Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

SSA Alicja Bochenek

Sędziowie

SSA Wojciech Kopczyński

SSA Michał Marzec (spr.)

Protokolant

Ewelina Polok

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 207/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 4 lutego 2020 roku sygn. akt V Ko13/19

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

obrazy prawa procesowego art. 7 kpk w zw. z art. 410 kpk

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Obrońca nie jest konsewentny, gdyż w samej treści zarzutu podnosi obrazę art. 410 kpk, zaś w piemnym uzasadnieniu kwestionuje wyłącznie sposób oceny zeznań św. S. J., A. G. i J. S.. W orzecznictwie podkreśla się, że wiązanie art. 7 i 410 jest zasadne tylko wówczas, gdy zostanie wykazane, że uchybienie poprawnej ocenie dowodów było spowodowane pominięciem istotnej okoliczności zdarzenia bądź nieujawnieniem jej na rozprawie w sposób niezgodny z procedurą gromadzenia i przeprowadzania dowodów. Natomiast w przypadku gdy sąd prawidłowo ujawnił na rozprawie dowody, które pozwoliły na wydanie rozstrzygnięcia w sprawie, i poddał je ocenie, zarzut naruszenia art. 410 jest bezpodstawny. Treść pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie pozostawia wątplwiości, że Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził dowód z przesłuchania wskazanych wyżej świadków i je kompleksowo ocenił. Zarzut dowolnej oceny zeznań wskazanych świadków jest chybiony. To obrońca skupiając się na fragmentach zeznań świadków pomija istotne dowody, które doprowadziły sąd I instancji co wniosku, iż S. S. nie osiągał dochodów w wysokości uzasdniającej powstanie szkody w jego majątku w wyniku aresztowania. To, że oskarzony pracował przed zatrzymanie "na czarno" i to nawet na trzech etatach nie jest wystarczające do zasądzenia na jego rzecz odszkodowania. Pełnomocnik nie wykazał, iż wnioskodawca osiągał dochody, które nie tylko wystarczały na jego bieżące utrzymanie, ale także na czynienie oszczędności. Z zeznańS. J., konkubiny wnioskodawcy oraz wskazanej przez sąd dokumetacji wynika, że przed zatrzymaniem wnioskodawca i jego konkubina mieli zaległości czynszowe i trudności z pokryciem bieżących wydaktków czego konsekwencją była sprzedaż posiadanych samochodów i zaciągnięcie kredytu konsolidacyjnego przezS. J. gdyż tylko ona miała zdolność kredytową. Po zaciągnieciu kredytu spłacono zaległości i osiągane dochody wystarczały na bieżące potrzeby.

Szkoda wynikająca z niesłusznego tymczasowego aresztowania nie jest sumą utraconych zarobków, lecz różnicą między stanem majątkowym, jaki by istniał, gdyby poszkodowanego nie pozbawiono wolności, a stanem rzeczywistym w chwili odzyskania wolności. Powstanie i rozmiar tej szkody zależne są od tego, czy i jakie poszkodowany miałby możliwości zarobkowe, gdyby pozostawał na wolności i w jakim zakresie rzeczywiście by je wykorzystał; jakie wydatki poniósłby na utrzymanie własne i rodziny oraz na istotne potrzeby, czy i ile przeznaczyłby na oszczędności lub zwiększenie trwałych składników majątku; na jakie mógłby być narażony straty /wyrokj Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13 grudnia 2018 r. II AKa 339/18 LEX nr 2620793/

