Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 31 marca 2020 roku, wydanym w sprawie z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. z udziałem M. D. (1), M. D. (2), Skarbu Państwa Prezydenta Miasta Ł., Gminy M. Ł., Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi oddalił wniosek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. o zasiedzenie służebności.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

M. D. (1) jest właścicielem nieruchomości położonej w Ł., składającej się z działki nr (...), obręb ewidencyjny W-39, położonej przy ulicy (...) oraz z działki nr (...), obręb ewidencyjny W-39, położonej przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

M. D. (2) jest właścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), działka nr (...), obręb ewidencyjny W-39, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Przez przedmiotowe nieruchomości przebiega magistrala wodociągowa (...) o średnicy 800 mm, nr inwent: (...), nr inwent. (...). Przebieg wodociągu obrazuje mapa sporządzona przez geodetę uprawnionego mgr inż. K. C..

Pasy służebności gruntowych dla magistrali wodociągowej o średnicy 800 mm oznaczone zostały na mapie do ustalenia służebności gruntowej dla działki ewidencyjnej (...) jako SG1 o powierzchni 0,0624 ha, dla działki ewidencyjnej (...) jako SG2 o powierzchni 0,0672 ha i dla działki ewidencyjnej (...) jako SG3 o powierzchni 0,2282 ha.

Wyżej opisane działki wchodziły w skład nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) (poprzednio wieś N. gm. A.), stanowiącej własność J. i M. D. (3) na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej.

Decyzją nr (...) z dnia 29 kwietnia 1986 r. udzielono (...) Oczyszczalni (...)-Ł. pozwolenia na budowę inwestycji, obejmującą budowę magistrali wodociągowej (...) na odcinku od ul. (...) do włączenia do magistrali wodociągowej R.-M. położonej w Ł..

Zgodnie z porozumieniem z dnia 22 marca 1985 r. J. i M. D. (3) oświadczyli, że zezwalają a budowę magistrali wodociągowej (...) na należącym do nich gruncie położonym we wsi N. gm. A. pod warunkiem, że za szkody jakie mogą powstać na nieruchomości spowodowane prowadzeniem w/w robót otrzymają odszkodowanie. (...) Oczyszczalni (...)-Ł. w Ł. oświadczyła, że zobowiązuje się pokryć szkody, jakie mogą powstać w przewidzianym pasie robót w terminie 30 dni od zakończenia robót i ustalenia szkód. (...) zastrzegło sobie prawo do swobodnego dostępu do urządzeń zainstalowanych na przedmiotowym gruncie w celu ich konserwacji, zobowiązują się jednocześnie do pokrywania szkód wynikających z tego tytułu.

Na mocy porozumienia zawartego w dniu 29 października 1985 r., J. i M. D. (3) wyrazili zgodę na zajęcie przez (...) Oczyszczalni (...)-Ł. części nieruchomości położonej w gm. A. przy ul. (...) pod budowę magistrali wodociągowej (...).

Na mocy porozumienia, zawartego w dniu 14 sierpnia 1986 r., (...) Oczyszczalni (...)-Ł. zobowiązała się wypłacić J. i M. D. (3) kwotę 44.538 zł tytułem odszkodowania za zniszczone naniesienia roślinne w związku z budową magistrali wodociągowej (...). J. i M. D. (3) oświadczyli, iż wyrażają zgodę na proponowane odszkodowanie i nie będą rościć dalszych pretensji z tytułu zaistniałych szkód objętych porozumieniem.

W dniu 14 sierpnia 1987 r. przyjęto do eksploatacji magistralę wodociągową (...). Zgodnie z protokołem odbioru, inwestycja została wykonana w czasie od dnia 15.04.1985 r. do dnia 30.07.1987 r. zgodnie z zapisami w dzienniku budowy.

Zgodnie z porozumieniem z dnia 28 września 1987 r. Przedsiębiorstwo (...) zobowiązało się do zapłaty J. i M. D. (3) kwoty 550.395 zł tytułem odszkodowania za zniszczone naniesienia roślinne, rekultywację gruntu, donoszenie wody, niemożność użytkowania gruntu w związku z budową magistrali wodociągowej. J. i M. D. (3) wyrazili zgodę na proponowane odszkodowanie i oświadczyli, ze po otrzymaniu ww. kwoty nie będą rościli dalszych pretensji z tytułu zaistniałych szkód objętych porozumieniem.

