Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Tomasz Choczaj

Protokolant: Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2023 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Szefowi (...) Zarządu (...)
w B.

o ochronę naturalnego środowiska człowieka

1.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa - Szefa (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powoda J. K. kwotę:

a) 79 088,51 zł (siedemdziesiąt dziewięć tysięcy osiemdziesiąt osiem złotych 51/100) tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie od dnia 7 lutego 2017 roku do dnia zapłaty,

b) 3 617,00 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

2.  nakazuje pobrać od pozwanego Skarbu Państwa - Szefa (...) Zarządu (...) w B. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku kwotę 3 965,20 zł (trzy tysiące dziewięćset sześćdziesiąt pięć złotych 20/100) tytułem brakujących kosztów opinii biegłych.

Sygn. akt I C 479/22

UZASADNIENIE

J. K. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa - Szefa (...) Zarządu (...) w B. kwoty 10 000,00 zł tytułem odszkodowania za spadek wartości jego nieruchomości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 7 lutego 2017 r. do dnia zapłaty i kwoty 2 000,00 zł tytułem odszkodowania za koszty rewitalizacji akustycznej budynków wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 7 lutego 2017 r. do dnia zapłaty,
a także o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda
na jego rzecz kosztów procesu.

Pismem procesowym z 22 listopada 2021 r. powód rozszerzył powództwo
i wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 45 300,00 zł tytułem odszkodowania za zmniejszenie wartości jego nieruchomości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 7 lutego 2017 r. do dnia zapłaty i kwoty 4 888,51 zł tytułem odszkodowania za koszty rewitalizacji akustycznej budynków wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 7 lutego 2017 r. do dnia zapłaty.

Pismem z 1 września 2022 r. powód ponownie rozszerzył powództwo
i wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 74 200,00 zł tytułem odszkodowania za zmniejszenie wartości jego nieruchomości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 7 lutego 2017 r. do dnia zapłaty i kwoty 4 888,51 zł tytułem odszkodowania za koszty rewitalizacji akustycznej budynków wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 7 lutego 2017 r. do dnia zapłaty.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda
na jego rzecz kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód jest właścicielem nieruchomości położonej w B., gmina B., składającej się z działek o numerach: (...), o łącznej powierzchni 10,2183 ha, dla której Sąd Rejonowy w Łasku prowadzi księgę wieczystą (...), (dowód: odpis z księgi wieczystej - k. 11 - 11 verte; wypis z rejestru gruntów - k. 12; mapa - k. 14 - 15).

Działka o numerze (...) jest zabudowana budynkiem mieszkalnym murowanym, jednokondygnacyjnym z 1950 r., o powierzchni około 116 m ².
W bezpośrednim jej otoczeniu znajduje się zabudowa zagrodowa oraz grunty rolne. Nieruchomość ma bezpośredni dostęp do drogi publicznej. Uzbrojona jest w przyłącze wodociągowe oraz energię elektryczną. Na działce znajdują się też budynki gospodarczo-garażowe i inwentarskie. Budynek mieszkalny ma strych. Jest niepodpiwniczony. Ma betonowe fundamenty. Konstrukcja dachu jest drewniana, pokryta blachą. Okna są plastikowe. Ogrzewanie zapewnia piec węglowy. Ścieki odprowadzane są do biologicznej oczyszczalni ścieków. Dla terenu tej działki nie ma opracowanego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jednakże sporządzone jest studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, z którego wynika, że położona jest ona na terenach zabudowy mieszkaniowej z towarzyszącymi usługami nieuciążliwymi (w tym usługi publiczne) oraz zabudowy letniskowej i zagrodowej. Działka
o numerze 178 położona jest na terenach gruntów rolnych, trwałych użytków rolnych oraz gruntów rolnych klasy III. Obszar działki w odległości około 80 m od drogi stanowiącej północną granicę działki w kierunku południowym do około 150 m znajduje się w strefie zagrożenia powodzią. Działka o numerze (...) położona jest na terenach gruntów rolnych, łąk i pastwisk, trwałych użytków zielonych, a działka o numerze (...) - na terenie gruntów rolnych i lasów, (dowód: wypis z rejestru gruntów - k. 12; mapa - k. 14 - 15; opinia pisemna biegłej M. W. - koperta - k. 95 i k. 150 - 174).

W dniu 25 października 2016 r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr (...)w sprawie utworzenia strefy ograniczonego użytkowania, w której nastąpiło przesunięcie granic poszczególnych podobszarów oznaczonych wyodrębnionymi izoliniami, która to uchwała uchyliła jednocześnie uchwałę z dnia 9 lutego 2010 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego w Ł.. Zgodnie
z § 8 powołanej uchwały w obszarze ograniczonego użytkowania wprowadza
się następujące ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu:

a)  w podobszarze A:

-

zakaz przeznaczania terenu pod zabudowę mieszkaniową jedno
i wielorodzinną, zagrodową i zamieszkania zbiorowego, a także mieszkaniowo- usługową,

-

zakaz tworzenia terenów rekreacyjno- wypoczynkowych,

-

zakaz tworzenia stref ochronnych „A" uzdrowisk,

-

zakaz przeznaczania terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży;

b)  w podobszarze B:

-

zakaz tworzenia stref ochronnych „A” uzdrowisk,

-

zakaz przeznaczania terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działających w porze nocy, (bezsporne).

Z § 9 tej uchwały wynika, że w obszarze ograniczonego użytkowania wprowadza się następujące ograniczenia w zakresie korzystania z terenu:

a)  w podobszarze A:

-

zakaz budowy budynków jedno i wielorodzinnych oraz zamieszkania zbiorowego, zagrodowego, mieszkaniowo - usługowego, szpitali, domów opieki społecznej, a także obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

-

zakaz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub części na budynki mieszkalne jedno- i wielorodzinne oraz zamieszkania zbiorowego, zabudowę zagrodową, mieszkaniowo- usługowe, szpitale, domy opieki społecznej, a także obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

-

dopuszcza się rozbudowę, odbudowę oraz nadbudowę istniejących szpitali, domów opieki społecznej i obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

-

dopuszcza się zmianę sposobu użytkowania budynków w całości lub części na cele mieszkaniowe oraz budowę nowych budynków mieszkalnych jednorodzinnych jako towarzyszących innym funkcjom,
na warunkach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego,

a w przypadku braku planu miejscowego, na warunkach określonych
w decyzji o warunkach zabudowy;

a)  w podobszarze B:

-

zakaz budowy szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działających
w porze nocy,

-

zakaz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości
lub części na szpitale, domy opieki społecznej oraz obiekty związane
ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działających
w porze nocy,

-

dopuszcza się rozbudowę odbudowę oraz nadbudowę istniejących szpitali, domów opieki społecznej i obiektów związanych ze stałym
lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, (bezsporne).

Z § 10 powyższej uchwały wynika, że w obszarze ograniczonego użytkowania wprowadza się następujące wymagania techniczne dotyczące budynków:

a)  w podobszarze A - w budynkach istniejących oraz nowoprojektowanych należy zapewnić właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej, zgodnie z obowiązującymi normami, poprzez zastosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej;

b)  w podobszarze B - w budynkach szpitali, domów opieki społecznej
i budynkach związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci
i młodzieży należy zapewnić właściwy klimat akustyczny
w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej, zgodnie zobowiązującymi normami, poprzez zastosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej, (bezsporne).

Działki o numerach (...) znajdują się na terenie wyżej wspomnianego obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego
w Ł. w granicach podobszaru A, (dowód: opinia instytutu - k. 53 - 67 verte; opinia pisemna biegłej M. W. - koperta - k. 95 i k. 150 - 174).

Wprowadzenie wymienioną wyżej uchwałą obszaru ograniczonego użytkowania zmniejszyło wartość działki (...) o łączną kwotę 74 200,00 zł, (dowód: opinia pisemna biegłej M. W. - koperta - k. 95
i k. 150 - 174).

Na nieruchomości powoda skutek działania lotniska wojskowego dochodzi do przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu lotniczego w środowisku
w porze nocnej. Przed utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. budynek mieszkalny był dostatecznie wyciszony zgodnie z normami prawa budowlanego. W celu zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego w budynku mieszkalnym - przy uwzględnieniu wymogów wygłuszania budynków ustanowionych w uchwale Sejmiku Województwa (...) nr (...) i Polskich Normach - należy zwiększyć izolacyjność akustyczną łącznie w 3 pokojach poprzez wymianę szyb zespolonych łącznie
w 3 oknach na szyby zespolone o zwiększonej izolacyjności akustycznej oraz zainstalować 4 wentylatory sufitowe. Koszt tych prac wynosi 4 888,51 zł, (dowód: opinia instytutu - k. 53 - 67 verte; opinia pisemna biegłego J. O. - k. 74 - 77).

Powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 350 000,00 zł tytułem utraty wartości nieruchomości oraz kwoty 100 000,00 zł tytułem kosztów potrzebnych na przeprowadzenie rewitalizacji akustycznej budynku w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Pozwany otrzymał to wezwanie 2 lutego 2017 r., a pismem
z 6 lutego 2017 r. odmówił zapłaty tych kwot, (dowód: wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania - k. 43 - 45; pismo - k. 46; potwierdzenie odbioru
- k. 47 - 48).

Powyższy stan faktyczny jest częściowo bezsporny, bowiem Sąd ustalił
go na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony, których wiarygodność i prawdziwość nie była przez nie kwestionowana.

Sąd ustalił utratę wartości obu działek w oparciu o opinię biegłej z zakresu szacowania nieruchomości M. W.. Na podstawie opinii instytutu Sąd ustalił, że na skutek działania lotniska wojskowego w Ł. dochodzi do przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu na działkach należących
do powoda; że budynek był dostatecznie wyciszony przed wejściem w życie powyższej uchwały i zakres robót potrzebnych do zapewnienia budynkowi odpowiedniego klimatu akustycznego. Na podstawie opinii biegłego J. O. Sąd ustalił wartość prac koniecznych do zapewnienia budynkowi odpowiedniego klimatu akustycznego.

Opinie te Sąd uznał za wiarygodne, albowiem są jasne, wewnętrznie niesprzeczne oraz naukowo i logicznie uzasadnione. Zostały one wykonane
w oparciu o oględziny nieruchomości oraz o przedstawioną przez strony dokumentacje. Sporządzono je z uwzględnieniem zasad fachowej wiedzy
i doświadczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 129 ust. 2 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jedn., Dz. U. z 2022 r., poz. 2556 ze zm.), w związku
z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę.

Przesłankami wynikającymi z tej regulacji są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą.

Z powyższego przepisu wynika także, iż szkodą jest także zmniejszenie wartości nieruchomości, co koresponduje z pojęciem straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c.

W orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego utrwalił
się pogląd, z którego wynika, że przy definiowaniu obszaru ograniczonego użytkowania trzeba dostrzegać z jednej strony związane z jego utworzeniem ograniczenia w zakresie sposobu korzystania z nieruchomości, z drugiej, przyczyny, które legły u podstaw utworzenia tego obszaru. Ograniczenia
są związane z konkretną nieruchomością położoną na tym obszarze i dotyczą każdego właściciela, gdyż dopóki będzie istniał obszar ograniczonego użytkowania, dopóty będą obowiązywały wprowadzone na jego terenie ograniczenia w zakresie przeznaczenia, wymagań technicznych dotyczących budynków oraz sposobu korzystania z gruntów.

Praktycznie zawsze obszar ograniczonego użytkowania ingeruje w prawo własności i w sferę wolności właściciela, wobec czego wyszczególnienie sytuacji, w których dojdzie do utworzenia go, jest wyczerpujące i wymaga uprzedniego stwierdzenia, że zastosowanie najlepszych dostępnych metod i środków
nie doprowadziło do utrzymania dopuszczalnych warunków środowiska. Konieczność utworzenia obszaru wynika z tego, że jest to jedyny sposób uzyskania efektu w postaci ochrony zasobów środowiska, który uwzględnić powinien wyczerpanie dostępnych środków i zasadę proporcjonalności przewidzianą w art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Samo już zatem utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania wskazuje na negatywne oddziaływanie lotniska na środowisko w stopniu wymagającym wprowadzenia ograniczeń
w wykonywaniu prawa własności. Ograniczenia te musi respektować każdy właściciel nieruchomości (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 25 lutego 2009 r.,
II CSK 565/08, wyrok Sądu Najwyższego z 25 lutego 2009 r., II CSK 546/08, Lex 528219).

Mając powyższe na uwadze oraz zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zwłaszcza opinie biegłej M. W., należy stwierdzić,
że wskutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania powód poniósł szkodę, która polega na ograniczeniu w sposobie korzystania z nieruchomości
i zmniejszeniu jej wartości, ponieważ znajduje się ona w całości w podobszarze A obszaru ograniczonego użytkowania wprowadzonego uchwałą Nr (...) Sejmiku Województwa (...) z 25 października 2016 r.

Należy w tym miejscu dodać, że powód nie może dochodzić zakazania immisji hałasu przez lotnisko. Zatem ma ograniczoną możliwość wykonywania swojego prawa własności poprzez podejmowanie działań ochronnych. Wypada zauważyć, że nieruchomość jest dobrem inwestycyjnym i o ile nie jest wyłączona spod obrotu podlega regułom rynkowym, a jej wartość jest weryfikowana przez wolny rynek, niezależnie od tego czy właściciel zamierza ją zbyć, czy też nie poczynił w tym zakresie żadnych kroków (patrz wyroki Sądu Apelacyjnego
w P.: z 30 września 2009 r., I ACa 484/09, Lex 756606 i I ACa 772/09
z 17 czerwca 2010 r., Lex 756717). Zatem do zakresu szkody podlegającej naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 cytowanej wcześniej ustawy należy obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, że jej właściciele będą musieli znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje, np. hałas (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 18 listopada 2010 r., I ACa 884/10, Lex 756735). Nieruchomości powoda znajduje się w pobliżu lotniska wojskowego
w Ł., zatem hałas wytwarzany przez samoloty negatywnie postrzegany jest przez potencjalnych nabywców. Z opinii biegłej ds. wyceny nieruchomości wynika, że zainteresowanie nabyciem nieruchomości w okolicach lotniska
w obszarze ograniczonego użytkowania spadło, a ewentualni nabywcy mogą być skłonni do ich kupna za niższą cenę. Dlatego Sąd ustalił za biegłą, że wartość rynkowa nieruchomości należącej do powoda uległa obniżeniu o kwotę 74 200,00 zł.

Przechodząc do drugiego roszczenia powoda, które dotyczyło zwrotu nakładów na rewitalizację akustyczną budynków, należy przytoczyć treść art. 136 ust. 3 wyżej wymienionej ustawy, z którego wynika, że w razie określenia
na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków, szkodą, o której mowa w przepisie art. 129 ust. 2 ustawy, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2022 r., zgodnie z którą właścicielowi nieruchomości położonej w strefie ograniczonego użytkowania, o której mowa w art. 135 ustawy prawo ochrony środowiska, nie przysługuje odszkodowanie w wysokości odpowiadającej kosztom zapewnienia w budynku znajdującym się na tej nieruchomości odpowiedniego klimatu akustycznego, jeżeli koszty te nie zostały poniesione. W niniejszej sprawie powód nie poniósł jeszcze żadnych kosztów rewitalizacji akustycznej, jednakże należy mieć na uwadze, iż pogląd prawny wyrażony w tej uchwale jest wiążący jedynie dla sądu w sprawie, w której został wydany. Zdaniem Sądu powielenie tezy Sądu Najwyższego również w niniejszej sprawie byłoby krzywdzące dla powoda. Obecna lina orzecznicza mająca związek z lotniskiem wojskowym w Ł. kształtuje się odmiennie od tej wyrażonej w tym rozstrzygnięciu Sądu Najwyższego.

W orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego utrwalił
się pogląd, z którego wynika, że obowiązek naprawienia szkody przez wypłatę odpowiedniej sumy pieniężnej powstaje z chwilą jej wyrządzenia i nie jest uzależniony od tego, czy poszkodowany dokonał naprawy rzeczy i czy w ogóle zamierza ją naprawić. Odszkodowanie bowiem ma wyrównać uszczerbek majątkowy powstały w wyniku zdarzenia wyrządzającego szkodę, istniejący
w chwili jej wyrządzenia do czasu, gdy zobowiązany wypłaci poszkodowanemu sumę pieniężną odpowiadającą szkodzie ustalonej w sposób prawem przewidziany (patrz uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 2001 r., III CZP 68/01, OSNC 2002, zeszyt 6, poz. 74).

W tej sprawie obowiązek pozwanego do naprawienia szkody powoda, który polega na uiszczeniu odpowiedniej sumy pieniężnej, powstał z chwilą wejścia
w życie uchwały Sejmiku Województwa (...). Ustalała ona bowiem zakres koniecznych do wykonania nakładów rewitalizacyjnych, zmierzających
do przyczynienia się do zwiększenia atrakcyjności nieruchomości niewpływającej na podniesienie jej wartości z uwagi na lokalizację w strefie ograniczonego użytkowania.

Budynek znajdujący się na nieruchomości powoda jest przeznaczony
na potrzeby mieszkaniowe i niewątpliwie wymaga ochrony akustycznej
na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie. Z opinii biegłego wynika, że nie spełnia on obowiązujących wymogów, a przez to nie zapewnia należytego klimatu akustycznego. Zdaniem Sądu, w celu ochrony akustycznej konieczne jest poczynienie nakładów, których koszty biegły określił na kwotę 4 888,51 zł brutto.

Z tych wszystkich względów, Sąd orzekł, jak w pkt 1 a wyroku, na podstawie art. 129 ust. 2 Prawo ochrony środowiska (tekst jedn., Dz. U. z 2022 r., poz. 2556 ze zm.), zasądzając na rzecz powoda łączną kwotę 79 088,51 zł.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481
§ 1 k.c. Powód wezwał pozwanego do zapłaty na jego rzecz w terminie siedmiu dni od otrzymania wezwania kwoty 350 000,00 zł tytułem utraty wartości nieruchomości oraz kwoty 100 000,00 zł tytułem kosztów potrzebnych
na przeprowadzenie rewitalizacji akustycznej. Pismo to doręczono pozwanemu
2 lutego 2017 r. Pismem z 6 lutego 2017 r. pozwany nie uznał zgłoszonych przez powoda roszczeń i odmówił wypłaty odszkodowania, zatem od 7 lutego 2018 r. pozostawał już w zwłoce.

O kosztach procesu Sąd orzekł, jak w pkt 1 b wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c., gdyż powód wygrał sprawę w całości. Poniósł on koszty procesu
w wysokości 3 600,00 zł, które stanowiły koszty zastępstwa prawnego, ustalone na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 265) powiększone o 17,00 zł tytułem uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

O brakujących kosztach procesu Sąd orzekł, jak w pkt 2 wyroku,
na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn., Dz. U. z 2022 roku, poz. 1125 ze zm.) w zw. z art. 98 k.p.c. Brakujące koszty procesu, to brakujące koszty opinii biegłych w łącznej wysokości 3 965,20 zł. Koszty te pokrył Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Łasku, dlatego na rzecz tej jednostki zostały one przyznane.