Rejonowy wskazał ,że na pozaodsetkowe koszty kredytu może składać się wiele elementów, a więc opłaty, prowizje, podatki, marże i koszty usług dodatkowych, co wynika z art. 5 ust. 6 i 6a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 993 z późn. zm.). I tak koszty pozaodsetkowe naliczone w umowach nr (...) Sąd uznał za wygórowane i w związku z powyższym podlegały one weryfikacji Sądu. Co do zasady pożyczkobiorca winien zwrócić pożyczkodawcy kwotę główną zaciągniętej pożyczki oraz koszty udzielania pożyczki które w ocenie Sądu nie powinny przekroczyć 25% udzielonej pożyczki czyli odpowiednio 4.800 zł x 25% = 1.200 zł (umowa nr (...)) i 5.100 zł x 25 %= 1.275 zł (umowa nr (...)). Za zasadne przyjął także dochodzenie odsetek umownych. Wszystkie te koszty składają się na umowę która zawarta jest zgodnie z dobrymi obyczajami i poszanowaniem praw konsumenta.

Z kolei , zdaniem Sądu Rejonowego, w umowie stron postanowienia dotyczące pobierania przez powódkę w związku z zawarciem umowy i jej wykonaniem opłaty w postaci elastycznego planu spłat i dodatkową opłatą z tego tytułu, stanowią niedozwolone klauzule umowne. I tak zapisy dotyczące wysokości opłat z tego tytułu przy maksymalnych kosztach pozaodsetkowych, przy uwzględnieniu prowizji i opłaty przygotowawczej oraz odsetkach umownych stanowią de facto jawne obejście przepisów o odsetkach maksymalnych i stanowią dla pożyczkodawcy dodatkowe źródło zysku. Strona powodowa nie wykazała ponadto, by ich wysokość była efektem indywidulanych uzgodnień ze stroną pozwaną, a nie stosowanego przez nią wobec wszystkich klientów cennika. Biorąc przy tym pod uwagę wysokość tych kosztów w stosunku do kwoty udzielonej pożyczki, okresu na jaki została zawarta, trzeba je uznać za nadmierne, a ich zastrzeżenie w stosunkach z konsumentem jako nie dotyczące świadczeń głównych stron, a skoro tak, stanowiące niedozwoloną klauzulę umowną, gdyż kształtują one jego sytuację w sposób podobny do lichwy, co jest powszechnie przyjmowane za sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Poza tym wzorzec umowny w tym zakresie nie jest jasny. W umowie pożyczki załączonej do pozwu nie wskazano sposobu kalkulowania tej opłaty. Nieprecyzyjność zapisu, jego zrozumiałość w zakresie obliczenia w takiej a nie innej wysokości dla przeciętnego konsumenta nie powinna pozostawiać jakichkolwiek wątpliwości. Poza tym wysokość powinna odpowiadać wartości realizowanego w ramach niej świadczenia a nie być kształtowana w sposób całkowicie dowolny. Nie może być bowiem wątpliwości co do ekwiwalentności świadczeń. Sąd pragnie także zauważyć z całą stanowczością, że strona powodowa nie wykazała, czego de facto powyższe opłaty miałaby dotyczyć, ani też nie udowodniła w toku niniejszego postępowania, aby opłaty te były niezbędne oraz, że poniosła je w wysokości wskazanej w treści umowy . Regulacja ta mogła stanowić stanowić próbę ominięcia przepisów dotyczących odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 ¹, § 2 ² i § 2 ³ k.c.). Strona powodowa pozornie bowiem zrezygnowała z naliczania odsetek od kapitału i zamiast nich obciążyła pozwanego zawyżonymi, comiesięcznymi opłatami za czynności związane z bieżącą jej działalnością, które w znacznej mierze nie mogły zostać uznane za zasadne bądź rzeczywiście wykonane, w wysokości przekraczającej kwotę odpowiadającą wysokości odsetek maksymalnych wyliczonych od przekazanej pozwanemu kwoty pożyczki. Co więcej trudno uznać za zasadne przerzucanie na klientów kosztów prowadzenia działalności przez stronę powodową. Podmiot ten zajmuje się zawodowo udzielaniem pożyczek gotówkowych. Koszty których przedmiotem jest obsługa pożyczki związane są z ryzykiem prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie świadczenia usług finansowych i winny być wkalkulowane przez przedsiębiorcę w poczet kosztów bieżącej działalności, a konieczność ich ponoszenia zabezpieczona w inny sposób niż bezpośrednie obciążanie nimi pożyczkobiorców po dniu wymagalności należności.

Z powodów wskazanych powyżej, kwestionowane postanowienia umowy w części dotyczącej nałożenia przez powoda dodatkowych opłat uznać należało za nieważne w takiej części, w jakiej – w okolicznościach sprawy – zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 2 i 3 k.c.).

Sąd Rejonowy dodatkowo zwrócił uwagę na to ,że racji wielu spraw rozpoznawanych w tutejszym Sądzie z udziałem strony powodowej znana jest argumentacja ww. uzasadniająca zasadność pobierania przez niego dodatkowych opłat, której Sąd w składzie orzekającym nie podziela w żaden sposób , uznając ją za całkowicie chybioną i nie znajdującą prawnego uzasadnienia. Strona powodowa zdaje się zapominać, że nakładane przez nią opłaty są nadmiernie wygórowane i nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywiście ponoszonych przez kredytodawcę kosztach. Ponadto niedostatecznie precyzyjne określenie zasad, na podstawie których przedsiębiorca dokonuje naliczenia ww. opłaty – w jaki sposób ustala on jej wysokość.

W przedmiocie kosztu w wysokości 180 zł, który zapisany został w umowie oznaczonej numerem (...) jako kwota udostępniona na inny rachunek wskazany w dyspozycji klienta, to stanowiła ona de facto składkę ubezpieczeniową, co potwierdza wprost zapis wniosku o pożyczkę (vide k. 31) z którego wynika , że wskazana kwota zostanie przekazana przez pożyczkodawcę w imieniu klienta (pożyczkobiorcy) na rachunek bankowy agenta ubezpieczeniowego (...) S.A. w W. tytułem „pakietu medycznego”. Wbrew znanej Sądowi argumentacji strony powodowej, nie można uważać, że sposób ustalenia wysokości składki ubezpieczeniowej wskazuje na indywidualny charakter zapisu umowy. Zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. to na powodzie spoczywa obowiązek wykazania, że były to zapisy indywidualnie ustalone. Powód takiej okoliczności nie wykazał żadnymi dowodami. Posłużenie się wzorcem umownym i tylko wpisanie kwoty składki ubezpieczeniowej wynikającej z obliczenia jej odpowiednim algorytmem w relacji do wysokości pożyczki sensu stricto i innych świadczeń, samodzielnie nie świadczy jeszcze o indywidualnym charakterze ustaleń stron. Powódka ukryła przed pozwanym istotną treść stosunku prawnego łączącego ją z ubezpieczycielem. Taki działanie strony powodowej należało ocenić jako działanie sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interes pozwanego. Powódka nie może oczekiwać, że z samego faktu jaki mógł być znany pozwanemu, tj. wykonania przez powódkę pewnych czynności na rzecz ubezpieczyciela, powstaje po stronie pozwanego zobowiązanie wobec powódki zapłaty za te działania. Wymiar prowizji pożyczkodawcy określony na wysokość równą wysokości składki ubezpieczeniowej, jaka miała przekazać ubezpieczycielowi, nie może mieć zastosowania, jako określony zupełnie arbitralnie, wbrew ustawowemu wymogowi jasnego określenia kosztów z jakimi musi liczyć się pożyczkobiorca. Skoro powódka żąda wynagrodzenia za czynności przy umowie ubezpieczenia, to powinna wykazać treść jej stosunku prawnego z ubezpieczycielem. Podsumowując, w sprawie z niczego nie wynika obowiązek pozwanego zapłaty powódce wynagrodzenia za usługi świadczone przez nią ubezpieczycielowi. Ponadto nie można było również tracić z pola widzenia, że strona powodowa domagająca się zwrotu wzmiankowanej wyżej składki na ubezpieczenie, w żadnej sposób nie wykazała, że składkę ową pożyczkodawca uiściła na rzecz ubezpieczyciela, co rodziłoby po jej stronie roszczenie zwrotne względem pozwanego w tym zakresie. Skoro zatem strona powodowa nie tylko nie wykazała ale nawet nie starła się wykazać, że imieniem pozwanego pokryła składkę na ubezpieczenie, brak podstaw do domagania się jej zwrotu w niniejszym postępowaniu i z tej przyczyny.

