Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2022 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. M. i B. M.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 5 stycznia 2021r., sygn. akt I C 722/20

1)  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 2. w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powodów solidarnie 252 898,40 (dwieście pięćdziesiąt dwa tysiące osiemset dziewięćdziesiąt osiem i 40/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 7 czerwca 2019 roku oraz 6,12 CHF (sześć i 12/100 franków szwajcarskich) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 28 lutego 2020 roku,

b)  w punktach 3. i 4. w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powodów solidarnie 11 817 (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście) złotych z tytułu kosztów procesu,

c)  w punktach 5. i 6. w ten sposób, że nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Katowicach) 98,03 (dziewięćdziesiąt osiem i 3/100) złotych z tytułu nieopłaconych wydatków sądowych;

2)  oddala apelację pozwanego;

3)  zasądza od pozwanego na rzecz powodów solidarnie 9 100 (dziewięć tysięcy sto) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 216/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach ustalił, że umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)07- (...) zawarta w dniu 15 października 2007 roku pomiędzy (...) Bank (...) S.A. w G. a M. M. i B. M. jest nieważna, „a wszystkie świadczenia stron otrzymane w wyniku umowy stanowiły świadczenia nienależne i podlegają wzajemnemu zwrotowi”. W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy powództwo oddalił i orzekł o kosztach.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach.

Dnia 27 września 2007 roku powodowie złożyli do poprzednika prawnego pozwanego (...) Bank (...) S.A. wniosek o kredyt mieszkaniowy, „wnioskując” o kredyt w kwocie 300 000,00 zł, określając jednocześnie walutę kredytu jako CHF. Powodowie podpisali także oświadczenie, iż zostali poinformowani przez (...) Bank (...) S.A. o ryzyku, wynikającym ze stosowania przy spłacie kredytu hipotecznego zmiennej stopy procentowej i to ryzyko zaakceptowali. Powodowie nie negocjowali warunków umowy, w szczególności sposobu spłaty kredytu oraz stosowanych przez Bank kursów walut. Z treścią umowy powodowie zapoznali się tuż przed jej podpisaniem.

Dnia 15 października 2007 roku w oddziale pozwanego w K. powodowie zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G., którego następcą prawnym jest pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., umowę o kredyt mieszkaniowy (...) nr (...)07- (...). Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie kosztów inwestycji polegającej na budowie domu jednorodzinnego, zlokalizowanego w S. przy ulicy (...) na działce nr (...), stanowiącej własność kredytobiorców, dla której prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Sosnowcu księga wieczysta KW nr (...). Kredyt został udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 139.470,66 CHF. Kwota kredytu w złotych została określona poprzez przeliczenie kwoty w CHF na złote wg kursu kupna CHF zgodnie z tabelą kursów z dnia uruchomienia środków. Okres kredytowania miał trwać od 15 października 2007 roku do 12 października 2032 roku, a spłata kredytu miała następować w równych ratach kapitałowo-odsetkowych w złotych. Do przeliczeń kwot stosuje się kurs sprzedaży CHF wg tabeli kursów obowiązującej w dniu spłaty. W dniu podpisania umowy oprocentowanie było na poziomie 4,85%, na które składała się stopa bazowa kredytu oraz marża Banku w wysokości 2,05%. Prawnym zabezpieczeniem kredytu jest hipoteka kaucyjna do kwoty 460 000,00 zł, ustanowiona na rzecz Banku na nieruchomości położonej na działce nr (...) przy ulicy (...) w S.. Umowa kredytu składała się z Części szczególnej umowy (CSU) oraz z Części ogólnej umowy (COU).

Część ogólna umowy zawierała postanowienia dotyczące sposobu jej wykonania, tzn.:

-

w § 1 ust. 2 stwierdzono, że „w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu w złotych zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych”;

-

w § 11 określono sposób wypłaty kredytu:

⚫

ust. 2: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej”;

⚫

ust. 3: „Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych”;

⚫

ust. 4: „W przypadku kredytów denominowanych wypłacanych jednorazowo, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych, okaże się na dzień uruchomienia kredytu kwotą:

1)  przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w § 1 ust. 2 CSU, Bank uruchomi środki w wysokości, stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej,

2)  niewystarczająca do realizacji celu, określonego w § 1 ust. 2 CSU, kredytobiorca zobowiązany jest do zbilansowania inwestycji poprzez uzupełnienie środków własnych przed wypłaceniem środków przez Bank”;

w § 13 ust. 7 ustalono, że „w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej:

⚫

harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany,

⚫

spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej,

⚫

do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych”.

Pismem z dnia 27 maja 2019 roku powodowie złożyli reklamację w zakresie niezgodnego z prawem naliczenia i pobrania przez pozwanego z tytułu wskazanej już umowy o kredyt mieszkaniowy rat kredytowych oraz wszelkich innych opłat i należności z tytułu nieważności przedmiotowej umowy, co skutkowało naliczeniem i pobraniem przez Bank kwoty 259.140,25 zł. W uzasadnieniu wskazano, iż strona powodowa występowała w stosunkach łączących ją ze strona pozwaną w charakterze konsumentów, a przedmiotowa umowa zawiera w swej treści klauzule abuzywne skutkujące jej nieważnością.

Pismem z dnia 6 czerwca 2019 roku Bank udzielił wyjaśnień, iż w jego ocenie umowa realizowana jest w sposób prawidłowy i nie widzi podstaw do uwzględnienia zgłoszonych roszczeń. Nadto, w ocenie Banku, postanowienia umowy kredytu nie naruszają przepisów obowiązującego prawa i nie mają charakteru klauzul niedozwolonych.

