Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 02 kwietnia 2014r.

Sąd Rejonowy w Zambrowie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w W. Mazowieckiem w składzie:

Przewodniczący SSR Tomasz Makaruk

Protokolant Magdalena Buczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 02 kwietnia 2014 r. w W. Mazowieckiem

sprawy z powództwa B. G.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna w L.

o zapłatę 400 złotych

I. powództwo oddala;

II. zasądza od powoda B. G. na rzecz pozwanego (...) Spółka Akcyjna w L. kwotę 77 (siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VI C 563/13

UZASADNIENIE

Powód B. G. w pozwie wniesionym 22 listopada 2013 r. a skierowanym przeciwko (...) Spółka Akcyjna w L. domagał się zasądzenie na swoją rzecz kwoty 400 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 20 listopada 2003 roku do 20 listopada 2013r. W uzasadnieniu wskazał, iż jest od dnia 10 kwietnia 2002 r. właścicielem nieruchomości położonej w C. oznaczonej numerami geodezyjnymi (...), na której posadowione są słupy elektryczne wykorzystywane przez pozwanego bez tytułu prawnego.

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) Spółka Akcyjna w L. wniosła o oddalenie powództwa w całości, powołując się na różnorakie argumenty: jej zdaniem powód nie może domagać się roszczenia uzupełniającego z art. 224 i 225 kc, bowiem nie przysługuje mu względem pozwanej roszczenie windykacyjne z art. 222 § 1 kc, które jest warunkiem sine qua non skorzystania z roszczeń uzupełniających; w zakresie napowietrznej linii SN - 15 kV C. - K. służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu została nabyta przez zasiedzenie z dniem 01.01.1975 r. przez poprzednika prawnego pozwanej; odnośnie odgałęzienia od napowietrznej linii 15 kV C. - K. w kierunku stacji transformatorowej nr 9-902 oraz słupowej stacji transformatorowej nr 9-902 to urządzenia te zostały wybudowane w 2000 r. zgodnie z prawem i na podstawie pisemnej zgody ówczesnej właścicielki nieruchomości, a powód skutecznie wypowiedział obligacyjny tytuł prawny do dysponowania tą nieruchomością dopiero w dniu złożenia niniejszego powództwa; ponieważ pozwana weszła w posiadanie służebności w dobrej wierze to tym samym nie jest ona zobowiązana do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości; wreszcie wskazała, iż roszczenie powoda jest przedawnione.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...) o pow. 0,34 ha położoną w C. B. G. i jego żona J. G. nabyli w dniu 10 kwietnia 2002 r. na mocy aktu notarialnego Rep. A Nr (...) sporządzonego przed notariuszem R. B.. Z kolei działkę oznaczoną numerem (...) o pow. 0,08 ha położoną w C., powstałą w wyniku podziału decyzją z dnia 12.11.2002 r. działki (...), małżonkowie G. nabyli w dniu 14 listopada 2002 r. na podstawie aktu notarialnego Rep. A nr (...) sporządzonego przed notariusz D. P..

Na obydwu tych działkach gruntu znajdowały się już wówczas urządzenia elektroenergetyczne: napowietrzna linia SN - 15 kv C.-K. wybudowana przez Zakład (...) w B. zgodnie z Ustawą o elektryfikacji wsi i osiedli i prawem budowlanym w ramach projektu elektryfikacji miejscowości M., która została przekazana do eksploatacji w dniu 30.11.1962 r., a także odgałęzienie od tej linii w kierunku stacji transformatorowej nr 9-902 oraz słupowej stacji transformatorowej nr 9-902, które to urządzenia zostały wybudowane przez Zakład (...) S.A. w ramach modernizacji sieci energetycznej realizowanej na podstawie projektu z 1999 r. i przekazane do eksploatacji w dniu 8.05.2000 r. Zakład energetyczny przed sporządzeniem projektu uzyskał zgodę właścicieli nieruchomości na przeprowadzenie przez ich działki linii elektroenergetycznej i postawienie urządzeń elektroenergetycznych. Taką zgodę wyraziła między innymi w dniu 29.08.1998. J. N., do której należała działka (...).