(...) sp. z o.o. zobowiązany jest do konserwacji wodociągu co najmniej raz w roku. W 2010 r. zakończyły się prace związane z modernizacją rurociągu ze środków unijnych. Prace nie były wykonywane na nieruchomościach należących do uczestników.

Na znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości objętych wnioskiem działkach nr (...) w obrębie W-39 usytuowane są widoczne naziemne elementy urządzenia przesyłowego – włazy do komór z zasuwami, natomiast na przedmiotowych nieruchomościach nie znajdują się widoczne elementy urządzenia przesyłowego.

Zarządzeniem Prezydium Rady Narodowej Miasta Ł. z dnia 30 grudnia 1955 r. w sprawie połączenia przedsiębiorstw państwowych pod nazwą „ Przedsiębiorstwo (...) w budowie” i „Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Ł.”, oba wyżej wymienione przedsiębiorstwa państwowe uległy połączeniu z dniem 1 stycznia 1956 r. w ten sposób, że przedsiębiorstwo pod nazwą „ Przedsiębiorstwo (...) w budowie” przejęło zadania i majątek przedsiębiorstwa po nazwą „Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Ł.”. Przejścia majątku miało nastąpić w sposób ustalony Zarządzeniem Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego z dnia 27 stycznia 1951 r. w sprawie łączenia przedsiębiorstw państwowych. Połączone przedsiębiorstwo prowadzone było pod nazwą „ Przedsiębiorstwo (...) w rozbudowie”.

W skład składników majątkowych Przedsiębiorstwa (...) wg stanu na dzień 30 czerwca 1990 r. należała również przedmiotowa magistrala wodociągowa, przebiegająca przez nieruchomości objęte wnioskiem.

Uchwałą Nr XXVII/247/91 Rady Miejskiej w Ł. z dnia 27 listopada 1991 roku w sprawie utworzenia zakładu budżetowego Zakład (...) utworzono zakład budżetowy pod ww. nazwą.

Na mocy uchwały Rady Miejskiej w Ł. Nr XXVII/246/91 z dnia 27 listopada 1991 roku w sprawie (...) Przedsiębiorstwa (...) w celu utworzenia zakładu budżetowego Zakład (...) zlikwidowano Przedsiębiorstwo (...). Majątek nieruchomy i ruchomy (...) stał się majątkiem Gminy Ł., a zarząd tym majątkiem po zlikwidowanym (...) powierzono Zakładowi (...).

Na podstawie uchwały nr L/1084/2000 Rady Miejskiej w Ł. z dnia 6 grudnia 2000 r. w sprawie likwidacji zakładu budżetowego Zakład (...) w celu przekształcenia w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą Zakład (...) doszło do likwidacji ww. zakładu budżetowego w celu utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialności pod nazwą Zakład (...). Wszystkie udziały w kapitale zakładowym Spółki objęła Gmina M. Ł.. Składniki mienia zakładu budżetowego stały się majątkiem Spółki.

Na mocy aktu notarialnego z dnia 28 listopada 2006 r. (...) Spółka (...) otrzymała od Gminy M. Ł. w drodze aportu własność środków trwałych – infrastruktury wodociągowo – kanalizacyjnej na terenie miasta Ł., w skład których wchodzi także magistrala wodociągowa o średnicy 800 mm, przebiegająca przez nieruchomości stanowiące obecnie własności M. D. (1) i M. D. (2).

Sąd Rejonowy podniósł, że stan faktyczny sprawy niniejszej jest w zasadzie bezsporny i ustalony został w przeważającej części na podstawie dokumentów, co do których prawdziwości Sąd nie powziął wątpliwości. Spór występujący w sprawie ma charakter prawny i dotyczył spełnienia przesłanek zasiedzenia służebności przesyłu.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał wniosek za niezasadny.

Podstawę prawną dochodzonego roszczenia stanowi przepis art. 305 ² § 2 k.c., zgodnie, z którym jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Uprawnienie właściciela nieruchomości jest korelatem uprawnienia przedsiębiorcy (art. 305 ² § 1 k.c.). Z wnioskiem o ustanowienie służebności może zatem wystąpić zarówno przedsiębiorca (gdy właściciel odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności), jak i właściciel nieruchomości (w razie odmowy przedsiębiorcy).

