Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: sekretarz sądowy Oliwia Goliszewska

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. W., J. W.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 722/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 marca 2020 r. M. W. i J. W., zastępowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 76.653,64 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia więdnienia powództwa do dnia zapłaty w wyniku stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego (...) nr (...) z 17 lipca 2007 r. z tytułu nienależnego świadczenia rat w okresie 1 marca 2010 r. do 2 stycznia 2012 r.;

2.  stwierdzenie nieważności umowy kredytu hipotecznego (...) nr (...) z 17 lipca 2007 r.;

3.  zasądzenie na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości czterokrotności stawki przewidzianej przez przepisy powszechnie obowiązujące;

w razie ustalenia przez sąd braku podstaw do uznania nieważności umowy kredytu łączącego stronny, w obrębie tego samego stanu faktycznego sprawy, wnieśli o:

4.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 76.000 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty z tytułu nadpłaty dokonanej przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od zawarcia umowy do daty wyrokowania, w obliczu stosowania w toku realizacji przedmiotowej umowy kredytu hipotecznego klauzul niedozwolonych w przedmiocie waloryzacji waluty kredytu, skutkujących ustaleniem, że kredyt łączący strony winien być od początku jego zawarcia realizowany bez przeliczenia kwoty kredytu do waluty CHF;

5.  zasądzenie na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości czterokrotności stawki przewidzianej przez przepisy powszechnie obowiązujące (pozew, k. 3-25).

W odpowiedzi na pozew z dnia 22 czerwca 2020 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na pozew, k. 292-315).

Pismem procesowym sporządzonym dnia 10 marca 2022 r. (data nadania: 16 marca 2022 r., k. 739) strona powodowa zmieniła powództwo w ten sposób, że:

1)  zamiast wskazanej w pkt 1 petitum pozwu kwoty 76.653,64 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty powodowie zażądali zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 540.904,74 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty w wyniku stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego (...) nr (...) z 17 lipca 2007 r. z tytułu nienależnego świadczenia rat w okresie 01 września 2007 r. do 2 stycznia 2020 r.

równocześnie wskazali, że podtrzymują żądanie w zakresie pkt 2 i 3 petitum pozwu, tj.:

2)  stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego (...) nr (...) z 17 lipca 2007 r.;

3)  zasądzenia na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości czterokrotności stawki przewidzianej przez przepisy powszechnie obowiązujące.

w razie ustalenia przez sąd braku podstaw do uznania nieważności umowy kredytu łączącego strony, w obrębie tego samego stanu faktycznego sprawy:

4)  zmieniają dochodzone roszczenie ewentualne z pkt 1 petitum pozwu w ten sposób, że zamiast kwoty 76.000 zł wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty zażądali zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 270.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty z tytułu nadpłaty dokonanej przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od zawarcia umowy do daty wyrokowania, w obliczu stosowania w toku realizacji przedmiotowej umowy kredytu hipotecznego klauzul niedozwolonych w przedmiocie waloryzacji waluty kredytu skutkujących ustaleniem, że kredyt łączący strony winien być od początku jego zawarcia realizowany bez przeliczenia kredytu do waluty CHF.

Równocześnie strona powodowa wskazała, że podtrzymuje żądanie w zakresie pkt 2 roszczenia ewentualnego, tj. w przedmiocie zasądzenia na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości czterokrotności stawki przewidzianej przez przepisy powszechnie obowiązujące (pismo procesowy strony powodowej zawierające modyfikację powództwa, k. 695-702).

Pismem procesowym z dnia 1 grudnia 2022 r. strona pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie, tj. wniosła o oddalenie powództwa w całości, kwestionując je co do zasady i co do wysokości, w tym również w zakresie zmiany powództwa z dnia 10 marca 2022 r., oraz wniósł o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (pismo procesowe pozwanego z 1 grudnia 2022 r., k. 778-786).

Do zamknięcia rozprawy strony nie modyfikowały swoich stanowisk w sprawie ( protokół rozprawy z 23 kwietnia 2024 r., k. 911).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. W. i M. W. poszukiwali środków na zakup domu jednorodzinnego w Z. oraz spłatę zobowiązań w łącznej wysokości 115.835,16 zł. Posiadali zobowiązania finansowe w łącznej wysokości 136.228,16 zł w postaci:

a)  karty kredytowej w (...) Bank – 9.300 zł;

b)  kart kredytowych w (...) – 15.900 zł;

c)  kredytu odnawialnego w (...) – 13.000 zł;

d)  kredytu gotówkowego w (...) Banku (...) S.A. – 9.561,69 zł;

e)  kredytu gotówkowego w (...) – 28.871,91 zł;

f)  kredytu gotówkowego w (...) – 5.932,26 zł;

g)  kredytu gotówkowego w (...) – 33.269,30 zł;

h)  kredytu mieszkaniowego w (...) S.A. – 20.393 zł.