Aktem notarialnym z dnia 12 lipca 1993 r. Skarb Państwa przekształcił Zakład (...) w B. w Zakład (...) S.A., która to spółka wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki przekształcanego przedsiębiorstwa państwowego.

Następnie na podstawie zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 30 czerwca 2007 r. umowy aportowego zbycia przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w B. nabyła na własność należące do Zakładu (...) S.A. m.in. urządzenia, wszelkie przysługujące mu uprawnienia i zobowiązania z tytułu użytkowania i służebności związane z ich wykonywaniem, służebności gruntowe, w tym służebności polegające na zapewnieniu dostępu do urządzeń służących do doprowadzania prądu elektrycznego.

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 11.09.2008 r. (...) Sp. z o.o. zmieniła firmę na (...) Sp. z o.o.

Ostatecznie na mocy art. 492 § 1 pkt 1 ksh doszło do połączenia spółki (...) Sp. z o.o. w B. z (...) S.A. z siedzibą w L. przez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej ( (...) Sp. z o.o.) na spółkę przejmującą tj. (...) S.A. z siedzibą w L..

Zarówno pracownicy (...) S.A. z siedzibą w L., jak też pracownicy jej poprzedników prawnych przez cały czas i bez żadnych przeszkód korzystają z urządzeń elektroenergetycznych znajdujących się na działkach objętych pozwem. Nikt nigdy nie zabraniał im korzystać z tych działek w celu dokonania przeglądów czy napraw tychże urządzeń, w tym także w celu dokonania w 1993 r. remontu napowietrznej linii SN 15 kV C.-K.. Małżonkowie G., aż do wytoczenia niniejszego powództwa nie kierowali wobec pozwanej, ani też jej poprzedników prawnych żadnych żądań ani pretensji.

Wartość zgodnie ustalonego przez strony wynagrodzenia za korzystanie w okresie od 20 listopada 2003 r. do 20 listopada 2013 r., przez (...) S.A. z siedzibą w L. z nieruchomości objętych pozwem, gdyby przysługiwała, wynosiłaby 400 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o: zeznania świadka E. K. (k.142), dokumenty znajdujące się na k. 6-14, 49-124, akta KW LM1W/00035259/3, LM1W/00019730/0, KW (...), KW (...) tut. Sądu.

Na wstępie rozważań należy podkreślić, iż obydwie strony były reprezentowane w toku całego postępowania przez fachowych pełnomocników, a zatem obowiązująca w postępowaniu cywilnym zasada rozkładu ciężaru dowodu była stronom znana.

Pierwszą z kwestii podnoszonych przez pozwaną, a mającą przesądzać o niezasadności powództwa jest okoliczność, iż warunkiem sine qua non skorzystania z roszczeń uzupełniających przewidzianych w art. 224 i 225 kc jest konieczność wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym przewidzianym w art. 222 § 2 kc. Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela tego poglądu, a przychyla się do stanowiska zaprezentowanego w wyroku (i jego uzasadnieniu) Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie II CSK 444/09 (LEX 578038), w którym wskazano, iż "właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie przez posiadacza służebności w złej wierze z należącej do niego nieruchomości, niezależnie od zgłoszenia roszczenia określonego w art. 222 kc".

W powołanym orzeczeniu, jak też wskazanych w nim przepisach oraz przepisach regulujących kwestię zasiedzenia służebności (art. 292 kc w zw. z art. 172 kc) pojawia się problem dobrej i złej wiary, jako czynnika od którego z jednej strony zależy czy na posiadaczu spoczywa ciężar wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a z drugiej okres posiadania niezbędny do stwierdzenia zasiedzenia. Strona pozwana konsekwentnie w toku całego postępowania powoływała się na swoją dobrą wiarę, wskazując, iż jej poprzednicy prawni wznieśli wszystkie urządzenia zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi wówczas m.in. Ustawą o elektryfikacji wsi i osiedli oraz Prawem budowlanym. Od momentu posadowienia tych widocznych przecież urządzeń elektroenergetycznych na działkach (...) pracownicy przedsiębiorstwa energetycznego, zarówno pozwanej jak i jej poprzedników prawnych, bez żadnych przeszkód dokonywali konserwacji tych urządzeń, przeprowadzali przeglądy i naprawy wchodząc bez żadnych przeszkód na działki objęte pozwem. Właściciele nie sprzeciwiali się użytkowaniu urządzeń i korzystaniu w niezbędnym zakresie z gruntu. Pozwana powołała się przy tym na domniemanie dobrej wiary wynikające z art. 7 kc, który stanowi, iż jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Domniemanie to, dopóki nie zostanie obalone wiąże sąd (art. 234 kpc - porównaj też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 1994 r. w sprawie I CRN 44/94; OSNC 1994/12/245).

W ocenie Sądu strona powodowa w żaden sposób nie obaliła domniemania dobrej wiary pozwanej, zaś zeznania przesłuchanego w sprawie świadka E. K. (k.142) potwierdziły, iż pozwana była w dobrej wierze. Jak zeznał bowiem świadek, który od lat 80-tych bywał na przedmiotowych działkach żaden z każdoczesnych właścicieli tych działek nie przeszkadzał pozwanej w korzystaniu z nieruchomości, których dotyczy pozew. Nikt też nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń, nie wzywał też do zaprzestania korzystania z nieruchomości czy też do zapłaty za korzystanie, a tym samym trudno jest uznać, iż w jakikolwiek sposób właściciele nieruchomości zakłócali przekonanie pozwanej i jej poprzedników prawnych, iż mają oni prawo do korzystania z nieruchomości. W tym kontekście należy też zwrócić uwagę na istotny w sprawie dowód jakim jest oświadczenie J. N. (k.76), która wyraziła zgodę, aby przez jej działki nr (...) przeprowadzono linię elektroenergetyczną i postawiono na nich stację transformatorową. Zwrócić też należy uwagę na to, że w momencie jak powód wraz z małżonką nabywali prawo własności przedmiotowych nieruchomości to wszystkie te urządzenia już istniały - powód doskonale zdawał sobie z tego sprawę i nie stanowiło to dla niego żadnej przeszkody w nabyciu nieruchomości. Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 19 maja 2004 r. w sprawie III CK 496/02 (LEX nr 152776) " dla ustalenia czy posiadacz służebności jest w dobrej czy złej wierze, ma znaczenie nie jego wiedza o tym, kto jest właścicielem obciążonej nieruchomości, ale jego przekonanie co do tego, czy przysługuje mu wykonywane prawo." Za zasadnością twierdzeń pozwanej, iż zarówno ona, jak i jej poprzednicy prawni pozostawali w dobrej wierze przemawia stanowisko zaprezentowane w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2010 r. w sprawie III CSK 319/09 (LEX nr 661874): "posiadanie służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z trwałych i widocznych urządzeń posadowionych na nieruchomości przez przedsiębiorstwo energetyczne, może być uznane za posiadanie w dobrej wierze z chwilą jego objęcia, na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz. U. Nr 28, poz. 256 ze zm.)". Reasumując ten fragment rozważań należy wskazać, iż wobec nieobalenia przez powoda domniemania z art. 7 kc, w pełni uzasadnionym jest przyjęcie, iż zarówno pozwana jak i jej poprzednicy prawni byli posiadaczami w dobrej wierze służebności polegającej na prawie korzystania przez nich z działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu.

Posiadanie to jednak doprowadziło jedynie do zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu w odniesieniu do napowietrznej linii SN-15kV C.-K. z dniem 1 stycznia 1975 r. (vide art. 172 kc w brzmieniu pierwotnym, art. XLI Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny). W związku z wydłużeniem do 20 lat, od dnia 1 października 1990 r., okresu posiadania samoistnego w dobrej wierze prowadzącego do zasiedzenia, o zasiedzeniu nie może być natomiast mowy w odniesieniu do odgałęzienie od linii SN-15kV C.-K. w kierunku stacji transformatorowej nr 9-902 oraz słupowej stacji transformatorowej nr 9-902, które to urządzenia zostały wybudowane przez Zakład (...) S.A. i przekazane do eksploatacji dopiero w dniu 8.05.2000 r.

Kwestią przysługiwania, bądź nie, wynagrodzenia właścicielowi nieruchomości, której nabycie na rzecz posiadacza nastąpiło przez zasiedzenie, także w odniesieniu do zasiedzenia służebności zajmował się Sąd Najwyższy w sprawie II CSK 258/11, który w wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r. wskazał, iż: "okoliczność, że nabycie własności rzeczy przez posiadacza kosztem właściciela jest - w razie ziszczenia się przesłanek zasiedzenia - usprawiedliwione ochroną porządku publicznego, pozwala uznać przepisy o zasiedzeniu, mimo iż nie przewidują one dla właściciela rekompensaty utraconej własności, za zgodne z art. 31 ust. 3 Konstytucji" (LEX nr 1125088). W uzasadnieniu tego orzeczenia podniesiono, iż "powyższe rozważania przeniesione na okoliczności faktyczne dotyczące służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu prowadzą do wniosku, że osobie, której nieruchomość została obciążona taką służebnością wskutek jej zasiedzenia, nie przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za, jak to określił Sąd Apelacyjny, "służebność za okres od chwili zasiedzenia" (art. 292 w powiązaniu z art. 172 k.c.). Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela to stanowisko, podobnie jak też stanowisko przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku wydanym w dniu 26.09.2012 r. w sprawie I ACa 404/12 (LEX nr 1220411) w myśl, którego "przedsiębiorca energetyczny, któremu się nie dowiedzie, że on lub jego poprzednik prawny działał bezprawnie stawiając słupy i nieodpłatnie eksploatując linię energetyczną na gruntach leśnych należących do Skarbu Państwa, w zakresie odpowiadającym treści służebności jest zobowiązany do zapłacenia wynagrodzenia za korzystanie z tych gruntów od chwili dowiedzenia się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o to wynagrodzenie (art. 224 § 2 zd. 1, art. 222 § 2 i art. 352 k.c.). Zgodnie z treścią art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 351 § 2 k.c. od chwili, w której posiadacz służebności dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Analogicznie należy traktować właściciela, który dochodzi tylko roszczeń uzupełniających, gdyż ich źródłem pozostaje tytuł przysługujący właścicielowi". Odnosząc powyższe do stanu faktycznego niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż pozwaną nie obciąża w ogóle obowiązek zapłaty żadnej kwoty na rzecz powoda, albowiem aż do dnia wytoczenia powództwa tj. 22 listopada 2013 r. była ona (jej poprzednicy prawni) posiadaczami służebności w dobrej wierze, zaś odnośnie linii SN-15kV C.-K. już od 1.01.1975 r. korzystają oni ze służebności, którą nabyli poprzez zasiedzenie. Gdyby jednak nawet przyjąć, iż nie doszło do zasiedzenia służebności, to żądanie pozwu podlega oddaleniu z przyczyn wskazanych w cytowanym wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - powód nie obalił domniemania dobrej wiary, a w niniejszej sprawie domaga się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości do dnia 20 listopada 2013 r., a więc za okres poprzedzający wniesienia pozwu w niniejszej sprawie, a więc za okres kiedy pozwaną należy uważać za posiadacza służebności w dobrej wierze.

Jeśli chodzi o podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia to jest on w przeważającej części niezasadny, albowiem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego (porównaj wyrok z dnia 24 lutego 2006 r. w sprawie II CSK 139/05; LEX nr 201025) roszczenie powoda przedawnia się z upływem lat 10, począwszy od dnia, w którym uprawniony mógł się domagać zaspokojenia, co oznacza, iż zarzut zasiedzenia jest niezasadny w odniesieniu do żądania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 22.11.2003 r. Odnośnie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości objętych pozwem za okres przekraczający 10 lat wstecz od dnia wniesienia pozwu, zarzut pozwanego jest trafny.

W tym miejscu należy jeszcze wyjaśnić, iż zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r. w sprawie III CZP 25/12 (OSNC 2012/12/142) dochodzenie roszczenia uzupełniającego jest czynnością zachowawczą, a ponieważ w myśl art. 209 kc każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do samodzielnego wykonywania takich czynności, należy przyjąć, iż powód mógł sam, pomimo, że działki objęte pozwem stanowią majątek objęty wspólnością małżeńską, wytoczyć pozew w niniejszej sprawie.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 6 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.