Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie: Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 18 lipca 2022 roku w Sieradzu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa W. R. i T. R.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) Zarządowi (...) w B.

o odszkodowanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 29 kwietnia 2022 r., sygn. akt I C 373/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Skarbu Państwa - (...) Zarządu (...) w B. na rzecz małżonków W. R. i T. R. 1 800 (tysiąc osiemset) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wraz

z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od doręczenia pozwanemu odpisu niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I Ca 293/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2022 r., Sąd Rejonowy Łasku - w sprawie
z powództwa W. R. i T. R. przeciwko Skarbowi Państwa - (...) Zarząd (...) w B., sygn. akt I C 373/19 - zasądził od pozwanego na rzecz powodów 47 600,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 22 listopada
2018 r. do dnia zapłaty (pkt 1) oraz kosztami procesu w kwocie 4 197,00 złotych (pkt 3), oddalając powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2) i nakazując pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku 3 805,05 złotych z tytułu zwrotu wydatków (pkt 4).

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Powodowie W. i T. małż. R. są właścicielami nieruchomości położonych w miejscowości T., powiat (...), składających się z działek nr: (...), dla których założona jest księga wieczysta o nr (...) prowadzona przez Sąd Rejonowy w Łasku.

Określony w obowiązującej uchwale Sejmiku Województwa (...) z dnia 25.10.2016 r. nr (...) opublikowanej w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) w dniu 22.11.2016 r., pod poz. 4929, obszar ograniczonego użytkowania został podzielony na dwa podobszary oznaczone symbolami A i B: podobszar A, którego granicę wewnętrzną wyznacza granica terenu lotniska, zewnętrzną natomiast wyznaczają izolinie równoważnego poziomu dźwięku L A. (...) = 60 dB oraz L A. (...) = 50 Db; podobszar B, którego granicę wewnętrzną wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A, zewnętrzną granicę podobszaru B izolinia równoważnego poziomu dźwięku L A. (...) = 55 dB oraz L A. (...) = 45 dB.

Zgodnie z uchwałą, ww. działki położone są w strefie B ww. obszaru. Uchwała przewiduje ograniczenia zarówno w zakresie przeznaczenia terenu, jak też sposobu korzystania oraz wymagań technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki. Zakres tych regulacji zawarty został w § 8 - 10 uchwały.

Utrata wartości rynkowej nieruchomości powodów w wyniku wejścia w życie uchwały Sejmiku Wojewódzkiego Nr (...) z dnia 25 października 2016 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania lotniska wojskowego Ł. wynosi 47 600,00 złotych.

Strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty odszkodowania w terminie 7 dni, 14 listopada 2018 r. pozwany odmówił.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, podstawę prawną żądania powodów stanowi art. 129 ust 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U z dnia 29.10.2021, Dz.U. 2021 poz. 1973 - p.o.ś). W art. 129 - 136 p.o.ś. ustawodawca uregulował samodzielne podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z ograniczeniem sposobu korzystania
z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania. Opierając się na założeniu, że zgodnie z zasadą cuius damnum eius periculum, ryzyko szkód związanych
z działalnością uciążliwą dla otoczenia powinien ponosić podmiot, który tę działalność podejmuje dla własnej korzyści. Przesłankami tej odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości

a szkodą.

Powołując się na art. 129 ust. 2 p.o.ś. w zw. z art. 361 § 2 k.c., Sąd pierwszej instancji uznał, że w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści rozporządzenia o utworzeniu obszaru (zwłaszcza dotyczących ograniczeń zabudowy), lecz także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z tego, że wskutek wejścia w życie rozporządzenia dochodzi do zawężenia granic własności (art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c.) i tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. Co do zasady bowiem, o ile właściciel przed wejściem w życie uchwały Sejmiku mógł żądać zaniechania immisji (hałasu) przekraczającej standard ochrony środowiska, o tyle w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania możliwości takiej został pozbawiony. Tym samym, szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś., jest także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, iż właściciel nieruchomości będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje (np. hałas).

Ubytek wartości rynkowej nieruchomości, których powodowie są właścicielem w wyniku wejścia w życie uchwały nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. został potwierdzony opinią biegłego.

Z powyższych względów powództwo co do żądanej należności głównej podlegało uwzględnieniu.