J. W. dowiedział się, że jest możliwość zaciągnięcia kredytu w (...). Małżonkowie udali się do ww. Banku, gdzie uzyskiwali informację, że nie mają zdolności na kredyt złotówkowy, jednak mogą uzyskać kredyt w CHF. Przedstawiono im symulację, gdzie wskazano wysokość miesięcznych rat (wniosek o kredyt hipoteczny (...) z 28 czerwca 2007 r., k. 323-324; zeznania powoda J. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 581v-582, nagranie 00:09:33-00:14:19; zeznania powódki M. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583-583v, nagranie 00:29:34-00:33:24). M. W. od października 2000 r. prowadziła działalność gospodarczą – Przedsiębiorstwo (...), pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania (wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej z 1 grudnia 2022 r., k. 787-788).

W sytuacji, gdy klient przychodził do banku odbywała się rozmowa wstępna, gdzie pracownik banku przedstawiał informacje o dostępnych ofertach. To klient dokonywał wyboru waluty w jakiej chce zaciągnąć kredyt hipoteczny. Klienci, którzy chcieli otrzymania kredytu w walucie obcej musieli wykazać wyższą zdolność niż w złotówkach. Klienci byli informowani, o ryzyku walutowym, które jest związane ze zmianą kursu waluty i tym samym zmianą wysokości płaconej raty, jak również wysokości kwoty wypłaconego kredytu, która również byłą uzależniona od kursu waluty. Następnie miało miejsce spotkanie, na którym składano wniosek. Następnie informowano klienta o decyzji kredytowej. Pozytywna decyzja kredytowa nie obligowała klientów do podpisania umowy kredytowej. Mógł też wnioskować o zmianę warunków umowy. Klient przed podpisaniem umowy miał możliwość zapoznania się z jej treścią, umowa była omawiana. Na każdym etapie klient mógł dopytywać się o sprawy, które były dla niego niezrozumiałe. Również po podpisaniu umowy, przy uruchomieniu kredytu i jego wypłacie pracownicy banku byli dostępni dla klienta (zeznania na piśmie świadka E. D., k. 674v-675v; zeznania na piśmie świadka S. W., k. 667v-668).

Nie ma jednego, uniwersalnego kursu rozliczenia transakcji na rynku walutowym, w tym transakcji kredytowych w walutach obcych. Kursy walutowe są zwykle uzależnione od wielu czynników, takich jak sytuacja gospodarcza kraju, polityka monetarna, sytuacja na rynkach finansowych czy popyt i podaż na danej parze walutowej. Każda z instytucji, biorących udział w wymianie walutowej generuje własną tabelę kursów. Kursy nie są tożsame, nie ma więc powszechnego kursu służącego do rozliczania transakcji, w tym kredytów w walutach obcych (opinia biegłego sądowego H. D. z 21 listopada 2023 r., k. 840-843).

W dniu 28 czerwca 2007 r. J. W. i M. W. złożyli do (...) Bank (...) wniosek o kredyt hipoteczny na łączną kwotę 609.366,83 zł, w tym 477.438 zł na finansowanie inwestycji – nabycie segmentu w Z., 115.835,16 zł na spłatę zobowiązań, 20.000 zł tytułem kwoty wolnej kredytu oraz 6.093,67 zł prowizji za udzielenie kredytu. We wniosku wskazano walutę kredytu: CHF. Zaś okres kredytowania na 25 pełnych lat. Określono też kurs kupna dla waluty CHF z dnia przyjęcia wniosku: 2, (...) oraz kwotę kredytu wyrażoną w walucie: 272.501,04 CHF. Wskazano cenę zakupu na 444.000 zł, zaangażowane dotychczas środki: 10.000 zł oraz koszty transakcji (notarialne i podatkowe): 13.045 zł. W dacie złożenia wniosku J. W. miał wykształcenie wyższe. Pracował na stanowisku Inspektora Pracy w (...) za wynagrodzeniem w wysokości 6.357,53 zł brutto miesięcznie. Posiadał zobowiązania finansowe z tytułu: limitu kredytów w (...) w wysokości 13.000 zł do spłaty, limitów dla posiadanych kart kredytowych w kwocie 2.000 zł, alimentów w wysokości 500 zł. W 2003 r. zaciągnął kredyt złotowy indeksowany kursem EUR w (...) Banku (...) S.A. w K. na zakup pojazdu marki (...) (k. 495-497). Posiadał majątek w postaci mieszkania o wartości 78.500 zł i samochodu marki (...) 156 o wartości 18.000 zł. Z kolei M. W. miała wykształcenie średnie. Wykonywała zawód specjalisty ds. BHP. Pracowała na umowę o pracę na czas nieokreślony w (...) Sp. z o.o. oraz prowadziła działalność gospodarczą – Przedsiębiorstwo (...). Uzyskiwała średni dochód w kwocie 7.288 zł brutto miesięcznie. Posiadała zobowiązania finansowe w postaci kredytu w (...) Banku S.A. na zakup pojazdu marki (...) (k. 498-500). Posiadała majątek w postaci samochodu osobowego marki (...) o wartości 20.000 zł (wniosek o kredyt hipoteczny, k. 323-324; załącznik do wniosku o kredyt hipoteczny, k. 325-327). M. W. w dniu 5 czerwca 2006 r. zawarła umowę kredytu złotowego indeksowanego kursem CHF m. in. na zakup pojazdu marki (...) z 2001 r. (k. 498-500).

W dniu 17 lipca 2007 r. J. W. i M. W. zawarli z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (dalej: Umowa).

W myśl § 1 pkt 7 Umowy, stawka referencyjna to wartość stawki referencyjne, w zależności od wybranej waluty: a) LIBOR dla franka szwajcarskiego (CHF) dla międzybankowych depozytów trzymiesięcznych (LIBOR 3M) – dotyczy kredytów udzielanych w CHF.

Zgodnie z § 2 ust. 1 Umowy, na warunkach określonych w umowie (...) SA zobowiązał się podstawić do dyspozycji kredytobiorcy kredyt w kwocie 272.501,04 CHF na zakup domu jednorodzinnego w zabudowie szeregowej położonego w Z. przy ul. (...) oraz spłatę następujących zobowiązań finansowych:

1)  karty kredytowej w (...) nr (...) nr klienta (...) na rachunek nr (...) w wysokości 9.300 zł,

2)  karty kredytowej w (...) nr (...) na rachunek kredytowy nr (...) w wysokości 5.900 zł,

3)  karty kredytowej w (...) nr (...) na rachunek kredytowy nr (...) w wysokości 10.000 zł,

4)  kredytu odnawialnego w (...) S.A. nr umowy (...) na rachunek kredytobiorcy nr (...) w wysokości 13.000 zł,

5)  kredytu gotówkowego w (...) BANK SA nr umowy (...) na rachunek kredytowy nr (...) w wysokości 5.932,26 zł,

6)  kredytu gotówkowego w (...) z dnia 15.11.2006 r. na rachunek kredytowy nr (...) w wysokości 33.269,30 zł,

7)  kredytu gotówkowego w (...) BANKU (...) SA umowa nr (...) na rachunek kredytowy nr (...) w wysokości 9.561,69 zł,

8)  kredytu mieszkaniowego w (...) SA umowa nr (...) na rachunek (...) w wysokości 20.393,00 zł,

9)  kredytu gotówkowego w (...) BANK SA umowa nr (...) na rachunek kredytowy nr (...) w kwocie 28.871,91 zł,

i dowolny cel z przeznaczeniem na potrzeby własne.

Stosownie do § 5 ust. 1 Umowy, wypłata kredytu będzie dokonana w transzach na rachunek Zbywcy, Kredytobiorcy i rachunki bankowe w formie przelewu na wskazany rachunek – zgodnie z pisemną dyspozycją kredytobiorcy, z uwzględnieniem postanowień § 4.

Stosownie do treści § 5 ust. 3 Umowy, kredyt może być wypłacany:

1) w walucie wymienialnej – na finansowanie zobowiązań za granicą i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego;

2) w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju.

W przypadku o którym mowa w § 3 pkt 2, stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4 Umowy).

W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej stosuje się kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego ( § 5 ust. 5 Umowy).

(...) SA pobiera odsetki od kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjne, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży (§ 6 ust. 1 zd. 1 Umowy).

W myśl § 6 ust. 3 Umowy, dla celów ustalenia stawki referencyjnej – (...) SA będzie się posługiwać stawką LIBOR lub (...) publikowaną odpowiednio o godz. 11.00 GMT lub 11.00 na stronie informacyjnej Reuters, w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrągloną według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku. W przypadku braku notowań stawki referencyjnej LIBOR lub EURIBOR dla danego dnia do wyliczenia stopy procentowej stosuje się odpowiednio notowania z dnia poprzedzającego, w którym było prowadzone notowanie stawki LIBOR i EURIBOR. Za dzień braku notowań stawki LIBOR i EURIBOR uznaje się ponadto dzień uznany na terenie Rzeczypospolitej Polskiej za dzień wolny od pracy.

W myśl § 7 ust. 1 Umowy, w dniu zawarcia umowy stawka referencyjna WIBOR wynosiła 2,7358%, marża wynosiła 1,34 p.p. a oprocentowanie kredytu wynosiło 4,0758% w stosunku rocznym.

Za czynności związane z obsługą kredytu oraz zmianę postanowień umowy (...) SA pobiera od kredytobiorcy prowizje i opłaty bankowe określone w Taryfie (§ 8 ust. 1 Umowy).

W myśl § 10 ust. 1 Umowy, kredytobiorca zobowiązał się do zapłaty należnej (...) SA prowizji od udzielonego kredytu, zgodnie z Taryfą, w wysokości 1% kwoty kredytu, to jest kwotę 2.725,01 CHF. Prowizja od udzielonego kredytu zostanie potrącona przez (...) SA z wypłaconej kwoty kredytu albo pierwszej transzy w walucie kredytu w dniu wypłaty. Stosownie do § 10 ust. 2 Umowy, prowizja od udzielonego kredytu nie podlega zwrotowi.

Stosownie do § 11 ust. 1 Umowy, zabezpieczeniem spłaty kredytu stanowiła:

1)  hipoteka łączna zwykła w wysokości 272.501,04 CHF oraz hipoteka łączna kaucyjna w wysokości 136.250,52 CHF na zabezpieczenie należności ubocznych na nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...), KW nr (...), nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), dla której prowadzona jest KW nr (...) i nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...), dla której prowadzona jest KW nr (...) na rzecz (...) SA przez Sąd Rejonowy w Zielonej Górze;

2)  weksel własny niezupełny (in blanco) sztuk jeden z klauzulą „na zlecenie” wraz z deklaracją wekslową kredytobiorcy, obowiązujące przez cały okres spłaty kredytu;

3)  weksel własny niezupełny (in blanco) sztuk jeden z klauzulą „na zlecenie” wraz z deklaracją wekslową osoby udzielającej zabezpieczenia hipotecznego Pani K. W., obowiązujące przez cały okres spłaty kredytu;

4)  cesja praw do odszkodowania z polis ubezpieczeniowych nieruchomości stanowiących przedmiot kredytowania i zabezpieczenia kredytu, od ognia i innych zdarzeń losowych, na rzecz (...) SA, obowiązująca przez cały okres spłaty kredytu;

5)  ubezpieczenie w (...) SA kredytowanego wkładu finansowego w wysokości 36.406,14 CHF, koszty z tytułu ubezpieczenia wynoszą 2.440,33 zł (2,9% kwoty kredytowanego wkładu finansowego);

6)  klauzula potrącania wierzytelności wymagalnych z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego nr (...).

Stosownie do treści § 11 ust. 2 Umowy, do czasu ustanowienia zabezpieczenia kredytu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, kredytobiorca dokona zabezpieczenia w formie ubezpieczenia kredytu w (...) SA – miesięczny koszt ubezpieczenia wynosi 295,77 zł (o,0542% kwoty kredytu pomniejszonej o kredytowany wkład finansowy).

W § 30 ust. 1 pkt 1 Umowy, kredytobiorca oświadczył, że został poinformowany o ryzyku zmiany kursów waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu oraz stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej. W § 30 ust. 1 pkt 2 Umowy, kredytobiorca oświadczył, że ponosi ryzyka, o których mowa w pkt 1 (umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie polskiej z 17 lipca 2007 r., k. 29-36).

Środki z kredytu zostały uruchomione w 18 lipca 2007 r. i 20 lipca 2007 r. w następujących transzach:

- w dniu 18 lipca 2007 r. w wysokości 2.725,01 CHF, prowizja za udzielenie kredytu;

- w dniu 18 lipca 2007 r. w wysokości 5.875,86 CHF, co stanowiło równowartość 13.045 zł (zastosowany kurs: 2,2201);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 196.424,53 CHF, co stanowiło równowartość: 434.000 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 4.209,10 CHF, co stanowiło równowartość: 9.300 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 2.670,29 CHF, co stanowiło równowartość: 5.900 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 4.525,91 CHF, co stanowiło równowartość: 10.000 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 5.883,68 CHF, co stanowiło równowartość: 13.000 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 2.684,89 CHF, co stanowiło równowartość: 5.932,26 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 15.057,39 CHF, co stanowiło równowartość: 33.269,30 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 4.327,54,10 CHF, co stanowiło równowartość: 9.561,69 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 13.067,17 CHF, co stanowiło równowartość: 28.871,91 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 5.819,98 CHF, co stanowiło równowartość: 12.859,25 zł (zastosowany kurs: 2,2095);

- w dniu 20 lipca 2007 r. w wysokości 9.229,69 CHF, co stanowiło równowartość: 20.393 zł (zastosowany kurs: 2,2095). Tym samym, w związku z zawartą umową kredytową, (...) Bank (...) postawił do dyspozycji kredytobiorców kwotę łącznie 596.132,41 zł (zaświadczenie (...) Banku (...) z 14 lutego 2020 r., k. 42-46).

Z tytułu ubezpieczenia kredytowanego wkładu finansowego w dniu 18 lipca 2007 r. została opłacona składka w wysokości 2.440,33 zł, zaś z tytułu ubezpieczenia do czasu ustanowienia hipoteki zostały opłacone składki w łącznej wysokości 591,54 zł. Pozostałe prowizje/opłaty związane z kredytem pobrane zostały zgodnie z zawartą umową i obowiązującą (...): w kwocie 41,67 zł opłaty za przypomnienie o niedostarczeniu dokumentów pobrana w dniu 16 kwietnia 2010 r.; w kwocie 41,67 zł opłaty za przypomnienie o niedostarczeniu dokumentów pobrana w dniu 17 sierpnia 2010 r.; w kwocie 41,67 zł opłaty za przypomnienie o niedostarczeniu dokumentów pobrana w dniu 23 sierpnia 2010 r. oraz 50 zł opłaty za wydanie zaświadczenia pobrane w dniu 19 grudnia 2019 r. (zaświadczenie z 14 lutego 2020 r., k. 42-46).

J. W. zapoznał się z treścią umowy kredytowej przed jej podpisaniem. Na moment podpisywania Umowy żadne zapisy nie budziły jego wątpliwości. Nie zadawał więc żadnych pytań. M. W. na spotkaniu w banku zapoznała się z głównymi zapisami umowy (zeznania powoda J. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 582v, nagranie 00:21:38-00:24:51 oraz k. 583, nagranie 00:25:34; zeznania powódki M. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583v, nagranie 00:32:56).

Małżonkowie mieszkają w kredytowanej nieruchomości (zeznania powódki M. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., nagranie 00:30:32). Spłacają raty kredytu w złotówkach (zeznania powoda J. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 582v, nagranie 00:22:52). W kredytowanej nieruchomości zarejestrowania jest działalność gospodarcza M. W. – Przedsiębiorstwo (...) (wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej z 1 grudnia 2022 r., k. 787-788). J. W. nie kwestionowałby umowy, gdyby kurs pozostał taki jak w chwili zawarcia umowy (protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583, nagranie: 00:25:17).

