Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2020 r.

Sąd Rejonowy w Legionowie I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 grudnia 2020 r. w Legionowie sprawy

z powództwa A. S. (1)

przeciwko I. G.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

1.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 8 lutego 2011 r. wydanego w postępowaniu upominawczym w sprawie o sygnaturze akt I Nc 3633/10, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 19 kwietnia 2011 r., w części tj. w stosunku do powoda A. S. (1) i co do kwoty (...),15 (...) złotych;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  odstępuje od obciążania powoda kosztami procesu w przegranej przez niego części;

4.  obciąża pozwaną kosztami procesu w 20% i ich szczegółowe wyliczenie pozostawia referendarzowi sądowemu.

Sygnatura akt I C 618/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 10 kwietnia 2012 r. powód A. S. (1) wniósł przeciwko pozwanej I. G. o pozbawienie w części wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Legionowie dnia 8 lutego 2011 r. w postępowaniu upominawczym w sprawie o sygn. akt I Nc 3633/10, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 6 marca 2012 r. nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 19 kwietnia 2011 r. sygn. akt I Nc 3633/10 w zakresie w jakim uprawnia on do egzekucji przeciwko A. S. (1). Jednocześnie powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwana I. G. wytoczyła przeciwko niemu powództwo o zapłatę, w następstwie którego Sąd Rejonowy w Legionowie wydał nakaz zapłaty z dnia 8 lutego 2011 r. Powód wskazał, iż wspomniany nakaz zapłaty nigdy nie został jemu doręczony, gdyż pozwana wskazała niewłaściwy adres zamieszkania powoda, wobec czego został on pozbawiony możliwości obrony i złożenia dowodów w sprawie. W prowadzonym następnie postępowaniu egzekucyjnym, adres powoda został wskazany już w sposób prawidłowy. Powód podniósł, iż spłacił kwotę (...)z tytułu nakazu zapłaty, nadto przeprowadzone zostało postępowanie spadkowe po jego zmarłym ojcu – J. S. – na podstawie którego spadek nabyli żona oraz troje dzieci zmarłego (w tym powód), każde z nich w części po ¼. Następnie przeprowadzony został przed notariuszem dział spadku, w następstwie której to czynności ustała odpowiedzialność solidarna spadkobierców, a za długi odpowiadają oni od tej pory w stosunku do przypadających im udziałów w spadku, czyli po ¼. Wobec powyższego powód za długi spadkowe odpowiada do wysokości przypadającego mu udziału w spadku, a więc do kwoty ¼ od należności głównej wraz z odsetkami, tj. (...). (k. 1-4 pozew).

Podczas rozprawy w dniu 21 listopada 2012 r. pozwana I. G. wniosła o oddalenie powództwa. Powód podtrzymał zaś dotychczasowe stanowisko (k. 27-28 protokół rozprawy). Postanowieniem z dnia 21 listopada 2012 r. sąd zawiesił postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie I C 324/12 (k.29).

Następnie zaś postanowieniem z dnia 16 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Legionowie udzielił powodowi zabezpieczenia w ten sposób, że zawiesił postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. A. W. pod sygn. akt KM (...) w stosunku do A. S. (1) do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie (k 41 postanowienie).

Na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2015 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie i oświadczył, że całość kwoty objętej tytułem wykonawczym spłacił w listopadzie 2014 r., z tym, że kwota(...) jest u komornika sądowego, a reszta na rachunku wierzyciela. Oświadczył, że samodzielnie dokonał spłaty całości zadłużenia, razem z odsetkami i kosztami mimo, że postępowanie było prowadzone przeciwko czterem dłużnikom.

Pozwana ponownie wniosła o oddalenie powództwa. Wskazała, iż być może dług został spłacony, jednak ona nie otrzymała z tego tytułu ani złotówki. Z tego był i jest spłacany dług wobec (...). Z jej wiedzy wynika, że komornik ściągnął cały dług od powoda (k. 81 protokół rozprawy).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 10 października 2000 r. ojciec powoda J. S. - kredytobiorca zawarł ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. – kredytodawcą, umowę kredytu nr (...), na podstawie której uzyskał kredyt w kwocie (...) na cele mieszkaniowe na okres od dnia 10 października 2000 roku do dnia 10 października 2005 roku. Strony przewidziały, iż zabezpieczenie terminowej spłaty kredytu stanowić ma poręczenie udzielone przez osoby fizyczne oraz wystawiony przez kredytobiorcę weksel in blanco. Występujące w charakterze poręczycieli – pozwana I. G. i J. B. w dniu 10 października 2000 r. zawarły z kredytodawcą umowę poręczenia, wyrażając zgodę – jako solidarnie zobowiązane – na pokrycie należnej kredytodawcy kwoty z wkładów i oszczędności w (...), z wynagrodzenia za pracę, zasiłku chorobowego, zasiłku wychowawczego, odpraw i nagród – w przypadku nieuregulowania przez kredytobiorcę w ustalonym terminie należności kredytodawcy.

(Okoliczność bezsporna, nadto dowód: k. 10 umowa kredytu nr (...) z dnia 10 października 2000 r., zeznania powoda – rozprawa z dnia 6 listopada 2019 r. 00:12:00, zeznania pozwanej – rozprawa z dnia 6 listopada 2019 r. 00:16:08)

Kredytobiorca J. S. nie wykonał zobowiązania wynikającego z umowy kredytu nr (...) z dnia 10 października 2000 r.

(Okoliczność bezsporna)

Nakazem zapłaty z dnia 28 sierpnia 2002 r., wydanym w postępowaniu upominawczym, w sprawie z powództwa S. z siedzibą w G. przeciwko J. S., I. G. i J. B. o sygnaturze akt IV Nc 274/02, Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał pozwanym, aby zapłacili solidarnie stronie powodowej kwotę (...) złotych z 40% odsetkami w stosunku rocznym od kwoty(...) zł od dnia 12 sierpnia 2002 roku do dnia zapłaty, oraz z odsetkami ustawowymi od kwoty (...) zł z od dnia 12 sierpnia 2002 roku do dnia zapłaty oraz kwotę (...) zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę (...) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaty albo wnieśli w tymże terminie sprzeciw. Nakaz zapłaty uprawomocnił się z dniem 2 października 2002 r. w stosunku do I. B., zaś z dniem 25 września 2002 r. w stosunku do I. G.. W dniu 13 listopada 2004 roku w L. J. S. zmarł.

W oparciu o wskazany tytuł egzekucyjny, zaopatrzony następnie w klauzulę wykonalności wierzyciel (...) im. (...) w G. wnioskiem z dnia 26 kwietnia 2005 r. wszczął egzekucję przeciwko I. G. i J. B.. Postępowanie egzekucyjne było prowadzone wówczas przez Komornika Sądowego Rewiru XXII przy Sądzie Rejonowym dla W. P. pod sygnaturą akt XXII Km(...), a następnie przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. A. W. pod sygn. akt Km (...) W dniu 1 lipca 2019 r. wpłynęła do Komornika informacja o zmianie wierzyciela na (...) w K. z wnioskiem o rozszerzenie egzekucji.

(Dowód: k. 11 nakaz zapłaty z dnia 28 sierpnia 2002 roku, wydany przez Sąd Okręgowy w W. w postępowaniu upominawczym, sygn. akt IV Nc 274/02, k.12 – postanowienie spadkowe, k. 50-51 pismo pozwanej, k. 58 pismo komornika sądowego, k. 104 pismo komornika sądowego, k.351 akt egzekucyjnych Km (...), dokumenty z akt Km (...)dołączonych do akt (...).

Postanowieniem z dnia 17 sierpnia 2005 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 280/05, Sąd Rejonowy w Legionowie stwierdził, że spadek po J. S. na podstawie ustawy nabyli: żona T. S., z domu S., córka M. Z., z domu S., córka M. K. (1) z domu S. oraz syn A. S. (1) (powód) - po ¼ części każdy z nich. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 8 września 2005 roku.

(Dowód: k. 19 postanowienie Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 17 sierpnia 2005 r.).

W dniu 17 sierpnia 2005 roku spadkobiercy J. S. zawarli umowę o dział spadku po J. S., ustalając, iż dzielą aktywa spadkowe według następującej proporcji: T. S. - 94%, M. Z. - 2%, M. K. (2) - 2%, A. S. (1) - 2%. W/w wskazali, iż w skład spadku po zmarłym wchodzą sprzęty gospodarstwa domowego (telewizor, lodówka, meble i inne), zaznaczając, że wymienione ruchomości są stare i użytkowane przez okres co najmniej 10 lat.

(Dowód: k. 20 umowa o dział spadku z dnia 17 sierpnia 2005 roku)

Spadkobierczyni po J. T. S. na posiedzeniu jawnym Sądu Rejonowego w Legionowie w dniu 25 sierpnia 2005 roku przedłożyła wykaz majątku, składając przyrzeczenie, o którym mowa w art. 913 § 1 k.p.c. T. S. w złożonym wykazie podała, iż jej majątek ogranicza się do przedmiotów osobistych i codziennego użytku oraz sprzętów domowych: kanapy, regału, telewizora, ulokowanych w zajmowanym przez nią pokoju w nieruchomości przy ul. (...) w L.. Zaznaczyła nadto, że pozostałe sprzęty ruchome są własnością zięcia. Postanowieniem z dnia 24 listopada 2005 roku, zatwierdzonym przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Legionowie, umorzono śledztwo w sprawie złożenia jako załącznik do protokołu rozprawy sądowej przeprowadzonej w dniu 25 sierpnia 2005 roku, w sprawie Sądu Rejonowego w Legionowie o sygn. akt I Co 192/05, niezgodnego ze stanem faktycznym wykazu majątku przez T. S., tj. o przestępstwo z art. 233 § 1 k.k. – z powodu braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa (art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.). Akta postępowania przygotowawczego zostały zniszczone w 2013 roku.

(Dowód: k. 52-55 wykaz majątku T. S., k. 56-56v kopia postanowienia z dnia 24 listopada 2005 roku, (...))

Pozwem z dnia 8 lipca 2010 roku, wniesionym do tutejszego Sądu w dniu 9 lipca 2010 roku, I. G. wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych: T. S., M. Z., M. K. (2) i A. S. (1) – jako spadkobierców J. S. – kwoty (...) zł tytułem zobowiązania wynikającego ze spłaty przez powódkę jako poręczyciela części kredytu zaciągniętego przez J. S. na podstawie umowy kredytu nr (...) zawartej ze S. (...) z siedzibą w G. oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu.

Nakazem zapłaty z dnia 8 lutego 2011 roku, wydanym w postępowaniu upominawczym w sprawie o sygn. akt I Nc 3633/10, Sąd Rejonowy w Legionowie nakazał pozwanym, aby zapłacili solidarnie na rzecz powódki kwotę (...) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 lipca 2010 roku do dnia zapłaty. Orzeczenie uprawomocniło się z dniem 5 kwietnia 2011 roku. Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2011 roku Sąd Rejonowy w Legionowie nadał klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty z dnia 8 lutego 2011 roku.

Zarządzeniem Przewodniczącego z dnia 8 lutego 2012 roku zwrócono wniosek pozwanego A. S. (1) o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym w dniu 8 lutego 2011 roku, w sprawie o sygn. akt I Nc 3633/10.

(Dowód: pozew - k. 1-2 akt sprawy Sądu Rejonowego w Legionowie o sygn. I Nc 3633/10, nakaz zapłaty z dnia 8 lutego 2011 roku, wydany przez Sąd Rejonowy w Legionowie w postępowaniu upominawczym o sygn. I Nc 3633/10 - k. 15 akt sprawy Sądu Rejonowego w Legionowie o sygn. I Nc 3633/10, postanowienie Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 19 kwietnia 2011 roku, sygn. akt I Nc 3633/10 - k. 21 akt sprawy Sądu Rejonowego w Legionowie o sygn. I Nc 3633/10, zarządzenie z dnia 8 lutego 2012 roku - k. 45 sprawy Sądu Rejonowego w Legionowie o sygn. I Nc 3633/10).

Spadkobiercy po J. S. w dniu 11 czerwca 2011 roku zawarli kolejną umowę o dział spadku po nim, tym razem obejmującą cały majątek spadkowy. Pozwani zawarli umowę o dział spadku, określając w niej, że na spadek po zmarłym składają się następujące ruchomości (cztery sztuki): telewizor P., lodówka Polar, pralka W. i magnetowid P. (postanowienie § 2 ust. 1 umowy). Spadkobiercy oświadczyli, że w skład spadku po J. S. nie wchodzą inne rzeczy poza wymienionymi w § 2 ust. 1 umowy (postanowienie § 2 ust. 2 umowy). Stosownie do postanowienia § 3 ust. 1 umowy, pozwani dokonali działu spadku po zmarłym J. S. w następujący sposób: M. K. (2) otrzymała magnetowid P., T. S. - telewizor P., M. Z. - pralkę W., zaś A. S. (1) - lodówkę Polar. Strony postanowiły w umowie tej, że dokonany dział spadku jest ostatecznym i końcowym rozliczeniem z tytułu dziedziczenia po J. S. (§ 4 umowy).

Pozwem z dnia 5 czerwca 2015 r., wniesionym przeciwko pozwanym: M. Z., M. K. (2), A. S. (1) i T. S., powódka I. G. wniosła o stwierdzenie nieważności zawartych przez pozwanych umów o dział spadku z dnia 17 sierpnia 2005 roku i z dnia 11 czerwca 2011 roku oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu. Prawomocnym wyrokiem z dnia 17 lipca 2018 r. sąd oddalił powództwo I. G. oraz zasądził od powódki I. G. na rzecz pozwanego A. S. (1) kwotę (...)zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Sąd orzekający doszedł do wniosku, że powódka nie miała interesu prawnego w żądaniu stwierdzenia nieważności pierwszej z umów, gdyż umowa ta z uwagi na sposób jej zredagowania stanowiła jedynie częściowy dział spadku, który nie skutkował wyłączeniem solidarnej odpowiedzialności spadkobierców. Z kolei jeśli chodzi o drugą z umów, nie było zdaniem sądu orzekającego podstaw do uznania, że umowa ta sprzeczna jest z zasadami współżycia społecznego, a więc nieważna, a pozwani zawierając ją nie tylko skorzystali z przysługującego im uprawnienia, a wręcz realizowali ustawowy obowiązek.