Choć przed wejściem w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r. przepisów art. 305 ¹ - 3054 k.c. o służebności przesyłu, dodanych przez ustawę z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), przepisy nie przewidywały wprost tego rodzaju służebności, będącej przedmiotem rozpoznawanej sprawy i w literaturze istniał spór co do możliwości nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie - w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmowano, stosując w drodze analogii art. 145 k.c., możliwość ustanowienia służebności przesyłu, a także dopuszczalność nabycia jej w drodze zasiedzenia (por. między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1965 r. III CO 34/65, OSNCP 1966/7-8/109, z dnia 30 sierpnia 1991 r. III CZP 73/91, OSNCP 1992/4/53, z dnia 17 stycznia 2003 r. III CZP 79/02, OSNC 2003/11/142, z dnia 8 września 2006 r. II CSK 112/06, nie publ. i z dnia 4 października 2006 r. II CSK 119/06, nie publ.). Zastosowanie analogii wiąże się bowiem ze stwierdzeniem luki w prawie. Ta zaś ma miejsce wówczas, gdy pewne stany faktyczne i stosunki społeczne, rozpoznawane przez sąd, mimo że nie są prawnie indyferentne, nie zostały uregulowane przez ustawodawcę, choć wykazują znaczne podobieństwo do sytuacji, które zostały objęte regulacją prawną. W takim wypadku sąd winien do pominiętych przez prawo stanów, zastosować przepisy najbardziej odpowiadające im w swojej treści, szczególnie w wymiarze celowościowym. Takie rozwiązanie umożliwia realizację konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa oraz słusznościowej reguły prawa rzymskiego wyrażonej w formule ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio (gdziekolwiek cel ustawy jest ten sam, dyspozycja powinna być również taka sama). Ostatecznie potwierdzone to zostało w uchwale z dnia 7 października 2008 r. III CZP 98/08 (nie publ.), w której Sąd Najwyższy stwierdził, że także przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu w art. 3051 - 3054 k.c. dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu oraz wskazał, że nabycie takie następuje przez przedsiębiorcę, a nie właściciela nieruchomości władnącej, która to kategoria prawna przy instytucji służebności przesyłu w ogóle nie występuje.

Istota służebności wynika z treści art. 285 § 1 k.c. Stanowi on, że nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

Przesłankami zasiedzenia służebności na podstawie art. 292 w związku z art. 172 k.c. są: posiadanie samoistne trwałego i widocznego urządzenia, służącego do wykonywania służebności, nieprzerwane posiadanie trwające przez czas potrzebny do zasiedzenia, który to czas jest zależny od dobrej lub złej wiary posiadacza i wynosi albo 10 lub 20 lat, albo 20 lub 30 lat, zależnie od stanu prawnego w chwili zasiedzenia.

Posiadania prowadzącego do nabycia służebności przesyłu w drodze zasiedzenia nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie prawa własności. Ma ono bowiem, zgodnie z treścią art. 292 k.c., polegać na korzystaniu. (...) z urządzenia, w rozumieniu wskazanego przepisu, ma odpowiadać treści służebności pod względem gospodarczym.
Za korzystanie uważa się wykonywanie takich aktów władztwa w stosunku
do nieruchomości, które normalnie wykonuje osoba uprawniona z tytułu służebności. Musi ono wykazywać cechy inne niż posiadanie samoistne prowadzące do zasiedzenia własności. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi zatem o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, zaś władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się, w myśl art. 336 k.c., jako posiadanie zależne.

W ocenie Sądu Rejonowego najistotniejszą okolicznością, przesądzającą o rozstrzygnięciu niniejszej sprawy jest fakt zawarcia w dniu 29 października 1985 roku porozumienia, mocą którego, na podstawie art. 75, 77, 79 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości małżonkowie J. i M. D. (3) wyrazili zgodę na zajęcie części należącej do nich nieruchomości pod budowę magistrali wodociągowej „J.-4”, w zamian za co otrzymali odszkodowanie.

Ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99), która weszła w życie w dniu 1 sierpnia 1985 roku, w pierwotnym brzmieniu w art. 75 stanowiła, iż zakładanie i przeprowadzanie na nieruchomościach, zgodnie z decyzją o lokalizacji inwestycji, ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń technicznych łączności i sygnalizacji, a także innych podziemnych lub nadziemnych urządzeń technicznych niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, wymagało zezwolenia terenowego organu administracji państwowej. (1) Jednostkom i osobom zobowiązanym do wykonywania czynności związanych z eksploatacją i konserwacją przewodów i urządzeń przysługiwało prawo wstępu na nieruchomości oraz dostępu do tych przewodów i urządzeń (2). Jeżeli założenie i przeprowadzenie przewodów i urządzeń uniemożliwiało dalsze racjonalne korzystanie z nieruchomości przez właściciela na cele dotychczasowe, nieruchomość podlegała wywłaszczeniu w trybie i na zasadach przewidzianych w ustawie (3).

