Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE WYROKU

Decyzją z 14 lipca 2021 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. S. prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od 4 stycznia 2021 r. do 17 stycznia 2021 r. oraz od 25 lutego do 5 marca 2021 r. W uzasadnieniu decyzji Zakład wskazał, że z prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w (...) z 11 lutego 2021 r. sygn. akt X RC 771/19 wynika, że na czas procesu rozwodowego opiekę nad małoletnim dzieckiem I. S. sprawuje ojciec dziecka P. S..

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2021 r., znak (...) - (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. S. prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r. oraz zobowiązał do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku opiekuńczego z funduszu chorobowego za ten okres w kwocie 1375,86 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji do dnia zwrotu kwoty nienależnie pobranego świadczenia. W uzasadnieniu decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że z prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w S.z 11 lutego 2021 r. sygn. akt X RC 771/19 wynika, że od 1 sierpnia 2020 r. opiekę nad małoletnim dzieckiem I. S. sprawuje ojciec dziecka P. S., który sprawuje nad synem wyłączną opiekę. Z tego powodu wypłacony dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r. związany ze sprawowaniem opieki nad synem I. S. w czasie zamknięcia szkoły, był świadczeniem nienależnym.

W odwołaniu od obu decyzji ubezpieczona podała, że przywołane przez Zakład postanowienie Sądu Okręgowego w S. z 11 lutego 2021 r. nie jest prawomocne, a ponadto ojciec syna P. S. niezgodnie z prawomocnym postanowieniem Sadu Okręgowego w S. z 22 października 2019 r. sygn. akt. X RC 771/19 nie odwoził syna I. S. po zakończonym kontakcie, bezprawnie przetrzymując syna wbrew prawomocnemu postanowieniu sądu o ustalonych kontaktach. Ubezpieczona zarzuciła, że organ błędnie ustalił stan faktyczny, opierając się wyłącznie na dokumentach, nie uwzględniając tego, że syn I. S. winien przebywać z nią, a nie z ojcem.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołań z uzasadnieniem analogicznym jak w decyzjach.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona jest matką dwóch małoletnich synów – I. S. (urodzonego (...)) oraz K. S. (urodzonego (...)). Ojcem dzieci jest P. S., będący mężem ubezpieczonej. Ubezpieczona i ojciec dzieci P. S. nie mieszkają razem. Ubezpieczona mieszka w B., natomiast P. S. mieszka w S. przy ul. (...).

Bezsporne, a nadto: zeznania P. S., k. 97-98; przesłuchanie ubezpieczonej – k. 98-99.

Ubezpieczona J. S. oraz P. S. są w trakcie rozwodu. Pozostają także w sporze dotyczącym opieki nad synami I. i K..

Dowód: postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin P. i Zachód w S. z 22 stycznia 2021 r. sygn. akt VIII Nsm 771/20 (k. 10v-14, k. 59-64); postanowienie Sądu Okręgowego w S.z 11 lutego 2021 r. sygn. akt. X RC 771/19 (k. 25-41, k. 57); postanowienie Sądu Okręgowego wS. z 16 sierpnia 2021 r. sygn. akt X RCz p – I 132/21 (k. 58); zeznania P. S., k. 97-98; przesłuchanie ubezpieczonej – k. 98-99.

Małoletni syn I. S., uczeń szkoły podstawowej, od lipca 2020 r. do grudnia 2021 r. przebywał nieprzerwanie pod opieką ojca – P. S.. W grudniu 2020 r. oraz styczniu 2021 r. I. S. nie był pod opieką ubezpieczonej. Ubezpieczona nie ma pewności gdzie dokładnie syn I. przebywał w grudniu 2020 i styczniu 2021 r. W tym okresie ubezpieczona J. S. nie miała w ogóle osobistego kontaktu z synem I. S..

Dowód: uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego(...) P. i(...)w S. z 22 stycznia 2021 r. sygn. akt VIII Nsm 771/20 (k. 10v-14, k. 59-64); postanowienie Sądu Okręgowego w (...)z 11 lutego 2021 r. sygn. akt. X RC 771/19 (k. 25-41); zeznania P. S., k. 97-98; przesłuchanie ubezpieczonej – k. 98-99.

Drugi małoletni syn - K. S. od 25 lutego 2021 r. uczęszcza do żłobka (przedszkola) N. B. w B.. K. S. przebywa nieprzerwanie pod opieką matki – J. S.. W lutym 2021 i marcu 2021 r. K. S. był stale pod opieką ubezpieczonej.

Dowód: uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego(...) P. i (...) w S. z 22 stycznia 2021 r. sygn. akt VIII Nsm 771/20 (k. 10v-14, k. 59-64); postanowienie Sądu Okręgowego w S. z 11 lutego 2021 r. sygn. akt. X RC 771/19 (k. 25-41); zeznania P. S., k. 97-98; przesłuchanie ubezpieczonej – k. 98-99.

Ubezpieczona wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z następującymi wnioskami dotyczącymi zasiłków opiekuńczych:

- wnioskiem z 1.12.2020 r. o wypłatę dodatkowego zasiłku opiekuńczego z powodu zamknięcia placówki do której uczęszcza dziecko I. S., za okres od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r.,

- wnioskiem z 28.03.2021 r. o wypłatę dodatkowego zasiłku opiekuńczego z powodu zamknięcia placówki do której uczęszcza dziecko I. S., za okres od 4 stycznia do 17 stycznia 2021 r.,

- wnioskiem z 30.03.2021 r. o wypłatę zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad chorym dzieckiem K. S., za okres od 25 lutego do 5 marca 2021 r.,

Dowód: oświadczenie z 1.12.2020 r. do uzyskania dodatkowego zasiłku opiekuńczego (w aktach zasiłkowych, nieponumerowanych); oświadczenie z 28.03.2021 r. do uzyskania dodatkowego zasiłku opiekuńczego (w aktach zasiłkowych, nieponumerowanych); wniosek o zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki zad dzieckiem z 30.03.2021 r. druk Z-15A (w aktach zasiłkowych, nieponumerowanych).

Zakład wypłacił ubezpieczonej w dniu 3.02.2021 r. zasiłek opiekuńczy za okres od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r. w kwocie 1141,86 zł. Jest to kwota netto zasiłku. Kwota brutto wypłaconego zasiłku wynosi 1375,86 zł.

Dowód: wydruk z bankowości elektronicznej (k. 96);

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej okazało się nieuzasadnione co do zasiłku dotyczącego małoletniego syna I. S., natomiast było uzasadnione w części dotyczącej zasiłku opiekuńczego na małoletniego K. S.. Dlatego decyzja organu rentowego z dnia 9 sierpnia 2021 r. znak (...) - (...) była prawidłowa, natomiast decyzja z dnia 14 lipca 2021r. znak (...) podlegała zmianie w części dotyczącej zasiłku opiekuńczego za okres od 25 lutego 2021r. do 5 marca 2021r., który dotyczył opieki nad chorym synem – K. S..

Przedmiot sporu w niniejszej sprawie stanowiło prawo ubezpieczonej do zasiłku opiekuńczego i dodatkowego zasiłku opiekuńczego za okresy:

- od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r., dodatkowy zasiłek opiekuńczego z powodu zamknięcia placówki do której uczęszczało dziecko, dotyczący syna I. S.,

- od 4 stycznia do 17 stycznia 2021 r., dodatkowy zasiłek opiekuńczy z powodu zamknięcia placówki do której uczęszczało dziecko, dotyczący syna I. S.,

- od 25 lutego do 5 marca 2021 r., zasiłek opiekuńczy z powodu opieki nad chorym dzieckiem - synem K. S..

Ubezpieczona twierdziła, że zasiłek opiekuńczy dotyczący I. i K. S. jest jej należny, gdyż z przedłożonych orzeczeń sądowych wynika, że we wspomnianym okresie była zobowiązana do sprawowania osobistej opieki nad synami – I. i K.. Z kolei organ rentowy stał na stanowisku, że ubezpieczonej prawo do zasiłku nie przysługuje z tego powodu, że uzasadnień tych orzeczeń wynika, że faktyczną opiekę nad synem I. sprawował ojciec dziecka – P. S..

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych, złożonych do akt orzeczeń sądu rodzinnego wraz uzasadnieniami, zeznań P. S. i przesłuchania ubezpieczonej.

Zgodnie z art. 32 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133, dalej jako „ustawa zasiłkowa”),

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2021 r. poz. 75), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

2a) chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat;

2b) dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat w przypadku:

a) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

b) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

3) innym chorym członkiem rodziny.

2. Za członków rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 3, uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

3. Za dzieci w rozumieniu ust. 1 i 2 uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie.

Stosownie do art. 33 ustawy zasiłkowej,

1. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres:

1) 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 i 2;

1a) 30 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 2a i 2b;

2) 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 3.

2. Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym. W przypadku gdy opieka jest sprawowana wyłącznie nad osobami, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 2a, 2b i 3, zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie za okres nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

Przepis art. 34 ustawy zasiłkowej stanowi, że zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Zgodnie z art. 66 ustawy zasiłkowej,

1. Wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeżeli prawo do zasiłku ustało albo okaże się, że prawo takie w ogóle nie istniało.

2. Jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Zasady przyznawania i wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego regulowała ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (w brzmieniu Dz. U. z 2020 r. poz. 1842, dalej „ustawa o C.-19”). Zgodnie z art. 4 tej ustawy:

1. W przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu (...)19 ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy do dnia 28 czerwca 2020 r.

1b. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w ust. 1 i 1a, przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, albo dorosłą osobą niepełnosprawną również w przypadku otwarcia placówek, o których mowa w tych przepisach, w czasie trwania (...)19 do dnia 28 czerwca 2020 r. W okresie tym uwzględnia się okres, o którym mowa w ust. 1.

1c. W przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu (...)19, ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby, z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870), przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy do dnia 28 czerwca 2020 r.

1d. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w ust. 1c, przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, również w przypadku otwarcia placówek, o których mowa w tych przepisach, w czasie trwania (...)19 do dnia 28 czerwca 2020 r.

2. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przyznawany jest w trybie i na zasadach określonych w ustawie, o której mowa w ust. 1c, i nie wlicza się do okresu, o którym mowa w art. 33 ust. 1 tej ustawy. Za okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, zasiłek, o którym mowa w art. 32 ust. 1 tej ustawy, nie przysługuje.

3. Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania (...)19, w drodze rozporządzenia, określić dłuższy okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego niż wskazany w ust. 1-1d dla poszczególnych grup osób uprawnionych oraz w zależności od funkcjonowania poszczególnych placówek, o których mowa w tych przepisach, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane.

Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 listopada 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania covid-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 2109), wydanym na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy o C.-19, ustalono, że dodatkowy zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w art. 4 ust. 1-1d ustawy o C.-19, przysługuje w przypadkach, o których mowa w przepisach tej, jednak nie dłużej niż do dnia 24 grudnia 2020 r.

Zasady zwrotu świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych reguluje art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (w brzmieniu Dz.U. z 2020 r. poz. 266, dalej jako „ustawa systemowa”),

1. Osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

2. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

3. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.

5. Przepisów ust. 2-4 i 8 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej.

6. Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

7. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. Przepisy art. 24 ust. 5-5c stosuje się odpowiednio.

7a. W przypadku osoby, która nienależnie pobrała świadczenie, decyzji, o której mowa w ust. 7, nie wydaje się później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który pobrano nienależne świadczenie.

