Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2022 roku.

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia Elżbieta Zalewska-Statuch

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2022 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Finanse SA w P.

przeciwko M. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 18 marca 2022 roku, sygnatura akt I C 307/21

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje i nakazuje wypłacić od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego
w Ł. adwokata S. S. 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

Sygn. akt I Ca 195/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Łasku w sprawie z powództwa (...) Finanse S.A. w P. przeciwko M. B. o zapłatę, zasądził od pozwanej na rzecz powoda 8369,57 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 9 marca 2021 roku
do dnia zapłaty (pkt 1) i 500 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty (pkt 2)
oraz przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łasku na rzecz adwokata S. S. 1476 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej
z urzędu, w tym kwotę 276 zł tytułem podatku od towarów i usług (pkt 3).

Powyższe rozstrzygniecie zapadło po następujących ustaleniach i wnioskach, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Pozwana 29 września 2015 roku zawarła umowę pożyczki z (...) Finanse Sp. z o.o. Sp. k. w P.. Pozwana następnie zawarła szereg aneksów do ww. umowy pożyczki, ostatni 1 grudnia 2018 roku z (...) S.A. w P.. 29 lutego 2016 roku powód (...) Finanse S.A. w P. nabył od (...) Sp. z o.o. Sp. k. w P. przedsiębiorstwo i wszedł w jego prawa i obowiązki. Powód wypowiedział pożyczkę z uwagi na to, że pozwana zaprzestała jej spłaty.

Sąd wskazał na art. 720 § 1 k.c. i stwierdził, że na podstawie tego przepisu pozwana jest zobowiązana zwrócić pożyczkę pożyczkodawcy, orzekając o odsetkach na podstawie
art. 481 § 1 i 2 k.c., o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 i § 1 ¹ k.p.c.
i o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu na podstawie § 4 i 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Apelację od wyroku wniosła pozwana, zaskarżając go w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego a to: art. 58 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie i błędne przyjęcie, że przedstawiona przez powoda umowa z 29 września 2015 r. zmieniana kolejnymi aneksami jest ważna a jej postanowienia wiążące dla stron postępowania mimo, że postanowienia przedmiotowej umowy dotyczące nałożenia
na pozwaną obowiązku zapłaty bardzo wysokich prowizji i opłat, ustalonych na tak znacznym poziomie bez żadnego uzasadnienia, poza potrzebą uzyskania ekwiwalentu za korzystanie przez pożyczkodawcę z pieniędzy, miały na celu obejście prawa (przepisów o maksymalnych odsetkach kapitałowych) i jako takie winny zostać uznane za nieważne.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości; zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed sądem I instancji i zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów postępowania przed tym sądem według norm przepisanych i zasądzenie
od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych oraz o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu przed sądem II instancji oświadczając jednocześnie, że opłata ta nie została zapłacona w całości lub w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do kwestii przyczyn niedojścia
do skutecznej zmiany podmiotowej powództwa.

Przypomnieć należy, iż na etapie postępowania apelacyjnego (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w G. przesłał bezpośrednio pełnomocnikowi pozwanej pismo informujące o złożeniu oświadczenia
w trybie art. 192 pkt 3 k.p.c. o wstąpieniu do sprawy w charakterze dotychczasowego powoda (...) Finanse SA w P. przez nabywcę wierzytelności na podstawie umowy cesji, której przedmiotem jest wierzytelność dochodzona przeciwko pozwanej.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy zobowiązał pełnomocnika pozwanej do wskazania czy wyraża na to zgodę, gdyż zgodnie z art. 192 pkt 3 k.p.c., zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy, zaś nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej.

Wstąpienie nabywcy wierzytelności do toczącego się postępowania nie następuje
ex lege, ponieważ taki skutek ma miejsce jedynie przy sukcesji uniwersalnej, np. w razie dziedziczenia lub przekształcenia osoby prawnej, podczas gdy w tym wypadku chodziło
o sukcesję singularną.

W piśmie, które wpłynęło do sądu 12 września 2022 roku (k. 170), strona pozwana nie zezwoliła na wystąpienie z procesu dotychczasowego powoda (...) Finanse SA
w P. i prowadzenie dalszego postępowania z udziałem (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w G..

W związku z tym Sąd Okręgowy prowadził postępowanie odwoławcze dalej
z udziałem powoda (...) Finanse SA w P..

Odnosząc się natomiast do meritum wniesionego środka zaskarżenia wskazać trzeba, że apelujący nie podnosił zarzutów procesowych związanych z podstawą faktyczną rozstrzygnięcia, a zatem Sąd Okręgowy pozostał związany poczynionymi w sprawie ustaleniami. Ustalenia te Sąd Okręgowy czyni zatem również podstawą własnego orzeczenia.

Wbrew poglądowi strony skarżącej nie doszło w sprawie do naruszenia
art. 58 § 1 k.c.

Dla oceny czy określona czynność prawna jest sprzeczna z ustawą albo ma na celu obejście ustawy nie jest istotne czy doszło do wykorzystania przez jedną ze stron przymusowej sytuacji drugiej strony i w konsekwencji wyzysku. Nie ma też znaczenia fakt, że strony umowy zawierały ją w warunkach wyłączających istnienie oświadczenia woli. Ważne jest czy czynność jest sprzeczna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa
lub ma na celu jego obejście.

Nie można zgodzić się, iż czynnością prawną sprzeczną z ustawą albo mającą na celu obejście ustawy jest okoliczność nałożenia na pozwaną obowiązku zapłaty prowizji i opłat.

Wypada podnieść, że wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału są nie tylko odsetki. Całkowity koszt kredytu obejmuje bowiem wszelkie elementy kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z określoną umową o kredyt konsumencki.
Art. 5 pkt 6 lit. a - b ustawy o kredycie konsumenckim wylicza także opłaty, prowizje
i marże; przy czym wyliczenie rodzajów kosztów ma charakter przykładowy.

Pożyczkodawca w sprawie zawarł umowę w ramach prowadzanej działalności gospodarczej nakierowanej na osiąganie zysku. Dla jego uzyskania konieczne jest przede wszystkim pokrycie kosztów działalności: wynajmu pomieszczeń, zatrudnienia pracowników, działań marketingowych, windykacyjnych, zużycia paliwa, amortyzacji samochodów służbowych, obsługi teleinformatycznej, ponoszenia ciężarów publicznoprawnych, zakupu koniecznego wyposażenia, materiałów biurowych, przesyłu korespondencji itp. Opłaty, marże i prowizje nie wiążą się zatem jedynie z obsługą i kosztami danego stosunku zobowiązaniowego, lecz - w stosownej części - wszelkich kosztów ponoszonych przez przedsiębiorcę i stanowią należne zryczałtowane wynagrodzenie za przeprowadzenie całego procesu, składającego się zarówno z czynności faktycznych, jak i prawnych, mających na celu udzielenie pożyczki. Nie bez znaczenia pozostaje również problematyka związana
z niespłacalnością kredytów konsumenckich, towarzysząca instytucjom pożyczkowym udzielającym kredytów konsumenckich na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. W stosunku do instytucji pożyczkowych możliwość weryfikacji części informacji na temat potencjalnego pożyczkobiorcy jest ograniczona, a zatem towarzyszy tym instytucjom wyższe niż w przypadku banków ryzyko kredytowe, rozumiane jako zagrożenie niewywiązania się dłużnika ze zobowiązań powstałych na podstawie umowy pożyczki gotówkowej. Tym samym prowizja stanowi swego rodzaju element rekompensaty ryzyka ewentualnego braku spłaty zaciągniętej przez pożyczkobiorcę pożyczki. Nie jest relewantne, czy naliczane należności pozostają w adekwatnej wysokości w stosunku do kosztów ponoszonych przez kredytodawcę. Wystarczy występowanie funkcjonalnego związku kosztu z umową o kredyt konsumencki.

Warto zauważyć, że nakładając w ustawie o kredycie konsumenckim
na pożyczkodawcę szereg obowiązków, ustawodawca nie wprowadził wymogu specyfikowania, w jaki sposób wyliczona została pobrana prowizja, poprzez wyliczenie konkretnych kosztów, jakie ma pokryć, ryzyka, jakie ma zabezpieczyć, planowanego zysku. Gdyby taka intencja istniała, to ustawodawca nałożyłby na instytucje pożyczkowe obowiązek zawarcia takich informacji w formularzu informacyjnym. Obowiązek taki nie jest znany także w innych branżach. Trudno również wyobrazić sobie sytuację, iż każdorazowo każdy konsument, już po kupnie lub świadczeniu usługi, neguje wysokość wynagrodzenia lub cenę, która była mu wcześniej znana, poprzez żądanie wykazania i wyliczenia, co składało się
na wynagrodzenie sprzedającego czy też zleceniobiorcy, jaką część stanowiły koszty związane z działalnością przedsiębiorcy, czy z daną usługą.

Ponadto zastrzeżenie w postanowieniach zawartej umowy opłaty przygotowawczej jako dodatkowego kosztu pożyczki, niezależnego od odsetek kapitałowych, jest nie tylko dopuszczalne w przypadku kredytów konsumenckich, udzielanych na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przez przedsiębiorców, ale także stanowi powszechnie akceptowalną praktykę rynkową, stosowaną nie tylko wśród instytucji pożyczkowych,
ale także i innych instytucji sektora finansowego.

Na uwagę zasługuje, że pozaodsetkowy koszt kredytu odpowiada właściwym przepisom, tj. art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, bowiem została ustalona w oparciu o wzór: (...) < (K x 25%) + (K x n/r x 30%), gdzie: (...) oznacza maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu; K - całkowitą kwotę kredytu ( (...)); n - okres spłaty wyrażony w dniach, a R - liczbę dni w roku. Skoro zaś sam ustawodawca w celu ochrony konsumentów zdefiniował pojęcie nadmiernych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, wskazując w ust. 3 powołanego unormowania, że nie należą się one w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu, to tym samym co do zasady należy przyjmować, że koszty mieszczące się we wskazanych ramach interesu podmiotów chronionych ustawą o kredycie konsumenckim nie naruszają.

Biorąc po uwagę wyżej wskazane kwestie, trzeba dojść do wniosku, że nie budziły one w sprawie wątpliwości. Do pozwu załączono umowę pożyczki z dnia 29 września 2015 roku oraz aneksy do tej umowy z których wynika, że pozwaną z powodem łączyła taka umowa.

Nie budzi również wątpliwości, że w trakcie dokonywania spornej czynności prawnej pozwana miała świadomość tego, że zawiera umowę i wiedziała jakie są konsekwencje takiego jej działania, co spełnia dyspozycję art. 720 k.c.

Powód udowodnił zasadność i wysokość żądania za pomocą środków dowodowych przewidzianych przez procedurę cywilną. W sprawie sąd był uprawnionym do uznania przedstawionych przez powoda dowodów za dokumenty prywatne (art. 245 k.p.c.) i w takich kategoriach oceniono ich przydatność i wiarygodność (art. 253 k.p.c.).

W świetle powyższego zasadne jest przyjęcie, że nie doszło do naruszenia przepisów wskazanych w apelacji, a prawidłowe zastosowanie prawa materialnego skutkowało wydaniem przez Sąd Rejonowy prawidłowego rozstrzygnięcia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy apelację oddalił w oparciu o art. 385 k.p.c. o czym orzekł jak w punkcie I sentencji.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu
w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 738 zł brutto orzeczono w punkcie II sentencji,
na podstawie § 8 pkt 4 w zw. z § 4 ust. 2 i 3 oraz § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku (tj. Dz.U. z 2019 roku, poz. 18).