Zgodnie z art. 76 terenowy organ administracji państwowej mógł zezwolić państwowej jednostce organizacyjnej na czasowe zajęcie nieruchomości w celu odpłatnego wydobywania na tej nieruchomości materiałów (np. kamieni, żwiru i piasku), niezbędnych do budowy i konserwacji dróg lądowych i wodnych oraz na cele obrony Państwa.

Jednocześnie art. 79 stanowił, iż zezwolenia, o których mowa w art. 75 ust. 1, art. 76 ust. 1, art. 77 ust. 1 i art. 78, mogły być udzielone tylko wówczas, gdy właściciel nie wyrażał zgody na działanie określone w tych przepisach.

Na podstawie art. 80 właścicielowi nieruchomości przysługiwało od jednostki, której udostępniono nieruchomość, odszkodowanie za straty wyrządzone na skutek jej zajęcia i działań określonych w art. 71, 75 ust. 1, art. 76 ust. 1, art. 77 ust. 1 i art. 78.

Najistotniejszym było zatem ustalenie charakteru stosunku prawnego ukształtowanego na podstawie art. 79 w zw. z art. 75 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.

Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, że poprzedni właściciele nieruchomości, J. i M. D. (3) nie sprzeciwiali się posadowieniu na gruncie linii przesyłowej, otrzymali odszkodowanie za trwałe wykorzystanie gruntu pod urządzenia przesyłowe, do chwili obecnej nikt nie żądał ich usunięcia, a osoby wykonujące przeglądy nigdy nie spotkały się ze sprzeciwem lub jakimkolwiek utrudnieniem dostępu do urządzeń przesyłowych ze strony kolejnych właścicieli.

Uznać zatem należy, że między poprzednikami wnioskodawcy i ówczesnymi właścicielami nieruchomości doszło do zawarcia umowy obligacyjnej w zgodzie z art. 79 w zw. z art. 75 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99 z późn. zm.).

Wyrażenie przez właściciela zgody wskutek starań przedsiębiorcy, a następnie znoszenie przez właściciela podjęcia prac na gruncie uznać należy za dostateczny wyraz woli zawarcia umowy zobowiązującej i nawiązania w ten sposób stosunku obligacyjnego zbliżonego do wynikającego z umowy użyczenia (por. postanowienie SN z 9 grudnia 2014 r., III CSK 348/13).

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury możliwość nabycia służebności przez zasiedzenie jest wykluczona w razie uzyskania zezwolenia, przewidzianego w art. 75 u.g.g. (zob. uchwała SN z 8 kwietnia 2014 r., III CZP 87/13).

Na tle przepisów o gospodarce nieruchomościami został również sformułowany pogląd, iż wyrażenie przez właściciela nieruchomości wobec organu administracyjnego zgody na korzystanie z niej przez przedsiębiorcę przesyłowego w zakresie, który na gruncie kodeksu cywilnego odpowiada treści obecnej służebności przesyłu, i zapłacenie właścicielowi odpowiedniego odszkodowania, tworzy między przedsiębiorcą przesyłowym i właścicielem nieruchomości stosunek prawny odpowiadający takiemu, jaki powstaje wskutek ustanowienia służebności przesyłu według art. 305.1 k.c. (zob. postanowienie SN z 5 maja 2016 r., III CSK 328/15). W świetle tego stanowiska wyrażenie zgody w ściśle określonych ramach prawnych: w sytuacji skonkretyzowanej w art. 79 u.g.g. oraz na działania sprecyzowane w art. 75 ust. 1 u.g.g., powodowało uzyskanie przez przedsiębiorcę tytułu do trwałego wkroczenia w sferę uprawnień właściciela nieruchomości przez umieszczenie na jego gruncie infrastruktury przesyłowej. Zgoda taka nie prowadziła natomiast do powstania obligacji realnej, ponieważ do wywołania tego skutku konieczne byłoby istnienie odpowiedniej podstawy prawnej, której w analizowanym przypadku brak (zob. wyrok SN z 13 stycznia 2011 r., II CSK 85/10 oraz uchwała SN z 9 grudnia 2011 r., III CZP 78/11).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego konsekwentnie wskazywano, że tak długo, jak poprzednicy prawni wnioskodawcy i sam wnioskodawca korzystali z przedmiotowej nieruchomości w oparciu o istniejący tytuł prawny – niezależnie od tego czy czysto obligacyjny czy wywołujący konsekwencje dalej idące (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 r., III CZP 87/13, OSNC 2014, nr 7 - 8, poz. 68, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 86/16, OSNC 2017, nr 9, poz. 98 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2014 r., III CSK 348/13, nie publ. i z dnia 5 października 2016 r., III CSK 328/15, nie publ.) - tak długo nie wykonywali przeciwko właścicielowi posiadania mogącego prowadzić do zasiedzenia służebności (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2014 r., III CSK 348/13, nie publ. oraz z dnia 28 stycznia 2015 r., II CSK 75/14, nie publ.; por. też uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 86/16 i z dnia 8 kwietnia 2014 r., III CZP 87/13). Inaczej mogło by być tylko wtedy, gdy umowa ta była nieważna (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 86/16), czego jednakże żadna ze stron nie podnosiła.

