Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 stycznia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Maciej Flinik

po rozpoznaniu w dniu 3 stycznia 2023 roku w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy G. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

z udziałem zainteresowanych P. D., K. K., S. K. i A. K. (1)

w związku z odwołaniem G. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 8 lipca 2022r. nr (...)

o składki

1/zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 8 lipca 2022r. w ten sposób, że płatnikiem składek dla B. B. (1), P. D. , A. K. (2) , K. K. , S. K. i A. K. (1) za okres od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. nie jest G. R. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B.

2/ zasądza od pozwanego na rzecz odwołującej się kwotę 5400 zł ( pięć tysięcy czterysta złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego

Sędzia Maciej Flinik

Sygn. akt VI U 2247/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 lipca 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, że G. R. - Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B. w okresie od 1.01.2020 r. do 30.12.2020 r. jest płatnikiem składek dla B. B. (1), P. D., A. K. (2), K. K. S. K. oraz A. K. (1) – jako pracowników. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy stwierdził, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. wyrokiem z dnia (...) r. sygn. akt (...) uchylił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 sierpnia 2020 r. nr (...) wydaną G. R. w przedmiocie odmowy zwolnienia z opłacania należności z tytułu składek za miesiące marzec, kwiecień i maj 2020 r. Z uzasadnienia wyroku wynika, że spór dotyczy zagadnienia, kto jest płatnikiem w stosunku do ubezpieczonych z kancelarii, w zakresie której G. R. - Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B., została wyznaczona na zastępcę C. K. - Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B.. ZUS stwierdził, że na podstawie posiadanej dokumentacji ustaliliły, że G. R. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B. na podstawie Zarządzenia Nr (...). Prezesa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 2 stycznia 2020 r., została wyznaczona na zastępcę C. K. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. od 2 stycznia 2020 r. do czasu objęcia kancelarii przez nowo powołanego komornika lub do czasu przeprowadzenia likwidacji kancelarii zastępowanego komornika. Następnie organ rentowy wskazał, że zgodnie ustawą o komornikach sądowych z dnia 22 marca 2018 r. wyróżnia się następujące przypadki zastępstwa komornika: 1) zastępstwo wyznaczone na podstawie art. 43 ustawy - w przypadkach niemożności wykonywania obowiązków z powodu wypoczynku, choroby albo innej usprawiedliwionej nieobecności - tzw. zastępstwo krótkotrwale, 2) zastępstwo wyznaczone w związku z odwołaniem komornika z zajmowanego stanowiska, wygaśnięciem powołania na stanowisko komornika z mocy prawa albo przeniesieniem komornika (art. 45 ust. 1 ustawy). Ustanowiony w takich przypadkach zastępca określany jest mianem kuratora kancelarii" - tzw. zastępstwo długotrwałe prowadzące do likwidacji kancelarii komornika oraz 3) zastępca wyznaczony w związku z zawieszeniem komornika ( art.45 ust.1 ustawy ), tzw. zastępstwo długotrwale. Powołując się na wyroki SN z 14.10.2014 r., sygn. akt II PK 289/13 SN oraz z 10.7.2014 r. sygn. II PK 250/13 organ rentowy wskazał, że zastępca komornika zawieszonego nie przejmuje pracowników kancelarii komornika na podstawie przepisu art. 23 ^{( 1)} KP, a jedynie przysługują mu kompetencje do wykonywania wobec pracowników kancelarii czynności z zakresu prawa pracy jako osobie wyznaczonej do czynności z zakresu prawa pracy za pracodawcę będącego osobą fizyczną, który nie może dokonywać tych czynności osobiście, tj. osobie, o której mowa w art. 31 § 2 w zw. z § 1 KP, natomiast w przypadku wyznaczenia kuratora kancelarii nastąpią skutki określone w art. 23 ^{( 1)} KP, tj. związane z przejściem zakładu pracy na innego pracodawcę, który stanie się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. ZUS stwierdził, że G. R. została powołana do zastępstwa kancelarii (...) w formie „kuratora kancelarii" i w konsekwencji od dnia 1 stycznia 2020r. jako osoba pełniąca funkcję pracodawcy wobec pracowników: B. B. (1), P. D., A. K. (2), K. K., S. K. i A. K. (1) stała się płatnikiem składek na ich obowiązkowe ubezpieczenia.

ZUS wskazał, że G. R. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B. jako płatnik składek zgłosiła do obowiązkowych ubezpieczeń od dnia 1 stycznia 2020 r. pracowników zatrudnionych do dnia(...) r. u płatnika składek Pani C. K., odwołanej ze stanowiska komornika sądowego w związku z przejściem na emeryturę. Zgłoszenia do ubezpieczeń dotyczyły pracowników: B. B. (1), P. D., A. K. (2), K. K., S. K. oraz A. K. (1), a od dnia 1 stycznia 2021r. wyrejestrowała wymienionych pracowników z obowiązkowych ubezpieczeń.

Odwołanie od tej decyzji złożyła G. R., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, i zaskarżyła decyzję w całości.

Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie:

1.  przepisów art. 83 ust. 1 pkt 1 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej „u.s.u.s.”) w zw. z art. 4 pkt 2 lit. a u.s.u.s. w zw. z art. 45 ust. 4 zd. 1 ustawy z 22.03.2018 o komornikach sądowych (dalej „u.k.s.”) poprzez błędne przyjęcie, że skarżąca jest - w okresie od 1.01.2020 do 30.12.2020 - płatnikiem składek dla osób wymienionych w rozstrzygnięciu zaskarżonej decyzji, mimo że skarżąca nie jest - w ww. okresie - płatnikiem składek dla ww. osób, gdyż skarżąca - jako zastępca Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K., w której kancelarii zatrudnione były te osoby - stosownie do przepisu art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s. dokonywała wszelkich czynności związanych z organizacją pracy kancelarii komornika zastępowanego, a więc także czynności z zakresu obowiązków płatnika składek, w imieniu komornika zastępowanego czyli w imieniu C. K., a nie w swoim własnym,;

2.  przepisów art. 83 ust. 1 pkt la u.s.u.s. w zw. z art. 4 pkt 2 lit. a u.s.u.s. w zw. z art. 23 ^{( 1)} §1 k.p. w zw. art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s. poprzez błędne przyjęcie, że skarżąca była w okresie od 1.01.2020 do 30.12.2020 pracodawcą pracowników zatrudnionych w kancelarii Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K., mimo że skarżąca - jako zastępca Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K. - stosownie do przepisu art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s. dokonywała wszelkich czynności związanych z organizacją pracy kancelarii komornika zastępowanego, a więc także wykonywała obowiązki pracodawcy, w imieniu komornika zastępowanego czyli w imieniu C. K., a nie w swoim własnym.

Odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez stwierdzenie, że nie jest - w okresie od 1.01.2020 do 30.12.2020 - płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne dla osób wymienionych w rozstrzygnięciu zaskarżonej decyzji tj. osób zatrudnionych w kancelarii komorniczej Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K. i ustalenie rzeczywistego płatnika składek dla tych osób za ww. okres oraz zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.W uzasadnieniu odwołania wskazano, że ustalenia organu rentowego, że odwołująca w okresie od 1.01.2020 do 30.12.2020 była płatnikiem składek dla pracowników zatrudnionych w Kancelarii Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K., są błędne, bowiem w okresie tym, gdy pełniła funkcję zastępcy Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K., nie była płatnikiem składek dla tych osób. Odwołująca nie była bowiem ich pracodawcą, a zatem nie można również uznać jej za płatnika składek tych osób na podstawie jakiegokolwiek innego przepisu prawa. Odwołująca podniosła, że organ rentowy ustalając, czy jest ona płatnikiem składek dla pracowników zatrudnionych w kancelarii komornika zastępowanego, nie uwzględnił specyfiki funkcji zastępcy komornika wyznaczonego w trybie przepisu art. 45 ust. 1 u.k.s., w szczególności nie wziął pod uwagę unormowań przepisów art. 45 ust. 3 i 4 u.k.s. oraz art. 50 ust. 1 u.k.s. w zw. z art. 48 ust. 3 i ust. 4 u.k.s. podniosła, że w myśl przepisu art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s., w sprawach związanych z organizacją pracy kancelarii komornika, którego powołanie wygasło z mocy prawa albo który został odwołany, zastępca komornika działa w imieniu zastępowanego komornika. Ustawa z 22.03.2018 o komornikach sądowych nie zawiera przepisu określającego wprost, czy obowiązki płatnika składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób zatrudnionych w kancelarii komornika zastępowanego komornik zastępujący wykonuje w imieniu własnym, czy komornika zastępowanego. Należy zatem przyjąć, iż wykonywanie tych obowiązków jest objęte hipotezą przepisu art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s. Komornik zastępujący wykonuje je zatem w imieniu komornika zastępowanego. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w treści przepisu art. 50 ust. 1 u.k.s. Zgodnie z tym przepisem w przypadku, gdy należne zastępcy komornika, którego powołanie wygasło z mocy prawa albo który został odwołany (zob. art. 48 ust. 3 u.k.s.), wynagrodzenie prowizyjne oraz pobrane i ściągnięte opłaty komornicze, o których mowa w art. 48 ust. 4 pkt 2 u.k.s., nie wystarczają na bieżące zaspokojenie m. in. należności powstałych w terminie 3 miesięcy od dnia zwolnienia stanowiska, a wynikających z zatrudnienia w szczególności osób niezbędnych do obsługi kancelarii, za zobowiązania te odpowiedzialny jest, do wysokości, w jakiej nie zostały one zaspokojone, komornik, którego powołanie wygasło z mocy prawa albo komornik odwołany. Zdaniem odwołującej, istnienie subsydiarnej odpowiedzialność komornika zastępowanego za należności wynikające z zatrudnienia osób niezbędnych do obsługi kancelarii przemawia za tym, aby za płatnika składek osób zatrudnionych w kancelarii komornika zastępowanego uznawać właśnie komornika zastępowanego (względnie kancelarię komorniczą komornika zastępowanego jako jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej), a nie komornika zastępującego. Odwołująca podniosła również, że zgodnie z przepisem art. 45 ust. 3 u.k.s. zastępca komornika może zwalniać i zatrudniać pracowników kancelarii komornika zastępowanego jedynie z ważnych przyczyn i tylko za zgodą prezesa właściwego sądu apelacyjnego. Skoro art. 45 ust. 3 u.k.s. stanowiący o niektórych czynnościach z zakresu prawa pracy, jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 45 ust. 4 u.k.s., to czynności z zakresu prawa pracy inne niż wskazane wyraźnie w art. 45 ust. 3 u.k.s. są objęte hipotezą art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s. Tym bardziej zatem czynności z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, dokonywane przez zastępcę komornika z uwagi na stosunek pracy pracowników zatrudnionych w kancelarii komornika zastępowanego, są objęte hipotezą przepisu art. 45 ust. 4 u.k.s. Czynności z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych są więc dokonywane przez zastępcę komornika w imieniu komornika zastępowanego. Płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne pracowników zatrudnionych w kancelarii komornika zastępowanego pozostaje zatem komornik zastępowany (względnie kancelaria komornicza komornika zastępowanego jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej). Stanowisko to znajduje potwierdzenie w treści przepisu art. 45 ust. 4 zd. 2 u.k.s., w myśl którego zgody prezesa właściwego sądu apelacyjnego wymaga dokonanie przez zastępcę komornika czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu w sprawach związanych z organizacją pracy kancelarii komornika zastępowanego. Istotne ograniczenia, którym podlega zastępca komornika wyznaczony w trybie przepisu art. 45 ust. 1 u.k.s., przewidziane w przepisach art. 45 ust. 3 i ust. 4 zd. 2 u.k.s. świadczą - w powiązaniu z treścią przepisu art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s. stanowiącego o działaniu przez zastępcę komornika w imieniu komornika zastępowanego - o tym, iż zastępca komornika, o którym mowa w przepisie art. 45 ust. 1 u.k.s., nie jest płatnikiem składek dla pracowników zatrudnionych w kancelarii komornika zastępowanego (względnie płatnikiem składek jest kancelaria komornicza komornika zastępowanego jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej). Zdaniem odwołującej, z przepisu art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s. przewidującego, że w sprawach związanych z organizacją kancelarii komornika zastępowanego zastępca komornika działa w imieniu komornika zastępowanego oraz z przepisu art. 50 ust. 1 u.k.s. ustanawiającego subsydiarną odpowiedzialność komornika zastępowanego za należności wynikające z zatrudnienia osób niezbędnych do obsługi kancelarii komorniczej wynika, że mimo wygaśnięcia powołania komornika sądowego i pomimo wyznaczenia jego zastępcy, komornika zastępowanego łączą z pracownikami zatrudnionymi w jego kancelarii stosunki prawne, co pozwala na uznanie komornika zastępowanego (względnie kancelarii komorniczej komornika zastępowanego jako jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej) za płatnika składek i przemawia przeciwko przypisaniu statusu płatnika zastępcy komornika (w nin. przypadku skarżącej).Odwołująca podkreśliła, że mimo wygaśnięcia powołania Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K. i wyznaczenia odwołującej zastępcą komornika Kancelaria Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K. nie utraciła bytu prawnego, co znajduje potwierdzenie w treści przepisów przepisów art. 45 ust. 3 i 4 u.k.s., art. 50 ust. 1 u.k.s. w zw. z art. 48 ust. 3 i ust. 4 u.k.s., art. 7 ust. 1, 2 i 4 u.k.s., art. 55 ust. 1 u.k.s. oraz dokumentów załączonych do odwołania, w których wskazano, że P. D. został powołany na stanowisko Komornika Sądowego po C. K.. Odwołująca wskazała, że zgodnie z przepisem art. 7 ust. 2 u.k.s. kancelaria to zespół osób i środków materialnych służących do obsługi komornika w zakresie powierzonych mu zadań i czynności. W myśl przepisu art. 7 ust. 4 u.k.s. komornik może prowadzić tylko jedną kancelarię i nie może tworzyć filii kancelarii, oddziałów ani innych jednostek organizacyjnych służących jej obsłudze. Skoro komornik może prowadzić tylko jedną kancelarię rozumianą jako zespół osób i środków materialnych oraz nie może tworzyć jej filii ani oddziałów, to kancelaria komornika zastępowanego nie staje się nawet tymczasowo kancelarią komornika zastępującego ani częścią tej kancelarii, lecz zachowuje odrębny byt prawny. Za odrębnością bytu prawnego kancelarii komornika zastępowanego przemawia również treść przepisu art. 55 ust. 1 u.k.s. Z przepisu tego wynika, że dla kancelarii komornika zastępowanego są prowadzone odrębne rachunki bankowe, na które wpłacane są zaliczki na wydatki i opłaty. W przypadku objęcia kancelarii komornika, którego powołanie wygasło z mocy prawa albo który został odwołany, przez nowo powołanego komornika, zastępca komornika (zob. art. 55 ust. 1 u.k.s. w zw. z art. 48 ust. 3 u.k.s.) przekazuje komornikowi obejmującemu kancelarię wszelkie pobrane i nierozchodowane sumy zgromadzone na wyodrębnionych rachunkach bankowych kancelarii komornikach zastępowanego. Wobec powyższego w ocenie odwołującej możliwa jest też interpretacja, zgodnie z którą płatnikiem składek dla osób zatrudnionych w kancelarii komornika zastępowanego, którego powołanie wygasło z mocy prawa, nie jest sam komornik zastępowany, lecz kancelaria komornika zastępowanego jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Płatnikiem nie jest natomiast zastępca komornika. Ponadto odwołująca wskazała, że całkowicie nieadekwatne do oceny, czy w okresie od 1.01.2020 do 30.12.2020 była ona płatnikiem składek dla pracowników zatrudnionych w Kancelarii Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K. są powołane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wypowiedzi judykatury, iż w przypadku wyznaczenia zastępcy komornika, który został odwołany, następują skutki określone w przepisie art. 23 ^{( 1)} § 1 k.p. tj. związane z przejściem zakładu pracy na innego pracodawcę, a zastępca komornika staje się z mocy prawa pracodawcą dla pracowników zatrudnionych w kancelarii zastępowanego komornika. Odwołująca zwróciła uwagę, że powołane przez organ w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji orzeczenia Sądu Najwyższego zostały wydane na tle ustawy z 29.08.1997 o komornikach sądowych i egzekucji. Ustawa ta natomiast, w odróżnieniu od obecnie obowiązującej ustawy z 22.03.2018 o komornikach sądowych, nie zawierała przepisu stanowiącego, że w sprawach związanych z organizacją pracy kancelarii komornika, którego powołanie wygasło z mocy prawa albo który został odwołany, zastępca komornika działa w imieniu zastępowanego komornika (odpowiednika przepisu art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s.). W aktualnym stanie prawnym do zastępcy komornika wyznaczonego w trybie przepisu art. 45 ust. 1 u.k.s. nie ma zastosowania przepis art. 23 ^{( 1)} § 1 k.p. Z uwagi na specyfikę funkcji zastępcy komornika wyznaczonego w trybie przepisu art. 45 ust. 1 u.k.s. oraz istnienie stosunków prawnych łączących komornika, którego powołanie wygasło i pracowników jego kancelarii (zob. art. 45 ust. 4 zd. 1 u.k.s. i art. 50 ust. 1 u.k.s.) z chwilą wyznaczenia zastępcy komornika nie następują skutki przewidziane w przepisie art. 23 ^{( 1)} § 1 k.p. Wreszcie odwołująca podkreśliła, że zaskarżona decyzja została wydana wyłącznie dlatego, że organ rentowy wcześniej - decyzją z 24.08.2020 nr (...) odmówił skarżącej zwolnienia w całości z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, o które to zwolnienie skarżąca ubiegła się powołując na przepis art. 31 zo ust. 1 ustawy z 2.03.2020. Organ rentowy zwolnił skarżącą z opłacania należności z tytułu składek jedynie w części - na podstawie przepisu art. 31zo ust. la ustawy z 2.03.2020, odmawiając zwolnienia w pozostałym zakresie. Wymieniona decyzja z 24.03.2020 odmawiająca skarżącej zwolnienia z obowiązku opłacania składek została uchylona prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w B. z (...), sygn. akt (...)W uzasadnieniu ww. wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. wskazał, że rozstrzygnięcie, czy skarżąca jest uprawniona do zwolnienia z obowiązku opłacania składek na podstawie przepisu art. 31zo ust. 1 ustawy z 2.03.2020, wymaga w pierwszej kolejności ustalenia, czy skarżąca była płatnikiem składek dla pracowników Kancelarii Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego odwołanie oraz o zasądzenie od odwołującej na swoją rzecz kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał argumentację powołana w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

G. R. jest Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w B. i prowadzi swoją kancelarię, której siedziba znajduje się w B. przy Placu (...) w B..

niesporne.

C. K. była Komornikiem przy Sądzie Rejonowym w B.do dnia (...) Obowiązki komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K. realizowała przy pomocy kancelarii komorniczej z siedzibą w B. przy ul. (...), na dzień (...)w kancelarii pracowało 6 pracowników. Pismem z dnia z 15 października 2019r. C. K. zawiadomiła Ministra Sprawiedliwości o rezygnacji ze stanowiska komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. z dniem (...) w związku z planowym przejściem na emeryturę. Pismem z 2 stycznia 2020r. (...) I. Komorniczej w G. wystąpiła do Prezesa Sądu Apelacyjnego w G. z wnioskiem o wyznaczenie zastępcy komornika sądowego C. K. w osobie G. R. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. od 2 stycznia 2020 r. Zarządzeniem z dnia 2 stycznia 2020 r. Prezes Sądu Apelacyjnego w G. zgodnie z wnioskiem Rady I. Komorniczej w G. z 2 stycznia 2020r. wyznaczył G. R. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B.zastępcą C. K. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. od 2 stycznia 2020 r. do czasu objęcia kancelarii przez nowo powołanego komornika, a w przypadku utworzenia przez nowo powołanego komornika własnej kancelarii do czasu przeprowadzenia likwidacji kancelarii zastępowanego komornika.

Dowód: odpis zarządzenia z dnia 2.01.2020 – k. 12 akt sprawy.

