Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 października 2020 r. w sprawie o sygn. akt I C 1151/19 z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B. przeciwko K. P. o zapłatę Sąd Rejonowy w Kutnie:

1.  oddalił powództwo,

2.  zasądził od (...) S.A. z siedzibą w B. na rzecz pozwanego K. P. kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy poczynił ustalenia faktyczne, w oparciu o które wydał kwestionowany wyrok, a które w całości podziela i przyjmuje za własne Sąd II instancji.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka zaskarżając wyrok w całości, zarzucając naruszenie:

1.  Prawa materialnego, w szczególności:

a)  art. 720 § 1 k.c. poprzez brak zasądzenia zwrotu pożyczki do wysokości kwoty nominalnej pomimo zobowiązania umownego pozwanego do zwrotu rzeczonej kwoty;

b)  art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 720 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię pkt 8.1. umowy pożyczki polegającą na nieuprawnionym przyjęciu, że powódka mogła wypowiedzieć umowę tylko wtedy, gdy pozwany zalegał z zapłatą jednej raty w pełnej jej wysokości, podczas gdy zapis umowny wyraźnie stanowi, że wypowiedzenie umowy może nastąpić w przypadku, gdy pożyczkobiorca uchybi w płatności kwoty równej jednej racie pożyczki, to jest nie zapłaci choćby części raty w okresie przekraczającym 30 dni;

c)  art. 61 § 1 k.c. w zw. z art. 17 ustawy z dnia 23 listopada 2012 roku Prawo pocztowe (dalej: „Prawo pocztowe’") w zw. z § 37 ust. 5 rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego (dalej: (...)) w zw. z art. 6 k.c. w zw. z art. 231 k.p.c. polegające na nieuprawnionym przyjęciu, że przesyłka nadana w urzędzie pocztowym i nie zwrócona nadawcy nie została skutecznie doręczona, podczas gdy w takiej sytuacji zachodzi domniemanie skutecznego doręczenia, którego obowiązek obalenia leżał po stronie pozwanego,

d)  art. 38 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe w zw. z art. 61 § 1 k.c., polegające na błędnym uznaniu, że do prawidłowego przedstawienia weksla nie dochodzi poprzez wniesienie ewentualnie doręczenie pozwu;

e)  art. 53 w zw. z art. 48 i art. 38 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, poprzez błędne uznanie, że warunkiem powstania i wymagalności roszczenia wekslowego jest prawidłowe przedstawienie weksla do zapłaty dłużnikowi wekslowemu.

2.  Naruszenie przepisów postępowania art. 233 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów polegające na wywiedzeniu z dopuszczonych i przeprowadzonych dowodów z dokumentów wniosków sprzecznych z treścią tychże dokumentów, tj. poprzez ustalenie, że powód nie udowodnił że umowa pożyczki została skutecznie wypowiedziana, a w konsekwencji uznanie, że powództwo było przedwczesne.

W konkluzji pisma procesowego powódka wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości;

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancji;

ewentualnie

3.  o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji w innym składzie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu nie są obarczone błędem i znajdują oparcie w materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania. Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje zatem wskazane ustalenia za własne.

W pierwszej kolejności rozważaniom poddany zostanie zarzut naruszenia prawa procesowego, ponieważ prawidłowo został ustalone okoliczności faktyczne w sprawie, a w dalszej kolejności prawna kwalifikacja stanu faktycznego implikują prawidłowe zastosowanie bądź niezastosowanie prawa materialnego. Podniesiony przez apelującą spółkę zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. nie zasługuje na uwzględnienie. Jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że – co do zasady – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., Nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach (np. wyrok z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, wyrok z dnia 21 października 2005r., sygn. akt III CK 73/05, wyrok z dnia 13 października 2004 r. sygn. akt III CK 245/04, LEX nr 174185), skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008r., I ACa 180/08, LEX nr 468598).

Sąd Rejonowy należycie ocenił zgromadzony materiał dowodowy, a w konsekwencji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy podziela w pełni i przyjmuje je, jako własne. Umowa pożyczki nie została skutecznie wypowiedziana. Zgodnie z pkt 8.1. umowy, jeżeli pożyczkobiorca nie zapłacił w terminach określonych w umowie kwoty równej jednej racie pożyczki, a okres opóźnienia przekroczył 30 dni, pożyczkodawca miał prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem trzydziestodniowego terminu i wypełnić weksel. Uprzednio jednak powinien wezwać pożyczkobiorcę do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, a także w terminie 14 dni od wypowiedzenia umowy. Pozwany zaprzestał regularnej spłaty rat pożyczki, które stały się wymagalne w dniach 16.02.2019 r. oraz 16.03.2019 r. W dniu 18 lutego 2019 roku powódka skierowała do pozwanego ostateczne wezwanie do zapłaty wymagalnych zaległych dwóch rat pożyczki w łącznej wysokości 908,00 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. W piśmie zastrzeżono, że w przypadku braku wpłaty umowa pożyczki zostanie wypowiedziana, a zobowiązania z niej wynikające zostaną postawione w stan natychmiastowej wymagalności. Pismo zostało nadane listem poleconym w dniu 19 lutego 2019 r. Powódka nie przedstawiła dowodu doręczenia pisma adresatowi. Z kolei pismem z dnia 19 marca 2019 r. powódka wypowiedziała pozwanemu umowę pożyczki i wezwała do wykupu weksla w terminie 30 dni pod rygorem wszczęcia postępowania sądowego. Pismo zostało nadane listem poleconym w dniu 20 marca 2019 r., jednak także i w tym przypadku powódka nie przedstawiła dowodu doręczenia pisma adresatowi.

W kontekście przedstawionego powyżej stanu faktycznego, za bezzasadny należy uznać zarzut naruszenia prawa materialnego art. 61 § 1 k.c. w zw. z art. 17 ustawy z dnia 23 listopada 2012 roku Prawo pocztowe (dalej: „Prawo pocztowe’") w zw. z § 37 ust. 5 rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego w zw. z art. 6 k.c. w zw. z art. 231 k.p.c. Zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2002 r., V CKN 1796/00, przedłożenie potwierdzenia nadania przesyłki poleconej nie zawsze wystarcza do udowodnienia doręczenia tej przesyłki adresatowi, zwłaszcza w sytuacji, w której adresat konsekwentnie zaprzeczał faktowi jej doręczenia. Zgodnie z art. 3 pkt 22 Prawa pocztowego, przesyłką poleconą jest przesyłka rejestrowana będąca przesyłką listową, doręczana w sposób zabezpieczający ją przed utratą, ubytkiem zawartości lub uszkodzeniem, zaś przesyłką rejestrowaną jest przesyłka przyjęta za pokwitowaniem przyjęcia i doręczana za pokwitowaniem odbioru (art. 3 pkt 23). Potwierdzenie nadania ma, zgodnie z art. 17 Pr. poczt., moc dokumentu urzędowego. Prawdą jest, że dokument urzędowy, stosownie do art. 244 § 1 k.p.c., stanowi jedynie dowód tego, co w nim urzędowo zaświadczono, a zaświadczenie takie dotyczy przyjęcia przesyłki do nadania, a nie jej doręczenia. Wydanie takiego potwierdzenia oznacza jednak także potwierdzenie zawarcia umowy o świadczenie usługi pocztowej, polegającej na przyjęciu, przemieszczeniu i doręczeniu przesyłki.

Wydruki śledzenia przesyłki poleconej na stronie Poczty Polskiej – tzw. tracking, jako dowody z określonych dokumentów załączonych do akt sprawy w formie niepoświadczona kserokopia lub wydruk nie stanowi dowodu z dokumentów, o których mowa w art. 244 i art. 245 k.p.c. Mogą one zachować moc dowodową pod warunkiem tego, że nie zostaną zakwestionowane przez stronę przeciwną i nie zostanie przedstawione żądanie złożenia oryginałów dokumentów. Wobec ich zakwestionowania przez pozwanego, określone okoliczności powinny zostać udowodnione za pomocą innych środków dowodowych. Także co do kserokopii książki nadawczej listów poleconych z dnia 19 lutego 2019 r. oraz z dnia 20 marca 2019 r., Sąd Rejonowy słusznie stwierdził, że ze względu na brak numerów nadawczych dotyczących przesyłek nie można stwierdzić czy wydruki śledzenia przesyłek poleconych dotyczą korespondencji nadawanej do pozwanego.