Tak więc bez względu na ilość wykonywanych "na czarno" prac nie da się podważyć ustalenia Sądu Okręgowego, że osiągane przez wnioskodawcę przed zatrzymaniem dochody były na tyle małe, że wystarczały wyłącznie na bieżące utrzymanie i potrzeby. Konkubina wnioskodawcy przesłuchuiwana na rozprawie w dniu 21 listopada 2019 roku zeznała, że wszystkie pieniądze były przez nich zużywane na bieżąco, nie mieli żadnych inwestycji i oszczędności /protokół przesłuchania k-67 akt/. Dokonując ocen w oparciu o takie ustalenia Sąd Okręgowy dopuścił się jednak niekonsekwencji, która musiała skutkowac zmianą wyroku poprzez zasądzenie odszkodowania na rzecz wnioskodawcy. Z zeznań S. J. wynikało, że w czasie zatrzymania sytuacja materialna pogorszyła tak, że nie mogła prowadzić gospodarstwa /protokół przesłuchania k-67/. Skoro dochody uzyskiwane przez wnioskodawcę przed zatrzymaniem były wystarczające na bieżące potrzeby, a w okresie tymczasowego aresztowania wnioskodawcy konkubina wnioskodawcy nie regulowała czynszu oraz opłat za telefon i telewizor, to koniecznośc spłaty przez niego zaległości po opuszczeniu aresztu stanowi szkodę w majątku wnioskodawcy /protokół przesłuchania wnioskodawcy k-55/. Opłata miesięczna za telefon wynosiła 350 złotych, za telewizję i internet 100 złotych miesięcznie, zaś czynsz i media 700 złotych /zeznania S. J.k-66 odwrót - 67 i zeznania wnioskodawcy k-55/. Skoro wnioskodawca był tymczasowo aresztowany przez 4 miesiące, to z tytułu odszkodowania należo mu zasądzić 4600 złotych.

Sąd Okręgowy dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych poprzez błędne uznanie, że szkody będącej bezpośrednią konsenwencją tymczasowego aresztowania nie stanowią koszty poniesione przez wnioskodawcę na opłacenie obrońcy z wyboru. Wnioskodawca podał, że po wyjściu z aresztu sprzedał samochody, a z uzyskanych środków zapłacił koszty obrońcy z wysokości 24 000 złotych /protoków k-55/. S. J. zeznał, że wydatki się zwiększyły gdyż musieli pokryć koszty obrońcy /protokół przesłuchania k-67/. Akta sprawy, w której stosowano wobec wnioskodawcy areszt powterdzają, iż korzystał z obrońcy z urzędu. Zdaniem Sądu Apelacyjne zgromadzony w sprawie materiał dowodowy przez sąd I instancji nie pozwalał na podważenie tych zeznań w zakresie wysokości poniesionych kosztów. Knsekwencją musiało być zatem zasądzenie także tej kwoty tytułwm odszkodowania.

Wniosek

zmiana wyroku poprzez zasądzenie odszkodowania w wyższej wysokości - 78 350,00 złotych

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Skoro sąd I instancji dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych w zakresie szkody powstałej w majątku wnioskodawcy z powodu konieczności spłaty zaległości czyszowych i opłat za okres pobytu w areszcie oraz poniesionych kosztów adwokackich, to wyrok należało zmienić poprzez zasądzenie tych strat tytułem odszkodowania.

3.2.