Według Sądu Rejonowego w tym stanie rzeczy nie można uznać, że działania, które poprzednik prawny wnioskodawcy podejmował na nieruchomości, prowadziły do zasiedzenia służebności gruntowej. Posiadanie poprzednika prawnego wnioskodawcy było oparte na podstawie obligacyjnej, wobec czego nie istniał po jego stronie animus właściwy dla posiadania służebności w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu. Nie jest możliwe jednoczesne cechowanie się czynnikiem psychicznym charakterystycznym dla osoby wykonującej uprawnienia wynikające z zobowiązania oraz dla posiadacza gruntu w zakresie służebności, dążącego do nabycia prawa wskutek zasiedzenia. W pierwszym z tych przypadków zachowania przedsiębiorcy stanowią przejaw realizacji przysługujących już uprawnień o charakterze obligacyjnym, co w sposób oczywisty nie odpowiada elementowi wolicjonalnemu podmiotu in statu usucapiendi. Osoba wykonująca swoje uprawnienia i obowiązki ze stosunku najmu, użyczenia czy innej zbliżonej umowy, tworzącej po jej stronie tytuł do korzystania z cudzego gruntu nie może - w związku z działaniami podjętymi w wykonaniu tej umowy i ze względu na nie - nabyć przez zasiedzenie służebności gruntowej (por. postanowienia SN z 9 grudnia 2014 r., III CSK 348/13, i z 22 stycznia 2015 r., III CSK 104/14).

Tym samym nie została spełniona przesłanka niezbędna do wywołania skutku zasiedzenia.

Wnioskodawczyni w swej apelacji zaskarżyła postanowienie w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie wniosku, oraz zarzuciła zaskarżonemu postanowieniu naruszenie prawa materialnego - art. 352 § 1 k.c. poprzez uznanie, że poprzednicy prawni wnioskodawczym a następnie wnioskodawczyni w okresie od dnia wybudowania urządzenia przesyłowego do dnia zamknięcia rozprawy nie posiadali służebności na nieruchomości uczestników ad. 1- 2 prowadzącego do zasiedzenia służebności przesyłu.

W odpowiedzi na apelację uczestnicy M. D. (1) i M. D. (2) wnieśli o oddalenie apelacji, ewentualnie w przypadku uwzględnienia apelacji o nieobciążanie uczestników kosztami postępowania zarówno I jak i II instancji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Przyjmując bezsporne w istocie ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji za swoje, Sąd Okręgowy podziela także ocenę prawną tego stanu faktycznego oraz wyciągnięte z tej oceny wnioski, co zwalnia z konieczności ponownego przytaczania szeregu powołanych już wcześniej trafnych argumentów.

Wnioskodawczyni przysługuje trwały tytuł prawny do utrzymywania na nieruchomości urządzenia przesyłowego, choć jest to tytuł innego rodzaju niż służebność gruntowa (czy też zbliżona do niej funkcją służebność przesyłu).

Zarzut naruszenia art. 352 § 1 k.c., jest całkowicie chybiony, a przepis ten nie ma zastosowania w niniejszej sprawie. Niezasadnie również powołuje się apelująca na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2019 r. (sygn. akt III CZP 110/18). Co prawda zawarcie umowy między poprzednikami prawnymi wnioskodawczyni i uczestników odbyło się bez formy aktu notarialnego, jednakże charakter tego stosunku prawnego ukształtowany został na podstawie art. 79 w zw. z art. 75 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99 z późn. zm.). Korzystanie przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni z nieruchomości uczestników w oparciu o istniejący tytuł prawny nie mogło prowadzić do zasiedzenia służebności, z uwagi na brak po ich stronie animus właściwego dla posiadania służebności w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu.