W dniu 6 lipca 2017 r. J. W. i M. W. złożyli do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W., za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, wniosek o zawezwanie (...) Banku (...) S.A. do próby ugodowej (wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z 6 lipca 2017 r., k. 47-52). Do zawarcia ugody nie doszło (kopia protokołu posiedzenia jasnego z 12 grudnia 2017 r. sprawy o sygn. XVI Co 1438/17, k. 53).

W dniu 13 listopada 2019 r. J. W. i M. W. złożyli, za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, wniosek o wydanie dokumentacji kredytowej wraz z wezwaniem do zapłaty/podjęcia rozmów ugodowych. W wezwaniu do zapłaty/podjęcia rozmów ugodowych wskazując na nieważność umowy z uwagi na abuzywność klauzul § 13 ust. 7, § 5 ust. 3 i 4, § 2 ust. 1 umowy. Skutkiem abuzywności jest niemożliwość wykonania umowy, a przez to jej nieważność ex tunc. W konsekwencji wezwano bank do uznania odpowiedzialności z tytułu otrzymania świadczeń nienależnych (art. 410 k.c. w zw. z art. 504 k.c.) i zapłaty należnych kwot. Ich dokładna wysokość możliwa będzie do ustalenia po otrzymaniu zawnioskowanej dokumentacji, jak również ewentualnych negocjacji stron w tym przedmiocie (wniosek o wydanie dokumentacji kredytowej wraz z wezwaniem do zapłaty/podjęcia rozmów ugodowych z 13 listopada 2019 r., k. 50).

W odpowiedzi na ww. pismo (...) Bank (...) wskazał, że umowa kredytu mieszkaniowego numer (...) z dnia 17 lipca 2007 r. jest w pełni zgodna z przepisami obowiązującymi zarówno w dniu jej zawarcia jak i obecnie obowiązującymi oraz realizowana jest w sposób prawidłowy. Bank podkreślił, że postanowienia umowy regulujące kwestie rozliczeń z użyciem tabeli kursowej banku nie odbiegają od tych powszechnie stosowanych na rynku usług bankowych. Wskazano, iż bank w swej ofercie posiadał nie tylko kredytu walutowe, ale też złotowe a klienci mieli możliwość wyboru waluty kredytu (i tym samym konstrukcji umowy kredytu) i świadomie zdecydowali się kredytobiorcy na kredyt denominowany do waluty CHF. Zdaniem banku, postanowienia przedmiotowej umowy nie naruszyły przepisów obowiązującego prawa i nie miały charakteru klauzul niedozwolonych. Postanowienia te mieszczą się w ramach zasady swobody umów wyrażonej w art. 353 ^{( 1)} k.c. oraz odpowiadają wymaganiom określonym w art. 69 ustawy Prawo bankowe. Wobec powyższego bank nie podzielił opinii, że postanowienia Umowy kredytu mają charakter klauzul niedozwolonych (pismo (...) Banku (...) z 4 grudnia 2019 r., k.61-62).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności między stronami bezspornych, jak również złożonych do akt sprawy dokumentów, w szczególności kopii wniosku kredytowego, umowy kredytu, zaświadczeń oraz oświadczeń. Sąd w całości dał wiarę przedłożonym dokumentom, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do kwestionowania ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd ustalając stan faktyczny opierał się na zeznaniach świadka E. D. (zeznania na piśmie, k. 647-676) i świadka S. W. (zeznania na piśmie, k. 667-669) – osób, które w imieniu pozwanego banku podpisywały sporną Umowę kredytową (k. 29). W przytoczonym w stanie faktycznym zakresie zeznania świadków należało uznać za istotne oraz wiarygodne albowiem w sposób spójny i wiarygodny świadkowie przedstawili posiadaną przez siebie wiedzę w zakresie procedury udzielania kredytu w walucie CHF, możliwości negocjowania umowy, wypełniania przez bank (pracowników banku) obowiązków informacyjnych względem klientów oraz umożliwienia wypłaty i spłaty kredytu w jego walucie. Świadkowie ci nie pamiętali jednak okoliczności zawarcia Umowy z powodami, ani samego momentu zawarcia Umowy. Świadek S. W. kojarzy powodów, gdyż przynajmniej raz w roku odwiedzają bank w celu dostarczenia cesji z polisy, jednak świadek E. D. w ogóle nie pamięta powodów.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda J. W. (protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 581-583) oraz powódki M. W. (protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583-583v) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powodowie rzetelnie przedstawili informacje na temat przyczyn i samego zawarcia umowy kredytowej to w przypadku pozostałych okoliczności, tj. niespełnienie w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank itd., ich relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania umowy kredytu powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość różnicy pomiędzy oferowanymi kredytami PLN i kredytem waloryzowanym w walucie CHF. Powodowie w oparciu o otrzymane dane dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowali się na skorzystanie z kredytu denominowanego, który miał niższą ratę. Sąd nie dał wiary twierdzeniom powoda, iż nie przedstawiano im symulacji dotyczącej salda zadłużenia (protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 582v, nagranie 00:18:46), gdyż twierdzeniom tych przeczą zeznania powódki, która wskazała, że bank przedstawiał im symulację, żeby byli zorientowani jaka będzie wysokość raty miesięcznie (protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583, nagranie 00:32:08). Powód potwierdził, że nie kwestionowałby Umowy, gdyby kurs CHF pozostał taki jak w chwili zawarcia umowy (protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583, nagranie: 00:25:17).

