Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji wnioskodawczyni J. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 maja 2012 r. sygn. akt VII U 2534/11

I.  o d d a l a apelację,

II.  nie obciąża J. P. kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 1025/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił odwołanie J. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 8 listopada 2011 r., którą stwierdzono, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie odwołującej podlegającej ubezpieczeniom jako wspólnik jednoosobowej spółki jawnej wynosi w okresie od października 2006 r. do września 2008 r. na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz wypadkowe kwoty wskazane w decyzji oraz nie obciążył jej kosztami postępowania.

Bezsporne w sprawie było, iż ubezpieczona od 1 października 2006 r. prowadziła działalność gospodarczą jako wspólnik spółki jawnej i do 30 września 2008 r. opłacała składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od podstawy wymiaru w wysokości 30 % kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest nieuzasadnione w świetle przepisów art. 8 ust. 6, art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U Nr 205 z 2009 r., poz. 1585 ze zm.). Wnioskodawczyni w okresie od 1 października 2006 r. do 30 września 2008 r. jest zobowiązana do opłacenia składek ubezpieczeniowych od podstawy wymiaru wynoszącego 60% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, tj. zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Powyższy przepis nie jest sprzeczny z art. 32 ust. 1, 2 i 8 art. 1 Konstytucji RP. Zamiarem ustawodawcy było dostosowanie w tym zakresie przepisów ubezpieczeniowych do odmienności podmiotów biorących udział w obrocie gospodarczym. Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił odwołanie na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Nie obciążył odwołującej kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. biorąc pod uwagę, że spór dotyczył wyłącznie wyjaśnienia kwestii prawnej oraz że przepisy ubezpieczeniowe mają skomplikowany charakter.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła odwołująca, zarzucając naruszenie przepisów postępowania poprzez nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., polegające na nieodniesieniu się do jej zarzutów oraz kwestii nierównego traktowania wspólników spółki jawnej i wspólników spółki cywilnej w świetle art. 32 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP w związku z art. 2 oraz art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, a także obrazę prawa materialnego, a to art. 32 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 2 oraz art. 8 ust. 1 Konstytucji RP poprzez ich niezastosowanie, wyrażające się w nierównym jej traktowaniu jako wspólnika spółki jawnej w stosunku do wspólników spółki cywilnej w zakresie, w jakim nie może korzystać z preferencji określonych w art. 18a § 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (Dz.U. Nr 137, poz. 887) w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy, pomimo iż oba rodzaje spółek mają taki sam charakter prawny oraz naruszenie przepisów postępowania to jest art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku w świetle formułowanego przez nią zarzutu naruszenia przepisów Konstytucji RP. Z uwagi na powyższe wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do rozpatrzenia oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

W ocenie skarżącej poprzedzająca wyrok decyzja jest niezrozumiała, gdyż dopuszcza alternatywę dotyczącą spółki partnerskiej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i komandytowej, których ona nie jest wspólnikiem. Również uzasadnienie decyzji zawiera uchybienia, lecz podnoszone w tym zakresie zarzuty zostały pominięte przez Sąd pierwszej instancji. Ponadto, w świetle art. 32 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP brak jest podstaw do innego traktowania wspólników spółki cywilnej od wspólników spółki jawnej, zwłaszcza przy uwzględnieniu brzmienia treści art. 2 oraz art. 8 ust. 1 Konstytucji RP. Przepis art. 22 ust. 1 k.s.h. wskazuje, że spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową, a zgodnie z art. 26 § 4 k.s.h. spółka cywilna może być przekształcona w spółkę jawną przez zgłoszenie do sądu rejestrowego. Odpowiednikiem art. 860 § 1 k.c. w zakresie celu spółki jest na gruncie k.s.h. art. 3. Nie ma zatem podstaw do stosowania wobec niej art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy, albowiem nie jest on zgodny z wyżej przywołanymi przepisami Konstytucji RP w zakresie, w jakim traktuje nierówno wspólników spółki jawnej i cywilnej w kwestii uznania ich za osoby prowadzące pozarolniczą działalność. W odniesieniu do treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku skarżąca podniosła, że nie spełnia ono wymogów określonych przez treść art. 328 § 2 k.p.c., bowiem Sąd pierwszej instancji nie poświęcił odpowiedniej uwagi zagadnieniu równego traktowania wspólników spółki jawnej i cywilnej w świetle ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Przedmiotem niniejszej sprawy było ustalenie wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe należnych od odwołującej w okresie od 1 października 2006 r. do 30 września 2008 r., kiedy to pozostawała wspólnikiem spółki jawnej. Spór sprowadzał się w istocie do kwestii, czy podstawa ta powinna być określona na podstawie art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585) czy też na podstawie art. 18 ust. 8 ustawy.