Mając to na uwadze Sąd Rejonowy uznał ,że powód mógł domagać się z umowy nr (...) kwoty kapitału 4.800 zł, odsetek umownych w kwocie 470,57 zł, opłaty przygotowawczej w kwocie 40,00 zł, prowizji 1.200 zł stanowiącej 25% kwoty udzielonego kapitału czyli łącznie 6.510,57 zł z czego pozwany spłacił 1.780 zł zatem do zapłaty pozostała kwota 4.730,57 zł.

Z umowy o nr ((...)) powód mógł domagać się kwoty kapitału wysokości 2.400 zł, odsetek umownych w kwocie 219,65 zł, opłaty przygotowawczej w kwocie 40,00 zł, prowizji 843,20 zł czyli łącznie 3.902,85 zł z czego pozwany spłacił 2.158 zł, zatem do zapłaty pozostała kwota 1.744,85 zł.

Z umowy o nr ((...)) powód mógł domagać się kapitału 5.100 zł, odsetek umownych w kwocie 920,24 zł, opłaty przygotowawczej w kwocie 40,00 zł, prowizji 1.275 zł czyli łącznie 7.335,24 zł z czego pozwany spłacił 4.574 zł, zatem do zapłaty pozostała kwota 2.761,24 zł.

Łącznie zobowiązanie pozwanego wynosiło 9.236,66 zł i uwzględniało swym zakresem dokonane przez pozwanego wpłaty. Sąd zasądził zatem od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 9.236,66 zł wraz z odsetkami ustawowymi zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 § 1 k.c. a w pozostałym zakresie powództwo podlegało zaś oddaleniu jako niezasadne.

O kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów, wyrażoną w treści art. 100 k.p.c. (pkt III sentencji wyroku).

Apelację od wyroku wniósł pozwany, czyniąc zarzut nieważności postępowania poprzez naruszenie przez Sąd Rejonowy treści art. 379 k.p.c. w zw. z art. 144 ust.1 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe / Dz. U. 2020r., poz. 1228 jt/ w związku z art. 145 tej ustawy w zw. z art. 263 ustawy w zw. z art. 202 i 201 k.p.c. i w zw. z art. 199 k.p.c. poprzez procedowanie i wydanie w sprawie wyroku dotyczącego wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości pozwanego, podczas gdy pozew został wniesiony przez powoda po ogłoszeniu upadłości pozwanego , co implikuje twierdzenie, iż droga sądowa była w okolicznościach sprawy niedopuszczalna , zaś pozew powinien zostać odrzucony bądź przekazany sędziemu komisarzowi jako zgłoszenie wierzytelności.

Wskazując na powyższe pozwany domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania względnie odrzucenia pozwu względnie umorzenia postępowania , nadto zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu i postępowania apelacyjnego oraz rozpoznania sprawy na rozprawie.

Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu, wbrew bowiem zarzutowi podniesionemu w apelacji , nie doszło do nieważności w procedowaniu przed Sądem I instancji.