Należy wskazać, że korzystanie z cudzej nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe, w celu posadowienia i korzystania z urządzeń przesyłowych, może odbywać się na dwa sposoby: poprzez ustanowienie służebności przesyłu albo uzyskanie przez przedsiębiorcę od organu administracyjnego na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami - decyzji na odpowiednie

korzystanie z cudzej nieruchomości w celu wykonywania jego zadań, za odszkodowaniem należnym właścicielowi. Służebność może także zostać ustanowiona drogą umowy notarialnej zawartej między właścicielem nieruchomości obciążonej a przedsiębiorstwem przesyłowym. Uprawnienia przedsiębiorcy przesyłowego do korzystania z cudzej nieruchomości mogą również wyniknąć z zasiedzenia służebności.

Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w postanowieniu z dnia 5 października 2016 roku o sygn. akt III CSK 328/15 (Legalis Numer 1533425), zgodnie z którym, w razie otrzymania przez przedsiębiorcę - obecnie nazywanego przesyłowym - na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami decyzji administracyjnej, przyznającej prawo wstępu i korzystania z cudzej nieruchomości, na której są posadowione urządzenia przesyłowe, nie jest już potrzebne występowanie o ustanowienie służebności przesyłu, a nawet nie ma tytułu do ustanawiania wówczas takiej służebności, ponieważ przedsiębiorca ma w postaci decyzji uprawnienie do korzystania z cudzej własności w takim samym zakresie, w jakim nastąpiłoby to na podstawie służebności (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 107/13, OSNC 2015, nr 3, poz. 29). Z kolei decyzja administracyjna nie jest potrzebna, jeżeli właściciel nieruchomości wyrazi zgodę na odpłatne lub nieodpłatne korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego i zostaje zawarta między nim a właścicielem swoista umowa, podobna do użyczenia lub umowy najmu (post. Sądu Najwyższego z 9 grudnia2011 r., III CZP 78/11). W przypadku ustanowienia służebności przesyłu poprzez zawarcie umowy lub przez wydanie orzeczenia sądowego należy określić wynagrodzenie (art. 385 ² k.c.), natomiast w wypadku decyzji administracyjnej, poprzedzonej zgodą właścicieli nieruchomości lub bez tej zgody, powinno zostać wypłacone odszkodowanie, określone również na drodze administracyjnej.

W niniejszej sprawie wykazane zostało określenie prawa do korzystania z nieruchomości przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni. Jak trafnie wskazał Sąd I instancji najistotniejszą okolicznością jest fakt zawarcia w dniu 29 października 1985 roku porozumienia, mocą którego, na podstawie art. 75, 77, 79 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości małżonkowie J. i M. D. (3) wyrazili zgodę na zajęcie części należącej do nich nieruchomości pod budowę magistrali wodociągowej „J.-4”, w zamian za co otrzymali odszkodowanie, które to porozumienie reguluje również wzajemne zobowiązania właścicieli nieruchomości i drugiej strony porozumienia. W sprawie bezspornym było przy tym, że poprzedni właściciele nieruchomości, J. i M. D. (3) nie sprzeciwiali się posadowieniu na gruncie linii przesyłowej, otrzymali odszkodowanie za trwałe wykorzystanie gruntu pod urządzenia przesyłowe, nikt nigdy nie żądał ich usunięcia, zaś pracownicy wnioskodawczyni wykonujący przeglądy nigdy nie spotkali się ze sprzeciwem lub jakimkolwiek utrudnieniem dostępu do przedmiotowych urządzeń przesyłowych ze strony kolejnych właścicieli.

Uznać zatem należy, że między poprzednikami wnioskodawcy i ówczesnymi właścicielami nieruchomości doszło do zawarcia umowy obligacyjnej w zgodzie z art. 79 w zw. z art. 75 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99 z późn. zm.). Zatem w okolicznościach rozpoznawanej sprawy ustanowienie służebności przesyłu okazało się zbędne, gdyż wnioskodawczyni ma w posiadanej decyzji administracyjnej podstawę do wejścia i korzystania z nieruchomości uczestników w takim zakresie, w jakim to wynikałoby z treści służebności. Słusznie więc uznał Sąd I instancji, że nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku w tym zakresie.

W tym stanie rzeczy, nie podzielając zarzutów sformułowanych w wywiedzionym środku zaskarżenia, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c..