Dnia 10 lipca 2019 roku powodowie wnieśli do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Dnia 20 listopada 2019 roku w Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w W. odbyło się posiedzenie, na które stawił się jedynie pełnomocnik kredytobiorców. Przewodniczący wobec niestawiennictwa przeciwnika i braku jego stanowiska w sprawie stwierdził, iż do ugody nie doszło i zarządził zakreślenie sprawy w rep. „Co” jako zakończonej.

Pismem z dnia 17 lutego 2020 roku powodowie złożyli reklamację w zakresie niezgodnego z prawem naliczenia i pobrania przez pozwanego z tytułu wskazanej już umowy o kredyt mieszkaniowy rat kredytowych oraz wszelkich innych opłat i należności z tytułu nieważności przedmiotowej umowy, co skutkowało naliczeniem i pobraniem przez Bank kwoty 278.185,05 zł oraz 6,12 CHF. W uzasadnieniu wskazano, iż strona powodowa występowała w stosunkach łączących ją ze stroną pozwaną w charakterze konsumentów, a przedmiotowa umowa zawiera w swej treści klauzule abuzywne skutkujące jej nieważnością.

Pismem z dnia 16 marca 2020 roku Bank udzielił wyjaśnień, iż w jego ocenie umowa realizowana jest w sposób prawidłowy i nie widzi podstaw do uwzględnienia zgłoszonych roszczeń. Nadto w ocenie Banku postanowienia umowy kredytu nie naruszają przepisów obowiązującego prawa i nie mają charakteru klauzul niedozwolonych.

Wskazał Sąd Okręgowy, że powyższy stan faktyczny ustalił w oparciu o niekwestionowane przez strony dokumenty oraz o zeznania powodów. Zeznania świadków B. G. i D. K. nie wniosły niczego istotnego do sprawy. B. G. występowała przy przedmiotowej umowie kredytu jedynie jako pełnomocnik. Wskazała, że istniała możliwość negocjowania warunków finansowych kredytu oraz wyboru waluty, w której kredyt będzie spłacany. D. K. nie pamiętał strony powodowej, a jego zeznania dotyczące sposobu obsługi klientów przez N. Bank nie były istotne. Pozwany nie przedstawił żadnych dowodów na fakt prowadzenia indywidualnych negocjacji z powodami co do treści umowy, w szczególności w zakresie zapisów kwestionowanych przez powoda, a wynikających z części ogólnej umowy.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego podając, że okoliczności, na które dowód ten był wnioskowany, nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Oceniając zasadność żądania ustalenia nieważności umowy wskazał Sąd Okręgowy, że podstawę prawną takiego żądania stanowi przepis art. 189 k.p.c. W ocenie Sądu Okręgowego powodowie mają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy. Zawarta pomiędzy stronami umowa kredytowa wygenerowała bowiem długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas wykonany w całości. Z zaświadczenia Banku z dnia 22 stycznia 2020 roku wynika, iż strona powodowa spłaciła 45.125,27 zł z tytułu odsetek, 30,94 zł z tytułu odsetek karnych i 233.059,78 zł z tytułu kapitału, tj. łącznie 278.215,99 zł przy kwocie kredytu wynoszącej 314.930,98 zł oraz spłaca dalsze kwoty. Według Sądu I instancji w tak ukształtowanej sytuacji strona powodowa ma interes w ustaleniu nieważności umowy w oparciu o przepis art. 189 k.p.c., gdyż taki wyrok ureguluje ostatecznie stosunek istniejący pomiędzy stronami i na tej podstawie powodowie będą mogli rozliczyć się ostatecznie z Bankiem. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń, ale i o braku obowiązku spełniania na rzecz Banku dalszych świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie sądu znosi więc wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia Banku wynikające z przedmiotowej umowy. Dlatego też, mając na uwadze charakter umowy, jaką strony zawarły 15 października 2007 roku, powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy z uwagi na wynikający z umowy obowiązek płacenia rat kredytu aż do października 2032 roku oraz fakt, że strona powodowa nie spłaciła w pełni kapitału, tylko prawomocne ustalenie nieważności umowy definitywnie zakończy obowiązek płacenia rat i umożliwi ustalenie kwoty należnej Bankowi z tytułu zwrotu reszty kapitału.