W zakresie odsetek, Sąd zauważył natomiast, że zgodnie z art. 455 k.c. świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W tym przypadku wezwanie dawało 7 dni na zapłatę, pewną datą jego doręczenia jest 14 listopada 2018 r. Termin upływał zatem 21 listopada, a odsetki należą się od 22 listopada 2018 r. Powództwo podlegało więc oddaleniu gdy chodzi o datę początkową odsetek.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c.,
a o kosztach sądowych na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 129 ust. 2 w zw. art. 135 ust. 3a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. ustawy Prawo ochrony środowiska, poprzez błędną wykładnię, polegającą na nieprawidłowym przyjęciu, że stronie powodowej przysługuje od pozwanego odszkodowanie na podstawie samego przepisu art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska w związku z samym utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, podczas gdy przedmiotowe odszkodowanie przysługiwałoby powodom wyłącznie gdyby z postanowień Uchwały nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. lub innego aktu prawnego wynikały jakiekolwiek ograniczenia, zakazy lub nakazy dla nieruchomości strony powodowej.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości;

2.  zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania za pierwszą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3.  zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W sytuacji nieuwzględnienia apelacji w powyższym zakresie, pozwany podniósł zarzuty ewentualne, wskazując na naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 321 § 1 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie oraz naruszenie przepisów prawa materialnoprawnych, tj. art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c., polegające na zasądzeniu od pozwanego na rzecz powodów kwoty 47 600,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 22 listopada 2018 r. do dnia zapłaty zamiast od kwoty 8 000,00 złotych od dnia 22 listopada

2018 r., zgodnie z pierwotnym żądaniem pozwu oraz w dalszej części od kwoty 39 600,000 złotych z odsetkami liczonymi od dnia 11 kwietnia 2022 r. tj. od dnia doręczenia pisma rozszerzającego powództwo.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o:

1.  oddalenie apelacji strony pozwanej w całości;

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego,

w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych prawem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Środek zaskarżenia wniesiony przez stronę pozwaną opiera się na twierdzeniu, że wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania w związku z funkcjonowaniem lotniska
w Ł. nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia odszkodowawczego z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, określonego w art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Pozwany jako argument na poparcie swojego twierdzenia powołuje się przy tym na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2022 r., sygn. akt III CZP 80/22, zgodnie z którą „wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania z uwagi na niemożność zachowania standardów ochrony środowiska przed hałasem w związku z funkcjonowaniem lotniska (art. 135 ust. 1 p.o.ś.) nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia odszkodowawczego z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, określonego w art. 129 ust. 2 tej ustawy” oraz: „za ograniczające sposób korzystania z nieruchomości w rozumieniu art. 129 ust. 2 ustawy mogą być uznane wyłącznie postanowienia aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania określające nakazy, zakazy i zalecenia skierowane do właścicieli nieruchomości (art. 135 ust. 3a powyższej ustawy)” /tak również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2022 r., sygn. akt III CZP 81/22, LEX nr 3340113/.

Odnosząc się do treści wskazanej uchwały, przede wszystkim należy podkreślić, że orzeczenia Sądu Najwyższego są wiążące tylko wtedy, gdy sąd odwoławczy zada pytanie prawne w kwestii budzącej wątpliwości. Wówczas pogląd prawny wyrażony w uchwale wiąże sąd w tej konkretnej sprawie. Jedynie uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego składu połączonych izb oraz składu całej izby, z chwilą ich podjęcia, uzyskują moc zasad prawnych. Także ewentualnie skład 7 sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej. Taka sytuacja w przypadku powoływanego orzeczenia nie miała miejsca. Uchwała zapadła
w składzie trzech sędziów i ponieważ nie została wydana na skutek pytania prawnego zadanego w sprawie niniejszej nie jest w niej wiążąca.

Problematyka nie jest zaś nowa, bowiem ustawa, o jakiej mowa obowiązuje od
1 stycznia 2002 r. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmowano dotąd, że roszczenia oparte na art. 129 ust. 2 p.o.ś mają charakter odszkodowawczy i powstają jako ustawowa konsekwencja ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania. Co ważne, zdecydowanie dominowało też szerokie ujęcie związku między ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania a obniżeniem wartości nieruchomości. Przyjmowano, że ograniczeniem tym jest już samo ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, gdyż powoduje ono obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych w treści aktu
o utworzeniu obszaru ograniczonego użytkowania. Na skutek wejścia w życie tego aktu, dochodzi bowiem do zawężenia granic prawa własności i od tej daty właściciel musi znosić dopuszczalne na tym obszarze podwyższone normatywnie immisje hałasu, bez możliwości żądania ich zaniechania, co wpływa również na obniżenie wartości nieruchomości. Szkodę należy ustalać respektując zasadę pełnej odpowiedzialności odszkodowawczej, dokonując zindywidualizowanej oceny okoliczności sprawy (art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 322 p.o.ś.) - por.m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z 8 listopada 2019 r., III CZP 32/19, OSNC 2020 r., nr 10, poz. 81; postanowienia Sądu Najwyższego: z 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09, niepubl.,
z 9 grudnia 2021 r., II CSK 326/21, LEX nr 3273730, wyroki Sądu Najwyższego: z 25 lutego 2009 r., II SK 546/08, niepubl., z 6 maja 2010 r., II CSK 602/10, niepubl., z 25 maja 2012 r.,
I CSK 509/11, OSNC 2013, Nr 2, poz. 26, z 27 czerwca 2012 r., IV CSK 28/12, niepubl, z 21 sierpnia 2013 r., II CSK 578/12, OSNC 2014, Nr 4, poz. 47, z 24 listopada 2016 r., II CSK 100/16 i II CSK 113/16, niepubl., z 14 czerwca 2017 r., II CSK 602/16, niepubl., z 11 marca 2020 r., I CSK 568/18, niepubl., z 11 marca 2020 r., I CSK 688/18, niepubl.).

W uzasadnieniu powoływanej przez skarżącego uchwały Sąd Najwyższy dokonał analizy dotychczasowego swojego orzecznictwa, przychylając się do tzw. „węższego” rozumienia szkody podlegającej naprawieniu w trybie art. 129 ust. 2 p.o.ś. Tak ukształtowane orzeczenie nie jest jednak konsekwencją jakiejkolwiek zmiany legislacyjnej, ani też dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny kontroli konstytucyjności Prawa ochrony środowiska, ani aktów powiązanych.

W świetle dotąd prezentowanych w judykaturze i doktrynie prawa cywilnego poglądów, stanowisko Sądu pierwszej instancji co do wykładni art. 129 ust. 2 p.o.ś. było zatem jak najbardziej uprawnione.

Tym niemniej warto zauważyć, że - wbrew tezie skarżącego - w uchwale nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. wymienione są także ograniczenia dotyczące nieruchomości położonych w podobszarze B. Nie jest zasadne twierdzenie, że nie odnoszą się one do nieruchomości powodów, bowiem nie są one uzdrowiskiem, szpitalem, domem opieki społecznej lub obiektem związanym z pobytem dzieci i młodzieży. Zakazy wymienione w § 8 pkt 2 oraz 9 pkt 2 nie dotyczą bowiem takich placówek, lecz ograniczają prawo własności, eliminując możliwość przeznaczenia wszystkich nieruchomości położonych w podobszarze B na budowę wymienionych obiektów lub zmianę przeznaczenia istniejących budynków (podpunkty a i b).

Wbrew tezie skarżącego zatem, postanowienia aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania ograniczają sposób korzystania z nieruchomości powodów, bowiem zawierają zakazy, o jakich mowa w art. 135 ust. 3a w odniesieniu do nieruchomości wymienionych w pozwie.

Nie można więc mówić, że wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania stanowi w sprawie przedmiotowej „samodzielną podstawę roszczenia”. Zmniejszenie wartości nieruchomości powodów nie wynika zaś z samego faktu położenia nieruchomości w obszarze ograniczone użytkowania, lecz jest efektem ograniczeń, jakie wiążą się z takim usytuowaniem. Wysokość odszkodowania odpowiada konkretnej utracie wartości nieruchomości, która to utrata jest okolicznością faktyczną (faktem rynkowym), nie zaś jedynie wnioskiem prawnym, wywiedzionym z określonej wykładni przepisów prawa materialnego.

Za trafnością i prawidłowością rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stoją ponadto względy innej natury. Jak już wskazano, przez lata w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego dominował pogląd o dopuszczalności zasądzania odszkodowania w tożsamych sprawach w oparciu o przesłanki, na jakich swoje orzeczenie oparł Sąd pierwszej instancji. W obszarze jurysdykcji Sądu Okręgowego w Sieradzu, w związku z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. zapadły setki, a nawet tysiące orzeczeń przyznających odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości położonych w podobszarze B. C. zmiana linii orzeczniczej, bez zmiany brzmienia przepisów ustawy, a jedynie w oparciu o jedną z interpretacji zaprezentowaną przez Sąd Najwyższy, niemającą charakteru zasady prawnej, w ocenie Sądu Okręgowego, rażąco godziłaby w zasadę równości obywateli korzystających z prawa do sądu i nie dałoby się sytuacji takiej pogodzić z zasadami sprawiedliwości.

Co do zarzutu ewentualnego zaś zauważenia wymaga, że przedsądowe wezwanie do zapłaty odszkodowania obejmowało kwotę 150 000 złotych, w której mieści się suma dochodzona w niniejszym procesie i ostatecznie zasądzona. Cała kwota należnego odszkodowania stała się zatem z chwilą doręczenia wezwania, zgodnie z art. 455 k.c. wymagalna, a nie uiszczając jej pozwany popadł w opóźnienie. Stąd zasadne było zasadzenie odsetek - na podstawie art. 481 k.c. - od daty wezwania, niezalenie od terminu zgłoszenia roszczeń przed sądem i doręczenia pozwu oraz pisma rozżarzającego powództwo stronie pozwanej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację strony pozwanej jako bezzasadną, o czym orzeczono jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego, należnych od pozwanego na rzecz strony powodowej Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w zw. z art. art. 391 § 1 k.p.c. Wysokość opłaty za czynności profesjonalnego pełnomocnika - 1 800 złotych - ustalono w oparciu o § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.