Bezzasadny okazał się również zarzut naruszenia art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 720 § 1 k.c. Strona powodowa nie mogła skutecznie dochodzić swego roszczenia w oparciu o weksel załączony do pozwu, ponieważ powód wypełnił weksel niezgodnie z porozumieniem wekslowym, a dochodzone roszczenie nie jest wymagalne. Jak Sąd Rejonowy słusznie wskazał, w stosunku pomiędzy wystawcą, a remitentem weksla samodzielność tego zobowiązania ulega znacznemu osłabieniu z uwagi na możliwość podniesienia przez wystawcę zarzutów ze stosunku podstawowego, a wystawca powinien udowodnić, że weksel wypełniono niezgodnie z porozumieniem wekslowym. W tym celu należy odwołać się do postanowień deklaracji wekslowej, która wskazywała okoliczności, na podstawie których powód byłby uprawniony do wypełnienia weksla. Przede wszystkim po stronie pozwanego musiało wystąpić opóźnienie przekraczające 30 dni, co uprawniałoby powódkę do wezwania pozwanego do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania przez niego wezwania. Podkreślić należy, zgodnie z ustaleniami Sądu I instancji, że zgodnie z treścią deklaracji wekslowej opóźnienie płatności obejmowało kwotę wartości jednej pełnej raty. Pozwany nie uiścił w pełnej wysokości jednej raty wymagalnej na dzień 16 stycznia 2019 r., uiszczając kwotę 4 zł, natomiast nie spłacił w całości drugiej raty, wymagalnej w terminie do 16 lutego 2019 r. Przyjąć zatem należy, za Sądem Rejonowym, że 30 dniowy termin opóźnienia od płatności jednej pełnej raty należało liczyć od tej daty i upływał on w dniu 16 marca 2019 r. Z kolei powódka, sporządziła wezwanie do zapłaty 18 lutego 2019 r., przed upływem tego terminu, a pismem z dnia 19 marca 2019 r. powódka skierowała do pozwanego wypowiedzenie umowy pożyczki, wzywając do wykupu weksla. Wypowiedzenie musiałoby być skuteczne przed datą płatności wskazaną na wekslu, czyli przed dniem 18 kwietnia 2019 r., jednak z treści wypowiedzenia umowy pożyczki wynikało, że tego dnia strona powodowa wypełniła już weksel, czyniąc to właściwie przed upływem tygodniowego terminu wynikającego z porozumienia wekslowego.

(taka data płatności została wskazana na wekslu). Ze względów wymienionych we wcześniejszej części rozważań, nie było możliwości ustalenia daty doręczenia zarówno wezwania do zapłaty, jak i wypowiedzenia umowy. W aktach sprawy również brak dowodu doręczenia tego pisma pozwanemu. Jednocześnie z wypowiedzenia umowy pożyczki wynikało, że tego dnia strona powodowa wypełniła już weksel, czyniąc to właściwie przed upływem tygodniowego terminu wynikającego z porozumienia wekslowego. Wypowiedzenie musiałoby być skuteczne przed dniem 18 kwietnia 2019 r. (taka data płatności została wskazana na wekslu), brak jest jednak możliwości ustalenia daty doręczenia zarówno wezwania do zapłaty, jak i wypowiedzenia umowy.

Wobec podniesionych przez pozwanego w sprzeciwie zarzutów, zachodziła potrzeba dokonania oceny zgodności wypełnienia weksla z porozumieniem stron w tym zakresie tj. deklaracją wekslową, jak też oceny zarzutów dotyczących ważności stosunku podstawowego tj. postanowień umowy pożyczki.

Pierwszym warunkiem było wystąpienie po stronie pozwanej opóźnienia w płatności kwoty równej jednej racie, przy czym opóźnienie to miało przekroczyć 30 dni. Następnie, strona powodowa winna była wezwać pozwanego do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania przez niego wezwania. Jak już wskazano, stosowne wezwanie sporządzone zostało przez powoda 18 lutego 2019 r., a zatem przed upływem trzydziestodniowego terminu opóźnienia w płatności raty pożyczki (który powinien być liczony od wymagalności raty- tj. 16 lutego 2019 r.). Co więcej brak dowodu doręczenia wezwania. Następnie pismem z dnia 19 marca 2019 r. strona powodowa skierowała do pozwanego wypowiedzenie umowy pożyczki nr (...), z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, jednocześnie wzywając do wykupu weksla. W aktach sprawy również brak dowodu doręczenia tego pisma pozwanemu. Jednocześnie z wypowiedzenia umowy pożyczki wynikało, że tego dnia strona powodowa wypełniła już weksel, czyniąc to właściwie przed upływem tygodniowego terminu wynikającego z porozumienia wekslowego. Wypowiedzenie musiałoby być skuteczne przed dniem 18 kwietnia 2019 r. (taka data płatności została wskazana na wekslu), brak jest jednak możliwości ustalenia daty doręczenia zarówno wezwania do zapłaty, jak i wypowiedzenia umowy. Tym samym, rację należało przyznać pozwanemu, że powód wypełnił weksel niezgodnie z porozumieniem wekslowym, a dochodzone roszczenie nie jest wymagalne. W konsekwencji, strona powodowa nie mogła skutecznie dochodzić swego roszczenia w oparciu o weksel załączony do pozwu.

W ocenie Sądu odwoławczego Sąd I instancji nie uchybił także treści art. 720 k.c. poprzez brak zasądzenia zwrotu pożyczki do wysokości kwoty nominalnej pomimo zobowiązania umownego pozwanego do zwrotu rzeczonej kwoty. Zgodnie z powołanym przepisem przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tą samą ilość pieniędzy albo rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Dla oceny zasadności tego zarzutu zasadniczą kwestią było ustalenie, czy doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy pozwanej przez powoda, co nakładałoby na pozwaną obowiązek natychmiastowego zwrotu pożyczki. W tym zakresie Sąd II instancji podzielił zapatrywania Sądu Rejonowego, że warunki determinujące skuteczne wypowiedzenie umowy nie zostały przez powódkę spełnione z przyczyn wymienionych we wcześniejszej części rozważań.

Sąd I instancji nie naruszył także wskazanych przez skarżącego norm prawa materialnego wynikających z ustawy z 28 kwietnia 1936 r. Prawo Wekslowe (Dz.U. 2016 poz. 160). Niezasadny okazał się zarzut błędnego uznania, iż nie doszło w niniejszej sprawie do prawidłowego przedstawienia weksla do zapłaty. W świetle prawidłowych ustaleń Sądu I instancji które Sąd odwoławczy w pełni podziela przyjąć należało, że powódka nie miała podstaw do wypełnienia weksla in blanco, albowiem nie wykazała doręczenia przesyłki zawierającej odpowiednio wezwanie do zapłaty i wypowiedzenie umowy pożyczki, a pozwany zakwestionowała jakoby otrzymała takie dokumenty, to uznać należało, iż weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową.

Zobowiązanie wekslowe osoby, która wręczyła weksel nie powstaje bowiem w razie wypełnienia weksla in blanco przez jego odbiorcę niezgodnie z otrzymanym upoważnieniem. Ciężar dowodu, że weksel in blanco wypełniono w sposób sprzeczny z porozumieniem wekslowym spoczywa na dłużniku, który zarzut taki podniósł. Tym samym jako nietrafioną należy potraktować wszelką argumentację strony powodowej o przedstawieniu weksla do zapłaty przez wniesienie pozwu, gdyż weksel został wystawiony nieprawidłowo, to jest wbrew postanowieniom umowy i deklaracji wekslowej. Zaznaczyć również trzeba, iż pełnomocnik strony powodowej nie dysponował pełnomocnictwem upoważniającym go do składania oświadczeń rodzących skutki materialnoprawne w zakresie umowy łączącej strony i z tego również względu wytoczenie powództwa nie mogło skutkować skutecznym wypowiedzeniem umowy pożyczki łączącej strony. W odpowiedzi na zarzut skarżącego w ślad za Sądem I instancji podnieść należy, że powyższe nie oznacza, że pozwana zwolniona jest z obowiązku zwrotu pożyczki stronie powodowej. Nie mniej jednak biorąc pod uwagę fakt, że pożyczka nie została skutecznie wypowiedziana, a samo powództwo oparte zostało na wadliwie wypełnionym wekslu in blanco słusznie roszczenie z pożyczki uznane zostało przez Sąd I instancji za przedwczesne.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż apelacja pozwanego nie zawierała zarzutów, mogących podważyć rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego i w konsekwencji podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.