(Dowód: k. 17-18 umowa o dział spadku z dnia 11 czerwca 2011 roku oraz dokumenty z akt sprawy sygn. I C 1607/15 k.3-6 pozew, k. 188 wyrok, k.193-205 uzasadnienie)

Wnioskiem egzekucyjnym z dnia 26 marca 2012 r. w oparciu o tytuł egzekucyjny, tj. nakaz zapłaty z dnia 8 lutego 2011 roku, wydany w postępowaniu upominawczym w sprawie o sygn. akt I Nc 3633/10, zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2011 r. wierzycielka I. G. wszczęła egzekucję przeciwko T. S., M. Z., M. K. (2), A. S. (1). Postępowanie egzekucyjne prowadzone było przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. A. W. pod sygn. akt Km (...).

Postanowieniem z dnia 17 stycznia 2014 r. komornik sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji względem T. S., M. Z., M. K. (2).

Postępowanie prowadzone było nadal względem powoda/dłużnika A. S. (2). Komornik sądowy A. W. w sprawie egzekucyjnej o sygnaturze akt Km 525/12 egzekwował od dłużnika A. S. (1) poszczególne kwoty, które rozliczał w następujący sposób: z otrzymanego przychodu odliczał należności tytułem opłaty oraz wydatków, zaś pozostałą kwotę przekazywał na rzecz wierzyciela w sprawie Km(...) ( (...)). W sprawie Km (...) wierzycielem jest pozwana I. G., zaś w sprawie Km (...) pozwana I. G. jest dłużnikiem. Z tych względów należności (wierzytelności) przypadające na rzecz I. G. w sprawie Km (...) były przekazywane do sprawy Km (...), wobec zajęcia tej wierzytelności przez Komornika dnia 21 maja 2012 r. Łącznie na rzecz wierzyciela Komornik wyegzekwował w sprawie Km (...) od powoda kwotę (...) zł.

Wobec zawieszenia postępowania egzekucyjnego Km (...) postanowieniem sądu z dnia 16 czerwca 2014 r., kwoty wyegzekwowane od dłużnika A. S. (2) w dniach: 14 lipca 2014 r., 11 sierpnia 2014 r., 12 września 2014 r., 13 października 2014 r., 13 listopada 2014 r. zostały złożone do depozytu sądowego. Łącznie zdeponowano kwotę (...) zł a należności przekazane do depozytu pozwolą zaspokoić roszczenie objęte tytułem wykonawczym w całości.

(Dowód: z akt Km(...) k.1-2 wniosek, k. 3-15 zawiadomienie dłużników o wszczęciu egzekucji, k. 86-86v pismo, k. 107 postanowienie, k. 140 pismo, k.159 pismo, k. 142 i 170 notatki urzędowe, k. 171-173 potwierdzenia operacji, zeznania powoda – rozprawa z dnia 6 listopada 2019 r.00:08:08).

Ocena dowodów:

Stosownie do przepisu art. 233 k.p.c., sąd ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału. Sąd przy ustalaniu stanu faktycznego oparł się na dokumentach zawartych w aktach sprawy oraz na dowodach osobowych (zeznaniach stron). Sąd nie znalazł podstaw by odmówić waloru wiarygodności znajdującym się w aktach sprawy odpisom dokumentów, które stały się podstawą ustaleń faktycznych. Sąd poczynił nadto ustalenia faktyczne w oparciu o informacje wynikające ze znajdujących się w aktach sprawy kserokopii dokumentów. Powyższe uzasadnione było tym, że okoliczności w nich zawarte nie zostały zaprzeczone przez stronę przeciwną, nadto potwierdzone zostały one przez inne dowody przeprowadzone w sprawie i uznane przez Sąd za wiarygodne. Dlatego też mając na uwadze brzmienie art. 229 k.p.c. oraz art. 230 k.p.c. Sąd uznał fakty z nich wynikające za przyznane.

Nie było także podstaw do odmowy przyznania waloru wiarygodności zeznaniom stron. Zeznania te pokrywały się z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym tj. dokumentami, były spójne, logiczne, wzajemnie się uzupełniały. Dlatego też Sąd wziął je pod uwagę przy ustalaniu stanu faktycznego w sprawie. Natomiast podkreślić w tym miejscu należy, że przesądzające znaczenie dla rozstrzygnięcia w tej sprawie miały zgromadzone w toku procesu dokumenty a nie dowody osobowe.

Za podstawę ustaleń faktycznych posłużyły również dokumenty z akt dołączonych tj. Km(...), I C 1607/15, I Nc 3633/10, Km (...) i znajdujące się w tych aktach dołączone do okładki akta Km (...) XXII (pierwotna sygnatura).

Podkreślić należy także, że w tej sprawie okoliczności faktyczne nie były między stronami sporne, sporna była jedynie ich ocena prawna.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

1.  Podstawa prawna.

Zgodnie z treścią art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa egzekucyjnego żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym nie będącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście; po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

Istotą powództwa opozycyjnego z art. 840 k.p.c. jest więc wykazanie, że sam tytuł wykonawczy nie odpowiada istotnemu i rzeczywistemu stanowi rzeczy. Powództwo przeciwegzekucyjne nie może natomiast prowadzić do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym lub natychmiast wykonalnym orzeczeniem sądowym. Zasadność powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności ocenia się według stanu rzeczy z chwili orzekania, a przedmiotem rozstrzygnięcia sądu jest zindywidualizowany tytuł wykonawczy, stwierdzający prawo podmiotu, na rzecz którego została nadana klauzula wykonalności, do przeprowadzenia egzekucji obowiązków objętych tym tytułem (por. uchwała SN z dnia 30 marca 1976 r., III CZP 18/76, OSNCP 1976, nr 9, poz. 195).

Przepis powyższy w § 1 w trzech punktach reguluje trzy podstawy powództwa. Zarzuty przeciwko tytułowi wykonawczemu oparte na tych podstawach, jakie powód może podnieść, zależą od rodzaju tytułu egzekucyjnego, któremu nadano klauzulę wykonalności. Jeżeli tytuł korzysta z powagi rzeczy osądzonej (tytułem egzekucyjnym jest prawomocne orzeczenie sądu lub referendarza sądowego) – jak ma to miejsce w sprawie, podstawą powództwa może być zdarzenie, które nastąpiło po powstaniu tytułu egzekucyjnego albo po zamknięciu rozprawy, po której wydano tytuł egzekucyjny, na skutek którego zobowiązanie objęte tytułem wygasło, czyli oparte na podstawie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Są to wszelkie zdarzenia wywołujące taki skutek na gruncie prawa cywilnego materialnego (np. spełnienie świadczenia, potrącenie, odnowienie, przyjęcie innego świadczenia przez wierzyciela w zamian za objęte tytułem, niemożność świadczenia, zwolnienie z długu). Ponadto są to wszelkie zdarzenia wywołujące na gruncie prawa cywilnego taki skutek, że zobowiązanie objęte tytułem nie może być egzekwowane (np. przedawnienie, odroczenie terminu spełnienia świadczenia, rozłożenie świadczenia na raty). W tej sprawie powód powołał się w pozwie na tę właśnie podstawę prawną i podniósł, że przestała być aktualna solidarna odpowiedzialność wynikająca z nakazu zapłaty, gdyż w dniu 11 czerwca 2011 r. przeprowadzony został po J. S. (dłużniku) ostateczny dział spadku i od tej chwili powód odpowiada w stosunku do swoich udziałów.

2.  Ustanie solidarnej odpowiedzialności powoda.

Istotnie podzielić należało argumentację powoda co do tego, że z chwilą działu spadku ustała jego odpowiedzialność solidarna za długi spadkowe po ojcu a więc i ta wynikająca z nakazu zapłaty z 8 lutego 2011 r. I Nc 3633/10.

Zgodnie bowiem z art. 1034 § 1 k.c. do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Z kolei w myśl § 2 tego przepisu od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów. Podkreślić należy w tym miejscu, że pozwana próbowała podważyć umowę o dział spadku z dnia 11 czerwca 2011 r. w postępowaniu toczącym się pod sygnaturą I C 1607/15, jednak nieskutecznie, jej żądanie zostało bowiem prawomocnie oddalone. Tym samym umowa o dział spadku jest dla sądu i stron wiążąca i należy wywieść z niej skutek taki, że od momentu jej zawarcia powód odpowiada za długi spadkodawcy do wysokości jego udziału w spadku a więc zgodnie z postanowieniem spadkowym z dnia 17 sierpnia 2005 r. do wysokości ¼.

Część zarzutów powódki zdaje się opierać o argumentację wynikającą bardziej z emocji niż z prawa, za niesprawiedliwe uważa ona bowiem spłacanie obecnie „cudzych” długów, podczas, gdy spadkobiercy dłużnika żyją i nie biorą w tym udziału. Ubocznie tylko stwierdzić w odniesieniu do tej argumentacji można, że pozwana świadomie poręczyła dług J. S. i powinna była liczyć się z tym, że jeśli ten nie będzie zobowiązania wynikającego z umowy regulował, to obowiązek ten przejdzie na nią, jako współporęczyciela. Tymczasem spadkobiercy dłużnika J. S. – w tym powód – w żaden aktywny sposób nie uczestniczyli ani w zawarciu umowy kredytowej, ani z niej w żaden sposób nie skorzystali, ani też świadomie nie weszli w to zobowiązanie jako współodpowiadający z tytułu zabezpieczenia umowy kredytowej. Ich odpowiedzialność za długi ojca wynika zaś z mocy samego prawa i z faktu, że są następcami prawnymi dłużnika, są to okoliczności, które są od nich niezależne, siłą rzeczy wchodzą oni w sytuację prawną swojego poprzednika prawnego, podczas gdy pozwana miała wybór, gdy przystępowała do umowy zawartej przez J. S., jako poręczycielka. Tym samym trudno argumenty słusznościowe, do których odwołuje się pozwana uznać za trafne.

Z chwilą zawarcia umowy o dział spadku lub uprawomocnienia się postanowienia o dziale spadku solidarna odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe ustaje, a jej miejsce zastępuje odpowiedzialność poszczególnych spadkobierców w stosunku do wielkości otrzymanych udziałów spadkowych (art. 1034 § 2 k.c.). Należy zaznaczyć, że skutek ten występuje jedynie w przypadku całkowitego działu spadku. Dopóki on nie nastąpi, spadkobiercy odpowiadają na zasadach określonych w art. 1034 § 1 k.c. Tym samym dopiero od 11 czerwca 2011 r. można w sprawie mówić o ustaniu solidarnej odpowiedzialności spadkobierców J. S..

Dział spadku wpływa także na sytuację współspadkobierców, którzy z tytułu dziedziczenia stali się podmiotami stosunku zobowiązaniowego, w ramach którego ich spadkodawca odpowiadał solidarnie z innymi osobami za spełnienie świadczenia. Przestaje istnieć pomiędzy nimi solidarna odpowiedzialność za dług, za który spadkodawca odpowiadał solidarnie z inną osobą. Każdy z nich odpowiada za swoją część długu. Istnieje natomiast nadal solidarność pomiędzy każdym ze współspadkobierców a pozostałym przy życiu dłużnikiem solidarnym (por. wyrok SN z 26.02.1970 r., II CR 388/69, OSNCP 1970/12, poz. 229). Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada solidarnie z pozostałym przy życiu dłużnikiem, ale tylko do wysokości wartości stanu czynnego otrzymanej schedy (E. S.-B., Komentarz..., kom. do art. 1034, nt 10).

In concreto doszło zatem do sytuacji, w której po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wobec powoda A. S. (1) wygasło i nie może być egzekwowane (840 par 1 pkt 2 kpc). Od dnia 11 czerwca 2011 r. powód odpowiada z nakazu zapłaty wydanego w sprawie I Ns 3633/10 w dniu 8 lutego 2011 r. do wysokości ¼ tj. do kwoty (...)zł z odsetkami od tej kwoty od 9 lipca 2010 r. do dnia zapłaty oraz co do kosztów procesu też do wysokości ¼ z odsetkami. Tymczasem pozew w tej sprawie o zapłatę kwoty (...) zł wniesiony został 16 kwietnia 2012 r.

3.  Kwoty wyegzekwowane w egzekucji i kwoty zdeponowane do depozytu sądowego a zasadność żądania pozwu.

Od powoda w toku postępowania egzekucyjnego wyegzekwowano należność wynikającą z nakazu zapłaty z 8 lutego 2011 r. wraz z ustawowymi odsetkami, poza kwotą złożoną do depozytu sądowego tj. ponad kwotę (...) zł, co wynika zarówno z informacji pozyskanych od Komornika sądowego jak i z działu księgowości tutejszego sądu oraz od stron. Tym samym powód niewątpliwie uregulował już swoją część długu spadkowego wobec pozwanej wynikającą ze spłaconej przez nią części zobowiązania dochodzonej pozwem, a nawet dużo ponad tę kwotę. Skoro bowiem nakaz zapłaty wydany w sprawie I Nc 3633/10 opiewał na kwotę (...) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 lipca 2010 r. do dnia zapłaty, to część powoda wynosić powinna ¼ tej kwoty a więc(...) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 lipca 2010 r. do dnia zapłaty. Tymczasem w toku egzekucji na rzecz wierzyciela przekazano kwotę (...) zł w całości wyegzekwowaną od powoda A. S. (1).

Nie zasługuje przy tym na uwzględnienie argumentacja pozwanej co do tego, że nie otrzymała ona z tego tytułu ani złotówki. Wynika to z faktu, że nadal była i jest dłużniczką (...) (obecnie zaś już nowego wierzyciela (...)) a wierzytelność przysługująca jej względem powoda została zajęta w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym z wniosku (...). Komornik sądowy miał więc jak najbardziej podstawy do przekazywania kwot egzekwowanych od powoda, na poczet zadłużenia pozwanej w sprawie z wniosku (...). Ten tyko fakt spowodował, że pozwana nie była w stanie otrzymać wyegzekwowanych od powoda kwot „do ręki”.

W tym miejscu wskazać jednak należy, że żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego znajduje uzasadnienie tylko dopóty, dopóki istnieje możliwość wykonania tego tytułu. W doktrynie możliwość ta określana jest jako zdolność tytułu wykonawczego do egzekucji (tak np. T. Żyznowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV - red. H. Dolecki, Komentarz do art. 840 k.p.c.). Powództwo przeciwegzekucyjne staje się zatem niedopuszczalne z chwilą, gdy wygasła wykonalność tytułu wykonawczego na skutek wyegzekwowania całego świadczenia albo też, gdy zobowiązanie w związku z zapłatą lub innym zdarzeniem przestało istnieć (porównaj także postanowienia Sądu Najwyższego z 30 maja 2014 r., II CSK 679/13, LEX nr 1475081; oraz wyroki z 14 maja 2010 r., II CSK 592/09, LEX nr 677750; z 4 kwietnia 2002 r., I PKN 197/01, Wokanda 2002/12/27; z 17 listopada 1988 r., I CR 255/88, LEX nr 8929). Z kolei w przypadku częściowego wyegzekwowania świadczenia objętego tytułem wykonawczym dłużnik traci prawo wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego co do wyegzekwowanej części. Tytuł wykonawczy w tym zakresie traci moc. W konsekwencji powództwo jest niedopuszczalne w części, w której wykonalność tytułu wykonawczego wygasła na skutek jego zrealizowania (por. przykładowo wyrok SA w Białymstoku z dnia 15 stycznia 2020 r. I Aga 49/19, LEX nr 2924763, postanowienie SN z dnia 30 maja 2014 r., sygn. akt II CSK 679/13, wyrok SN z 14 maja 2010 r., sygn.. II CSK 592/09, Lex nr 677750 . Tym samym in concreto żądanie powoda w części, w której nakaz zapłaty został już w toku egzekucji wyegzekwowany nie mogło zasługiwać na uwzględnienie. Bowiem w tej mierze tytuł egzekucyjny został już „skonsumowany”. Powód nie dokonał też przedmiotowej modyfikacji powództwa w toku procesu.

Żądanie powoda zasługiwało jednak na uwzględnienie w części, w której wyegzekwowane od niego kwoty przekazane zostały przez Komornika sądowego do depozytu sądowego wskutek zawieszenia postępowania egzekucyjnego mocą postanowienia zabezpieczającego roszczenie powoda, a więc jedynie co do kwoty (...) zł. Jak długo bowiem kwoty te zdeponowane są na rachunku depozytowym sądu, tak długo istnieje możliwość przekazania ich wierzycielowi. Nie można kwot tych uznać zatem za „wyegzekwowane” w tym znaczeniu, że wierzyciel został już z tego tytułu zaspokojony. Los tych środków uzależniony jest bowiem od ostatecznego rozstrzygnięcia w tej sprawie. Zgodnie z art. 744 § 1 k.p.c. w razie prawomocnego zwrotu albo odrzucenia pozwu lub wniosku, oddalenia powództwa lub wniosku albo umorzenia postępowania, zabezpieczenie upada. Żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego może być realizowane tylko pod warunkiem, że istnieje potencjalna choćby możliwość wykonania tytułu wykonawczego i taka sytuacja ma właśnie miejsce w odniesieniu do kwoty zabezpieczonej przez Komornika lecz nieprzekazanej jeszcze wierzycielowi (pozwanej). W przypadku oddalenia powództwa w całości środki te przekazane zostałyby bowiem przez Komornika sądowego wierzycielowi (pozwanej osobiście lub na poczet zajętej w innym postępowaniu egzekucyjnym wierzytelności), z kolei w razie uwzględnienia żądania w tej części – jak ma to miejsce obecnie – środki te winny zostać zwrócone powodowi.

Wskazać w tym miejscu należy, że w orzecznictwie podkreślono, że art. 752 k.p.c., zgodnie z którym zajęte ruchomości nie mogą być oddane pod dozór uprawnionemu, zajęte pieniądze składa się na rachunek depozytowy Ministra Finansów, a zajęte papiery wartościowe sąd składa w banku, jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 507 i 692–694 k.p.c., odnoszących się do złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego jako instytucji prawa materialnego, podczas gdy złożenie do depozytu pieniędzy zajętych w trybie art. 747 k.p.c. jest instytucją procesową mającą na celu jedynie zabezpieczenie roszczeń pieniężnych. Oczywistym jest, że rozstrzygnięcie wydawane w ramach postępowania zabezpieczającego charakteryzuje się tymczasowością i ma zabezpieczyć ewentualną przyszłą realizację orzeczenia. Instytucji opisanej powyżej nie można więc zrównać z instytucją prawa materialnego wynikającą z art. 470 k.c., zgodnie z którym ważne złożenie do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia. Ważne złożenie świadczenia do depozytu następuje wówczas, gdy odbywa się na podstawie przesłanek ustawowych. Po pierwsze, ma miejsce w wymienionych w ustawie przypadkach dotyczących wierzyciela, po drugie sam przedmiot świadczenia musi nadawać się do złożenia do depozytu. Ważne złożenie świadczenia do depozytu powoduje taki sam skutek, jakby dłużnik świadczył wierzycielowi. W ten sposób złożenie do depozytu sądowego, jako dopuszczony przez ustawę sposób reakcji dłużnika na trudności w spełnieniu świadczenia do rąk wierzyciela, prowadzi do zwolnienia dłużnika z zobowiązania. Zabezpieczenie środków przez Komornika sądowego przez złożenie ich na rachunku depozytowym sądu wskutek zawieszenia egzekucji przez sąd, skutku takiego, zdaniem sądu orzekającego, wywołać nie mogło.

Mając powyższe na uwadze, sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji, na podstawie przywołanych przepisów, oddalając powództwo w części, w której nakaz został już przez komornika wyegzekwowany jak w punkcie 2 sentencji na podstawie przywołanych przepisów a contrario.

4.  Koszty procesu.

O kosztach procesu Sąd orzekł jak w punktach 3 i 4 sentencji na podstawie art. 100 k.p.c. i 102 k.p.c. Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. W myśl zaś art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

W sprawie jako wiodącą zasadę rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu należało zastosować art. 100 k.p.c gdyż powód przegrał proces w 80%. Dlatego zasadniczo zachodziły in concreto podstawy do obciążenia powoda kosztami procesu w 80%, zaś pozwanej w 20%.

W ocenie sądu orzekającego zachodziły jednak w sprawie przesłanki umożliwiające zastosowanie wobec powoda art. 102 k.p.c. Na chwilę złożenia pozwu, żądanie powoda uzasadnione było w 75% (skoro bowiem powód już wówczas odpowiadał do wysokości swojego udziału a więc do ¼ części, to z nakazu zapłaty wydanego w sprawie I Nc 3633/10 wydanego na kwotę (...) zł odpowiadałby do kwoty (...) zł, a więc na chwilę złożenia pozwu mógł domagać się pozbawienia wykonalności tego tytułu wykonawczego do wysokości różnicy między tymi wartościami a więc do kwoty (...) zł, która to kwota stanowi 75% wartości przedmiotu sporu określonej w pozwie – w tej części żądanie powoda było już wówczas uzasadnione). Gdyby zatem do uwzględnienia żądania powoda doszło wówczas, lub gdyby powód wniósł w pozwie o udzielenie zabezpieczenia powództwa i do zawieszenia postępowania egzekucyjnego doszłoby szybciej, pozwana mogłaby przegrać w stopniu większym, maksymalnie w 75%.

Powód nie jest reprezentowany w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika i nie był w stanie ocenić szans na powodzenie żądania, mógł nie mieć wiedzy co do tego, jakimi zasadami kieruje się tego rodzaju żądanie, jeśli egzekucja jest już w toku i co się dzieje, gdy tytuł egzekucyjny zostanie już „skonsumowany”, a więc co do możliwości przekształcenia żądania pozwu na żądanie o zapłatę. Okoliczność zaś, że powód mógł być subiektywnie przekonany o zasadności swojego roszczenia, które jednak ze względu na upływ terminu nie może być przez niego dochodzone na drodze sądowej, uzasadnia zastosowanie art. 102 k.p.c. (zob. wyrok SN z dnia 20 grudnia 1979 r., III PR 78/79, OSP 1980, z. 11, poz. 196, z glosą W. Siedleckiego; por. także postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012, nr 7–8, poz. 98, z glosą M. Rzewuskiego, Glosa 2013, nr 1, s. 77–80). Również rozstrzygnięcie sporu wyłącznie na podstawie okoliczności uwzględnionej przez sąd z urzędu (orzeczenie SN z 3.05.1966 r., II PR 115/66, OSPiKA 1967/1, poz. 8, oraz postanowienie SN z 19.08.2010 r., IV CZ 50/10, OSNC 2011/3, poz. 34).

Przegrana powoda jest wynikiem przymusowej egzekucji i zbyt późnym złożeniem wniosku o zabezpieczenie, ewentualnie brakiem przedmiotowej modyfikacji żądania pozwu, powód zaś nie jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, a składając pozew był przeświadczony o tym, że żądanie było w całości uzasadnione i tak w przeważającej mierze było, natomiast okoliczności mające miejsce w toku procesu to zmieniły. S. argumentem jest też to, że niezależnie od siebie znalazł się w położeniu dłużnika. Dlatego sąd na podstawie art. 102 k.p.c. orzekł jak w punkcie trzecim sentencji.

Sąd nie znalazł zaś podstaw do odstąpienia od obciążania pozwanej kosztami procesu na mocy art. 102 k.p.c. Podkreślić bowiem należy, że zastosowanie tego przepisu może mieć miejsce jedynie w szczególnie wyjątkowych sytuacjach. Potrzeba zastosowania tego przepisu powinna być oceniana w całokształcie okoliczności uzasadniających odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, a zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony, które to okoliczności powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (zob. postanowienie SN z dnia 14 stycznia 1974r. II CZ 223/73, LEX nr 7379). Tymczasem na skutek okoliczności sprawy pozwana obecnie w mniejszym stopniu poniesie koszty tego procesu, niż gdyby do uwzględnienia żądań pozwu doszło na wcześniejszym etapie procesu. Mając powyższe na uwadze sąd orzekł jak w punkcie czwartym sentencji (art. 100 k.p.c.).