Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan - Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 lutego 2022 r. w W.

sprawy G. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek odwołania G. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 12 kwietnia 2016 r. nr (...) (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przelicza kapitał początkowy i ustala jego wysokość na dzień 01 stycznia 1999 r. w wysokości 103.496,80 zł, przyjmując, że podstawa wymiaru kapitału początkowego wynosi 913,47 zł, a wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 74,82%;

2.  zasądza od organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującej się G. S. kwotę 30,00 zł (trzydzieści) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Monika Rosłan – Karasińska

Sygn. akt VII U 1140/19

UZASADNIENIE

G. S. w dniu 30 maja 2016 r. złożyła odwołanie za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie od decyzji w/w organu rentowego z dnia 12 kwietnia 2016 r., znak: (...) (...). Ubezpieczona w treści odwołania zakwestionowała decyzję w zakresie nieuwzględnienia przez organ rentowy do ustalenia wartości kapitału początkowego okresu od 1 lutego 1985 r. do 30 marca 1991 r. tj. okresu zatrudnienia początkowo jako aplikantka adwokacka na umowie o pracę, a następnie jako pełnoprawny członek zespołu adwokackiego (odwołanie z dnia 30 maja 2016 roku, k. 2 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, iż nie uwzględnił do ustalenia wysokości kapitału początkowego okresu pracy i kwot wypłaconego honorarium za okres od dnia 1 lutego 1985 r. do dnia 30 marca 1991 r. W ocenie organu rentowego brak jest podstaw do przyjęcia w/w okresu, ponieważ Zespół Adwokacki nr (...) w W. nie może potwierdzić, iż od wynagrodzenia odwołującej była odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne. Ponadto organ rentowy wskazał, że w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu posłużono się pojęciem honorarium, tymczasem do 31 grudnia 1992 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne adwokatów stanowiło wynagrodzenie (odpowiedź na odwołanie z dnia 21 czerwca 2016 roku, k. 8 – 8v a.s.)

Na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2017 r. odwołująca sprecyzowała swoje stanowisko wskazując, iż wnosi o zaliczenie do podstawy wymiaru kapitału początkowego kwot z roku 1989 i 1990 oraz za pierwsze trzy miesiące 1991 roku. Do zamknięcia rozprawy, w dniu 6 kwietnia 2017 r., strony postępowania podtrzymały zgłoszone stanowiska i wywodziły jak dotychczas (protokół rozprawy z dnia 6 kwietnia 2017 roku, k. 54 - 55 a.s.).

Wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2017 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie oddalił odwołanie G. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 12 kwietnia 2016 r., znak: (...) (...). Wyrok został zaskarżony w drodze apelacji przez stronę odwołującą (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 6 kwietnia 2017 r. wraz z uzasadnieniem, k. 60-68 a.s.).

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 29 marca 2019 r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z dnia 6 kwietnia 2017 r. i przekazał temu Sądowi sprawę do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 marca 2019 r., k. 96 a.s.).

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy nie dokonał ustaleń faktycznych koniecznych dla rozstrzygnięcia sprawy, ograniczył się bowiem do „opisania” treści akt rentowych, w tym do załączonych do tych akt dokumentów, takich jak zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu oraz listy płac za okres zatrudnienia odwołującej się w Zespole Adwokackim nr (...) w W..

Przedmiotem sporu w sprawie jest decyzja organu rentowego z dnia 14 kwietnia 2016r. w przedmiocie ustalenia ponownej wysokości kapitału początkowego. Z uzasadnienia spornej decyzji, ale także z treści odpowiedzi na odwołanie wynika, że organ rentowy nie uwzględnił do ustalenia wysokości kapitału początkowego okresu pracy odwołującej się w Zespole Adwokackim Nr (...) w W. od 1 lutego 1985r. do 30 marca 1991r., a w konsekwencji powyższego także kwot uzyskiwanego przez nią honorarium, wykazanego na listach płac i w zaświadczeniu Rp-7 wystawionym za sporny okres. 