Umowa łącząca strony jest umową kredytu w rozumieniu art. 69 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz. U. z 2020 r., poz. 1896). Z dniem 26 sierpnia 2011 roku do art. 69 ust. 2 został dodany m.in. pkt. 4a, wskazujący wprost na możliwość zawierania umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, przy czym taka umowa musi wskazywać szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Poza tym zmiana prawa bankowego dokonana ustawą z dnia 29 lipca 2011 roku w art. 69 ust. 3 stanowiła, iż w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Do czasu zmiany prawa bankowego tą ustawą, zwaną antyspreadową, kredytobiorca nie mógł dokonywać spłat w walucie obcej. Zmiany te nie oznaczają, iż umowy kredytu indeksowane do waluty obcej zawarte przed 26 sierpnia 2011 roku są nieważne, co zostało wyjaśnione także w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Bezspornym w sprawie jest także fakt, iż pozwany ma status przedsiębiorcy, a powodowie status konsumentów w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Wskazał Sąd I instancji, że zastosowanie indeksacji walutowej jest co do zasady dopuszczalne. Nie narusza ani zasady nominalizmu z art. 358 ¹ k.c., ani też zasady swobody umów z art. 353 ¹ k.c., jeżeli pozwala na określenie koniecznych przedmiotowo postanowień umowy kredytowej, określonych w art. 69 Prawa bankowego. Sporządzenie umowy zgodnie z tymi przepisami wymaga więc zastosowania takiego mechanizmu - na etapie określania kursu CHF na potrzeby wypłaty kwoty kredytu i ustalenia każdej kolejnej raty - który byłby niezależny od arbitralnych decyzji kredytodawcy, w tym posłużenia się kursami innych instytucji finansowych, w szczególności średnim kursem NBP, nawet z określonym w umowie, dopuszczalnym poziomem odstępstwa, tak by kredytobiorca z góry mógł ustalić poziom, do którego ponosi ryzyko związane ze skorzystaniem z takiego kredytu w konkretnym banku, oferującym znane z góry warunki ustalania wysokości rat kapitałowych, rzutujących automatycznie na wysokość faktycznie spłacanego oprocentowania. Kredytobiorca musi takie zapisy zaakceptować, mimo że nie jest w stanie z góry przewidzieć kwotowego wymiaru poszczególnych rat.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. badanie łączącej konsumenta z przedsiębiorcą umowy celem ustalenia, czy zawarte w niej postanowienia mają charakter niedozwolony (abuzywny) dopuszczalne jest tylko w odniesieniu do tych postanowień, które nie zostały z konsumentem indywidualnie uzgodnione. Co do zasady kontroli poddawane są te postanowienia, które nie określają głównych świadczeń stron. W sytuacji natomiast, gdy dane postanowienie określa główne świadczenia stron, przesłanką dopuszczalności jego kontroli jest (poza brakiem indywidualnego uzgodnienia z konsumentem) stwierdzenie, że nie zostało ono sformułowane w sposób jednoznaczny.

W ocenie Sądu Okręgowego wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego, obejmującego analizę treści spornych zapisów umowy, prowadzi do stwierdzenia nieważności umowy w całości z powodu bezskuteczności jej głównych postanowień i niedopuszczalności zastąpienia ich innymi ze względu na konieczność utrzymania podstawowych jej elementów decydujących o jej charakterze prawnym, „co ostatecznie musiało prowadzić do uwzględnienia powództwa w tym zakresie”.

Wskazał Sąd Okręgowy, że kwestionowane przez powodów postanowienia zawarte zostały w § 1 ust. 1 Części szczególnej umowy, § 1 ust. 2, § 11 ust. 2 i 3, § 13 ust. 7 Części ogólnej umowy o następującym brzmieniu:

-

§ 1 ust. 1 Części szczególnej umowy: „kredyt denominowany udzielony w złotych w kwocie, stanowiącej równowartość 139.470,66 CHF”;

-

§ 11 ust. 2 Części ogólnej umowy: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej”;

-

§ 11 ust. 3 Części ogólnej umowy: „Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych”;

-

§ 13 ust. 7 Części ogólnej umowy: „w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej:

⚫

harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany,

⚫

spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej,

⚫

do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych”.

W § 1 ust. 1 Części szczegółowej umowy zawarte zostało postanowienie obejmujące zobowiązanie pozwanego do udzielenia powodom kredytu w kwocie wyrażonej w walucie polskiej stanowiącej równowartość 139 470,66 CHF, przy czym sposób przeliczania tej kwoty wynika z § 11 ust. 3 i 4 Części ogólnej umowy. Powodowie, podpisując umowę, nie wiedzieli, jaką dokładnie kwotę w złotych otrzymają oraz jaki kurs przeliczeniowy zostanie zastosowany. To pozwany Bank ostatecznie ustalał tę kwotę poprzez zastosowanie własnego kursu kupna waluty. Wskazana w umowie kwota wyrażona w walucie CHF określa wysokość zobowiązania strony powodowej, przy zastosowaniu tzw. klauzuli waloryzacyjnej czy indeksacyjnej.. Przy przyjęciu waluty obcej jako tego rodzaju miernika i mając na względzie mechanizm działania i znaczenie klauzuli waloryzacyjnej (indeksacyjnej) istotne znaczenia z punktu widzenia obu stron umowy odgrywa kwestia sposobu, w jaki waloryzacja ma być dokonywana, a przede wszystkim kursu tej waluty, przy zastosowaniu którego dokonywane będzie przeliczenie.

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowy wskazują, że przeliczenie walut będzie dokonywane dwukrotnie – przy wypłacie kredytu i przy każdorazowym przeliczaniu rat celem ustalenia wyrażonej w walucie polskiej kwoty, jaką mają spłacać powodowie. Przeliczenie kwot walut uruchamianego kredytu będzie dokonywane wg kursu kupna waluty obcej wg tabeli kursów obowiązującej w pozwanym Banku, natomiast przeliczenie rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu – wg kursu sprzedaży danej waluty na podstawie tabeli kursów obowiązującej w pozwanym Banku. Tym samym należy stwierdzić, iż te postanowienia umowy zawierają klauzulę abuzywną, jako że pozwalają Bankowi na dowolne ustalanie kursów kupna i sprzedaży waluty na potrzeby rozliczeń kredytowych. Umowa zawiera bowiem odesłanie do tabeli kursów walut obcych w pozwanym Banku, nie wskazując w żaden sposób warunków ich ustalenia i pozostawiając to do wyłącznej dyspozycji Banku.

