Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 grudnia 2022 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Łukaszewicz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anita Topa

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2022 r. na rozprawie

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

z udziałem Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D.

o ustanowienie drogi koniecznej

p o s t a n a w i a:

1.  Ustanowić na nieruchomości należącej do Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D., położonej w obrębie S., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), służebność drogi koniecznej na rzecz każdoczesnych właścicieli nieruchomości położonej w obrębie S., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) – zgodnie z mapą sporządzoną przez biegłego sądowego M. W. (k. 116 akt) stanowiącą integralną część przedmiotowego orzeczenia, tj. przez działki oznaczone numerami geodezyjnymi: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...).

2.  Tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej zasądzić od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D.

kwotę 17 911 zł (siedemnaście tysięcy dziewięćset jedenaście złotych) płatną w terminie jednego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności.

3.  Zasądzić od wnioskodawcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 27,56 zł (dwadzieścia siedem złotych 56/100 groszy).

4.  Ustalić, iż zainteresowani ponoszą koszty postępowania we własnym zakresie.

UZASADNIENIE

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniosła o ustanowienie, za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 1000 zł, na nieruchomości należącej do Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D. położonej w obrębie S. w gminie O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), służebności drogi koniecznej przebiegającej przez działki gruntu o numerach geodezyjnych (...) – na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działki gruntu o numerach geodezyjnych (...), położonej w obrębie S. w gminie O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...). Nadto wnioskodawczyni wniosła o obciążenie uczestnika kosztami niniejszego postępowania.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawczyni wskazała, że jest właścicielem nieruchomości władnącej, która to nieruchomość położona jest nad jeziorem O. na wyspie zwanej (...). Nieruchomość nie posiada dostępu do drogi publicznej. Dojazd do nieruchomości z publicznej drogi wojewódzkiej nr (...) od kilkudziesięciu lat realizowany jest drogą leśną przebiegającą przez ww. działki gruntu stanowiące własność uczestnika postępowania. Wyłącznie tą drogą możliwy jest dojazd do nieruchomości władnącej. W dniu 14 czerwca 2021 roku wnioskodawczyni zwróciła się do Nadleśnictwa D. z wnioskiem o umowne ustanowienie na jej rzecz służebności drogi koniecznej. Wniosek spotkał się jednak z odmową ze strony Nadleśnictwa, które poinformowało, że sprawę należy skierować na drogę postępowania sądowego w celu ustanowienia przebiegu służebności i ustalenia wysokości należnego za jej ustanowienie wynagrodzenia.

Uczestnik postępowania Skarb Państwa Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo D. wniósł o oddalenie wniosku w całości i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania.

W uzasadnieniu uczestnik wskazał, że występował do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w B. o zgodę na ustanowienie na rzecz wnioskodawczyni drogi koniecznej, lecz uzyskał decyzję odmowną. Dodatkowo uczestnik wskazał, że dotychczasowa możliwość przemieszczenia się do nieruchomości wnioskodawczyni przez przedmiotową drogę leśną nie miała wyłącznie grzecznościowego charakteru lecz ustawowe umocowanie w art. 29 ustawy o lasach. W przypadku uznania przez Sąd, iż w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do ustanowienia służebności drogi koniecznej, uczestnik wniósł o zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawczyni okresowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności, którego wysokość będzie uwzględniać konieczność napraw drogi w związku z ruchem pojazdów oraz utrzymywania jej w należytym stanie.

Sąd ustalił, co następuje:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. jest właścicielem nieruchomości położonej w obrębie S. w gminie O., składającej się z działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...).

Opisana wyżej nieruchomość nie posiada dostępu do drogi publicznej. Jedyny dojazd do niej odbywa się drogą gruntową przechodzącą przez działki gruntu oznaczone numerami geodezyjnymi (...), wchodzące w skład nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa pozostającej w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...).

(okoliczności bezsporne)

Powierzchnia drogi koniecznej przebiegającej przez ww. działki gruntu wynosi 1,1195 ha.

Jednorazowe wynagrodzenie należne z tytułu ustanowienia wskazanej wyżej służebności gruntowej wynosi łącznie 17 911 złotych.

(okoliczności bezsporne, dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji k. 110-116; opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości k. 159-203)

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tj. Dz.U. z 2022r., poz. 1693), drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie wymienionej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.

Przepis art. 2 cytowanej wyżej ustawy stanowi, że drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na następujące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne.

Stosownie do treści art. 145 § 1 k.c., jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić (§ 2 zd. 1). Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy (§ 3).

Ustanowienie służebności drogi koniecznej służy zapewnieniu dostępu prawnie zagwarantowanego, skutecznego erga omnes i przysługującego każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości izolowanej. Warunkiem jest brak dostępu lub nieodpowiedni dostęp do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich.

Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia "odpowiedniego dostępu", którym posłużył się w art. 145 § 1 k.c., co nakazuje przyjąć, że chodzi o jego potoczne rozumienie. W tym zaś ujęciu "odpowiedni" to "odpowiadający przeznaczeniu", "spełniający wymagane warunki" (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.09.2012r., IV CSK 34/12, Lex nr 1230155).

Nieruchomość ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej, gdy łączy ją gospodarczo funkcjonalna droga gruntowa pozostająca pod zarządem gminy, ujęta w planie zagospodarowania przestrzennego gminy, będąca w powszechnym korzystaniu (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22.11.1982r., III CZP 44/82, OSNCP 1983, z. 5-6, poz. 70, Lex nr 2832). Za połączenie z drogą publiczną nie może być uznana droga, po której właściciel nieruchomości pozbawionej dostępu, lub inne osoby korzystające z tej nieruchomości komunikują się grzecznościowo, a nawet, gdy dostęp oparty jest na stosunku obligacyjnym z właścicielem nieruchomości sąsiedniej. Hipotezą art. 145 k.c. jest bowiem objęty dostęp o charakterze trwałym, nie skrępowany wolą osób trzecich (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12.10.2011r., II CSK 94/11, Lex nr 1044002).

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy - w postaci opinii biegłego z zakresu geodezji oraz zeznań świadka B. S. - bez wątpienia potwierdził wystąpienie po stronie wnioskodawczyni określonych przez ustawodawcę przesłanek ustanowienia służebności drogi koniecznej. Stanowiąca własność wnioskodawczyni nieruchomość opisana w prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu księdze wieczystej (...), nie posiada dostępu do drogi publicznej. Jedyny dojazd do niej odbywa się drogą gruntową przechodzącą przez działki gruntu oznaczone numerami geodezyjnymi (...), wchodzące w skład nieruchomości stanowiącej własność uczestnika.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy uznał wniosek o ustanowienie służebności drogowej za uzasadniony.

Przebieg drogi koniecznej i jej powierzchnia określone zostały w opinii sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu geodezji, natomiast wysokość należnego uczestnikowi postępowania jednorazowego wynagrodzenia określona została przez biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości. Opinie wymienionych biegłych nie były kwestionowane przez zainteresowanych i zostały w pełni podzielone przez Sąd, albowiem są jasne i pełne, wyjaśniają wszystkie istotne okoliczności, a równocześnie są poparte wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłych.

Zaprojektowana przez biegłego geodetę droga konieczna jest najmniej uciążliwa dla nieruchomości uczestnika postępowania. Pokrywa się ona w całości z faktycznie istniejącym na tej nieruchomości szlakiem drożnym, wykorzystywanym od lat przez wnioskodawczynię i jej poprzedników prawnych.

Zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania stosownego wynagrodzenia jest konsekwencją ustanowienia służebności drogi koniecznej. Wynagrodzenie należy się za samo ustanowienie służebności drogi koniecznej i jest niezależne od szkody właściciela nieruchomości obciążonej. W doktrynie podkreśla się, iż wynagrodzenie powinno być świadczeniem jednorazowym. Nie ma przeszkód, aby zainteresowani uczestnicy postępowania wyrazili wolę orzeczenia przez Sąd wynagrodzenia spełnianego częściami (okresowo). Wówczas bez wątpienia odpowiadające prawu zgodne stanowisko stron wiązałoby sąd orzekający. Zasadniczo jednak sąd orzekający nie powinien sięgać do tej formy wynagrodzenia z własnej inicjatywy.

Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z art. 289 § 1 k.p.c. w zw. z art. 145 k.c. w braku odmiennej umowy obowiązek utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej obciąża właściciela nieruchomości władnącej.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów, Sąd ustanowił na nieruchomości Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D. położonej w obrębie S. w gminie O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), służebność drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w obrębie S. w gminie O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...) – zgodnie z mapą sporządzoną przez biegłego sądowego M. W. (k. 116 akt) stanowiącą integralną część postanowienia, tj. przez działki gruntu oznaczone numerami geodezyjnymi (...). Jednocześnie Sąd zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwotę 17 911 złotych tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, płatną w terminie miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku zwłoki.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. Należy podkreślić, że w postępowaniu nieprocesowym nie ma "pojedynku" dwóch przeciwstawnych stron, dlatego też nie można mówić o przegrywającym, który powinien zwrócić koszty postępowania wygrywającemu. Ponadto, ustanowienie przedmiotowej drogi koniecznej leżało wyłącznie w interesie wnioskodawcy. Obciążenie uczestnika kosztami postępowania w sytuacji, gdy stanowiąca jego własność nieruchomość zostaje obciążona ograniczonym prawem rzeczowym, jest co najmniej niewłaściwe i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji koszty opinii biegłych sądowych oraz opłatę sądową od wniosku poniosła wnioskodawczyni. W toku postępowania wnioskodawczyni uiściła tytułem zaliczek łącznie kwotę 6 000 złotych. Koszt opinii biegłych wyniósł łącznie 6 027,56 złotych i do wysokości 27,56 złotych pokryty został tymczasowo ze środków budżetowych Skarbu Państwa, dlatego też Sąd, na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005r., Nr 167, poz. 1398 ze zm.), nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 27,56 złotych.

O pozostałych kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.