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii z dnia 21 listopada 2023 r. biegłego sądowego H. D. z zakresu bankowości (pkt 1 postanowienia z 16 marca 2023 r., k. 816-817). Zdaniem Sądu opinia sporządzona została zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania (opinia biegłego sądowego H. D. z zakresu bankowości z 21 listopada 2023 r., k. 840-843).

Sąd, postanowieniem z dnia 16 marca 2023 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., w pozostałym zakresie oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego oraz oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy (postanowienie z 16 marca 2023 r., k. 816-817) oraz z przyczyn, jakie legły u podstaw nieuwzględnienia żądania pozwu, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie strona powodowa ostatecznie domagała się zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 540.904,74 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty w wyniku stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego (...) nr (...) z 17 lipca 2007 r. z tytułu nienależnego świadczenia rat w okresie od 01 września 2007 r. do 2 stycznia 2020 r. oraz stwierdzenie nieważności ww. umowy kredytu hipotecznego. Ewentualnie, w razie ustalenia przez sąd braku podstaw do uznania nieważności umowy kredytu łączącego stronny, w obrębie tego samego stanu faktycznego sprawy, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 270.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty z tytułu nadpłaty dokonanej przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od zawarcia umowy do daty wyrokowania, w obliczu stosowania w toku realizacji przedmiotowej umowy kredytu hipotecznego klauzul niedozwolonych w przedmiocie waloryzacji waluty kredytu skutkujących ustaleniem, że kredyt łączący strony winien być od początku jego zawarcia realizowany bez przeliczenia kredytu do waluty CHF.

Strona powodowa jako abuzywne wskazała postanowienia: § 2 ust. 1 (wysokość kredytu w CHF), § 5 ust. 3, 4 i 5 Umowy w zw. z § 1 pkt 7 Umowy (sposób wypłaty kredytu i stosowany kurs), § 6 ust. 3 Umowy w zw. z § 1 pkt 7 Umowy (zastosowanie stawki referencyjnej LIBOR), § 13 ust. 7 (klauzula waloryzacyjna), § 30 ust. 1 pkt 1a Umowy (oświadczenie kredytobiorcy o zapoznaniu z ryzyku zmiany kursów walut) (pozew, k. 5v-6v).

Przechodząc do oceny zgłoszonego powództwa o ustalenie, wskazać należy na podstawę prawną dochodzonego przez powodów roszczenia, tj. art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powodów. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż stronę powodową oraz pozwany bank w dalszym ciągu łączy wykonywana przez powodów umowa kredytu, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie, nieważnej w ich ocenie Umowy, czy też zawierającej tzw. klauzule abuzywne. Można rozważać, czy skoro powodowie spłacają kredyt w wysokości podawanej przez bank, to istnieje niepewność jego sytuacji prawnej zważywszy na pogląd zaprezentowany w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14). Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień umownych oraz nieważności umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu, nie ma jednak racji strona powodowa, iż Umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c., nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej nie zachodzi sprzeczność przedmiotowej Umowy z bezwzględnie obowiązującym przepisami ustawowymi.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzemieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W przedmiotowej Umowie kredytu jego kwotę ustalono na kwotę 272.501,04 CHF, z której potrącono prowizję od udzielonego kredytu w wysokości 2.725,01 CHF, a w pozostałym zakresie została przeliczona przez bank i wypłacona w złotych w kwocie 596.132,41 zł (zaświadczenie (...) Banku (...) z 14 lutego 2020 r., k. 42-46). Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany. Wskazana Umowa przewidywała też okoliczności, w jakich może dojść do zmiany oprocentowania oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany (§ 6 i 7 Umowy, k. 30v-31). Zauważyć też należy, że w dacie zawarcia Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w Umowie takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 Prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokość świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który, jako spółka prawa handlowego, prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, korzysta z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

Nie można oczekiwać od banku (który jako spółka prawa handlowego prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi na realizację takiej inwestycji jak własny lokal mieszkalny, oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, musi skorzystać z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie sporna była okoliczność, czy powodowie zawarli przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Pozwany zakwestionował bowiem status konsumenta M. W., która od 2000 r. – a więc również w dacie zawarcia umowy – prowadziła działalność gospodarczą, zarejestrowaną w kredytowanej nieruchomości (k. 778v-786). Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powódka od października 2000 r. prowadziła działalność gospodarczą– Przedsiębiorstwo (...), którą następnie zarejestrowała w kredytowanej nieruchomości (wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej z 1 grudnia 2022 r., k. 787-788).

Zgodnie z art. 22 ¹ k.c., konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis). Okoliczność, że M. W. w kredytowanej nieruchomości miał zarejestrowaną działalność gospodarczą nie przesądza o braku statusu konsumenta, gdyż jak wskazuje strona powodowa – koszty mieszkaniowe czy związane z kredytem nie były rozliczane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (k. 802). Powód J. W. w dacie zawierania umowy nie prowadził działalności gospodarczej. Kredytowana nieruchomość od momentu zakupu stanowi miejsce zamieszkania powodów (zeznania powódki M. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., nagranie 00:30:32).

Wskazać należy, że zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem Umowy powodowie zostali w sposób należyty poinformowani o treści Umowy o kredyt hipoteczny waloryzowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powodowie zostali poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych. Okoliczności te potwierdza treść Umowy, gdzie w § 30 ust. 1 kredytobiorcy oświadczyli, że zostali poinformowani o ryzyku zmiany kursów waluty oraz ryzyku stopy procentowej oraz, że ponoszą ryzyka w tym zakresie (k. 35v).

Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na nim obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu powodowie posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu oraz świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Powodowie zostali też poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt. Co istotne, każdy z powodów w przeszłości zaciągał już zobowiązania waloryzowane kursem waluty obcej – powód w 2003 r. zaciągnął kredyt złotowy indeksowany kursem EUR w (...) Banku (...) S.A. w K. na zakup pojazdu marki (...) (k. 495-497), zaś powódka w 2006 r. zawarła umowę kredytu złotowego indeksowanego kursem CHF m. in. na zakup pojazdu marki (...) z 2001 r. (k. 498-500). Mieli więc doświadczenie w zawieraniu kredytów indeksowanych kursem walut obcych.

Na ważność umowy kredytu nie wpływa zdaniem Sądu również fakt, że waloryzacja kredytu była dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie zdecydowali się na wybór kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, co potwierdza zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym treść wniosku o udzielenie kredytu hipotecznego (wniosek o kredyt hipoteczny, k. 323-324).

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Powyższe w swych zeznaniach potwierdził sam powód J. W., który wskazał, że nie kwestionowałby przedmiotowej Umowy, gdyby kurs pozostał taki jak w chwili zawarcia umowy (protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583, nagranie: 00:25:17). Podkreślić należy, że wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorców, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez nich umowa jest nieważna.

Powyżej opisane zmiany kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorców, nie mogą stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez kredytobiorców Umowa jest nieważna.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., gdyż nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Strona powodowa w toku postępowania wskazała, że postanowienia zawarte w § 2 ust. 1 (wysokość kredytu w CHF), § 5 ust. 3, 4 i 5 Umowy w zw. z § 1 pkt 7 Umowy (sposób wypłaty kredytu i stosowany kurs), § 6 ust. 3 Umowy w zw. z § 1 pkt 7 Umowy (zastosowanie stawki referencyjnej LIBOR), § 13 ust. 7 (klauzula waloryzacyjna), § 30 ust. 1 pkt 1a Umowy (oświadczenie kredytobiorcy o zapoznaniu z ryzyku zmiany kursów walut) – stanowią klauzule niedozwolone (abuzywne).

W ocenie Sądu strona powodowa nie podołała wykazaniu abuzywności ww. postanowień Umowy, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo Sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03, Legalis nr 60309), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Rozszerzona prawomocność wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, stosownie do obecnie dominującej linii orzeczniczej, o której mowa w art. 479 ⁴³ k.p.c., pod względem podmiotowym działa na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciw pozwanemu przedsiębiorcy. Oznacza to, że omawiany wyrok od chwili wpisania uznanego niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów działa na rzecz wszystkich (strony powodowej i wszystkich osób trzecich), ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015 r., sygn. III CZP 17/15, MoP 2016 nr 2, str. 59). Regulacja dotycząca rozszerzonej prawomocności wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta ma jednak to ograniczone znaczenie, że dotyczy wyłącznie postanowień objętych wzorcami umownymi, będących przedmiotem kontroli abstrakcyjnej (ogólne warunki umów, regulaminy), nie dotyczy zaś postanowień umów zawartych indywidualnie pomiędzy stronami. Sąd, w sytuacji ustalenia niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinien dokonać oceny skutków abuzywności klauzuli waloryzacyjnej, a w szczególności jej wpływu na wysokość świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego przy zastosowaniu niedozwolonego postanowienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 października 2018 r., sygn. I ACa 324/18, niepubl.).

Postanowienia umowy kredytu, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powodów (konsumentów), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu. Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie była indywidualnie uzgadniana co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej Umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli powodowie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej umowy dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie chcieli sfinansować zakup domu jednorodzinnego w zabudowie oraz spłatę łącznie dziewięciu zobowiązań finansowych i poszukiwali produktu finansowego (kredytu), który zapewniłby uzyskanie potrzebnej im kwoty, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu, ale także przy minimalnym zaangażowaniu środków własnych w kwocie 10.000 zł (wniosek o kredyt hipoteczny, k. 323-324; załącznik do wniosku o kredyt hipoteczny, k. 325-327). W rezultacie zgłoszone przez kredytobiorców potrzeby wywołały ze strony banku reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Co istotne, powodowie mieli problem ze znalezieniem banku, w którym mieliby możliwość zaciągnięcia zobowiązania na zakup nieruchomości przy istniejących, licznych zobowiązaniach finansowych (zeznania powoda J. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 581v-582, nagranie 00:09:33-00:14:19; zeznania powódki M. W., protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583-583v, nagranie 00:29:34-00:33:24). Po otrzymaniu satysfakcjonującej oferty powodowie de facto nie pretendowali nawet do ingerencji w treść postanowień. Trudno podważyć jednak fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt umowy, mieli prawo to zrobić. Jakkolwiek strona powodowa w zasadzie nie wywierała wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych w niniejszej sprawie postanowień końcowej Umowy, to należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany potrzebami powodów świadomie przez nich zgłoszonymi. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla nich nieodpowiednie w momencie jej zawierania. Sąd zaznacza, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała spełnienia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powodowie złożyli wniosek kredytowy na kredyt w CHF, zostali zapoznani z ryzykiem kursowym, ryzykiem zmiany stopy procentowej oraz oprocentowania. W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa, którą zawarli, narusza zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców. Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały też sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą.