Skutkiem negatywnej weryfikacji postanowienia umowy jest przyjęcie na zasadzie art. 385 ¹ § 2 k.c., że takie postanowienie nie wiąże konsumenta i postanowienie takie jest bezskuteczne od momentu zawarcia umowy.

Oceniając kwestię uzgodnienia indywidualnie przez strony umowy jej spornych postanowień na etapie zawierania umowy wskazał Sąd Okręgowy, że ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie wskazują, iż bank posłużył się przy zawieraniu umowy wzorcem umowy. Zatem zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie z klientem spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a zatem w okolicznościach niniejszej sprawy na pozwanym. Tymczasem postępowanie dowodowe wykazało, iż te kwestie, mające następnie swe odzwierciedlenie w kwestionowanych postanowieniach umowy, nie były uzgodnione z powodami. Pozwany nie przedłożył na tę okoliczność żadnych dowodów, a za taki dowód nie można uznać zeznań świadków B. G. i D. K., którzy w ogóle nie pamiętają powodów ani okoliczności zawierania umowy kredytu. Natomiast w pełni na wiarę zasługiwały zeznania powoda M. M. co do okoliczności zawarcia umowy, w tym rodzaju i zakresu udzielonych mu informacji o przyszłej umowie. Niewątpliwie powodowie podpisali oświadczenia o akceptacji ryzyka kursowego i akceptacji ryzyka zmiennej stopy procentowej, lecz nie wynika z tego, że zostali szczegółowo pouczeni o zakresie tego ryzyka, w szczególności, że kurs waluty może wzrosnąć aż dwukrotnie. Złożone oświadczenie stanowi w istocie oświadczenie blankietowe. To obowiązkiem przedsiębiorcy dokonującego czynności z konsumentem jest podjąć takie działania, aby w sposób jasny, przystępny, zrozumiały i wszechstronny wyjaśnić mu wszelkie niezbędne informacje mające istotne znaczenie dla przyszłej umowy. Toteż rolą Banku było wyjaśnić powodom zasady, na jakich będzie ustalany kurs waluty obcej, w szczególności zaś o tym, że kursy te będą ustalane przez Bank. Pozwany nie pouczył powodów o skutkach zawarcia kredytu denominowanego do waluty obcej oraz o zagrożeniach z tego wynikających. Umowa nie określała ani kursu CHF wobec złotego, ani sposobu jego ustalania na potrzeby wypłaty świadczenia powodom i uruchomienia kredytu, ale i przez czas jego zakładanego i faktycznego spłacania. Zawierała odesłanie do tabeli kursów, bez innych zastrzeżeń dotyczących zasad jej ustalania, także w zakresie odmienności kursów kupna i sprzedaży. Nawet jeśli w dacie zawierania umowy kurs sprzedaży CHF wobec złotego był znany, czy też dostępny powodom, to nie oznacza, że w kolejnych dniach przypadających na następne miesiące i lata zakładanego przez strony wykonywania umowy kredytu, realizacja której została podzielona na wiele lat (od października 2007 roku do października 2032 roku), powodowie tego kursu znać nie mogli, a jego ustalenie pozostawione było wyłącznie Bankowi. Dostępność kursu walut w dacie zawierania umowy wynikała z obowiązku nałożonego na banki na mocy art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego. Na ustalanie kursu walut powodowie nie mieli żadnego wpływu. Tylko pozwany Bank na mocy umowy był jednostronnie upoważniony do określenia zobowiązania powodów, a więc miał wpływ na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Umowa nie zawierała zapisów wyjaśniających sposób ustalenia poszczególnych wartości w tabeli kursów. Powszechnie wiadomym jest, iż pod koniec pierwszej dekady obecnego wieku odnotowywano coraz bardziej niekorzystne notowania CHF do złotego i ten trend dotychczas się utrzymuje. Oczywistym jest również, iż rzutowało to na wysokość rat, które powodowie zobowiązali się spłacać. Bank zatem, reagując na zjawiska rynkowe, ustalał wysokość rat przy zastosowaniu swoich tabel. Oceny ważności umowy, w tym jej postanowień pod względem abuzywności, dokonuje się na dzień zawierania umowy, a nie na okres jej wykonywania, czemu dał wyraz Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 20 czerwca 2018 roku, sygn. akt III CZP 29/17.

Z przepisu art. 385 ¹ k.c. wynika, iż postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Główne świadczenia banku przesądzające o istocie umowy łączącej go z kredytobiorcą, to oddanie mu do dyspozycji ustalonej kwoty kredytu na oznaczony w umowie czas i z przeznaczeniem na określony cel, podczas gdy główne świadczenia kredytobiorcy obejmują korzystanie z udostępnionej mu kwoty kredytu zgodnie z postanowieniami umowy, zwrot kwoty wykorzystanego kredytu, zapłata odsetek oraz prowizji. Klauzula waloryzacyjna (indeksacyjna) służy do ustalenia wysokości świadczenia głównego kredytobiorcy - kwoty, którą ma on zwrócić bankowi - i stanowi instrument, który służy do ostatecznego ustalenia rozmiaru świadczenia kredytobiorcy. Mechanizmy, służące do przeliczania złotych na franki szwajcarskie, by mogły być stosowane muszą być uzgodnione i zaakceptowane przez obie strony w dacie zawierania umowy. Za ugruntowane należy już przyjąć stanowisko wypracowane przez Sądy, iż niejasny i niepoddający się weryfikacji mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 roku, sygn. akt IV CSK 159/17).