Sąd Okręgowy nie rozpoznał też istoty sprawy, albowiem jego rozważania są oderwane od właściwej istoty problemu, jakim jest ustalenie w pierwszej kolejności, czy sporny okres zatrudnienia w ogóle można zaliczyć do okresu składkowego w rozumieniu art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016r., poz. 887, ze zm., zwanej dalej ustawą emerytalną). Sąd Apelacyjny podkreślił, że zasady podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez adwokatów regulują przepisy ustawy z dnia 26 maja 1982r. - Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. 2018r., poz. 1184), w szczególności art. 24 tej ustawy. Zgodnie z tym przepisem (w brzemieniu od 1 stycznia 1983r. do 31 marca 1995r.), adwokaci - członkowie zespołów i ich rodziny mają na równi z pracownikami prawo do świadczeń z tytułu ubezpieczenia na wypadek choroby, macierzyństwa i ubezpieczenia rodzinnego oraz z tytułu powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin, przy czym przy ustalaniu prawa do świadczeń i ich wysokości pracę w zespołach traktuje się jako zatrudnienie, a otrzymywane wynagrodzenie - jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia (ust. 1 art. 24). Składki na ubezpieczenia społeczne opłacają zespoły adwokackie (ust. 3 art. 24). Z powyższego wynika, że w okresie, który stanowi w tej sprawie przedmiot sporu, osoby wykonujące zawód adwokata, także jako członkowie zespołów, nie byli pracownikami, a jedynie tak byli traktowani w zakresie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nadto w spornym okresie, składki na ubezpieczenia społeczne opłacały zespoły adwokackie, na zasadach i w trybie określonym w drodze rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych. Podstawę wymiaru składek ustalało się odliczając od wynagrodzenia kwotę opłaconego podatku.

W wydanym z upoważnienia ustawy - Prawo o adwokaturze (art. 24 ust. 4) i art. 33 ust. 2 ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tekst jednolity: Dz. U. z 1993r., Nr 68, poz. 330, ze zm.), znajdującym również zastosowanie do adwokatów (§ 1 ust. 1 pkt. 5) regulacja dotycząca składek na ubezpieczenie społeczne adwokatów została zamieszczona w rozdziale 6. Zgodnie z § 42 ust. 1 cytowanego rozporządzenia, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne adwokatów - członków zespołu adwokackich - stanowi wynik tego przedsiębiorstwa. Zgodnie natomiast z treścią § 43, w zakresie zgłaszania do ubezpieczenia, rozliczania składek i świadczeń oraz opłacania składek na ubezpieczenie adwokatów stosuje się odpowiednio przepisy § 12-18, czyli zamieszczone w rozdziale 2. Oznacza to, że tylko w tym zakresie ustawodawca dopuszczał stosowanie do adwokatów przepisów dotyczących pracowników.

Wskazane wyżej regulacje prawne potwierdzają, że adwokaci - członkowie zespołów adwokackich - w zakresie ubezpieczenia społecznego oraz świadczeń emerytalnych są traktowani jak pracownicy, a otrzymywane przez nich wynagrodzenie - jak wynagrodzenie za pracę, zespoły adwokackie zaś - tak jak uspołecznione zakłady pracy.