Wobec braku zarzutów z art. 233 k.p.c. Sąd Okręgowy zaznaczy tylko ,że ustalenia Sądu Rejonowego podziela, czyniąc je własnymi , zwłaszcza te, które wskazują na fakt udzielenia pozwanemu pożyczek, ogłoszenia przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 28 czerwca 2018r. w sprawie XV GU 125/18 upadłości konsumenckiej pozwanego jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej oraz prawomocnego postanowienia z dnia 25 lipca 2019r. w sprawie XV GUp 154/18 w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli upadłego .

W dacie wyrokowania przez Sąd Rejonowy/ 23 lipca 2021r. / jak i przez Sąd Okręgowy pozwany zatem , jako upadły jest w momencie / czasie/ wykonywania planu spłaty wierzycieli , co oznacza ,że wobec pozwanego zachodzą podstawy do wydania wyroku zasądzającego.

Tym samym absolutnie nie zachodzą , jak chce tego pozwany, podstawy czy to do odrzucenia pozwu, czy do przekazania sprawy Sędziemu komisarzowi. Nie budzi przy tym wątpliwości ,że powód swojej wierzytelności nie zgłosił w postępowaniu upadłościowym , nie został ujęty w planie spłaty wierzycieli.

Istotne dla udzielenia odpowiedzi na pytanie o możliwość wyrokowania są tu przepisy ustawy Prawo upadłościowe , regulujące upadłość konsumencką , zwłaszcza w zakresie zakończenia prawomocnego postępowania upadłościowego i wpływu na pozycję pozwanego w toczącym się procesie.

Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia przepisu art. 316 k.p.c., który stanowi ,że sąd wydaje wyrok , biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy /…/.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w B. w sprawie XVGU 125/18 postanowieniem z dnia 28 czerwca 2018r. ogłosił upadłość pozwanego/ dłużnika/ jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, wezwał wierzycieli upadłego , aby w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia o upadłości zgłosili swoje wierzytelności sędziemu- komisarzowi ,wyznaczył sędziego komisarza oraz syndyka masy upadłości/ punkty 1, 2 4 postanowienia k. 74 akt/. Następnie prawomocnym z dniem 28 września 2020 r. postanowieniem z dnia 25 lipca 2019r. w sprawie XV GUp 154/18 ustalił plan spłaty wierzycieli , wśród których powód nie został wymieniony/k. 103 akt / .

Zgodnie z przepisem art. 491[14] ust. 8 Prawa upadłościowego / dalej jako p.u./ wydanie postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie postępowania .

Rację ma Sąd Rejonowy , gdy wskazuje, powołując się na przepis art. 491 [15] ust. 6 p.u., że w okresie wykonywania planu wierzycieli niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ustaleniem planu spłaty wierzycieli, z wyjątkiem wierzytelności wynikających ze zobowiązań , o których mowa w art. 491[21] ust. 2 , m.in. tych , których istnienia dłużnik umyślnie nie ujawnił , jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Dla pozwanego, w postępowaniu upadłościowym upadłego dopiero po wykonaniu planu spłaty sąd wyda postanowienie o wykonaniu planu spłaty i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości , na co zresztą wprost wskazuje treść punktu II postanowienia z dnia 25 lipca 2019r. o ustaleniu planu spłaty. Wynika z niego, że po wykonaniu przez upadłego /tu pozwanego/ planu spłat zobowiązania upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości tj. przed dniem 28 czerwca 2018r. zostaną w pozostałej części umorzone.

Reasumując, skoro zgodnie z art. 491[14] ust. 8 p.u. , po ustaleniu planu spłaty wierzycieli mamy do czynienia z zakończeniem postępowania , Sąd Rejonowy zasadnie podjął zawieszone w dniu 17 września 2020r. w sprawie postępowanie, prawidłowo z udziałem pozwanego a nie Syndyka masy upadłości i odmówił odrzucenia pozwu. Pozwany bowiem w tej dacie miał legitymację bierną w sprawie.

Zwrócić bowiem należy uwagę na treść art. 144 ust. 1 i 2 p.u., a mianowicie ,że po ogłoszeniu upadłości postępowanie sądowe/…/ może być wszczęte i prowadzone wyłącznie przeciwko syndykowi; syndyk prowadzi wówczas postepowanie na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. W sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego/ tak w art. 160 ust.1 p.u./.

Wobec tego , gdy proces dotyczy masy upadłości, to oczywiście syndyk jest stroną procesu, nie upadły, co więcej podstawienie syndyka , który staje się strona procesu w znaczeniu formalnym ma charakter bezwzględny.

Skoro jednak po prawomocnym ustaleniu planu spłaty mamy do czynienia z zakończeniem postępowania, to pozwany „odzyskał „ legitymację bierną, a podjęcie postępowania nastąpiło już z jego udziałem . Wynika to też z pisma Syndyka Masy upadłości z dnia 6 października 2020r./ data wpływu/, który wskazał na zakończenie postępowania / k. 86 akt/.

Skoro podjęcie postępowania nastąpiło już z udziałem pozwanego, to przesądzić należy możliwość wydania wyroku tak przez Sąd Rejonowy jaki i Okręgowy , przy czym , co oczywiste, w dacie wykonywania przez pozwanego planu spłaty powód nie może wszcząć wobec pozwanego postępowania egzekucyjnego wobec jednoznacznej treści przywołanego już przepisu art. 491[15] ust.6 p.u.

Nie ma zatem racji pozwany , podnosząc w apelacji ,że rzeczą Sądu Rejonowego było odrzucenie pozwu, bowiem został on wniesiony przeciwko upadłemu po ogłoszeniu upadłości. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 stycznia 2017r. w sprawie IV CZ95/16, Lex nr 2241399 wskazał, że pogląd o odrzuceniu pozwu przeciwko upadłemu wniesiony po ogłoszeniu upadłości jest nie do zaakceptowania ; taki pozew winien być przekazany sędziemu komisarzowi .

W rozpoznawanej sprawie powód nie zgłosił swojej wierzytelności , Sąd Rejonowy powziął wiedzę o ogłoszeniu upadłości ze sprzeciwu i niezwłocznie zawiesił postępowanie , a podjął z udziałem pozwanego , wobec czego taki sposób procedowania jako prawidłowy należy zaakceptować.

Nie może być zatem mowy i o nieważności postępowania , jak chciał tego pozwany.

Zgodnie z przepisem art. 491[21]ust.1 p.u., po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty. Zresztą treść tego przepisu znalazła odzwierciedlenie w punkcie II postanowienia o ustaleniu plany spłaty.

Oznacza to, że o ile pozwany / upadły/ w całości wykona plan spłaty, zobowiązania wobec pozwanego, w ty, wynikające z wyroku Sądu Rejonowego , zostaną umorzone , a decyzje w tym zakresie podejmie sąd gospodarczy -upadłościowy.

Wobec tego , na obecnym etapie postepowania powód mógł uzyskać tytuł egzekucyjny , ale nie będzie mógł wszcząć w okresie wykonywania planu spłaty egzekucji , ani tym bardziej po umorzeniu zobowiązań.

Oczywiście, jeżeli zaistnieje sytuacja , o której mowa w art. 491[20] ust. 1 i 2 p.u. , a mianowicie niewykonywania przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli , sąd z urzędu albo na wniosek wierzyciela , po wysłuchaniu upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty wierzycieli, uchyla plan spłaty, chyba że zaistnieje sytuacja opisana a ust. 1 . Zgodnie zaś z ust. 4 przywołanego przepisu , w razie uchylenia planu spłaty wierzycieli zobowiązania upadłego nie podlegają umorzeniu. A zatem wtedy powód, mimo nie zgłoszenia swojej wierzytelności będzie mógł prowadzić egzekucję po uzyskaniu klauzuli wykonalności .

W konsekwencji Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną , zaś o kosztach postepowania apelacyjnego orzekł na mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108§1 k.p.c. w zw. §2 pkt 4 w zw. z §10 ust.1 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych/ Dz. U. z 2018r., poz.265/.

SSO Irena Dobosiewicz

-