Biegły sądowy H. D. w opinii z 21 listopada 2023 r. wskazał, iż nie ma jednego, uniwersalnego kursu rozliczenia transakcji na rynku walutowym, w tym transakcji kredytowych w walutach obcych. Zaznaczył, że kursy walutowe są zwykle uzależnione od wielu czynników, takich jak sytuacja gospodarcza kraju, polityka monetarna, sytuacja na rynkach finansowych czy popyt i podaż na danej parze walutowej. Każda z instytucji, biorących udział w wymianie walutowej generuje własną tabelę kursów. Kursy nie są tożsame, nie ma więc powszechnego kursu służącego do rozliczania transakcji, w tym kredytów w walutach obcych (opinia biegłego sądowego H. D. z 21 listopada 2023 r., k. 840-843).

W ocenie Sądu zastosowany przez pozwany bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Na ważność umowy kredytu nie wpływa również fakt, że waloryzacja kredytu jest dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Strona powodowa nie wykazała, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorców.

Zdaniem Sądu, nie do zaakceptowania natomiast jest koncepcja przedstawiona przez stronę powodową dotycząca kredytu złotowego z oprocentowaniem LIBOR, a de facto taką koncepcję zawierał wniosek dowodowy powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego. W ww. koncepcji ferowanej przez stronę powodową w toku niniejszego postępowania, nastąpiłaby niedopuszczalna zmiana przedmiotu świadczenia głównego. W takim przypadku doszłoby bowiem do zniekształcenia konstrukcji prawnej i ekonomicznej takiego typu kredytów z uwagi na zastosowanie nieadekwatnego wskaźnika oprocentowania. Kredyt złotówkowy podlega bowiem oprocentowaniu zmiennym wskaźnikiem WIBOR (plus stała marża banku), o którego wahaniach decydują inne czynniki, aniżeli czynniki w odniesieniu do wskaźnika LIBOR. Sąd nie ma też wątpliwości, że składając wniosek o przewalutowanie umowy kredytowej z waluty PLN na CHF powodowie świadomie chcieli skorzystać z niższego oprocentowania (LBOR) w porównaniu z kredytem złotowym (gdzie obowiązywał WIBOR) i tym samym miesięcznie niższej raty kredytu. Powód J. W. potwierdził, iż nie kwestionowałby Umowy, gdyby kurs CHF pozostał taki jak w chwili zawarcia umowy (protokół rozprawy z 23 marca 2021 r., k. 583, nagranie: 00:25:17). Proste wyeliminowanie zakwestionowanych klauzul doprowadziłoby do niedopuszczalnej zmiany pierwotnego charakteru stosunku prawnego, łączącego strony. Doszłoby de facto do zastąpienia kredytu indeksowanego kursem waluty CHF, kredytem złotowym. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 29 marca 2017 r. (sygn. akt I ACa 1233/16, LEX nr 2287417 , iż „zmiana charakteru zobowiązania (z kredytu walutowego na kredyt stricte złotowy) musiałaby pociągać za sobą konsekwentnie zmianę stawki referencyjnej oprocentowania na stawkę WIBOR (znacznie mniej korzystną dla kredytobiorców), czyli indeks funkcjonujący dla obrotu złotowego przy giełdzie (...)”.

O rażącym naruszeniu interesów konsumenta można mówić wtedy, gdy dochodzi do istotnej oraz nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Legalis nr 71468).

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interesy powodów jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania Umowy powodowie znali kwestionowane postanowienia, wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego. Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez kredytobiorców na rzecz pozwanego banku na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowiły świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powodowie byli zobowiązani względem pozwanego banku.

Żądanie powodów, zdaniem Sądu, jest też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powodów kwot, pomimo że powodowie zrealizowali cel umowy, tj. przez wiele lat korzystali z udostępnionego im kapitału i nabyli określony majątek, to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie zaciągały kredyty, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytami indeksowanymi nie zdecydowały się na ich zawarcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powodów na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowią świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powodowie zobowiązani byli i nadal są względem pozwanego banku. Sąd nie dopatrzył się podstaw nieważności przedmiotowej Umowy, w związku z tym żądanie powodów nie znajdują uzasadnienia. Sąd nie uznał kwestionowanych postanowień Umowy, tym samym powództwo główne oraz ewentualne, podlegały oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 §1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 §1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd, w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c., rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawił rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk