Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 maja 2022r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy
w następującym składzie:

Przewodnicz ący: SSO Irena Dobosiewicz

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2022r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Gminy C.

z udziałem J. W. , H. W.

o stwierdzenie nabycia nieruchomości przez zasiedzenie

na skutek apelacji J. W. od postanowienia Sądu Rejonowego w Tucholi z dnia 6 grudnia 2021r. sygn. akt INs 265/21

postanawia:

oddalić apelację.

Irena Dobosiewicz

Sygn. akt II Ca 73/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 6 grudnia 2021 roku Sąd Rejonowy w Tucholi w sprawie z wniosku Gminy C. z udziałem J. W., H. W. stwierdził, że Gmina C. nabyła przez zasiedzenie z dniem 27 maja 2020 r. prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę numer (...), o powierzchni 0,0085 ha, stanowiącej drogę, położoną w C., (...) /w pkt 1/ i obciążył strony kosztami postępowania stosownie do ich udziału w sprawie /w pkt 2/.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji wydał w oparciu o następujący stan faktyczny i rozważania natury prawnej:

Właścicielami przedmiotowej nieruchomości są uczestnicy postępowania, tj. J. i H. W., uprzednio stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 600 m2, którą nabyli na podstawie umowy sprzedaży z dnia 6 lipca 1990 r. od Krajowej Spółdzielni Pracy Usług (...) we W.. Wówczas, w miejscu działki – obecnie oznaczonej nr (...) - przebiegała już ogólnodostępna droga, nad którą władztwo sprawowała Gmina C..

Droga na działce (...) stanowi część gminnej infrastruktury drogowej. Od 1990 roku Gmina C. utrzymuje tę drogę w należytym stanie – odśnieża i remontuje. Uchwałą nr IX/74/03 z dnia 10 września 2003 r. Rada Gminy C. drogę znajdującą się na działce (...) zaliczyła do dróg o znaczeniu lokalnym, jako drogę publiczną stanowiącą część położonej w C. ulicy (...). Uczestnicy nigdy nie zgłaszali sprzeciwu do podejmowanych przez Gminę działań wobec przedmiotowej nieruchomości. Wartość nieruchomości wynosi kilka tysięcy złotych. Za jeden z ostatnich remontów tej drogi Gmina C. zapłaciła 99.974,28 zł. Uczestnicy i temu remontowi również się nie sprzeciwiali.

Pismem z 25 maja 2004 r. uczestnik zwrócił się do Wójta Gminy C. o wykup działki (...). Z protokołu uzgodnień z 12 listopada 2012 r. wynikało, że Gmina C. proponowała uczestnikowi sprzedaż działki (...), zasiedzenie lub też zamianę na inną nieruchomość. W dniu 10 kwietnia 2015 r. przygotowano projekt protokołu podpisany przez Wójta Gminy C., w którym Gmina C. proponowała wykup działki (...), stanowiącą część ulicy (...) za kwotę 2.500 zł. W 2021 r. uczestnicy samodzielnie, wbrew zasadom ruchu drogowego, wymalowali na drodze koperty parkingowe.

Zdaniem Sądu Rejonowego zasiedzenie jest jednym ze sposobów nabycia własności. Jest to instytucja polegająca na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu, pozwalająca na eliminację długotrwałej rozbieżności pomiędzy stanem prawnym a rzeczywistym.

Przepis art. 172 k.c. szczegółowo wskazuje jakie przesłanki muszą być spełnione aby doszło do nabycia prawa własności przez zasiedzenie: po pierwsze posiadanie samoistne przedmiotu zasiedzenia, po drugie upływ czasu. Posiadaczem samoistnym jest osoba władająca rzeczą jak właściciel, przy czym stan posiadania współtworzą fizyczny element władania rzeczą (corpus) oraz intelektualny element zamiaru władania rzeczą dla siebie (animus). Posiadacz samoistny znajduje się w sytuacji, która daje jej możliwość władania rzeczą w taki sposób, jak mogą to czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, przy czym nie jest konieczne efektywne wykonywanie tego władztwa. O tym z jakiego rodzaju posiadaniem w danym konkretnym przypadku mamy do czynienia decyduje nie zachowanie właściciela, lecz posiadacza oraz ocena tego zachowania z punktu widzenia otoczenia (osób trzecich). Druga z przesłanek – upływ czasu – jest uzależniona od dobrej bądź złej wiary posiadacza samoistnego, i tak w przypadku dobrej wiary jak wynika z treści art. 172 k.c. dla zasiedzenia wystarczający jest upływ 20 lat, zaś przy złej wierze 30 lat. Posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto błędnie przypuszcza, że ma tytuł prawny do rzeczy (jest właścicielem rzeczy), a w złej ten, kto wie albo powinien wiedzieć, że nie ma tytułu prawnego do rzeczy (nie przysługuje mu prawo własności rzeczy, lecz innej osobie).

W dniu 27 maja 1990 r. została wyodrębniona Gmina C., jako jednostka samorządu terytorialnego, podmiot prawa, z mocy przywołanej wyżej ustawy. Z zeznań świadków – urzędników gminnych oraz z zeznania reprezentującego wnioskodawczynię Wójta Gminy C. wynikało, że już wówczas Gmina C. była w posiadaniu tej działki, a co ważne – posiadanie to miało charakter posiadania samoistnego, a nie zależnego. Gmina samodzielnie wykonuje do dzisiaj czynności faktyczne dot. tej nieruchomości, w szczególności modernizacje, remonty, dba o utrzymanie tej działki jako drogi lokalnej w stanie umożliwiającym korzystanie z niej przez użytkowników dróg. Obok posiadania samoistnego jako warunku zasiedzenia, spełniony został również drugi niezbędny warunek, a mianowicie upływ czasu. Wnioskodawczyni była niewątpliwie w złej wierze, gdyż osoby ją reprezentujące wiedziały, że zapisanym właścicielem nieruchomości są uczestnicy, dlatego dla nabycia własności tej nieruchomości należało przyjąć okres 30 lat samoistnego posiadania, który w przedmiotowej sprawie upłynął dla Gminy C. z dniem 27 maja 2020 r. Dopiero w 2021 r. uczestniczy zamanifestowali swe prawo własności dokonując wymalowania na drodze poziomych znaków, tzw. koperty.

Zdaniem Sądu I instancji prowadzone w przeszłości negocjacje dotyczące ewentualnej sprzedaży lub zamiany przedmiotowej nieruchomości nie zmieniły w żadnym razie posiadania nieruchomości przez Gminę C. jako posiadania samoistnego. Nadto Sąd Rejonowy nie znalazł również podstaw do uwzględnienia twierdzeń uczestnika, że działka objęta postępowaniem stanowi również w części użytkowany przez niego grunt orny. Z dokumentów geodezyjnych dołączonych do wniosku wynikało w stopniu niebudzącym potrzeby prowadzenia dalszego postępowania dowodowego, że przedmiotowa działka stanowi wyłącznie drogę.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

W apelacji od postanowienia uczestnik J. W. wniósł o jego zmianę poprzez oddalenie przedmiotowego wniosku o zasiedzenie, a także o zwrot kosztów postępowania za obie instancje.

Skarżący zarzucił Sądowi I instancji niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych tej sprawy, a w tym nieuwzględnienia faktu opłacania przez uczestników postępowania podatku od nieruchomości za sporny odcinek drogi, jak również okoliczności, iż Gmina C. zamiast sfinalizować kwestię wykupu przedmiotowej działki od uczestników postępowania /czy zawarcia umowy zamiany nieruchomości/ bezpodstawnie i z pokrzywdzeniem jej faktycznych właścicieli wybrała sposób nieodpłatnego nabycia tej nieruchomości przez zasiedzenie /szersze uzasadnienie zarzutów – k. 66-71/.

S ąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie podlegała uwzględnieniu.

Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w wyniku analizy dowodów, która nie pozostaje w sprzeczności z regułami logicznego myślenia, właściwego kojarzenia faktów czy z zasadami doświadczenia życiowego oraz nie wykracza poza uprawnienia wynikające z przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne, a także aprobuje wywody prawne zaprezentowane przez ten Sąd.

Pomimo formalnie różnego charakteru sformułowanych w apelacji dość ogólnikowych zarzutów należało zwrócić uwagę, że w istocie zarzuty skarżącego sprowadzały się do podważenia dokonanej przez Sąd pierwszej instancji materialnoprawnej oceny braku przesłanek zasiedzenia.

Zgodnie z art. 172 k.c., do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: samoistnego i nieprzerwanego posiadania oraz upływu ustawowego terminu. Samoistnym posiadaczem nieruchomości w rozumieniu art. 172 k.c. jest ten, który nią włada jak właściciel /art. 336 k.c./, a więc wykonuje uprawnienia składające się na treść prawa własności /art. 140 k.c./. Nabycie posiadania w dobrej lub złej wierze nie stanowi samodzielnej przesłanki zasiedzenia nieruchomości, lecz decyduje o długości terminu zasiedzenia. Zasiedzenie następuje z upływem dwudziestoletniego terminu, gdy posiadanie zostało nabyte w dobrej wierze /art. 172 § 1 k.c./ Natomiast w razie uzyskania posiadania w złej wierze obowiązuje dłuższy, trzydziestoletni termin zasiedzenia /art. 172 § 2 k.c./. Rozstrzygające znaczenie ma stan dobrej lub złej wiary w chwili uzyskania posiadania.

Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynikało, że w chwili nabycia przedmiotowej działki przez uczestników postępowania, to jest w dniu 06 lipca 1990 roku grunt ten stanowił już ogólnodostępną drogę, nad którą władztwo sprawowała Gmina C.. Przeprowadzone w niniejszej sprawie zeznania świadków będących mieszkańcami tej gminy bezsprzecznie potwierdzały, iż od kilkudziesięciu lat działka stanowiła część infrastruktury drogowej. Dodatkowo, co wymaga podkreślenia, uczestnik postępowania J. W. w wywiedzionej przez siebie apelacji również przyznał, że droga istniała odkąd pamięta, jednocześnie wskazując nawet rok 1954.

W 1987 roku drogę utwardzono - wyasfaltowano. Uchwałą nr IX/74/03 z dnia 10 września 2003 r. Rady Gminy w C. zaliczyła ulicę (...) o znaczeniu lokalnym /część której stanowi przedmiotowa działka/ do kategorii dróg gminnych. Gmina dbała o należyty stan drogi, przeprowadzała remonty, a w tym dość znaczny w 2018 roku polegający na odtworzeniu nawierzchni. W okresie zimowym droga była odśnieżana. Mieszkańcy uważali Gminę za właścicielkę drogi oraz nie dostrzeżono, aby czynności właścicielskie wykonywał ktoś inny.

W tak ustalonych okolicznościach posiadanie nieruchomości drogowej przez Gminę C. /a nawet jeszcze wcześniej przed 1990 rokiem przez Skarb Państwa/ miało charakter samoistny. Niewątpliwie bowiem czynności podejmowane w stosunku do nieruchomości oraz powszechne przekonanie o Gminie jako podmiocie odpowiedzialnym za utrzymanie drogi pozwalało uznać wnioskodawczynię za samoistnego posiadacza tej spornej nieruchomości.

Warto także nadmienić, iż drogi wewnętrzne mogą być urządzone na gruntach będących własnością także innych osób niż wymienione w art. 2a ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych /t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1376 ze zm./, a zatem nieruchomości zajęte pod takie drogi mogą być przedmiotem zasiedzenia /vide: uchwała pełnego składu sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07, ale także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2012 r., IV CSK 94/12/.

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, która weszła w życie 27 maja 1990 r. powołała do życia gminy jako jednostki samorządu terytorialnego wyposażone w osobowość prawną i samodzielność podlegającą ochronie sądowej /art. 2/. Z dniem 27 maja 1990 r., na podstawie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych /Dz. U. z 1990 r. Nr 32, poz. 191 ze zm./ mienie ogólnonarodowe (państwowe), w tym "należące" do dotychczasowych gmin stało się z mocy prawa mieniem komunalnym /art. 7 ust. 1/. Przejęcie to obejmowało mienie, do którego poprzednicy mieli tytuł prawny, ale także posiadane bez takiego tytułu /art. 5/. Wraz z nabyciem mienia następowało przeniesienie posiadania. Gmina stała się następcą prawnym Skarbu Państwa, co w warunkach określonych w art. 176 k.c. pozwalało doliczyć do czasu, przez który sama jest posiadaczem, czas posiadania swego poprzednika /tak: w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 461/13/.

Z uwagi na fakt, iż w przedmiotowej sprawie nie można było jednak ustalić konkretnej daty wejścia w posiadanie tej nieruchomości, należało stwierdzić, że samoistne posiadanie spornej nieruchomości przez Gminę C. rozpoczęło się najpóźniej z dniem 27 maja 1990 roku. Było to posiadanie uzyskane w złej wierze, o czym świadczyła choćby treść wpisu w prowadzonej dla tej nieruchomości księdze wieczystej, która ujawniała jej właścicieli innych aniżeli Gmina C. oraz brak jakichkolwiek zdarzeń mogących skutkować usprawiedliwionym błędnym przekonaniem wnioskodawczyni, że przysługuje jej prawo własności. W tym stanie rzeczy, Sąd pierwszej instancji słusznie wywiódł, iż w rozpoznawanej sprawie ziściła się kolejna z przesłanek nabycia przez Gminę C. nieruchomości przez zasiedzenie /upływ czasu/, skoro od objęcia przez wnioskodawczynię nieruchomości w posiadanie samoistne upłynęło lat trzydzieści /art. 172 § 2 k.c./.

Niezależnie jednak od wskazanej powyżej argumentacji w kontekście podnoszonych w apelacji zarzutów, po pierwsze, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że nie wyklucza uznania władania nieruchomością za posiadanie samoistne to, że posiadacz – Gmina C. zwracała się do właścicieli – uczestników postępowania z ofertą nabycia tego spornego odcinka drogi. Skoro posiadacz zamierzał nabyć tę nieruchomość czy to w formie umowy sprzedaży, czy umowy zamiany, a strony prowadziły nawet już w tym kierunku konkretne negocjacje, to taki stan rzeczy miał wpływ na ocenę istnienia po stronie posiadacza złej wiary, gdyż posiadacz miał świadomość, iż nie przysługuje mu do tej nieruchomości tytuł prawny.

Po wtóre, kwestia uiszczania podatku od nieruchomości jest tylko jedną z okoliczności mogących mieć znaczenie dla oceny charakteru władania. Niemniej jednak, właściciele przedmiotowej nieruchomości nie wykazywali aktywności względem swojej rzeczy, tak aby zachować prawo własności. Nawet jeśli uważali działkę (...) za swoją własność to tego rodzaju okoliczność nie stanowiła przeszkody do zasiedzenia na rzecz faktycznego posiadacza, który czuł się wyłącznie uprawniony do tej działki i co do której dodatkowo nikt nie zgłaszał pretensji przez ponad 30 lat. Posiadacz zaś, to jest Gmina C. – o czym już wspomniano powyżej - w stosunku do tej nieruchomości, sposób w widoczny dla otoczenia manifestowała swoje władztwo o charakterze właścicielskim. Przejawiało się ono w podejmowaniu samodzielnych decyzji przez gminę co do istotnych spraw przedmiotowej nieruchomości wskazujących na właścicielskie władanie nieruchomością.

Konkludując, uczestnik tegoż postępowania nie odwołał się do okoliczności, które podważyłyby ustalenia faktyczne Sądu I instancji. Przy właściwie zaś ustalonej podstawie faktycznej Sąd Rejonowy uprawniony był stwierdzić, że Gmina C. nabyła przez zasiedzenie z dniem 27 maja 2020 roku prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację uczestnika postępowania J. W. jako niezasadną.

SSO Irena Dobosiewicz