9. Przepisy ust. 1-8 stosuje się także do pieniężnych świadczeń innych niż z ubezpieczeń społecznych, wypłacanych przez Zakład na mocy odrębnych przepisów.

10. Przepis ust. 8 stosuje się odpowiednio do świadczeń wypłaconych bezpośrednio przez pracodawcę.

11. Jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek.

Zdaniem sądu orzekającego, ubezpieczonej J. S. nie przysługiwał dodatkowy zasiłek opiekuńczy na opiekę nad małoletnim synem I. S., z tego powodu, że ubezpieczona nie sprawowała nad małoletnim I. S. faktycznej opieki, w okresie od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r. oraz od 4 stycznia do 17 stycznia 2021 r. We wspomnianym okresie małoletni I. S. przebywał nieprzerwanie ze swoim ojcem – P. S.. Przepis art. 4 ust. 1 ustawy o C.-19 posługuje się zwrotami „konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem”. Chodzi tutaj o osobistą (faktyczną) opiekę nad dzieckiem, nie zaś o opiekę prawną. Osobista (faktyczna) opieka musi być sprawowana przez ubezpieczonego nad dzieckiem z powodu zamknięcia szkoły do której dziecko uczęszcza. Ubezpieczona J. S. w okresie od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r. oraz od 4 stycznia do 17 stycznia 2021 r. takiej osobistej opieki nad synem I. S. nie sprawowała, zatem nie przysługiwał jej dodatkowy zasiłek opiekuńczy z powodu zamknięcia placówki do której uczęszczał małoletni I. S. za okresy od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r. oraz od 4 stycznia do 17 stycznia 2021 r. Z uwagi na fakt, że zasiłek opiekuńczy za okres od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r. został ubezpieczonej wypłacony, wypłacona kwota jest świadczeniem nienależnym. Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy systemowej, osoba która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy) oraz świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy).

Art. 84 ust. 2 ustawy systemowej nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej (art. 84 ust. 5 tej ustawy). Kwestię zwrotu świadczeń z ubezpieczenia chorobowego normuje art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej, lecz ten przepis reguluje jedynie sposób dochodzenia wskazanych w nim świadczeń, zaś zawarte w nim sformułowanie „świadczenie pobrane nienależnie”, nakazuje odnieść się do definicji określonej w art. 84 ust. 2 ustawy systemowej. O nienależnie pobranych świadczeniach można więc mówić w dwóch sytuacjach: gdy zostały one wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania lub gdy zostały one przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. Analogiczne stanowisko zostało zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. (I UK 194/11), gdzie wskazano, że art. 66 ust. 2 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ust. 2 u.s.u.s. - w tym znaczeniu, że wyłącza stosowanie tego ostatniego przepisu do nienależnie pobranych zasiłków chorobowych. Przepis art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej określa w szczególny sposób zasady potrącenia oraz egzekucji, nie wyłącza natomiast stosowania definicji nienależnie pobranych świadczeń, wynikającej z art. 84 ust. 2 u.s.u.s., do nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w tym zasiłków chorobowych i macierzyńskich.

Ubezpieczona wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z wnioskiem z 1.12.2020 r. o wypłatę dodatkowego zasiłku opiekuńczego z powodu zamknięcia placówki do której uczęszcza dziecko I. S., za okres od 2 grudnia do 24 grudnia 2020 r. W tym okresie nie sprawowała osobistej opieki nad synem – I. S.. Ubezpieczona nie sprawowała osobistej opieki nad I. S. już wcześniej, bo od lipca 2020 r. Od (...) syn I. przebywał nieprzerwanie pod opieką ojca – P. S.. W oświadczeniu z dnia 1 grudnia 2020 r. J. S. oświadczyła, że sprawowała osobista opiekę nad dzieckiem, nad którym sprawuje opiekę prawną w okresie od 2 do 24 grudnia 2020 r. – I. S.. Oświadczyła nadto, że w tym okresie drugi rodzic dziecka nie może zapewnić opieki dziecku - I. S.. Zdaniem Sądu składając takie oświadczenia ubezpieczona świadomie wprowadziła organ rentowy w błąd, gdyż wiedziała, że w tym okresie nie będzie sprawować osobistej opieki nad synem I. S.. Małoletni I. od ponad pół roku przebywał bowiem z ojcem, i nawet przed tym terminem ubezpieczona widywała go jedynie sporadycznie np. na placu zabaw. Co więcej, jak sama zeznała w grudniu 2020 r. i styczniu 2021 r. nie wiedziała nawet w jakim miejscu przebywa syn – I., nie miała pewności, czy przebywa w P., w Ś. czy został wywieziony do Szwecji (zeznania ubezpieczonej k. 98). Nie sprawowała od dłuższego czasu osobistej opieki nad synem stąd złożone przez nią oświadczenia do organu rentowego nie były prawdziwe. Sąd zważył nadto, że druk wypełniony przez ubezpieczoną J. S. „Oświadczenie do uzyskania dodatkowego zasiłku opiekuńczego” zawierał obszerne wyjaśnienia dotyczące m.in. zwrotu ”osobista opieka”. Zaistniała zatem także przesłanka z art. 84 ust 2 pkt 1 ustawy systemowej – ubezpieczona została pouczona o braku prawa do pobierania świadczenia, w przypadku gdy nie sprawuje osobistej opieki nad dzieckiem. Stąd zawarte w odwołaniu twierdzenia ubezpieczonej, że małoletni syn I. miał przebywać w tym czasie z nią, choć faktycznie przebywał z ojcem, nie mają znaczenia dla oceny prawdziwości oświadczeń złożonych na rzecz organu rentowego.

W tym zakresie odwołania ubezpieczonej podlegały oddaleniu.

Ubezpieczonej J. S. przysługiwał natomiast zasiłek opiekuńczy dotyczący drugiego małoletniego syna - K. S., za okres sprawowanej opieki nad chorym dzieckiem K. od 25 lutego do 5 marca 2021 r. Z wniosku o zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem z dnia 30 marca 2021 r., znajdującego się w aktach zasiłkowych wynika, że dotyczył on małoletniego – K. S.. W rozpoznawanej sprawie faktem było, że ubezpieczona sprawowała w lutym i marcu 2021 r. wyłączną opiekę nad małoletnim synem – K. S., który co najmniej od 25 lutego 2021 r. uczęszczał do przedszkola (...) w B.. Wspomniane okoliczności wynikają z uzasadnień sądowych (postanowienia Sądu Rejonowego (...) P. i (...) w S. z 22 stycznia 2021 r. sygn. akt VIII Nsm 771/20 oraz postanowienia Sądu Okręgowego w (...) z 11 lutego 2021 r. sygn. akt. X RC 771/19) a także z zeznania P. S. oraz przesłuchania ubezpieczonej. Organ rentowy błędnie przyjął zatem w decyzji, że zasiłek opiekuńczy za okres od 25 lutego do 5 marca 2021 r. dotyczy I. S., gdyż z dokumentów znajdujących się w aktach zasiłkowych, w tym zwłaszcza wniosku ubezpieczonej o zasiłek opiekuńczy z dnia 30.03.2021 r. wynika, że zasiłek dotyczył młodszego syna – K. S., który od lutego 2021 r. uczęszczał do przedszkola (żłobka). Ubezpieczonej J. S., na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, przysługiwał zasiłek opiekuńczy za czas zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem – K. S.. Sąd nie ustalił żadnej obiektywnej przyczyny, która mogłaby wykluczać prawo ubezpieczonej do zasiłku opiekuńczego za okres sprawowanej opieki nad chorym dzieckiem K. S. od 25 lutego do 5 marca 2021 r. dlatego w tej części decyzja organu rentowego została zmieniona.

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2. (...)

3. (...)

12 maja 2020 r. sędzia (...)