Decyzją Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 lipca 2020 r. na stanowisko Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. po Komorniku Sądowym C. K., został powołany Komornik P. D..

Dowód: odpis z wyciągu z decyzji z 22.07.2022r.– k. 13-14 akt sprawy.

Działając jako Zastępca Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B. C. K., G. R. dokonała zgłoszenia pracowników kancelarii komorniczej komornika C. K. do ubezpieczeń społecznych z dniem 1 stycznia 2020r. oraz wyrejestrowała ich z ubezpieczeń jako pracowników tej kancelarii z dniem 31 grudnia 2020r.

Niesporne.

Decyzją z dnia 24 sierpnia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. rozpoznając reklamację G. R. od decyzji ZUS w przedmiocie wniosku o zwolnienie z obowiązku opłacenia nieopłaconych składek z powodu epidemii COVID- 19 złożony w trybie art. 31 zo ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (…) odmówił odwołującej zwolnienia z opłacenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy wynikających z reklamacji z dnia 30 czerwca 2020 za okres marzec, kwiecień i maj 2020 r. W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że zgodnie z art. 31zo ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020r. płatnikowi składek przysługuje prawo do zwolnienia z opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek (…) należnych za okres od marca do maja 2020 r., w wysokości 50% łącznej kwoty należności z tytułu składek wykazanych w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za ten okres, jeżeli był zgłoszony za ten okres jako płatnik składek:

- przed dniem 1.02.2020 r. i na dzień 29.02. 2020 r.,

- w okresie od dnia 1.02.2020 r. do dnia 29.02.2020 r. i na dzień 31.03. 2020 r.,

- w okresie od dnia 1.03.2020 r. do dnia 31.03.2020 r. i na dzień 30.04. 2020 r.

i zgłosił do ubezpieczeń społecznych od 10 do 49 ubezpieczonych.

ZUS wskazał, że zwolnił odwołującą z obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz FP, Fundusz Solidarnościowy, FGŚP za marzec 2020 w łącznej kwocie 9290,78zł, za kwiecień 2020r w kwocie 9573,22zł oraz za maj 2020 r. w kwocie 9540,23 zł, ponieważ w oparciu o dokumenty zgłoszeniowe ustalił, że na dzień 29 lutego 2020 r. odwołująca miała zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych 13 osób, co uprawnia ją do zwolnienia z opłacenia składek na ubezpieczenia w wysokości 50 % zadeklarowanych składek.

Dowód: kopia decyzji- k. 27-28 akt.

Odwołująca zaskarżyła tą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w B., podnosząc, że nie powinna zostać uznana płatnikiem składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne za pracowników kancelarii (...), ponieważ czynności w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych dotyczące tych pracowników, wykonywała nie na własny rachunek, a jako zastępca Komornika C. K.- a zatem w jej imieniu. Wyrokiem z dnia 8 lutego 2022r. WSA w B.uchylił zaskarżoną decyzję z 24.08.2020r., wskazując, iż w pierwszej kolejności, przed rozpoznaniem wniosku o zwolnienie z obowiązku opłacenia nieopłaconych składek, ZUS winien wszcząć postępowanie w celu ustalania, kto jest płatnikiem składek za pracowników kancelarii komornika C. K., którego zastępcą została wyznaczona G. R. i wydać w tym przedmiocie decyzję.

Dowód: wyrok WSA w B. z 8.02.2022 wraz z uzasadnieniem- k. 17-25 akt sprawy.

ZUS uwzględniając treść tego wyroku wydał decyzję z 8 lipca 2022r., która zainicjowała niniejsze postępowanie.

Niesporne.

Powyższy stan faktyczny był pomiędzy stronami bezsporny i w całości możliwy do odtworzenia na podstawie powołanych wyżej dokumentów, złożonych do akt przez strony, wiarygodności których żadna ze stron nie kwestionowała.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Spór w niniejszej sprawie ma charakter wyłącznie prawny, stan faktyczny bowiem nie jest pomiędzy stronami sporny.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy zobligowany był do odpowiedzi na pytanie, jaki - w sensie ustrojowym - charakter prawny ma funkcja zastępcy komornika powołanego na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych na gruncie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Czy ustanowiony przez prezesa Sądu Apelacyjnego kurator kancelarii odwołanego komornika wchodzi w prawa i obowiązki wynikające ze stosunków pracy nawiązanych przez zastępowanego komornika z pracownikami, czy też dawne stosunki prawne nie wygasają, a kurator jest wyłącznie przedstawicielem prawnym zastępowanego komornika, który nadal pozostaje stroną tych stosunków? Czy zastępca odwołanego w związku z przejściem na emeryturę komornika, staje się z chwilą wyznaczania go na stanowisko zastępcy odwołanego komornika pracodawcą pracowników kancelarii zastępowanego komornika a jeśli tak, to czy jest tym pracodawcą jako zastępca dotychczasowego Komornika czy jako Komornik sam w sobie, działający we własnym imieniu i na swój własny rachunek?

Odpowiedź na to pytanie nie wynika wprost z przepisów ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Nie ulega wątpliwości, że płatnikiem składek pracowników, zatrudnionych w kancelarii Komorniczej przez Komornika Sądowego jest ich pracodawca (co wynika wprost z treści art. 4 pkt. 2) a) ustawy systemowej). Nie budzi również wątpliwości, że składki te za pracowników kancelarii odwołanego komornika, po wyznaczeniu jego zastępcy, opłacane są z dochodów tej kancelarii w sensie technicznym i faktycznym przez wyznaczonego zastępcę odwołanego komornika. Otwartym pozostaje zagadnienie, jaki podmiot jest płatnikiem składek w sensie prawnym – w rozumieniu przepisów ustawy systemowej . W okolicznościach niniejszej sprawy zagadnienie to nie ma wyłącznie teoretycznego charakteru, ponieważ wyniki jego rozstrzygnięcia mogą przełożyć się wprost na prawo odwołującej do uzyskania zwolnienia z obowiązku uiszczenia nieopłaconych składek na FUS za pracowników jej kancelarii oraz pracowników kancelarii Komornik Cecylii Klonowskiej za zawnioskowany przez nią okres w 100 %, a nie jedynie w 50 %.

Zgodnie z art. 4 pkt 2a) ustawy systemowej płatnikiem składek jest pracodawca - w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład.

W niniejszej sprawie kluczowym jest zatem ustalenie podmiotu mającego status pracodawcy wobec zatrudnianych w kancelarii pracowników w okresie po odwołaniu dotychczasowego Komornika przez czas, na który został wyznaczony Zastępca Komornika. W pierwszym rzędzie należy wskazać na treść art. 45 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji , który stanowi, iż w przypadku odwołania komornika z zajmowanego stanowiska, wygaśnięcia powołania na stanowisko komornika z mocy prawa, przeniesienia komornika albo zawieszenia komornika w czynnościach, zastępcę komornika wyznacza, w drodze zarządzenia, prezes właściwego sądu apelacyjnego na wniosek rady właściwej izby komorniczej. We wniosku wskazuje się osobę kandydata na zastępcę komornika i przyczyny zastępstwa (ust.1).W przypadku, o którym mowa w ust. 1, zastępcą komornika może być wyłącznie inny komornik (ust.2). W przypadku, o którym mowa w ust. 1, zastępca komornika może z ważnych przyczyn, za zgodą prezesa właściwego sądu apelacyjnego, zwalniać lub zatrudniać pracowników kancelarii (ust. 3). W przypadku, o którym mowa w ust. 1, w sprawach związanych z organizacją pracy kancelarii zastępca komornika działa w imieniu zastępowanego komornika. Dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymaga zgody prezesa właściwego sądu apelacyjnego (ust.4). W myśl art. 48 ust. 3 tej ustawy zastępca komornika wyznaczony w związku z odwołaniem komornika z zajmowanego stanowiska, wygaśnięciem powołania na stanowisko komornika z mocy prawa albo przeniesieniem komornika, zwany dalej "kuratorem kancelarii", pobiera 100% dochodu zastępowanego komornika. Stosownie do treści art. 50 tej ustawy w przypadku odwołania komornika z zajmowanego stanowiska, wygaśnięcia powołania na stanowisko komornika z mocy prawa albo przeniesienia komornika, z wyjątkiem sytuacji gdy wygaśnięcie powołania nastąpiło na skutek śmierci albo ubezwłasnowolnienia, jeżeli należne kuratorowi kancelarii wynagrodzenie prowizyjne oraz pobrane i ściągnięte opłaty komornicze, o których mowa w art. 48 ust. 4 pkt 2, nie wystarczają na bieżące zaspokojenie należności powstałych w terminie 3 miesięcy od dnia zwolnienia stanowiska, a wynikających z zatrudnienia osób, o których mowa w art. 153, oraz kosztów działalności egzekucyjnej, o których mowa w art. 152 ust. 1 pkt 1, za zobowiązania te odpowiedzialny jest, do wysokości, w jakiej nie zostały one zaspokojone, odwołany lub przeniesiony komornik albo komornik, którego powołanie wygasło z mocy prawa. Przepis zdania pierwszego stosuje się wyłącznie do zobowiązań wynikających z umów, które komornik zawarł przed zwolnieniem stanowiska (ust.1).

Odwołany lub przeniesiony komornik albo komornik, którego powołanie wygasło z mocy prawa, może uchylić się od odpowiedzialności, o której mowa w ust. 1, jeżeli wykaże, że do nieuregulowania należności doszło na skutek działań lub zaniechań zastępcy komornika lub kuratora kancelarii. Zgodnie z art. 51 ustawy do czasu powołania nowego komornika na zwolnione stanowisko kurator kancelarii prowadzi jedynie postępowania w sprawach niezakończonych oraz sprawach przekazanych w trybie zbiegu egzekucji. W takim przypadku do kuratora kancelarii stosuje się odpowiednio przepis art. 33 ust. 3. Ustawy. Z kolei przywołany art. 33 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych stanowi, że do komornika stosuje się przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. W komentarzu do ustawy o komornikach sądowych pod red. dr Rafała Reiwera (CH Beck, 2021, dostęp Legalis) wskazuje się, że zastępcą komornika może być wyłącznie inny komornik, co wynika z doniosłości roli takiego zastępcy i przyznanych mu w związku z tym szczególnych uprawnień, jak też z faktu nałożenia na zastępcę szczególnych obowiązków w sytuacjach, gdy pełnienie zastępstwa jest jednocześnie powiązane z pełnieniem funkcji kuratora kancelarii. Z uwagi na doniosłość pełnionej funkcji Kurator kancelarii może z ważnych przyczyn zwalniać pracowników kancelarii lub zatrudniać nowych. Działania takie wymagają jednak uprzedniej zgody prezesa właściwego sądu rejonowego. Przez ważne przyczyny należy rozumieć przede wszystkim sytuację ekonomiczną zarządzanej kancelarii. Z uwagi na powyższe komentatorzy zasadniczo są zgodni, że aktualność zachowuje w odniesieniu do zastępcy ustanowionego na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy pogląd SN wyrażony w wyr. z 19.4.2010 r. (II PK 298/09), zgodnie z którym kancelaria komornicza stanowi jednostkę organizacyjną pracodawcy – w ujęciu osobowym, materialnym i organizacyjno-technicznym, w ramach której i za pomocą której pracodawca realizuje swoje zadania (zakład pracy w ujęciu przedmiotowym). Zatrudnionych w kancelarii pracowników łączy umowa o pracę z komornikiem i jest on dla tych pracowników pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p. Zastępca komornika, przejmując z jednej strony zadania wykonywane przez tę jednostkę będące jednocześnie zadaniami publicznymi odwołanego komornika, w zamian za prawo czerpania z nich dochodów, z mocy art. 23 ^{( 1)} KP staje się stroną w dotychczasowych stosunkach pracy łączących odwołanego komornika z jego pracownikami. Przepis art. 45 ust. 3 ustawy ogranicza uprawnienia zastępcy przysługujące mu jako pracodawcy, co wynika z czasowego charakteru ustanowionego zastępstwa przy jednoczesnej konieczności dbałości o należyte funkcjonowanie kancelarii komorniczej. Zdaniem doktryny zatem aktualny pozostał wyrażany w doktrynie pogląd, zgodnie z którym w świetle przepisów Kodeksu Pracy przejęcie przez zastępcę zadań odwołanego komornika może zostać zakwalifikowane jako przejęcie zakładu pracy [M. Kalinowski, Opinia dotycząca niektórych aspektów, s. 54–70; J. Stelina, Komornik jako podmiot zatrudniający asesorów aplikantów i innych pracowników w kancelarii komorniczej – uwagi de lege lata i de lege ferenda, w: A. Marciniak (red.), Założenia projektu nowej ustawy, s. 85–86]. Komentatorzy podkreślają jednak, że na aktualną wykładnię w sposób istotny rzutuje okoliczność, że w przeciwieństwie do dotychczasowej regulacji, w obowiązującej obecnie ustawie brak jest zapisu, który stanowiłby, iż zastępca komornika (jak i sam komornik) wykonuje zadania we własnym imieniu i na własny rachunek (art. 3a w zw. z art. 27a ust. 1 ustawy o komornikach). Odnosząc się do zagadnienia charakteru prawnego czynności podejmowanych przez zastępcę Komentatorzy podkreślają , że w art. 45 ust. 4 tej ustawy wyraźnie wskazano, że czynności prawne związane z organizacją pracy kancelarii podejmowane są przez zastępcę w imieniu zastępowanego komornika. Oznacza to, że wywierają one bezpośredni skutek w sferze praw i obowiązków zastępowanego komornika. Dotyczy to zarówno zawierania, jak i wypowiadania wszelkich umów niezbędnych dla funkcjonowania kancelarii (w tym np. umów o dostarczanie mediów, umów licencyjnych na korzystanie z oprogramowania, umów zlecenia). W omawianym pojęciu zawierać się też będą przypadki rozporządzania mieniem kancelarii lub dokonywania określonych przysporzeń (np. zakup niezbędnego wyposażenia). W komentarzu do art. 50 ustawy komentatorzy zwracają uwagę, że w przypadkach, w których ustanowiony zostaje kurator kancelarii, dochodzi do przejścia na niego zakładu pracy w całości. Nie znajduje więc zastosowania określona w art. 23 ^{( 1)} § 2 KP solidarna odpowiedzialność dotychczasowego i nowego pracodawcy za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy. Podmiotem odpowiedzialnym za wynikające ze stosunku pracy zobowiązania staje się kurator kancelarii, bez względu na to, kiedy takie zobowiązania powstały. Przejęcie kancelarii, jako zakładu pracy, przez kuratora kancelarii stanowi przypadek, w którym dochodzi do przejęcia całości zakładu pracy bez likwidacji dotychczasowego pracodawcy – którym jest komornik jako osoba fizyczna. Status pracodawcy nie jest bowiem związany z powołaniem na stanowisko komornika, a przysługuje określonej osobie. Zakończenie działalności na stanowisku komornika nie oznacza ustania bytu prawnego osoby fizycznej, która to stanowisko zajmowała. W konsekwencji osoba ta nadal odpowiada za zobowiązania powstałe przed przejściem zakładu pracy na nowego pracodawcę, tj. kuratora kancelarii. Zgodnie z ogólnymi zasadami wyłączna odpowiedzialność kuratora kancelarii obejmować będzie zatem wszystkie wynikające ze stosunków pracy zobowiązania powstałe po przejęciu kancelarii. Za takie zobowiązania, co do zasady, nie będzie już ponosił odpowiedzialności były komornik, nawet jeśli wynikać będą ze stosunków pracy nawiązanych przez niego. Ponadto, kurator kancelarii stanie się, na podstawie regulacji Kodeksu Pracy, odpowiedzialny również za zobowiązania istniejące przed przejęciem kancelarii, jednak w tym zakresie obok odpowiedzialności kuratora utrzymana zostanie odpowiedzialność dotychczasowego komornika. Zaspokojenie należności przez jedną z tych osób spowoduje wygaśnięcie zobowiązania. Skutki, jakie wiążą się z ustanowieniem zastępcy komornika będącego kuratorem kancelarii, nie dotyczą sytuacji, w której zastępca komornika ustanowiony zostanie w przypadku zawieszenia komornika. Wówczas nie dochodzi do zmiany stron stosunków prawnych, w tym stosunków pracowniczych, a osobą, na której spoczywają wszystkie prawa i obowiązki wynikające ze stosunków pracy, jest nadal zastępowany komornik.

W kontekście regulacji zawartej w art. 51 ustawy w komentarzu wskazuje się, że odesłanie do art. 33 ust. 3 ustawy oznacza, że do kuratora kancelarii (którym może być tylko inny komornik) stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Skutkiem wyznaczenia na funkcję zastępcy komornika jest powstanie odrębnego od dotychczasowego, związanego z zajmowaniem stanowiska komornika, tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym, zdrowotnym oraz obowiązków podatkowych.

W ocenie Sądu Okręgowego, ze wskazanych wyżej przepisów, a zwłaszcza z art. 45 ust. 3 i 4 ustawy oraz art. 51 w związku z art. 33 ust. 3 ustawy jednoznacznie wynika, że podmiotem, na którego w trybie art. 23 ^{( 1 )}kodeksu pracy przechodzi zakład pracy w postaci kancelarii zastępowanego komornika jest Zastępca komornika. Należy jednak zwrócić uwagę, że w znaczeniu prawnym komornik sądowy, który został wyznaczony zastępcą odwołanego komornika (kurator komornika) w istocie działa na dwóch polach. W dalszym ciągu jest Komornikiem Sądowym przy danym Sądzie Rejonowym wykonującym działalność egzekucyjną w ramach własnej kancelarii, we własnym imieniu i na swój, jako Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym, rachunek. Jednocześnie jednak pełni funkcję Kuratora odwołanego Komornika i w tym zakresie działając w imieniu zastępowanego komornika wykonuje czynności na rachunek swój - ale jako zastępcy komornika. Mimo, że obie funkcje w istocie dzierży ta sama osoba fizyczna- w tym przypadku G. R., to jednak zdaniem sądu orzekającego, należy oddzielić status G. R. jako Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w B., od statusu G. R. jako zastępcy Komornika przy Sądzie Rejonowym w B. C. K., na co wprost wskazuje art. 51 ustawy, wedle którego objęcie funkcji zastępcy komornika stanowi odrębny, od dotychczas piastowego przez Komornika wyznaczonego na zastępcę, tytuł do objęcia ubezpieczeniem społecznym, zdrowotnym oraz obowiązków podatkowych.

Jest to sytuacja analogiczna do sytuacji, gdy ta sama osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą w kilku formach. Np. jest jedynym wspólnikiem spółki z o.o. i jednocześnie prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Nawet jeśli przedmiot obu tych działalności jest ten sam, to każda z nich stanowi odrębny tytuł do zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem sądu, wprawdzie należy przyznać rację twierdzeniu, że to G. R. w spornym okresie była pracodawcą pracowników, z którymi umowy o pracę zawarła C. K., przy dostrzeżeniu jednak istotnej z punktu prawnego różnicy, że pracodawcą tym była nie jako Komornik Sądowy G. R. sama w sobie, ale jako Zastępca Komornika C. K.- Komornik Sądowy G. R.. Tymczasem w zaskarżonej decyzji pozwany wprost ( zdaniem sądu orzekającego wadliwie ) stwierdził, iż płatnikiem składek dla ubezpieczonych w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2020 r. jest G. R. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B., zamiast w/w- na ale jako zastępca Komornika C. K..

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Orzeczenie w oparciu o art. 148 ¹§ 1 k.p.c. wydane zostało na posiedzeniu niejawnym ( przeprowadzenie rozprawy w świetle całokształtu zebranego materiału nie było konieczne , strony nie wnosiły o przeprowadzenie rozprawy ).

O kosztach zastępstwa prawnego orzeczono w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych / Dz. U. 2018 poz. 265 / – sąd zasądził od pozwanego jako przegrywającego proces na rzecz odwołującej się jako proces ten wygrywającej kwotę 5400 zł ( wps mieszczące się pomiędzy 50 000 a 200 000 zł – patrz pismo ZUS k. 77 akt ) .