Uchylając zaskarżone rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny wskazał, że rozpoznając sprawę ponownie Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności wyjaśni, czy okres pracy odwołującej się w Zespole Adwokackim Nr (...) w W. od 1 lutego 1985r. do 30 marca 199lr. został przez organ rentowy zaliczony do okresu składkowego, zgodnie z wyjaśnieniami G. S. złożonymi na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2017r. (v. k. 54 a.s.). Po drugie, Sąd I instancji ustali za ten sam okres, jaki charakter miało wynagrodzenie otrzymywane przez G. S., a które według pozycji wymienionych w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 23 października 2003r. wystawca dokumentu określił jako honorarium. W szczególności Sąd Okręgowy sprawdzi, czy owe „honoraria” spełniały kryteria wynagrodzenia przyjmowanego do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, o którym mowa w § 1 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 17 maja 1983r. w sprawie ubezpieczenia społecznego adwokatów - członków zespołów adwokackich. W tym celu Sąd Okręgowy ustali w Zespole Adwokackim Nr w W., czy znane im są dane osobowe i adresy osób - byłych, a może też obecnych pracowników Zespołu z lat 80-tych i 90-tych poprzedniego wieku, które odpowiadały za sprawy księgowe Zespołu, ewentualnie sporządzały sporne listy płac. Sąd Okręgowy zażąda też od organu rentowego za okres objęty sporem dokumentacji - deklaracji bezimiennych zarejestrowanych w ZUS pod numerem konta (...). Na podstawie tej dokumentacji możliwe będzie ustalenia liczby pracowników, za które Zespół (...) odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne. Dopiero po dokonaniu powyższych ustaleń, a także po przeprowadzeniu ewentualnych dowodów zaoferowanych przez strony możliwa będzie ocena zasadności odwołania G. S. (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 marca 2019 r., k. 100-114 a.s.).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. S., urodzona (...), od dnia 1 października 1982 r. do dnia 31 stycznia 1985 r. była zatrudniona jako aplikant adwokacki w oparciu o umowę o pracę w Zespole Adwokackim nr (...) w W.. Natomiast po zakończeniu aplikacji od dnia 1 lutego 1985 r. do 30 marca 1991 r. wykonywała zawód adwokata będąc pełnoprawnym członkiem Zespołu Adwokackiego nr (...) w W. (zaświadczenie z 15 października 2003 r., k. 17 tom I a.r., zeznania G. S., k. 277-278 a.s.).

Honorarium G. S. z tytułu członkostwa w Zespole Adwokackim nr (...) w W. wynosiło:

- w 1985 r. 152.976 zł,

- w 1986 r. 380.448 zł

- w 1987 r. 378.388 zł,

- w 1988r. 469.733 zł,

- w 1989 r. 1.180.995 zł,

- w 1990 r. 9.961.105 zł,

- w 1991 r. 5.180.526 zł (zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 23 tom I a.r.).

Na listach płac w Zespole Adwokackim nr (...) w W. widniało 14 adwokatów, ponadto płatnik zatrudniał pracowników na podstawie umów o pracę (listy płac za okres 1986-1991 r. – teczka a.r.).

W okresie od lutego 1985 r. do marca 1991 r. Zespół Adwokacki nr (...) w W. składał do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych bezimienne deklaracje rozliczeniowe, dokumentacja dotycząca wysokości i danych osób, za które powinny być odprowadzane składki nie zachowały się (deklaracje rozliczeniowe za okres od lutego 1985 r. do marca 1991 r. –teczka a.r., zaświadczenie Zespołu Adwokackiego nr (...) z dnia 8 grudnia 2016 r., k. 40 a.s.).

W dniu 5 stycznia 2016 roku G. S. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o ustalenie kapitału początkowego (wniosek o ustalenie kapitału początkowego, k. 1 – 3 tom II a.r.). Po rozpoznaniu w/w wniosku organ rentowy, decyzją z dnia 24 lutego 2016 r. ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wysokości 55 986,92 złotych. Organ rentowy przyjął do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego okresy składkowe łącznie 12 lat, 2 miesiące, 15 dni oraz okresy nieskładkowe łącznie 4 lata 0 miesięcy 25 dni po ograniczeniu do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych (decyzja ZUS z dnia 24 lutego 2016 r., k. 5 – 9 tom II a.r.)

W dniu 12 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego znak: (...) (...), którą ponownie ustalił ubezpieczonej G. S. kapitał początkowy. Organ rentowy wskazał, iż w/w decyzja została wydana z uwzględnieniem przepisów ustawy z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tj. przyjmując sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok odpowiednią do liczby miesięcy pozostawiania w ubezpieczeniu w tym roku. Decyzją z dnia 12 kwietnia 2016 r. organ ustalił wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku w wysokości 64 482,77 zł. Organ rentowy ponownie przyjął do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego okresy składkowe łącznie 12 lat, 2 miesiące, 15 dni oraz okresy nieskładkowe łącznie 4 lata 0 miesięcy 25 dni po ograniczeniu do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych (decyzja ZUS z 12 kwietnia 2016 r. k. 13 tom II a.r.)

Organ rentowy nie uwzględnił okresu i kwot wpłaconego honorarium za okres od 1 lutego 1985 r. do 30 marca 1991 r., ponieważ brak jest potwierdzenia opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne. Do wyliczenia wysokości kapitału początkowego nie uwzględniono również okresu od 1 lipca 1993 r. do 31 sierpnia 1993 r., ponieważ odwołująca przebywała wówczas na urlopie bezpłatnym oraz okresu od 20 listopada 1996 r. do 28 listopada 1996 r. i od 20 marca 1997 r. do 5 kwietnia 1997 r. ponieważ brak jest informacji o przyczynie przerwy (załącznik do decyzji z dnia 12 kwietnia 2016 rok, k. 14 tom II a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy, w tym dołączonych do akt sprawy akt ubezpieczeniowych oraz na podstawie zeznań odwołującej G. S.. Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej w zakresie w jakim znajdowały one odzwierciedlenie w zebranym materiale dowodowym. Ponadto dowody w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają. W niniejszej sprawie strony postępowania co do zasady nie kwestionowały materiału dowodowego co potwierdza jego wysoki walor dowodowy i bezsporny charakter.

Sąd nie oparł się na zeznaniach świadka H. Ł., ponieważ świadek pracowała w Zespole Adwokackim nr (...) w W. dopiero od 1992 r., a więc po okresie, w którym była zatrudniona odwołująca się. Świadek nie miała więc wiedzy na temat wynagrodzenia odwołującej. Podobnie Sąd nie oparł się na zeznaniach świadka T. W., ponieważ świadek nie orientował się co stanowiło podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne G. S., poza tym, że przyznał iż płatnik składek był zobowiązany do oprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne za odwołującą. Z powyższych przyczyn zeznania ww. świadków nie wnosiły nic do sprawy.

Strony w toku sprawy nie zgłaszały jakichkolwiek uwag czy zastrzeżeń i w związku z tym Sąd uznał zgromadzony materiał za dostateczny do wydania orzeczenia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie G. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 12 kwietnia 2016 r. nr (...) (...) było zasadne i jako takie podlegało uwzględnieniu.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było odwołanie G. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie której organ rentowy ponownie ustalił wysokość jej kapitału początkowego. Kwestionując tę decyzję G. S. domagała się uwzględnienia okresu pracy w Zespole Adwokackim Nr (...) w W. od dnia 1 lutego 1985 r. do 30 marca 1991 r. oraz honorarium jakie otrzymała w tym okresie.

Wskazać należy, że kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504), ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Z kolei w myśl art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. Dyspozycja powołanego art. 174 ust. 3 odsyła do treści art. 15. Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 6, podstawę wymiaru emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę, albo

2) w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresy podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej, do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość rekompensaty pieniężnej ustaloną zgodnie z pkt 3 załącznika do ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem ust. 3a.

Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej).

Stosowane do przepisu art. 175 ust. 1 zd. 2 ustawy emerytalnej, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalenia prawa do świadczeń przewidzianych w ustawie (w szczególności chodzi tu o katalog środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym do wykazania zarówno stażu ubezpieczonego, jaki i wysokości przychodów).

W pierwszej kolejności Sąd zważył, że sporny okres zatrudnienia 1 lutego 1985 r. do 30 marca 1991 r. powinien zostać zaliczony do okresu składkowego w rozumieniu art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022r., poz. 504, zwanej dalej ustawą emerytalną).

Zasady podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez adwokatów regulują przepisy ustawy z dnia 26 maja 1982r. - Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. 2020r., poz. 1651), w szczególności art. 24 tej ustawy. Zgodnie z tym przepisem (w brzmieniu od 1 stycznia 1983r. do 31 marca 1995r.), adwokaci - członkowie zespołów i ich rodziny mają na równi z pracownikami prawo do świadczeń z tytułu ubezpieczenia na wypadek choroby, macierzyństwa i ubezpieczenia rodzinnego oraz z tytułu powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin, przy czym przy ustalaniu prawa do świadczeń i ich wysokości pracę w zespołach traktuje się jako zatrudnienie, a otrzymywane wynagrodzenie - jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia (ust. 1 art. 24). Składki na ubezpieczenia społeczne opłacają zespoły adwokackie (ust. 3 art. 24). Z powyższego wynika, że w okresie, który stanowi w tej sprawie przedmiot sporu, osoby wykonujące zawód adwokata, także jako członkowie zespołów, nie byli pracownikami, a jedynie tak byli traktowani w zakresie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nadto w spornym okresie, składki na ubezpieczenia społeczne opłacały zespoły adwokackie, na zasadach i w trybie określonym w drodze rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.

W myśl § 1 ust. rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 17 maja 1983r. w sprawie ubezpieczenia społecznego adwokatów - członków zespołów adwokackich (Dz. U. z 1983r., Nr 28, poz. 138, ze zm.), obowiązującego do dnia 9 lutego 1990r., składkę na ubezpieczenie społeczne za adwokatów - członków zespołów adwokackich ustala się w wysokości 33% wynagrodzenia. Z kolei w ust. 2, 3 i 4 § 1 cytowanego rozporządzenia, za  wynagrodzenie przyjmowane do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne uważało się: udział w podziale dochodów zespołu adwokackiego w równych częściach, udział w podziale nadwyżki dochodów zespołu adwokackiego proporcjonalnym do osobistego wkładu pracy i dodatek za kierownictwo zespołem adwokackim. Podstawę wymiaru składek ustalało się odliczając od wynagrodzenia kwotę opłaconego podatku.

W wydanym z upoważnienia ustawy - Prawo o adwokaturze (art. 24 ust. 4) i art. 33 ust. 2 ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tekst jednolity: Dz. U. z 1993r., Nr 68, poz. 330, ze zm.), znajdującym również zastosowanie do adwokatów (§ 1 ust. 1 pkt. 5) regulacja dotycząca składek na ubezpieczenie społeczne adwokatów została zamieszczona w rozdziale 6. Zgodnie z § 42 ust. 1 cytowanego rozporządzenia, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne adwokatów - członków zespołu adwokackich - stanowi wynik tego przedsiębiorstwa. Zgodnie natomiast z treścią § 43, w zakresie zgłaszania do ubezpieczenia, rozliczania składek i świadczeń oraz opłacania składek na ubezpieczenie adwokatów stosuje się odpowiednio przepisy § 12-18, czyli zamieszczone w rozdziale 2. Oznacza to, że tylko w tym zakresie ustawodawca dopuszczał stosowanie do adwokatów przepisów dotyczących pracowników.

Na gruncie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990r. obowiązek imiennego zgłaszania do ubezpieczenia społecznego miały zakłady zatrudniające nie więcej niż 20 pracowników, z tym, że mogły być z tego obowiązku zwolnione, a zakłady zatrudniające większą liczbę pracowników zgłaszały ich do ubezpieczenia przez podanie łącznej liczby pracowników zatrudnionych w okresie rozliczeniowym. W przypadku nieuregulowania przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne w należnej wysokości, nie było możliwości stwierdzenia faktu opłacenia składek na ubezpieczenie konkretnego pracownika.

Wskazane wyżej regulacje prawne potwierdzają, że adwokaci - członkowie zespołów adwokackich - w zakresie ubezpieczenia społecznego oraz świadczeń emerytalnych są traktowani jak pracownicy, a otrzymywane przez nich wynagrodzenie - jak wynagrodzenie za pracę, zespoły adwokackie zaś - tak jak uspołecznione zakłady pracy.

W przedmiotowej sprawie bezspornym była okoliczność, że płatnik składek Zespół Adwokacki Nr (...) w W. w spornym okresie od 1985 r. do 1991 r. zgłaszał do ubezpieczenia społecznego pracowników na bezimiennych deklaracjach rozliczeniowych, zaś dokumentacja dotycząca wysokości i danych osób, za które powinny być odprowadzane składki nie zachowały się.