Stosownie do brzmienia tych przepisów podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 (osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące), stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy (art. 18 ust. 8 ustawy), zaś podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 (osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych), w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 % kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18a ust. 1 ustawy). Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż przepis art. 8 ust. 6 zawiera legalną definicję osoby prowadzącej pozarolniczą działalność . W rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: 1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych; 2) twórcę i artystę; 3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu; 4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej; 5) osobę prowadzącą niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty. Z powyższego rozróżnienia wynika zasada stosowania do wszystkich osób prowadzących pozarolniczą działalność podstawy wymiary składki na ubezpieczenia społeczne, określonej przepisem art. 18 ust. 8 ustawy. Natomiast stawka określona wart. 18a ust. 1 ustawy stanowi wyjątek od tej zasady i dotyczy wyłącznie jednej grupy osób prowadzących pozarolniczą działalność – osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, wyłączając spod jego zastosowania wszystkie pozostałe grupy ubezpieczonych wymienione w art. 8 ust. 6 ustawy, w tym wspólników spółki jawnej.

Na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie ma zatem żadnych wątpliwości, iż podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne odwołującej powinna być ustalona zgodnie z przepisem art. 18 ust. 8 ustawy, to jest w wysokości zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Wskazane przepisy określające wysokość podstawy wymiaru składek mają charakter bezwzględnie wiążący. Przynależność do ustawowo określonej grupy ubezpieczonych powoduje konieczność zastosowania odpowiedniej stawki przy ustalaniu wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie. W przypadku wspólników spółki jawnej jest ona zawsze ustalana na podstawie art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreślić należy, że przepis art. 18 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych został dodany z dniem 24 sierpnia 2005r. ustawą z dnia 1 lipca 2005r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. nr 150, poz. 1248). Zgodnie z uzasadnieniem projektu w.w. ustawy dodanie tego przepisu miało na celu wprowadzenie preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne dla osób, które po raz pierwszy podejmują działalność gospodarczą na własny rachunek. Opłacanie przez okres 24 miesięcy składki na ubezpieczenie społeczne od podstawy wymiaru wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia miało bowiem służyć zmniejszeniu ryzyka związanego z podejmowaniem po raz pierwszy działalności gospodarczej, co pozwoliłoby przeznaczyć tak zwolnione środki na prowadzenie i rozwój działalności, w tym zakup maszyn bądź surowców do produkcji i być zachętą do rozpoczęcia działalności.

Nie można także skutecznie zarzucić sądowi rozstrzygającemu sprawę naruszenia art. 32, art. 2 czy art. 8 ust. 1 Konstytucji RP. W przypadku zaistnienia wątpliwości co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją Sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do tej kwestii w trybie art. 193 Konstytucji.