Mając na uwadze art. 353 ¹ k.c. dotyczący tzw. granic swobody umów, związanych z samą istotą, naturą umowy, również kredytowej, stwierdził Sąd Okręgowy, że granice te nie pozwalają na akceptację treści zapisów dotyczących indeksacji kredytu do CHF. Przekraczały bowiem granice wyznaczone naturą stosunków obligacyjnych. Przeliczenie franków na złotówki i odwrotnie ma następować przy przyjęciu kursów wynikających z tabel kursowych pozwanego, zatem to Bank uzyskał wyłączne prawo do określania kursu CHF na potrzeby rozliczeń. Miernik pozwalający ustalić ostatecznie i wiążąco wysokość zobowiązania powodów w dacie zawierania umowy w 2007 roku nie ma charakteru obiektywnego, a został on uzależniony od jednostronnej i arbitralnej decyzji pozwanego. Strona powodowa nie miała i nie ma możliwości weryfikacji prawidłowości danych umieszczanych przez pozwany Bank w tabeli kursów, a tym samym prawidłowości wyliczenia wysokości kwoty należnych bankowi rat. Ten sposób ukształtowania zakresu praw i obowiązków stron analizowanej umowy, który jest następstwem wprowadzenia do niej - na skutek zastosowania przez pozwanego przygotowanego przez niego wzorca - postanowień dotyczących zasad działania klauzuli waloryzacyjnej nie spełnia kryterium transparentności, godzi w równowagę kontraktową stron umowy i w rezultacie stawia powodów w znacznie gorszej niż pozwanego pozycji, co niewątpliwie należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami, przy czym nie ma znaczenia późniejsze wykonywanie umowy, jako że zgodnie z art. 385 ² k.c. ocena zgodności postanowienia z dobrymi obyczajami dokonywana jest według stanu z daty jej zawarcia.

W ocenie Sądu Okręgowego „nie zachodzi możliwość utrzymania spornej umowy”. Powodowie składając pozew oraz w zeznaniach jasno podali, iż są świadomi znaczenia żądania stwierdzania nieważności umowy i skutków, jakie się z tym wiążą, w szczególności, że strony winny zwrócić sobie wzajemnie to, co świadczyły, oraz że banki zapowiadają domaganie się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału. Poza tym powodowie korzystali przez całe postępowanie sądowe z pomocy fachowego pełnomocnika i już w pozwie wyrażali stanowisko dotyczące nieważności umowy. Nie zachodzi więc w tej sprawie obawa o naruszenie podstawowych standardów ochrony powodów jako konsumentów, wyznaczonych art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, na które wyraźnie wskazywał TSUE w powołanym wyroku, jasno zalecając sądom krajowym ich przestrzeganie przy wydawaniu wyroków, które powinny pozostawać w zgodzie z powołanym przepisem oraz sposobem jego wykładni, przyjętym w orzecznictwie TSUE, w tym w wyroku TSUE z dnia 3 października 2019 roku, C – 260/18. Trybunał wskazał, iż „art. 6 ust. 1 powołanej dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej (…), przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy”.

Według Sądu I instancji eliminacja spornych postanowień umowy ze względu na abuzywność klauzul waloryzacyjnych, które służyły ustaleniu kursu sprzedaży CHF na potrzeby ustalenia wysokości raty kapitałowo-odsetkowej wpłynie na zmianę głównego przedmiotu umowy z tej przyczyny, że klauzule dotyczą głównych zobowiązań powodów jako kredytobiorców, związanych z ustaleniem kwoty kredytu w złotych, ze spłacaniem rat w ich kapitałowej części oraz ustaleniem pozostałej do zapłacenia części kapitału kredytu. Ewentualne wyeliminowanie wskazanych klauzul z podanej przyczyny „nie może pozwalać” na utrzymanie umowy nie tylko dlatego, że chodzi o główne świadczenia powodów, bez których charakter umowy nie mógłby zostać zachowany, lecz również z tej przyczyny, że bez tych klauzul jej wykonywanie w pozostałym zakresie w ogóle nie byłoby możliwe na podstawie tej umowy bez zasadniczej zmiany jej charakteru prawnego, który oddawał prawną i gospodarczą przyczynę jej podpisania przez obie strony, w tym nie tylko przez Bank, lecz również przez powodów. Postanowienia umowy, które istotnie są abuzywne, to postanowienia dotyczące mechanizmów przeliczania złotych na CHF i odwrotnie. Ich usunięcie z umowy prowadzi do powstania w niej luki. „Powstaje zatem kwestia jej zastąpienia”.

Wskazał Sąd I instancji, że w wyroku z dnia 21 grudnia 2016 roku (sygn. akt C - 154/15, C - 307/15, C – 308/15) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wypowiadając się co do skutków uznania klauzuli umownej za niedozwoloną (nieuczciwą) stwierdził, że zadaniem sądu krajowego jest wyłącznie wykluczenie stosowania nieuczciwego warunku umownego w taki sposób, aby nie wywoływał on wiążącego skutku dla konsumenta. Winno się zatem doprowadzić do takiej sytuacji prawnej konsumenta, jaka miałaby miejsce wówczas, gdyby tego warunku nigdy nie było. Sąd nie jest natomiast władny dokonać zmiany treści tego warunku. Także z powołanym już wcześniej wyroku z 3 października 2019 roku, C – 260/18, TSUE jednoznacznie uznał, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie wypełnianiu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze tylko ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści takiej czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozycyjnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę. Innymi słowy, na etapie wyrokowania, które oparte jest na uznaniu abuzywności takich klauzul, czyli wymaga ich eliminacji z umowy, art. 6 ust. 1 powołanej dyrektywy nie pozwala na zastąpienie kursu sprzedaży z tabeli banku, zastrzeżonego w umowie, żadnym innym kursem notowania CHF do złotego, w tym średnim kursem ogłaszanym przez NBP, nawet gdyby obie strony się na to zgadzały.

Zdaniem Sądu I instancji wbrew twierdzeniom pozwanego umowa nie mogła być wykonywana bez dokonywania przeliczeń waluty. Po pierwsze, pomimo ustalenia kwoty kredytu w CHF wypłata świadczenia mogła nastąpić tylko w złotych, a po drugie z umowy wynikał sposób spłaty kredytu w złotych. Strony w § 5 pkt 5 Części szczególnej umowy wskazały rachunek bankowy, z którego pobierane będą środki na spłatę kredytu i był to rachunek złotowy. Powodowie nie posiadali w pozwanym Banku rachunku walutowego i nie mieli możliwości dokonywania spłaty w CHF. Dodatkowo nie można pominąć tego, iż powodowie dokonywali spłaty w złotych i wpłaty te musiałyby zostać w jakiś sposób rozliczone.

Konsekwencją takiego stanowiska musi więc być uznanie nieważności takiej umowy ex tunc, nie tylko dlatego, że abuzywne postanowienie podlega eliminacji bez możliwości wprowadzenia w to miejsce innego podobnego mechanizmu, tyle że dozwolonego, a więc zgodnego ponadto z naturą (istotą) takich stosunków umownych, lecz również dlatego, że zachodzi niemożność wykonywania, a tym samym też rozliczenia takiej umowy, spowodowana wyeliminowaniem klauzuli niezbędnej do określenia wysokości podstawowego zobowiązania kredytobiorcy, czyli wysokości raty kredytowej albo pozostałej do zapłacenia części kredytu spłacanego przed terminem. Nie ma zatem możliwości wykonania umowy po wyeliminowaniu postanowień o charakterze abuzywnym.

„W świetle powyższego zachodzi więc konieczność stwierdzenia nieważności umowy i uwzględnienia powództwa w tym zakresie”.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługuje natomiast na uwzględnienie roszczenie powodów o zapłatę. „Bank bowiem przekazał powodom określoną sumę pieniędzy, z których oni następnie skorzystali. Istotnie, strona pozwana nie zgłaszała w toku postępowania zarzutu potrącenia, niemniej nie można pominąć słusznych racji Banku co do wykorzystania tych środków”. Stwierdzenie nieważności umowy kredytu udzielonego w CHF implikuje problem rozliczeń stron tej umowy z tytułu świadczeń już spełnionych. Podstawą prawną takich rozliczeń są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, w szczególności te dotyczące nienależnego świadczenia. Jednakże w tym zakresie, wobec rozbieżności orzecznictwa co do szczegółowych zasad stosowanie tych przepisów, pojawiły się dwa stanowiska, tj. teoria dwóch kondykcji i teoria salda. „W warunkach przedmiotowej sprawy” Sąd Okręgowy uznał, iż należy zastosować teorię salda. W przeciwnym razie, tj. stosując teorię dwóch kondykcji, rozstrzygnięcie doprowadziłoby do pozostawienia po jednej ze stron bezpodstawnego wzbogacenia majątkowego, co naruszałoby zasady współżycia społecznego. Bank niewątpliwie w 2007 roku spełnił społeczne oczekiwanie udostępnienia środków finansowych, do czego nawiązuje treść przepisu art. 411 pkt 2 k.c. Wobec tego powództwo w zakresie żądania określonego w punkcie 2 pozwu Sąd Okręgowy oddalił.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w pkt 3 i 4 wyroku obciążając kosztami co do zasady obydwie strony po połowie wobec wyniku procesu, a wobec wyniku procesu koszty zastępstwa procesowego pomiędzy stronami Sąd zniósł.

Wymieniony wyrok zaskarżyły obie strony.

Powodowie zaskarżyli wyrok w części co do punktu 2 (oddalającego powództwo w pozostałej części) oraz punktów 3.4.5.6 (punkty związane z rozliczeniem kosztów postępowania).

Pozwany Bank zaskarżył wymieniony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Powodowie zarzucili wyrokowi naruszenie art. 405 k.c. w zw. z 410 k.c. oraz w zw. z art. 411 k.c. poprzez ich niezastosowanie, skutkujące oddaleniem powództwa w części co do zapłaty przez Sąd I instancji w związku z opowiedzeniem się przez Sąd i instancji za prawidłowością „teorii salda” i wnieśli o zmianę w zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie tytułem zwrotu wszystkich świadczeń dokonanych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie objętym żądaniem pozwu tj. od 10.07,2009 do 13.01.2020 roku z tytułu kredytu hipotecznego-umowa o kredyt mieszkaniowy (...) nr (...) 07- (...), tj. 252.898,40 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07.06.2019 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 6,12 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28.02.2020 r. do dnia zapłaty na podstawie art. 410 § 2 k.c.;

Wnieśli też o zmianę wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję według norm przepisanych oraz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

Pozwany Bank zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 3851 § 1 i § 3 k.c. oraz art. 385 ^{( 2)} k.c. polegające na ich błędnej wykładni skutkującej uznaniem, że postanowienia § 1 ust. 1 CSU, § 11 ust. 2 i 3 COU oraz § 13 ust. 7 COU stanowią niedozwolone klauzule umowne, w szczególności wskutek błędnego uznania, że postanowienia te nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień stron, kształtują prawa i obowiązki strony powodowej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy strony powodowej, mimo, iż prawidłowa wykładnia norm zawartych w ww. przepisach prowadzi do wniosku, że w odniesieniu do ww. postanowień nie zaktualizowały się ustawowe przesłanki stwierdzenia ich abuzywności;

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. w zw. z art 69 ust 1 pr. bank. polegające na ich błędnej wykładni poprzez uznanie, że wskutek stwierdzenia abuzywności kwestionowanych klauzul denominacyjnych § 1 ust. 1 CSU, § 11 ust. 2 i 3 COU oraz § 13 ust. 7 COU nie ma możliwości ustalenia świadczeń stron (pierwotnej kwoty Kredytu oraz kwoty Kredytu pozostałej do spłaty), co skutkuje brakiem możliwości wykonania Umowy Kredytu, podczas gdy właściwa wykładnia ww. przepisów prowadzi do wniosku, że kwotą oddaną przez Bank do dyspozycji Strony Powodowej, którą Strona Powodowa zobowiązana jest zwrócić zgodnie z Umową Kredyty, jest kwota kredytu wyrażona w CHF, wskazana przez strony w § 1 ust. 1 CSU, nie zaś kwota środków wypłaconych jej w PLN;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 358 k.c. polegające na jego błędnej wykładni poprzez uznanie, że w związku z brakiem możliwości dalszego wykonywania Umowy Kredytu wskutek niedozwolonego charakteru kwestionowanych klauzul Umowa Kredytu jest nieważna w całości, podczas gdy przepis art. 385 ¹ § 2 k.c. nie wiąże z abuzywnością klauzul umownych skutku w postaci sprzeczności treści lub celu umowy (czynności prawnej) z ustawą lub zasadami współżycia społecznego, powodującego nieważność bezwzględną umowy (w całości lub części);

4.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ § 1 k.c.:

a) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na tym, że Sąd meriti uznał, iż dla stwierdzenia abuzywności szeregu postanowień Umowy wystarczy ogólne stwierdzenie, że postanowienia te są abuzywne i ogólne wyjaśnienie, w jakich aspektach Sąd dopatruje się ich nieuczciwości, bez osobnego wytłumaczenia, z jakich przyczyn Sąd uznał określone postanowienie Umowy za spełniające łącznie obie przesłanki abuzywności, tj. przesłanki sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesu konsumenta, podczas gdy prawidłowe zastosowanie tego przepisu powinno polegać na tym, że postanowienia § 1 ust. 1 CSU oraz § 11 ust. 2 i 3 COU i § 13 ust. 7 COU dotyczące kwestii odrębnych normatywnie - tj. (i) spreadu walutowego oraz (ii) denominowanego

charakteru umowy (ryzyka kursowego), Sąd miał obowiązek ocenić odrębnie w zakresie spełnienia przez każde z tych postanowień z osobna przesłanek sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesu konsumenta; Sąd meriti nie odniósł się w sposób konkretny i zindywidualizowany do okoliczności niniejszej sprawy, nie weryfikując, czy postanowienia dot. spreadu walutowego oraz postanowienia dot. ryzyka kursowego spełniły obie przesłanki abuzywności;

b) poprzez jego błędną wykładnię polegającą na tym, że Sąd meriti nieprawidłowo ustalił treść przesłanek sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesu konsumentów (Sąd zdaje się utożsamiać te przesłanki) oraz przez jego błędne zastosowanie wyrażające się w przyjęciu, że zarówno postanowienia Umowy odnoszące się do spreadu walutowego, jak i ryzyka kursowego, są w całości bezskuteczne z uwagi na ich abuzywność, podczas gdy prawidłowe zastosowanie przesłanek abuzywności w niniejszej sprawie obligowało Sąd do zbadania, czy każde z postanowień z osobna prowadziło do powstania znacznej nierównowagi pomiędzy prawami i obowiązkami stron, ze szkodą dla Strony Powodowej, która to ocena - gdyby została przeprowadzona przez Sąd w sposób prawidłowy - doprowadziłaby do wniosku, że abuzywność zakwestionowanych postanowień Umowy w niniejszej sprawie w ogóle nie zachodzi, z uwagi na to, że:

•

w zakresie klauzuli spreadu walutowego Sąd nie ocenił tej klauzuli w kontekście wszystkich okoliczności towarzyszących zawarciu umowy (z których wynika, że rzekoma dowolność w kształtowaniu kursów walut ma charakter wyłącznie pozorny, a zasady wyznaczania kursu stosowne przez Bank odpowiadają utrwalonej i powszechnej praktyce bankowej oraz treści art. 56 k.c. oraz 354 k.c., w konsekwencji Sąd błędnie przyjął, że doszło do naruszenia dobrych obyczajów oraz rażącego naruszenia interesów Strony Powodowej;

•

w zakresie klauzuli ryzyka kursowego - Strona Powodowa wybrała kredyt denominowany do CHF z uwagi na korzyści wynikającego z niskiego oprocentowania, a jednocześnie Umowa w przejrzysty i zrozumiały sposób określała ryzyko walutowe, uwzględniając okoliczności jej zawarcia;

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Przystępując do oceny zasadności zarzutów obu apelacji przede wszystkim należy zauważyć, że skarżący nie formułują zarzutów naruszenia przepisów postępowania, a więc nie kwestionują podstawy faktycznej rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. W takim stanie rzeczy, przy braku zarzutów odnoszących się do sfery procesowej i ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd I instancji stwierdzić należy, że Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy w oparciu o dowody zaoferowane przez strony.

Ustalenia te stanowią zatem podstawę badania zasadności sformułowanych w apelacji zarzutów naruszenia prawa materialnego.

W pierwszej kolejności ocenić należy zarzuty zawarte w apelacji pozwanego, które zmierzają do wykazania, że Sąd Okręgowy wadliwie przyjął, że zawarta przez strony umowa jest nieważna zarzucając naruszenie art. 3852 § 1 i § 3 k.c. oraz art. 385 ² k.c.

wskutek przyjęcia przez Sąd I instancji, że postanowienia § 1 ust. 1 CSU, § 11 ust. 2 i 3 COU oraz § 13 ust. 7 COU stanowią niedozwolone klauzule umowne. Wbrew jednak stanowisku skarżącego Sąd Okręgowy trafnie ustalił i przyjął, że wymienione postanowienia nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień stron, kształtują prawa i obowiązki strony powodowej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy strony powodowej, a tym samym prawidłowo uznał je za abuzywne. Zarzut naruszenia wymienionych przepisów jest więc bezzasadny. W konsekwencji trafne jest stanowisko Sądu I instancji, że wskutek stwierdzenia abuzywności wymienionych klauzul denominacyjnych tj. § 1 ust. 1 CSU, § 11 ust. 2 i 3 COU oraz § 13 ust. 7 COU nie ma możliwości ustalenia świadczeń stron co skutkuje brakiem możliwości wykonania umowy. W szczególności trafnie przyjął Sąd Okręgowy, że eliminacja spornych postanowień umowy ze względu na abuzywność klauzul waloryzacyjnych, które służyły ustaleniu kursu sprzedaży CHF na potrzeby ustalenia wysokości raty kapitałowo-odsetkowej wpłynie na zmianę głównego przedmiotu umowy z tej przyczyny, że klauzule dotyczą głównych zobowiązań powodów jako kredytobiorców, związanych z ustaleniem kwoty kredytu w złotych, ze spłacaniem rat w ich kapitałowej części oraz ustaleniem pozostałej do zapłacenia części kapitału kredytu, a ewentualne wyeliminowanie wskazanych klauzul nie pozwala na utrzymanie umowy dlatego, że chodzi o główne świadczenia powodów oraz, że bez tych klauzul wykonywanie umowy w pozostałym zakresie w ogóle nie byłoby możliwe bez zasadniczej zmiany jej charakteru prawnego. Wbrew wywodom skarżącego Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że nie ma możliwości wykonania umowy po wyeliminowaniu postanowień o charakterze abuzywnym. W konsekwencji trafnym jest stanowisko tego Sądu, że umowa zawarta przez strony jest nieważna.

Zarzut naruszenia art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art 69 ust 1 Prawa bankowego jak i zarzut naruszenia art. . 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 358 kc okazał się zatem bezzasadny.

Wbrew wywodom skarżącego Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął i swoje stanowisko w tym zakresie wyczerpująco uzasadnił z jakich przyczyn „i w jakich aspektach” uznał za abuzywne wskazane w uzasadnieniu wyroku postanowienia umowy, słusznie przyjmując, że spełniają one obie przesłanki abuzywności, tj. przesłanki sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesu konsumenta w szczególności w zakresie oceny tzw. spreadu walutowego jak i ryzyka kursowego. Sąd Okręgowy dokonał w tym zakresie prawidłowej oceny i swoje stanowisko w tym zakresie odpowiednio wyjaśnił. Oceny tej nie mogą podważyć zarzuty skarżącego, który dokonuje własnej, nieprzekonującej wykładni kwestionowanych postanowień umowy.

Z wymienionych przyczyn zarzut naruszenia art. art. 385 ¹ § 1 k.c. okazał się nieuzasadniony.

W konsekwencji apelacja pozwanego jako nieuzasadniona w całości ulegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Uzasadniona okazała się natomiast apelacja powodów. Trafnie bowiem zarzucają powodowie, że Sąd Okręgowy, do rozliczenia stron, niesłusznie opowiedział się za teorią salda, a nie zasadą dwóch kondykcji, która jest dominującą w orzecznictwie sądów powszechnych jak i Sądu Najwyższego, który w uchwale 7 sędziów z 7 maja 2021r., III CZP 6/21, której nadano moc zasady prawnej wyraźnie wskazał, że jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać konsumentów
i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.)
(OSNC 2021 nr 9 poz. 56).

Z tej przyczyny żądanie powodów, którego wysokości pozwany Bank nie kwestionował, zasługiwało na uwzględnienie.

W konsekwencji zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo o zapłatę należało zmienić i zasądzić od pozwanego dochodzoną przez powodów należność z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 28 lutego 2020 roku (art. 386 § 1 k.p.c.).

W takiej sytuacji, gdy wskutek zmiany zaskarżonego wyroku pozwany przegrał sprawę w postępowaniu przed Sądem I instancji należało zmienić rozstrzygnięcie o kosztach procesu i zasądzić od pozwanego na rzecz powodów 11 817 zł z tego tytułu (art. 98§1 kpc w zw, z art. 99 kpc oraz (§2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 20156r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018 poz. 265 t.j.).

W takim stanie rzeczy pozwany, jako przegrywający sprawę w postępowaniu apelacyjnym (art. 98§1 kpc w zw. z art. 99 kpc) obowiązany jest również zwrócić powodom związane z tym koszty, na które składają się : wynagrodzenie pełnomocnika (§2 pkt 7 w zw. z §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 20156r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018 poz. 265 t.j.).

SSA Mieczysław Brzdąk

1

2