Na okoliczność wynagrodzeń osiąganych w Zespole Adwokackim odwołująca złożyła do ZUS zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 23 października 2003 r., nadto do akt zostały dołączone listy płac za sporny okres oraz bezimienne deklaracje rozliczeniowe będące w posiadaniu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.. Zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 23 października 2003 r., obejmowało sporny okres od 1985 r. do 1991 r. i przedstawiało osiągane przez odwołującą honoraria.

Stosownie do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne adwokatów stanowił w tym okresie dochód z tytułu pracy w zespole adwokackim będący podstawą opodatkowania podatkiem od wynagrodzeń lub podatkiem dochodowym, pomniejszony o ten podatek. Sąd Najwyższy zwracał uwagę, że artykułowi 24 Prawa o adwokaturze - stanowiącemu w ust. 1, iż adwokaci (członkowie zespołów i ich rodziny) mają na równi z pracownikami prawo do świadczeń z tytułu ubezpieczenia na wypadek choroby, macierzyństwa i ubezpieczenia rodzinnego oraz z tytułu powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin, przy czym przy ustalaniu prawa do świadczeń i ich wysokości pracę w zespołach traktowano jako zatrudnienie, a otrzymywane wynagrodzenie jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia - art. 2 pkt 1 i art. 60 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1982 r. Nr 40 poz. 267 ze zm.), włączające adwokatów wykonujących pracę w zespołach adwokackich w krąg pracowniczego ubezpieczenia społecznego (por. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 23 stycznia 1992 r., II UZP 16/91, OSNCP 1992 nr 5, poz. 66, uchwałę z dnia 8 listopada 1995 r., II UZP 15/95, OSNAPiUS 1996 nr 11, poz. 158, wyrok z dnia 6 grudnia 1996 r., II UKN 23/96, OSNAPiUS 1997 nr 13, poz. 241, wyrok z dnia 3 października 1997 r., II UKN 284/97, OSNAPiUS 1998 nr 19, poz. 573, czy wyrok z dnia 23 września 1999 r., II UKN 126/99, OSNAPiUS 2000 nr 24, poz. 913).

W świetle powyższych rozważań Sąd Okręgowy uznał, że honoraria G. S. za sporny okres od 1985 r. do 1991 r. stanowiły wynagrodzenie z tytułu pracy w zespole adwokackim będący podstawą opodatkowania podatkiem od wynagrodzeń, a zatem należało przyjąć do podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwoty wynagrodzeń: 152.976 zł za 1985 r., 380.448 zł za 1986 r., 378.388 zł za 1987 r., 469.733 zł za 1988r., 1.180.995 zł za 1989 r., 9.961.105 zł za 1990 r., 5.180.526 zł za 1991 r.

Podsumowując powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, że odwołująca wykazał zasadność swojego stanowiska w zakresie podstaw do uwzględnienia przy obliczaniu kapitału początkowego dodatkowo dochodów osiąganych w latach 1985-1991. Powyższe skutkowało koniecznością przeliczenia kapitału początkowego i ponownego ustalenia wartości parametrów służących do jego ustalenia. Zgodnie z hipotetycznymi wyliczeniami dokonanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych nowo ustalony kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 103.496,80 zł, a na obliczenie tej wartości złożyły się:

‒ okresy składkowe – 18 lat, 4 miesiące i 15 dni (220 miesięcy),

‒ okresy nieskładkowe – 4 lata, 8 miesięcy i 13 dni (56 miesięcy),

‒ średnie dalsze trwanie życia – 209 miesięcy,

‒ wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z kolejnych 10 lat kalendarzowych od 1985 do 1994 – 74,82%,

‒ podstawa wymiaru kapitału początkowego – 913,47 zł.

Uznając dokonane organ rentowy obliczenia za prawidłowe i zgodne z zasadami obliczania kapitału początkowego regulowanymi cytowanymi na wstępie przepisami, Sąd Okręgowy przyjął powyższe wartości i wyniki operacji rachunkowych rozstrzygając na korzyść odwołującej. Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie G. S. i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. dokonał stosownej zmiany skarżonej decyzji zgodnie z treścią pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu w postępowaniu za obie instancje Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz G. S. kwotę 30,00 zł, tytułem zwrotu opłaty od apelacji (pkt 2 wyroku).