W niniejszej sprawie nie zachodziła jednak wątpliwość co do zgodności ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie zasad ustalania wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne z Konstytucją, a w szczególności z zasadą równego traktowania i niedyskryminacji. Zasady te – zarówno w odniesieniu do życia politycznego, społecznego, jak i również gospodarczego powinny być rozumiane w ten sposób, że każdy, kto znajduje się w określonej sytuacji prawnej i faktycznej ma takie same uprawnienia i obowiązki jak inne osoby, które są w takiej samej sytuacji. Punktem wyjścia jest więc założenie, iż położenie osób lub grup osób, odnośnie których ocenia się, czy są równo traktowane, powinno być tożsame z punktu widzenia warunków i cech prawnie relewantnych.

W tym kontekście nie można przyjąć, iż sytuacja prawna wspólników spółek cywilnych i wspólników spółek jawnych jest taka sama. W pierwszej kolejności podnieść należy, iż spółka cywilna nie jest spółką handlową (w przeciwieństwie do spółki jawnej) a jedynie umową nazwaną, która poza określeniem praw i obowiązków wspólników rodzi skutki w zakresie ich wspólności majątkowej. Nie znajdują do niej zastosowania przepisy Kodeksu spółek handlowych, a jedynie ogólne zasady prawa cywilnego. Spółka cywilna, skoro stanowi tylko umowę, nie posiada zdolności prawnej ani zdolności do czynności prawnych, a tym samym nie jest podmiotem prawa. Każdy wspólnik spółki cywilnej jest zatem przedsiębiorcą, bowiem prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej i to on (a nie spółka cywilna) podlega obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (poprzednio: Ewidencji Działalności Gospodarczej). Z kolei spółka jawna jest spółką prawa handlowego, do której stosuje się przepisy Kodeksu spółek handlowych. Ustawa przyznaje spółce jawnej zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że jest ona podmiotem prawa i znajdują do niej odpowiednie zastosowanie przepisy o osobach prawnych. Spółka jawna jest tym samym przedsiębiorcą, bowiem to ona (a nie wspólnicy) prowadzi działalność gospodarczą i podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Wspólnicy spółki jawnej działają wyłącznie w imieniu i na rachunek spółki. Spółka jawna, będąc spółką prawa handlowego, powinna dawać lepszą gwarancję bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym, czemu służy bardziej szczegółowe uregulowanie jej tworzenia i prowadzenia w porównaniu do spółki cywilnej. Wbrew zarzutowi apelacji, możliwość przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną świadczy właśnie o braku tożsamości tych dwóch instytucji prawnych, bowiem tylko wówczas przekształcenie takie miałoby sens. Powyższe odmienności w pełni uzasadniają inne traktowanie wspólników spółek cywilnych i spółek jawnych i przesądzają, iż stosowanie w stosunku do nich różnych zasad ustalania wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie narusza konstytucyjnej zasady równości wobec prawa ani powiązanej z nią zasady zakazu dyskryminacji.

Zarzuty co do uchybień formalnych w zaskarżonej decyzji również nie zasługują na uwzględnienie. Przede wszystkim nie miały one wpływu na ostateczne rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. W judykaturze Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które ma charakter odwoławczy i kontrolny, postępowanie dowodowe ogranicza się do sprawdzania zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy. Badanie takie jest możliwe, tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania decyzji, a więc w chwili ustalania prawa do świadczenia przez organ rentowy ( por. wyroki Sądu najwyższego z dnia 10 marca 1998r. II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz.181, z dnia 3 grudnia 1998r., II UKN 341/98, OSNAPiUS 2000 nr 2, poz. 72, z dnia 20 maja 2004r.II UK 395/03, OSNP 2005 nr 3, poz. 43, z dnia 12 stycznia 2005r., I UK 93/04, OSNP 2005 nr 16, poz. 254 oraz z dnia 25 stycznia 2005, I UK 152/04, dotychczas niepublikowany. W postępowaniu odwoławczym sąd weryfikuje ustalenia dokonane przez ten organ i poddaje je ocenie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku na zasadzie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 102 k.p.c., mając na względzie, iż spór dotyczył wyłącznie kwestii prawnej.