Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Katarzyna Powalska

Protokolant : Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2022 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z wniosku L. S.

przy udziale D. S., W. S., M. S. (1), T. S. (1), J. S. i A. S. (1)

o zasiedzenie

na skutek apelacji uczestników postępowania: T. S. (1), M. S. (1) i D. S.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 19 sierpnia 2022 roku, sygn. akt I Ns 1010/19

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w całości za wyjątkiem punktu 2 w ten sposób , że:

A.  oddalić wniosek;

B.  ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania ponoszą we własnym zakresie koszty związane z ich udziałem w sprawie;

II.  nie obciążać wnioskodawczyni kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 471/22

UZASADNIENIE

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 19 sierpnia 2022 r. wydanym w sprawie I Ns 1010/19 stwierdzono, że L. S. nabyła z dniem 27 czerwca 2013 roku przez zasiedzenie na prawach majątkowej wspólności ustawowej prawo użytkowania wieczystego działki o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,0700 ha, położonej w Z., powiecie (...), województwie (...), wraz z prawem własności znajdujących się na niej budynków stanowiących odrębną nieruchomość, dla której w Sądzie Rejonowym w Sieradzu urządzona jest księga wieczysta KW nr (...) (pkt 1. postanowienia); umorzono postępowanie w pozostałym zakresie (pkt 2. postanowienia); zasądzono od wnioskodawczyni L. S. na rzecz uczestnika postępowania 2.700,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3. postanowienia); zasądzono od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika M. S. (1) 2.700,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 4. postanowienia); zasądzono od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki D. S. 1.350,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 5. postanowienia); zasądzono od uczestniczki D. S. na rzecz wnioskodawczyni L. S. 2.350,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 1.350,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 6. postanowienia).

Ponadto, postanowieniem Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 27 września 2022 r. uzupełniono powyższe postanowienie poprzez zamieszczenie w jego sentencji punktu 7., w którym Sąd postanowił zasądzić od uczestnika postepowania W. S. na rzecz wnioskodawczyni L. S. 2.350,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym 1.350,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, oraz punktu 8., w którym Sąd postanowił ustalić, iż pozostałe zainteresowane: J. S. i A. S. (1) ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Powyższe orzeczenie zapadło o ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

W dniu 19 marca 1976 r. doszło do zawarcia umowy, na podstawie której T. S. (2) otrzymał na 99 lat w użytkowanie wieczyste działkę o numerze ewidencyjnym (...) (obecnie 95) położoną w Z., przy ulicy (...) (obecnie Zielonej). Dla nieruchomości tej była prowadzona księga wieczysta Kw nr (...).

W dniu 14 lutego 1977 r. doszło do zawarcia umowy, na podstawie której R. S. otrzymał na 99 lat w użytkowanie wieczyste działkę o numerze ewidencyjnym (...) (obecnie 93) położoną w Z., przy ulicy (...) (obecnie Zielonej). Dla nieruchomości tej była prowadzona księga wieczysta Kw nr (...).

W dniu 11 marca 1976 r. doszło do zawarcia umowy, na podstawie której A. S. (2) otrzymał na 99 lat w użytkowanie wieczyste działkę o obecnym numerze ewidencyjnym (...) położoną w Z., aktualnie przy ulicy (...). Dla nieruchomości tej była prowadzona księga wieczysta Kw nr (...).

Działki te były przeznaczone pod budowę domów jednorodzinnych. Działki, które otrzymali w użytkowanie wieczyste T. S. (2) i R. S. nie graniczyły ze sobą bezpośrednio, przedzielała je działka oddana w użytkowanie wieczyste ich bratu - A. S. (2).

Ponieważ T. S. (2) był szczególnie związany z bratem A. S. (2) i chciał pobudować wspólnie z nim dom typu bliźniak, zamienił się nieformalnie działkami z R. S. (po tej zamianie T. S. (2) rozpoczął budowę domu na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...), a R. S. rozpoczął budowę domu na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...)).

Budowa domów na działkach o numerach ewidencyjnych: 93, 94 i 95 trwała jednocześnie. Budowę domu na działce o numerze ewidencyjnym (...) sfinansował T. S. (2).

W dniu 20 lutego 1982 r. T. S. (2) zawarł związek małżeński z L. S.. Z tego związku urodziła się trójka dzieci: M. S. (2) (w dniu 24 maja 1982 r.), T. S. (1) (w dniu 18 sierpnia 1985 r.) i M. S. (1) (w dniu 13 września 1986 r.).

L. i T. małżonkowie S. zamieszkali w budynku mieszkalnym wzniesionym na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...) w grudniu 1981 r., a więc jeszcze przed ślubem. Dom ten był wtedy w stanie surowym.

Po zamieszkaniu w budynku, T. i L. małżonkowie S. przeprowadzili w nim prace wykończeniowe. Środki na zakup materiałów potrzebnych do tych prac pochodziły z pożyczki zaciągniętej przez T. S. (2) jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego.

W latach 1985 -1986 T. i L. małżonkowie S. wybudowali na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...) budynek gospodarczy. Wcześniej, dokumenty potrzebne do rozpoczęcia budowy podpisał R. S., a T. S. (2) złożył podpis na dokumentacji, gdy to R. S. wznosił budynek gospodarczy na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...). Wnioskodawczyni i jej mąż ogrodzili działkę o numerze ewidencyjnym (...), wybudowali na niej betonowe podjazdy, wznieśli schody wewnątrz budynku. L. S. prowadziła uprawy w przydomowym ogródku.

Przeprowadzając te prace T. i L. małżonkowie S. decyzje podejmowali samodzielnie, nie pytali się nikogo o zgodę w tym zakresie. T. i L. małżonkowie S. wspólnie finansowali podatki od nieruchomości.

W relacjach sąsiedzkich, T. S. (2) określał się właścicielem działki o numerze ewidencyjnym (...). Na terenie tej nieruchomości miał on również zarejestrowaną jednoosobową działalność gospodarczą.

Wyrokiem z dnia 26 lipca 2005 r. Sąd Rejonowy w Sieradzu VII Wydział Grodzki uznał T. S. (2) za winnego tego, iż w okresie od 1994 r. do 19 grudnia 2004 r. znęcał się fizycznie i psychicznie nad żoną oraz dziećmi: M. S. (2), M. S. (1) i T. S. (1) i za to wymierzył mu karę dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności, warunkowo zawieszając przy tym jej wykonanie na okres próby trzech lat i oddając go w tym okresie pod dozór kuratora sądowego.

Ponieważ relacje T. S. (2) z żoną i dziećmi nie układały się nadal dobrze, w czerwcu 2008 r. wyprowadził się on z działki o numerze ewidencyjnym (...), po czym zamieszkał na terenie nieruchomości położonej w Z., przy ul. (...), stanowiącej własność (...) Spółki jawnej w Z.

Po wyprowadzce T. S. (2), w budynku przy ulicy (...) nadal zamieszkiwała L. S. wraz z dziećmi: M. S. (2), T. S. (1) i M. S. (1).

Zarówno T. S. (2), jak i jego rodzina, nie domagali się od wnioskodawczyni opuszczenia nieruchomości, nie żądano również regulowania przez nią czynszu.

Po wyprowadzce T. S. (2), na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...) były przeprowadzane remonty, finansowane przez L. S., przy częściowej partycypacji ze strony syna M. S. (1). Wnioskodawczyni nie pytała się nikogo o zgodę na przeprowadzenie tych remontów. Zarówno T. S. (2), jak i jego rodzina nie sprzeciwiali się prowadzeniu powyższych prac.

Środki na przeprowadzenie remontów pochodziły z zaciąganych przez wnioskodawczynię kredytów. To L. S. wraz z dziećmi ponosiła również po 2008 r. wydatki związane z kupnem opału oraz opłaty za media dostępne na terenie nieruchomości: energię elektryczną, wodę, wywóz śmieci.

M. S. (2) studiowała we W. w systemie stacjonarnym. Od stycznia 2012 r. mieszka na stałe we W.. T. S. (1) po zdaniu matury, zapisał się na studia zaoczne o kierunku informatyka na Politechnice (...). Początkowo przyjeżdżał do W. jedynie na zjazdy weekendowe. W 2006 r. uczestnik przeprowadził się do W., gdzie wynajął mieszkanie i podjął zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę. Od lipca 2007 r. T. S. (1) zamieszkiwał we W. razem z siostrą M. S. (2), a w sierpniu 2008 r. powrócił do Z. i zamieszkał ponownie na terenie nieruchomości przy ul. (...). Pod koniec 2013 r. T. S. (1) wyprowadził się do W., gdzie wynajął mieszkanie. Po około sześciu miesiącach powrócił powtórnie do Z., z którego w sierpniu 2020 r. ponownie się wyprowadził. M. S. (1) po zdaniu matury w 2005 r. zamieszkał u dziewczyny w miejscowości S.. Stamtąd dojeżdżał do pracy. Po pewnym czasie przeprowadził się z dziewczyną (a późniejszą żoną) na nieruchomość położoną w Z. przy ulicy (...). Od dnia 24 lipca 2008 r. na terenie tej działki zamieszkuje córka M. S. (1) o imieniu N., a od dnia 23 lipca 2012 r. mieszka tam również córka M. S. (1) o imieniu B.. T. S. (2) po wyprowadzeniu się z nieruchomości przy ulicy (...), nigdy się na niej nie pojawił. Nie utrzymywał również kontaktów z żoną i dziećmi.

Mimo wyprowadzki, T. S. (2) regulował po czerwcu 2008 r. podatki, opłaty z tytułu użytkowania wieczystego działki o numerze ewidencyjnym (...), ubezpieczał także budynki znajdujące się na terenie tej posesji.

W dniu 20 czerwca 2007 r. zmarł R. S.. Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 17 sierpnia 2007 r. spadek po nim, na podstawie ustawy nabyli: jego żona J. S. oraz jego dzieci: D. S., A. S. (1) i W. S. – w częściach równych po ¼ każde z nich, przy czym A. S. (1) nabyła spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy w Sieradzu dokonał zniesienia współwłasności majątku wspólnego R. S. i J. S. oraz działu spadku po R. S., w wyniku czego prawo użytkowania wieczystego gruntu położonego w Z., stanowiącego działkę o numerze ewidencyjnym (...) wraz z prawem własności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość zostało przyznane uczestniczce A. S. (1).

Postanowieniem z dnia 3 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Sieradzu zezwolił J. S. na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem jej małoletniego dziecka, A. S. (1), urodzonej w dniu (...), polegającej na zawarciu z T. S. (2), umowy zamiany należących do małoletniej: użytkowania wieczystego, stanowiącego działkę położoną w Z., oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) wraz z prawem własności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, dla których to praw w Sądzie Rejonowym w Sieradzu prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...), na należące do T. S. (2): użytkowanie wieczyste, stanowiące działkę położoną w Z. oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) wraz z prawem własności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, dla których to praw w Sądzie Rejonowym w Sieradzu prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...).

W dniu 26 czerwca 2013 r. doszło do zawarcia przed notariuszem D. K., prowadzącą Kancelarię Notarialną w W. umowy zamiany, na mocy której J. S. w imieniu małoletniej córki A. S. (1) przeniosła na rzecz T. S. (2), prawo użytkowania wieczystego zabudowanej nieruchomości położonej w Z., składającej się z działki o numerze ewidencyjnym (...) wraz z prawem własności znajdującego się na niej budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, a w zamian T. S. (2) przeniósł na rzecz A. S. (1), prawo użytkowania wieczystego zabudowanej nieruchomości położonej w Z., składającej się z działki o numerze ewidencyjnym (...) wraz z prawem własności znajdującego się na niej budynku stanowiącego odrębną nieruchomość.

W dniu 16 września 2019 r. zmarł T. S. (2). Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 16 kwietnia 2021 r. spadek po nim, na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego w dniu 21 maja 2009 r. za nr Rep. A 2318/2009, otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Sieradzu w dniu 2 grudnia 2019 r. w sprawie sygn. akt I Ns 902/19, z dobrodziejstwem inwentarza nabyli jego bratankowie: D. S. i W. S. w częściach równych – po ½ każde z nich.

Sąd Rejonowy rozpoznający niniejszą sprawę przyjął, że przesłanka samoistnego posiadania nieruchomości została spełniona zarówno przez L. S., jak i przez T. S. (2). Jako początkowy moment biegu terminu zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego działki o nr ewidencyjnym 93 należało uznać dzień 1 stycznia 1982 r., bowiem w tej dacie wnioskodawczyni i jej mąż zamieszkiwali już na terenie nieruchomości i objęli to posiadanie w złej wierze. Dlatego też, termin zasiedzenia powinien upłynąć zasadniczo 1 stycznia 2012 r., jednakże w dacie tej prawo użytkowania wieczystego spornej działki przysługiwało już nie R. S., który zmarł w dniu 20 czerwca 2007 r., ale jego spadkobierczyni – małoletniej córce A. S. (1), chronionej przed upływem biegu zasiedzenia przeciwko niej treścią art. 173 k.c. A. S. (1) stała się pełnoletnia 16 lutego 2015 r., jednak w dniu 26 czerwca 2013 r. została zawarta umowa zamiany, na mocy której T. S. (2) stał się użytkownikiem wieczystym działki o numerze ewidencyjnym (...) oraz właścicielem budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, a A. S. (1) stała się użytkownikiem wieczystym działki o numerze ewidencyjnym (...) i właścicielką budynku stanowiącego odrębną nieruchomość. Jednocześnie Sąd przyjął również, iż nabycie praw w drodze zasiedzenia przez L. S. nie pozbawiło prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności budynków jej męża – T. S. (2). Nie mogło się to bowiem odbyć kosztem jego praw, biorąc pod uwagę, iż umowa zamiany pomiędzy T. S. (2) i A. S. (1) była ważna (skuteczna). Z tych względów Sąd Rejonowy przyjął, że wnioskodawczyni nabyła z dniem 27 czerwca 2013 r. przez zasiedzenie prawo użytkowania wieczystego działki o numerze (...) wraz z prawem własności znajdujących się na niej budynków stanowiących odrębną własność. Sąd I instancji przyjął datę 27 czerwca 2023 r., tj. dzień po zawarciu umowy zamiany, jedynie po to, aby odróżnić te zdarzenia i wyeliminować ewentualne nieporozumienia.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł pełnomocnik uczestników ad. 2 i ad. 3 (T. i M. S. (1)), zaskarżając je w części, tj. w zakresie pkt 1. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego:

- art. 172 w zw. z art. 336 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż wnioskodawczyni była posiadaczką samoistną nieruchomości posiadanej przez męża w zamian za inną nieruchomość wchodzącą do jego majątku odrębnego;

- art. 172 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie prowadzące do stwierdzenia nabycia własności przez zasiedzenie rzeczy stanowiącej już własność zasiadującego;

- art. 172 k.c. w zw. z art. 33 pkt 1, 2, 10 k.rio. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż możliwe jest nabycie własności rzeczy wchodzących do majątku odrębnego małżonka przez zasiedzenie i to za życia tego małżonka.

2.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia:

- art. 321 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez wyjście Sądu poza granice kognicji o stwierdzenie zasiedzenia na rzecz osoby niewymienionej we wniosku;

- art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów i przyjęcie korzystania przez wnioskodawczynię z nieruchomości posiadanej przez męża jako posiadaczki samoistnej.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący ten wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku w całości;

2.  zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestników M. S. (1) i T. S. (1) kosztów zastępstwa prawnego za obie instancje i opłaty od apelacji.

Z ostrożności pełnomocnik ten wniósł również o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Apelację złożył również pełnomocnik uczestniczki postępowania D. S., zaskarżając je w całości. Orzeczeniu temu zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.

a.  art. 172 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, kiedy przedmiotem zasiedzenia jest nieruchomość należąca do męża, a sąd stwierdza zasiedzenie przez żonę na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej,

b.  art. 121 pkt 3 k.c. w zw. z art. 175 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż bieg zasiedzenia może się zakończyć w dacie kiedy własność nieruchomości należała do męża wnioskodawczyni,

c.  art. 31, 35, 36 k.r. io. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, kiedy małżonkowie byli w związku małżeńskim do końca życia (...) – męża wnioskodawczyni,

d.  art. 336 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji przyjęcie, iż L. S. posiadała samoistnie działkę gruntu nr (...) położoną w Z. i zupełnie pominięcie faktu posiadania części nieruchomości przez M. S. (1) – syna stron, który mieszkał, wykonywał remonty na górnej części domu, partycypował w kosztach utrzymania;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.

a.  art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 k.p.c. poprzez wyrokowanie ponad żądanie, tj. stwierdzenie zasiedzenia przez L. S. w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej podczas gdy takiego wniosku strona nie składała, tzn. de facto ustalenie w ramach postępowania zasiedzenia na rzecz obojga małżonków (bowiem jak inaczej można rozumieć pojęcie ujęte w postanowieniu „w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej),

b.  art. 677 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 610 § 1 k.p.c. poprzez stwierdzenie zasiedzenia niezgodne z wnioskiem, bowiem wnioskodawczyni wnosiła o zasiedzenie jedynie samodzielnie, a Sąd orzekł, iż zasiedziała nieruchomość na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej, czyli orzekł niezgodnie z wnioskiem,

c.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, w sposób uwzględniający reguły logicznego myślenia oraz doświadczenia życiowego, przejawiające się w szczególności w ustaleniu, że jest możliwe zasiedzenie mimo braku upływu 30 lat oraz pomimo niesamoistnego posiadania przez wnioskodawczynie nieruchomości, bowiem początkowo nieruchomość – działkę nr (...) posiadała wraz z mężem a później wraz z synem M. S. (1).

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pełnomocnik wniósł o:

1.  rozpoznanie apelacji na rzecz uczestnika W. S.,

2.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku w całości oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki D. S. kosztów procesu według norm przepisanych za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację zarówno T. S. (1) oraz M. S. (1) jak i D. S., pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o oddalenie apelacji jako oczywiście bezzasadnych i zasądzenie od każdego z uczestników na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przewidzianych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wywiedzione apelacje przez pryzmat zarzutów w nich podniesionych musiały prowadzić do zasadniczej zmiany zaskarżonego orzeczenia Sądu Rejonowego .

Na wstępie należy zauważyć, że Sąd Okręgowy w ramach rozpoznania niniejszej sprawy nie doszukał się takich okoliczności, które podważałyby trafność i prawidłowość ustalenia przez Sąd I instancji stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny Sąd Odwoławczy podziela i uznaje za własny w myśl art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c., różniąc się jednakowoż radykalnie oceną prawną tak ustalonego stanu faktycznego.

Nie budzi zatem wątpliwości Sądu Okręgowego ustalona przez Sąd Rejonowy sekwencja wydarzeń, relewantnych z punktu widzenia biegu zasiedzenia. Nie budzi wątpliwości, że co najmniej od 1982 roku L. i T. S. (2) razem zamieszkiwali w domu na działce nr (...), czynili wspólnie nakłady i sukcesywnie wykańczali nowo pobudowany dom. Nie budzi również wątpliwości Sądu Okręgowego sama konstrukcja dopuszczalności zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego zastosowana przez Sąd Rejonowy. Do zasiedzenia nadają się jedynie podmiotowe prawa rzeczowe, i to te spośród nich, które mogą być przedmiotem posiadania. Wprawdzie faktyczne władztwo jest charakterystyczne dla własności, użytkowania wieczystego, użytkowania, zastawu, własnościowego prawa do lokalu w spółdzielniach mieszkaniowych oraz służebności, jednakże przedmiotowa zdolność do zasiedzenia jest kategorią normatywną, a więc przez zasiedzenie można nabyć tylko te podmiotowe prawa rzeczowe i tylko w takim zakresie, w jakim taką możliwość dopuszcza ustawa (Postanowienie SN z 15.10.2015 r., II CSK 811/14, LEX nr 1930447). Warto jednak zauważyć, że sposób manifestacji samoistnego posiadania w przypadku zasiadywania prawa użytkowania wieczystego różni się nieco od zasiadywania prawa własności nieruchomości. Treść art. 339 k.c. tworzy podstawę domniemania, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest jej posiadaczem samoistnym. Z uwagi na cechy prawa użytkowania wieczystego i charakter władania nieruchomością, do którego to prawo upoważnia, powyższe domniemanie może mieć zastosowanie także do osoby, która włada nieruchomością w zakresie treści użytkowania wieczystego, a jej posiadanie wykonywane jest przeciwko użytkownikowi wieczystemu. Władanie nieruchomością w zakresie treści prawa użytkowania wieczystego jest możliwe do stwierdzenia, wówczas gdy władający zdaje sobie sprawę z charakteru prawa ustanowionego na nieruchomości i ponosi - za osobę, przeciwko której skierowane jest jego posiadanie, obojętnie, czy za jej wiedzą, czy bez tej wiedzy - opłaty za użytkowanie wieczyste (Postanowienie SN z 21.06.2013 r., I CSK 715/12, LEX nr 1360165).

Nie ulega wątpliwości, że od 1982 roku zasiedzenie biegło na rzecz obojga małżonków – L. i T. S. (2) przeciwko R. S.. Stan taki trwał do 20 czerwca 2007 r., a zatem do śmierci R. S. będącego prawowitym użytkownikiem wieczystym działki nr (...). Z punktu widzenia biegu zasiedzenia moment ten (śmierć R. S.) ma najistotniejsze znaczenie, albowiem na skutek dziedziczenia prawo użytkowania wieczystego przeszło na spadkobierczynię R. S. – małoletnią A. S. (1). W tym zakresie słusznie Sąd Rejonowy powołał się na brzmienie art. 173 k.c., zgodnie z którym jeżeli właściciel (tutaj: użytkownik wieczysty), nieruchomości przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela (użytkownika wieczystego). A. S. (1) stała się pełnoletnią dopiero w dniu 16 lutego 2015 r., jednak w dniu 26 czerwca 2013 r. została zawarta umowa zamiany, na której T. S. (2) stał się użytkownikiem wieczystym działki o numerze ewidencyjnym (...) oraz właścicielem budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, a A. S. (1) stała się użytkownikiem wieczystym działki o numerze ewidencyjnym (...) i właścicielką budynku stanowiącego odrębną własność.

Można zatem rzec, że w chwili zawarcia umowy zamiany odpadła przeszkoda biegu zasiedzenia wynikająca z treści art. 173 k.c. Tak też przyjął Sąd Rejonowy, dochodząc do wniosku że następnego dnia doszło do zasiedzenia na rzecz wnioskodawczyni. Tyle tylko, że w tym momencie użytkownikiem wieczystym, przeciwko któremu miałby biec termin zasiedzenia stał się T. S. (2) – mąż wnioskodawczyni. W polskim prawie nie istnieje możliwość zasiedzenia przez małżonka prawa należącego do współmałżonka. Zgodnie z art. 175 k.c. do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń, zaś art. 121 pkt 3 k.c. stanowi, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa. W chwili wyzbycia się prawa użytkowania wieczystego przez A. S. (1) wskutek umowy zamiany nie doszło do sytuacji, w której prawo to stało się „niczyje”. Przynależność tego prawa nie była w swoistej „próżni”, lecz od razu z chwilą dokonania zamiany przeszło ono z A. S. (1) na T. S. (2). Umowa ta przywróciła, niejako dostosowała stan prawny do stanu faktycznego, czyniąc jednak niemożliwym zasiedzenie prawa użytkowania wieczystego przez żonę T. S. (2). Innymi słowy, o ile zatem można mówić o biegu zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego na rzecz L. S. do śmierci R. S. (2007 rok), o tyle dalej z uwagi na przeszkody natury prawnej, bieg taki nie mógł się zakończyć przeciwko A. S. (1) - aż do dnia 16 lutego 2017 r. (z uwagi na treść art. 173 k.c.) - zaś przeciwko T. S. (2) z uwagi na fakt, że jeden małżonek nie może zasiedzieć nieruchomości drugiego małżonka, co wynika z istoty przepisów dotyczących ustrojów majątkowych małżeńskich oraz treści art. 121 pkt 3 k.c. w zw. z art. 175 k.c. Nie ulega bowiem wątpliwości, że prawo własności działki nr (...), jak i – wskutek zamiany – działki nr (...) stanowiło składnik majątku osobistego T. S. (2). Orzeczenie Sądu Rejonowego, w myśl którego wnioskodawczyni zasiedziała prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) na prawach majątkowej wspólności ustawowej z dniem 27 czerwca 2013 r. prowadziłoby niejako do ponownego nabycia tego prawa przez T. S. (2), tym razem wraz z żoną. Niezależnie od formuły sentencji postanowienia przyjętej przez Sąd Rejonowy, takie rozstrzygnięcie z pewnością prowadziłoby do uszczuplenia praw przysługujących T. S. (2) z jego majątku osobistego.

Nie może zarazem zyskać aprobaty argumentacja wnioskodawczyni odnosząca się do faktu, że ujawnienie aktu notarialnego w postaci umowy zamiany w księdze wieczystej spornej nieruchomości zostało dokonane dopiero 1 lipca 2013 r. Po pierwsze, dokonanie wpisu w księdze wieczystej jest niezbędne do ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, nie zaś do przeniesienia tego prawa z jednej osobę na drugą. Po drugie, niezależnie od tego, czy za dzień przeniesienia tego prawa uznać by 26 czerwca 2013 r., 27 czerwca 2013 r. czy też 1 lipca 2013 r., nie ulega wątpliwości, iż pomiędzy wyzbyciem się tego prawa przez A. S. (1) i nabyciem tegoż prawa przez T. S. (2) nie ma wspomnianej wcześniej „próżni”. Oznacza to, że z chwilą wyjścia tego prawa od A. S. (1), natychmiast zaczęło ono przysługiwać T. S. (2), nie stwarzając jakiejkolwiek „przestrzeni” do zasiedzenia tegoż prawa przez L. S..

Odnosząc się do kwestii nabycia przez zasiedzenie odrębnej własności budynków posadowionych na nieruchomości, również i tutaj konieczne jest zauważenie, że L. S. posiadała je wraz z mężem jako jego małżonka, czyniła nadto z nim wspólne nakłady, wykańczając latami pobudowany wspólnymi siłami dom. Wykluczenie jednakże możliwości nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntu przez L. S. w sposób oczywisty stanowi przeszkodę do stwierdzenia nabycia prawa własności budynku posadowionego na tejże nieruchomości. Nie można bowiem zasiedzieć prawa przysługującego współmałżonkowi.

Z powyższych względów, tak ukształtowane orzeczenie Sądu I instancji nie mogło się ostać, zaś wniesione apelacje musiały prowadzić do modyfikacji zaskarżonego postanowienia na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., w kierunku postulowanym przez skarżących. Dlatego też, wniosek L. S. musiał być oddalony, o czym orzeczono w punkcie I. A. postanowienia Sądu Okręgowego.

Sąd dostrzega zarazem trudne położenie wnioskodawczyni L. S., która przez ponad 30 lat funkcjonowała na spornej nieruchomości, wkładała w nią trud swojej pracy oraz czyniła nakłady wraz z mężem. Jednakże brzmienie obowiązujących przepisów nie pozwala na stwierdzenie zasiedzenia na rzecz wnioskodawczyni, niezależnie od zrozumiałych argumentów natury moralnej, a związanej z aktualnym położeniem L. S., która wskutek wydziedziczenia ją przez męża nie ma prawa do de facto dorobku swojego życia. Z tych względów – przy braku możliwości zaaprobowania postanowienia Sądu Rejonowego, będącego ewidentnie contra legem ­– Sąd postanowił ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania ponoszą we własnym zakresie koszty związane z ich udziałem w sprawie, w myśl art. 520 § 1 k.p.c. Z owych względów natury sprawiedliwościowej, w ocenie Sądu zachodzi też szczególnie uzasadniony przypadek, dający Sądowi możliwość zastosowania art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i nieobciążanie wnioskodawczyni kosztami postępowania apelacyjnego, które zakończyło się dla niej niekorzystnie. Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w punkcie I. B. oraz II. postanowienia.