zarzut obrazy prawa procesiowego art. 445 § 1 kc w zw. z art. 552 1 i 4 kpk

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Określanie wysokości zadośćuczynienia ma charakter ocenny. W art. 445 § 1 kc, którego naruszenie zarzuca apelujący, ustawodawca zaniechał wskazania kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia, przez posłużenie się klauzulą generalną "suma odpowiednia", pozostawiając tę ocenę do uznaniu sądów. Sąd Okręgowy uznał, że kwota zadośćuczynienia w wysokości 80 000 złotych w realiach niniejszej sprawy, za 4 miesiące tymaczasowego aresztowania, jest kwotą adekwatną do doznanych przez wnioskodawcę krzywd i realizuje wszystkie naprowadzone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wymagania. Sąd Okręgowy wziął pod uwagę okoliczności, które z reguły są uwzględniane w tego typu sprawach, a mianowicie: długość okresu pozbawienia wolności, sposób wykonywania tymczasowego aresztowania oraz "zobiektyzowaną" krzywdę, której doznał wnioskodawca. Wszystkie te aspekty sąd orzekający bardzo szczegółowo omówił w zaskarżonym wyroku, powołując się dodatkowo na orzecznictwo sądowe. Zdaniem Sądu Apelacyjnego miarkując wysokość zadośćuczynienia Sąd Okręgowy nie uwzględnił we właściwej proporcji wszystkich okoliczności. Przede wszystkim rodzaju czynu, pod zarzutem, którego wnioskodacę tymczasowo aresztowano. Zarzut gwałtu ma tak silnie niegatywny odbiór społeczny, że dolegliwości niesłusznie o to oskarżonych osób są niewspółmiernie wyższe, niż w przypadku przestępstw pospolitych. Dla Sądy Apelacyjnego nie budzi wątpliwości, że pobyt w areszcie, gdzie był traktowany jak gwałciciel wiązał się z dużym stresem. Poza tym oceny sądu I instancji nie uwzględniają istotnej kwestii, która winna być brana pod uwagę. Określenie wysokości zadośćuczynienia nie polega wyłącznie na miarkowaniu jego wysokości w kontekście okoliczności dotyczących wnioskodawcy, ale musi też mieć odniesienie do organów ten środek stosujący. Organy te musza sobie zdawać sprawę, że oczywiście niesłuszne zastosowanie aresztu wiąże się z odpowiedzialnością ponoszoną przez Skarb Państwa. Kwota zadośćuczynienia nie może być więc na tyle niska, by nie miała szansy być dolegliwa także dla finansów Państwa. Oczywiście przy zachowaniu odpowiednich proporcji. Dolegliwość taka winna być ocenia przez konkretnych funkcjonariuszy publicznych, więc z ich perspektywy także musi istnieć. W tym kontekście zasądzoną kwotę 80 000 tytułem zadośćuczynienia należy uznać za rażąco niską.

Wniosek

zmiana wyroku poprzez zasądzenie ponad przyznanie zadośćuczynienie w wyższej kwocie - 920 000 złotych

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzut okazał się częściowo zasadny i konsewnecią tego musiała być zmiana wyroku poprzez podwyższenie kwoty zadośćuczynienia do wysokości 120 000 złotych. Kwota zadośćuczynienia w tej wysokości będzie stanoiwć sumę odpowiednią w rozumieniu art. 445 kc

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

wyrok utrzymany w mocy co do zasady przesądzającej koniecznośc zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawcy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Zasada ta nie była kwestionowana w apelacji

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Wyrok uległ zmianie poprzez podwyższenie kwoty zadośćuczynienia do kwoty 120 000 złotych oraz zasądzenie odszkodowania w wysokości 28 600 złotych. W pozostałej części wniosek został oddalony.

Zwięźle o powodach zmiany

Wyrok uległ zmianie zarówno w zakresie zadośćuczynienia jak i odszkodowania. Jeżeli chodzi o odszkodowanie, to Sąd Okręgowy przyjmując prawidłowe kryteria w zakresie oceny szkody, która była skutkiem tymczasowego aresztowania wnioskodawcy, wydając wyrok dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych mających wpływ na jego treść uznając, że koszty adwokata i zaległości w opłatach w okresie aresztowania nie stanowiły szkody w majątku wnioskodawcy, która winna skutkować częściowym uwzględnieniem wniosku. W pozosłałej części wniosek należało oddalić, gdyż nie uwzględniał on istotnej okoliczności, że podstawą odszkodowania nie mogła być wysokość dochodów osiąganych przez wnioskodawcę, ale faktyczna różnica w jego stanie majątkowym zaistniała na skutek zastosowania tymczasowego aresztowania. W zakresie zadośćuczynienie podwyższenie jego wysokości o 40 000 złotych było skutkiem uznania, że Sąd Okręgowy nie uwzględnił w wystarczającym stopniu dolegliwości związanej z charakter czynu, który był podstawą tymczasowego aresztowania oraz konieczność miarkowania wysokości zadośćuczynienia także w wysokości proporcjonalnej do dolegliwości dla Skarbu Państwa ocenianej poprzez pryzmat funkcjonariuszy stosujących środki zapobiegawcze.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt 3

Kierując się treścią § 11 pkt 2 ust. 5 Rozporządzenia MIn. Spraw. z dnia 22 października 2015 r.w sprawie opłat za czynności adwokackie zasądzono na rzecz wnioskodawcy poniesione koszty zastepstwa adwokackiego według norm w tym przepisie określonych

7.  PODPIS

SSA Michał Marzec SSA Alicja Bochenek SSA Wojciech Kopczyński

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana