Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 1170/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 15 czerwca 2022 roku, sygn. akt II K 793/19

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

x oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

E. P.

Oskarżona jest osobą wielokrotnie karaną za przestępstwa z art. 218 § 3 KK

Aktualna karta Karna

k. 287-288

E. P.

Oskarżona w 2021 r. osiągnęła łączny dochód w wysokości 10611,92 zł.

Informacja e-puap

k. 281

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Aktualna Karta Karna

Załączony dokument urzędowy został sporządzony w przepisanej prawem formie przez organ do tego uprawniony. Stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo poświadczone. Strony nie kwestionowały autentyczności dokumentu.

Informacja e - (...)

Załączony dokument urzędowy został sporządzony w przepisanej prawem formie przez organ do tego uprawniony. Stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo poświadczone. Strony nie kwestionowały autentyczności dokumentu.

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Prokurator zaskarżonemu wyrokowi zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na błędnym uznaniu, że społeczna szkodliwość czynów popełnionych przez E. P. jest znikomy, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego prowadzi do wniosku przeciwnego.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut okazał się zasadny i wniesiona przez prokuratora apelacja doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Na wstępie należy zaznaczyć, iż poczynione przez sąd ustalenia faktyczne co do niewykonania przez oskarżoną obowiązku zapłaty na rzecz pokrzywdzonych należnych im wynagrodzeń są prawidłowe. Z analizy akt sprawy wynika, że E. P. prowadziła działalność gospodarczą, w ramach której zatrudniała pokrzywdzonych. Nie uregulowała jednak na ich rzecz wszystkich należności wynikających ze stosunku pracy, czego konsekwencją było wydanie wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie, VI P 636/12, w którym została zobowiązana do zapłaty na rzecz pokrzywdzonych należnych zobowiązań. Mimo tego oskarżona nie uiściła należności, a egzekucja okazała się bezskuteczna. Okoliczności te nie były kwestionowane i w świetle zebranych dowodów nie budzą wątpliwości. Co więcej oskarżona była już dwukrotnie skazana za niewykonanie obowiązku wynikającego z wyroku sądu pracy, którego to zachowania dopuściła się w okresie od 21 sierpnia 2014 r. do 4 marca 2015 r. oraz od 5 marca 2015 r. do 16 sierpnia 2018 r.

Sąd Rejonowy umorzył przedmiotowe postępowanie na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k., zgodnie z którym wszczęte postępowanie umarza się, gdy społeczna szkodliwość popełnionego czynu jest znikoma. Przepis art. 115 § 2 k.k. stanowi przy tym, że przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Jak podkreśla się w orzecznictwie, powyższy katalog przesłanek przedmiotowo – podmiotowych, podlegających uwzględnieniu przez sąd przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu, ma charakter zamknięty (por. na przykład Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2022 roku, sygn. akt V KK 67/22, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 maja 2021 roku, sygn. akt II AKa 319/20).

Jako okoliczności przemawiające za zasadnością umorzenia niniejszego postępowania z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu zarzucanego oskarżonej, sąd I instancji wskazał na brak płynności finansowej oskarżonej, spłacenie części pozostałych zobowiązań oskarżonej dzięki pomocy finansowej udzielonej przez córkę oraz niewysoką wartość należności pokrzywdzonych, a także uprzednią karalność za tożsame czyny. Ocena stopnia społecznej szkodliwości konkretnego zachowania nie powinna być sumą czy pochodną ocen cząstkowych, lecz oceną całościową, uwzględniającą okoliczności wymienione w art. 115 § 2 k.k., które mogą być wzięte pod uwagę na tle realiów konkretnej sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2006r., WA 9/06,OSNwSK 2006, poz. 1062). Dokonując wartościowania okoliczności determinujących stopień szkodliwości społecznej czynu, trzeba rozważyć, które z przesłanek wymienionych w art. 115 § 2 k.k. występują w konkretnej sprawie, przeprowadzić pogłębioną analizę każdej z nich, uwzględnić ich znaczenie w istniejących realiach i dokonać oceny, które z nich zwiększają stopień społecznej szkodliwości, a które ten stopień zmniejszają (postanowienie Sądu Najwyższego z 14 listopada 2017 r., V KK 119/17, OSNKW 2018/2, poz. 17). Kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku prowadzi do wniosku, że nie sposób w niniejszej sprawie mówić o znikomej społecznej szkodliwości czynu w przedmiotowej sprawie.

Okoliczność uprzedniej karalności oskarżonej za niewykonanie obowiązku zapłaty na rzecz pokrzywdzonych należnych im zobowiązań za pracę nie stanowi wbrew stanowisku Sądu Rejonowego okoliczności zmniejszającej stopień społecznej szkodliwości czynu w przedmiotowej sprawie. Jak słusznie wskazuje prokurator skazania te co prawda dotyczą nieuiszczenia tych samych należności wynikających z wynagrodzenia za pracę, jednak w innych okresach czasu. Tymczasem działanie naruszające prawa pracownika polega na czynnym, uporczywym i złośliwym godzeniu w uprawnienia pracownicze. Do naruszenia praw pracownika w drodze zaniechania dochodzi wówczas, gdy pracodawca nie dopełnia ciążącego na nim obowiązku wypłaty wynagrodzenia stwierdzonego wyrokiem sądu. Sprawca przestępstwa stypizowanego w art. 218 § 3 KK może być każdorazowo karany aż do czasu wywiązania się z ciążących na nim zobowiązań majątkowych względem pokrzywdzonych pracowników. Fakt uprzednich skazań oskarżonej za ten sam czyn popełniony jedynie w innych okresach, stanowi okoliczność obciążającą, świadcząc o tym, że poprzednio zastosowane kary nie spełniły zakładanych celów zapobiegawczych i wychowawczych.

Za umorzeniem postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 nie przemawia również wysokość zobowiązań nieuiszczonych przez oskarżoną, które wcale nie są niskie. Wysokość niewypłaconego wynagrodzenia na rzecz K. S. wynosi 900 euro, na rzecz S. M. 1150 euro, natomiast na rzecz M. S. 1250 euro. Przeliczając je według średniego kursu euro wymienione zobowiązania wahać się będą w przedziale 4000-6000 zł. Nie sposób uznać, że kwoty te są aż tak niskie, aby uzasadniało to tezę o znikomej społecznej szkodliwości czynu popełnionego przez oskarżoną. Szczególnie wziąć pod uwagę należy, iż kwoty te stały się wymagalne w 2012 r., kiedy to minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 1500 zł. Zatem kwoty niewypłaconych pokrzywdzonym należności wielokrotnie przekraczają wartość ówczesnego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Co więcej oskarżona od 2012 r. nie podjęła żadnych starań o choćby częściową spłatę należności, mimo iż podejmowała takie starania w stosunku do innych należności, co sama zresztą przyznaje. Wynagrodzenie za pracę stanowi niejednokrotnie podstawę egzystencji rodziny. W związku z tym jest to instytucja życia społecznego, która z punku widzenia zarówno prawa, jak i zasad współżycia społecznego podlega szczególnej ochronie, czego wyrazem są ustanowione przez ustawodawcę szczególne zasady jego ochrony. Terminowość i prawidłowość wypłaty wynagrodzenia jest uznawana przez ustawodawcę za jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy. Wskazać przy tym należy, że należności z wynagrodzenia za pracę z reguły korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed innymi należnościami na zasadach podobnych do roszczeń alimentacyjnych. Okoliczność spłaty innych zobowiązań nie może zostać uznana za zmniejszającą stopień społecznej szkodliwości czynu w przedmiotowej sprawie, gdyż dotyczy ona konkretnych zobowiązań pracowniczych należnych konkretnym pokrzywdzonym pracownikom. Pokrzywdzeni oczekują na zaspokojenie ich roszczeń od 2012 r. Wskazać przez to należy, że stan bezprawnego niewywiązywania się przez oskarżoną ze swoich zobowiązań względem pokrzywdzonych ma znamiona długotrwałości.

Rację należy również przyznać prokuratorowi, że ubocznym przedmiotem ochrony przestępstwa z art. 218 § 3 KK jest powaga orzeczeń sądowych. Sprawca narusza zatem również dobro wymiaru sprawiedliwości i godzi w pewność prawną. Umorzenie przedmiotowej sprawy z uwagi na niską społeczną szkodliwość czynu może stanowić w odbiorze społecznym formę przyzwolenia na niewypłacanie pracownikom wynagrodzeń za pracę.

Uznanie czynu oskarżonej za społecznie szkodliwy w stopniu znikomym dotyczyć ma sytuacji wyjątkowych, których zaistnienie istotnie zmniejszałoby stopień społecznej szkodliwości czynu. W przypadku oskarżonej sąd okręgowy nie dopatrzył się owej wyjątkowości. Stopień winy oskarżonej oraz okoliczności związane z inkryminowanym zdarzeniem są dla sądu typowe. Zatem wbrew twierdzeniom sądu meriti stopień społecznej szkodliwości, oceniany przez pryzmat ww. przesłanek, ocenić należy jako typowy dla danego rodzaju czynów zabronionych, a zatem w żadnym razie nie znikomy. Podkreślenia wymaga przy tym, że oskarżona dopuściła się popełnienia zarzucanego jej czynu umyślnie, z pełnią świadomością bezprawności swojego zachowania, będąc już uprzednio karaną za tożsame czynu popełnione w przeszłości. Instytucja umorzenia postępowania karnego z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu winna być stosowana wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Podnoszone przez sąd rejonowy w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku okoliczności dotyczące sytuacji osobistej oskarżonej i związanych z tym możliwości płatniczych mogą i powinny mieć znaczenie dla ewentualnego przypisania winy oskarżonej ( a takich wywodów co do jej braku sąd rejonowy w żadnej mierze nie poczynił ) oraz w przypadku jej potwierdzenia dla określenia wymiaru i rodzaju kary.

Z uwagi na rodzaj i charakter naruszonego dobra, a także rozmiar wyrządzonej szkody nie sposób uznać, że w przedmiotowej sprawie zachodzi znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu. Mając powyższe na uwadze, sąd okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Nowym Dworze Mazowieckim.

Wniosek

Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Nowym Dworze Mazowieckim.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z przyczyn wskazanych powyżej wniosek zasługiwał na uwzględnienie.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

Konieczność rozważenia skazania oskarżonej

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Z uwagi na to, że apelacja jest zasadna, należało zgodnie z wnioskiem prokuratora uchylić zaskarżone rozstrzygnięcie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Wskazać należy, iż sąd okręgowy z uwagi na brzmienie art. 454 § 1 k.p.k. nie ma możliwości zmiany wyroku na niekorzyść oskarżonej.

Reguła ne peius ogranicza reformatoryjne orzekanie sądu odwoławczego w wypadku wniesienia zasadnej apelacji na niekorzyść oskarżonego. W konsekwencji sąd odwoławczy nie może zmienić zaskarżonego wyroku na niekorzyść oskarżonego, tylko powinien go uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, gdyż dopiero ten sąd może wydać skazujące rozstrzygnięcie. Reguła ne peius nie wyłącza zatem możliwości skazania oskarżonego, gdy został on uniewinniony albo umorzono postępowanie, gdy została wniesiona apelacja na niekorzyść oskarżonego, lecz przenosi jedynie rozstrzygnięcie w tym przedmiocie ponownie do sądu pierwszej instancji (vide Dariusz Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany.).

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Sąd rejonowy, ponownie rozpoznając sprawę, powinien przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu wziąć pod uwagę art. 115 § 2 k.k., a zatem rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Nie zaś sytuację zdrowotną, majątkową i życiową oskarżonej jak to zrobił uprzednio umarzając postępowanie. Okoliczności te mogą mieć znaczenie dla ewentualnego przypisania winy oskarżonej oraz w konsekwencji dla określenia wymiaru i rodzaju kary.

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS

1.1  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

wyrok w całości

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana