Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

24 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 24 listopada 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania D. S. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 14 i 16 sierpnia 2018 r., znak (...) i (...)

o wysokość kapitału początkowego i wysokość emerytury

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 1225/18

UZASADNIENIE

D. S. (1) 20 września 2018 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 14 i 16 sierpnia 2018 r., znak (...) i (...) wnosząc o jej zmianę poprzez uwzględnienie liczby godzin, jaka została przepracowana przez nią w okresie od 1 września 1976 r. do 8 września 1986 r. oraz ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego.

W uzasadnieniu stanowiska odwołująca wskazała, że z dokumentów, które przedłożyła w organie rentowym 8 sierpnia 2018 r., uzyskanych z prywatnego archiwum, wynikają stawki godzinowe oraz stanowiska, na których była zatrudniona w Zakładach (...). Ubezpieczona podniosła, że dokumenty poświadczają pracę w pełnym wymiarze godzinowym w okresie zatrudnienia od 1 września 1976 r. do 8 września 1986 r. Nie zawierają one natomiast, konkretnej ilości przepracowanych godzin. Odwołująca wskazała, że z archiwum uzyskała zapewnienie, że przesłane jej dokumenty są odpowiednikiem druku RP-7, zaś pomimo dołączonych dokumentów Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił tego okresu pracy, do wyliczenia podstawy kapitału początkowego. D. S. (1) wniosła o przyjęcie 7 godzinnego dnia pracy, ponieważ tyle godzin dziennie pracowała, w systemie dwuzmianowym, w godzinach od 7.00-14.00 i 14.00-21.00 oraz powołania biegłego sądowego w zakresie rachunkowości i płac, aby na tej podstawie przeliczone zostały godziny jej pracy, według stawek godzinowych, jakie widnieją w dokumentach i jakie przepracowała w ciągu wymienionych lat pracy. W dalszej części uzasadnienia, odwołująca wskazała, że w okresie jej zatrudnienia w Zakładach (...) brała również udział w licznych projektach wydawniczych między innymi, takich jak: wydanie (...), (...), licznych albumów okolicznościowych. Z tytułu udziału w wyżej wymienionych projektach uzyskiwała także dodatkowe premie, które w jej ocenie również powinny zostać uwzględnione przy wyliczeniu świadczenia emerytalnego. Przedłożone w organie rentowym dokumenty, uzyskała ze zbiorów prywatnego archiwum K. Ś. ( (...) sp. z o.o. ul. (...), (...)-(...) T., Regon: (...)), z uwagi na fakt, że Zakłady (...) już nie istnieją. Z archiwum dostała zapewnienie, że jest to pełna dokumentacja, poświadczająca jej zatrudnienie. Po decyzji ZUS z 16 sierpnia 2018r., w której otrzymana dokumentacja, nie została uwzględniona, ponownie skontaktowała się z archiwum w celu potwierdzenia, czy otrzymane dokumenty są kompletne. Ubezpieczona wskazała, że po raz kolejny dostała zapewnienie, iż jest to pełna dokumentacja, poświadczająca jej zatrudnienie w Zakładach (...). Otrzymała również informację, iż wiele dokumentów uległo zniszczeniu podczas pożaru w Zakładach (...). Pomimo ponownego zapewnienia z archiwum, nadal nie ma pewności oraz możliwości zweryfikowania, czy jej dokumentacja, została przekazana w całości.

W konkluzji odwołująca się wniosła o pozytywne rozpatrzenie sprawy i wyrównanie świadczeń wraz z naliczonymi odsetkami (odwołanie z 20 września 2018 r. – k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu swojego stanowiska, organ rentowy przywołał treść art. 116 ust. 1 pkt 5 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznych z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowego. Organ rentowy wskazał, że na potwierdzenie faktu zatrudnienia i osiąganych wynagrodzeń w okresie od 1 września 1976 r. do 8 września 1986 r. w Zakładach (...) ubezpieczona przedłożyła świadectwo pracy, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z adnotacją o zniszczeniu podczas pożaru dokumentacji płacowej i dokumenty osobowe, m.in. z wpisaną stawką godzinową i grupą zaszeregowania. W przypadku, gdy wynagrodzenie określone jest stawką godzinową możliwe jest ustalenie wynagrodzenia tylko wówczas, jeżeli zachowały się dane dotyczące liczby godzin jakie pracownik faktycznie pracował w danym okresie na określonym stanowisku. Organ rentowy zauważył, że takiej informacji brak jest na załączonych dokumentach. Za wskazany okres organ rentowy do podstawy wymiaru zgodnie z art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach przyjął kwoty minimalnych wynagrodzeń pracowników. Zgodnie bowiem z ww. artykułem jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Powyższe nie powoduje jednak zmiany wysokości kapitału początkowego, gdyż kapitał wyliczony jest z innych lat. W związku ze złożonym świadectwem pracy decyzją z 10 października 2018 r. organ rentowy ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury (odpowiedź na odwołanie z 16 października 2018 r. – k. 5 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. S. (2) była zatrudniona w Zakładach (...) w okresie od 1 września 1976 r. do 8 września 1986 r. jako fotograf poligraficzny. Za ten okres brak jest dokumentacji płacowej odwołującej się. W zaświadczeniu ze stawką godzinową, brak informacji o liczbie przepracowanych godzin. Stanowisko fotografa fotopoligraficznego zostało ujęte w wykazie wydziałów produkcyjnych (stanowisk pracy) objętych skróconym czasem pracy (do 40 godzin tygodniowo), poz. 19 załącznika nr 15 do Układu Zbiorowego Pracy dla przemysłu poligraficznego (odpis przechowawcy z dokumentacji o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 10 lutego 2018 r. – k. 6 a.r., dokumenty – k. 7-14 a.r.; świadectwo pracy z 5 września 1986 r. – k. 3 tom I, k. 5 tom II; zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z adnotacją o zniszczeniu podczas pożaru dokumentacji płacowej – k. 4 a.r. tom I, Załącznik nr 15 do Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Poligraficznego z 31 grudnia 1974 r. – a.s.).

Ubezpieczona od 1976 r. do 1986 r. pracowała w Zakładach (...) jako fotograf, mimo, że w umowie o pracę z 1976 r. wpisano nazwę stanowiska: preparator materiałów chemii graficznej. Wynagrodzenie ubezpieczonej zależało od stawki zaszeregowania godzinowej, oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymywała premie regulaminową. Pracowała 7 godzin dziennie, w systemie dwuzmianowych (zeznania D. S. (1) – k. 58 a.s.).

Stawki godzinowe ubezpieczonej w poszczególnych okresach zatrudnienia wynosiły:

- 1 września 1976 r. – 11,95 zł;

- 1 grudnia 1976 r. – 13,25 zł;

- 24 października 1977 r. – 14,95 zł;

- 1 stycznia 1978 r. – 16,70 zł;

- 1 stycznia 1979 r. – 19,00 zł;

- 1 sierpnia 1979 r. – 21,30 zł;

- 1 lipca 1980 r. – 22,90 zł;

- 1 września 1980 r. – 26,80 zł;

- 1 marca 1980 r. – 26,80 zł;

- 1 listopada 1982 r. – 33,00 zł;

- 1 marca 1983 r. – k. 38,00 zł.

W okresie od 8 września 1983 r. do 7 września 1986 r. ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym (bezsporne).

Na mocy Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Poligraficznego z 31 grudnia 1974 r. pracownikom zatrudnionym w przemyśle poligraficznym przysługiwał dodatek stażowy w wysokości:

- 5 % wynagrodzenia zasadniczego po przepracowaniu 5 lat,

- 10 % wynagrodzenia zasadniczego po przepracowaniu 10 lat,

- 15 % wynagrodzenia zasadniczego po przepracowaniu 15 lat,

( Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Poligraficznego z 31 grudnia 1974 r. – a.s. ).

§ 5 i 6 załącznika nr 2 do zasad wynagradzania Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Poligraficznego z 31 grudnia 1974 r. określa zasady premiowania, ale co do wysokości premii układ ten odsyła do zakładowego regulaminu premiowania (Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Poligraficznego z 31 grudnia 1974 r. – a.s.).

8 sierpnia 2018 r. D. S. (1) złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wnioski o emeryturę i ponowne ustalenie kapitału początkowego. 16 sierpnia 2018 r. organ rentowy wydał decyzję znak: (...), w której przyznał ubezpieczonej emeryturę od 1 sierpnia 2018 r. Emerytura wynosiła 2305,88 zł i została zawieszona, gdyż ubezpieczona kontynuowała zatrudnienie. W związku z tym organ rentowy wydał również decyzję z 14 sierpnia 2108 r., znak: (...) (...) ustalającą kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r., który wyniósł 94 384,40 zł. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego organ rentowy przyjął zarobki osiągane przez ubezpieczoną w latach 1987-1989, 1992-1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 63,33%. Organ rentowy jednocześnie poinformował, że za okresy zatrudnia w roku 1989 i 1992 r. przyjął do podstawy wymiaru emerytury wynagrodzenie minimalne zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (wnioski z 8 sierpnia 2018 r. a.r., decyzja ZUS z 16 sierpnia 2018 r. - k. 7 a.r., decyzja ZUS z 14 sierpnia 2018 r. – k. 31 a.r.).

27 września 2018 r. ubezpieczona złożyła w ZUS wniosek o wypłatę świadczenia emerytalnego w związku z rozwiązaniem stosunku pracy (wniosek z 27 września 2018 r. a.r.). Decyzją z 10 października 2018 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. podjął wypłatę emerytury od 1 września 2018 r. i ustalił wysokość emerytury od 1 listopada 2018 r. na kwotę 2322,69 zł brutto (decyzja ZUS z 10 października 2018 r. a.r.).

Ubezpieczona odwołała się od ww. decyzji organu rentowego z 14 i 16 sierpnia 2018 r. (odwołanie z 20 września 2018 r. – k. 3 a.s.).

Postanowieniem z 14 sierpnia 2019 r. sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości celem wyliczenia godzin przepracowanych w poszczególnych miesiącach w okresie zatrudnienia D. S. (1) w Zakład (...) od 1 września 1976 r. do 8 września 1986 r. przysługującego odwołującej się w tamtym okresie wynagrodzenia z uwzględnieniem przewidzianej przez umowę o pracę i kolejne przeszeregowania stawki godzinowej oraz regulacji Układu Zbiorowego pracy dla Przemysłu Poligraficznego, a także przy uwzględnieniu wypłaconych powódce pozostałych składników wynagrodzenia (w tym dodatku stażowego i premii), z uwzględnieniem okresów niezdolności do pracy wynikających z wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej, obliczenia wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a następnie hipotetycznego obliczenia kapitału początkowego i emerytury przyjmując wartości obliczonych wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne (postanowienie z 14 sierpnia 2019 r. – k. 60 a.s.).

W opinii z 22 listopada 2019 r. biegła sądowa z zakresu rachunkowości w celu wyliczenia liczby godzin przyjął w oparciu o dokumenty w tym Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Poligraficznego z 31 grudnia 1974 r., że czas pracy odwołującej wynosił 7 godzin dziennie i nie więcej niż 40 godzin tygodniowo. Przyjęto również, że 1 sobota w miesiącu była dla odwołującej wolna i że w soboty pracowała 5 godzin. Uwzględniono również dni absencji odnotowane w załączonej do akt sprawy legitymacji ubezpieczeniowej. Biegła sądowa wskazała, że ze zgromadzonych dokumentów wynika, że ubezpieczona była pracownikiem sumiennym, zdyscyplinowanym, i że przełożeni byli zadowoleni z wyników jej pracy. Biorąc powyższe pod uwagę biegła stwierdziła, że z pewnością otrzymywała premie regulaminowe, co zostało przy dokonywanych przez biegłą wyliczeniach uwzględnione.

Do wynagrodzenia będącego podstawą naliczenia składek biegła sądowa przyjęła kwotę wyliczoną według stawek godzinowych, premie oraz wynagrodzenie za okres choroby jakie otrzymywałaby ubezpieczona.

Wartość kapitału początkowego ustalona w oparciu o dokonane wyliczenia za lata 1976-1986 na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniosła 95 152,35 zł. Kapitał podstawy po zwaloryzowaniu wyniósł 378 216,38 zł. Emerytura ustalona w oparciu o zebrane dokumenty i wyliczenia wyniosła 2334,71 zł brutto, 1931,59 zł do wypłaty (opinia biegłego z zakresu rachunkowości z 22 listopada 2019 r. – k. 67-82 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 20 czerwca 2020 r. biegła sądowa wskazała, że wyliczenie kapitału początkowego z zastosowaniem kalkulacji ilości godzin i stawki godzinowej nie spowodowało znacznej zmiany w wysokości kapitału początkowego, a co za tym idzie - emerytury odwołującej. Biegła sądowa zwróciła uwagę, że staż pracy do 31 grudnia 1998 r. wyniósł: okresy składkowe 16 lat, 0 miesięcy, 5 dni (192 miesiące), okresy nieskładkowe podlegające ograniczeniu: 0 lat, 3 miesiące, 22 dni (3 miesiące), okresy nieskładkowe nie podlegające ograniczeniu: 6 lat, 0 miesięcy, 0 dni (72 miesiące). Razem okresy nieskładkowe: 6 lat 3 miesiące 22 dni (75 miesięcy) (opinia uzupełniająca w zakresie wyliczenia godzin przepracowanych przez D. S. (1) w Zakładach (...) oraz wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury (opinia uzupełniająca z 20 czerwca 2020 r. – k. 122-124 a.s.).

W opinii uzupełaniającej z 20 października 2020 r. biegła sądowa wskazała, że odwołującej przysługiwał dodatek stażowy po przepracowaniu 5 lat. Biegła zatem zgodziła się z odwołującą, co do faktu, że dodatek powinien zostać uwzględniony począwszy od września 1981 r.

Wartość kapitału początkowego ustalona w oparciu o dokonane wyliczenia za lata 1976-1986 na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniosła 96 611,26 zł. Kapitał podstawowy po zwaloryzowaniu wyniósł 380 040,35 zł. Emerytura ustalona w oparciu o zebrane dokumenty i wyliczenia wyniosła 2 334,71 zł brutto, 1938,20 zł do wypłaty (opinia uzupełniająca biegłego z zakresu rachunkowości z 20 października 2020 r. – k. 140-147 a.s.).

Postanowieniem z 30 czerwca 2021 r. sąd dopuścił dowód z kolejnej uzupełniającej opinii biegłej sądowej E. Z. na okoliczność zgłoszonych prze ZUS zastrzeżeń do opinii (k. 159-160), w tym w szczególności na okoliczność wskazania przez biegłą co stanowiło podstawę wyliczenia stawki procentowej premii przyjętej do ustalenia zarobków odwołującej się (postanowienie z 30 czerwca 2021 r. – k. 170 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 15 sierpnia 2021 r. biegła sądowa wskazała, że podstawę wyliczenia premii stanowił iloczyn stawki godzinowej oraz liczby przepracowanych godzin. Szczegółowe zestawienie zawierająca stawki premii i jej wysokości zostało zaprezentowane w opinii i opinii uzupełniającej. Biegła sądowa wskazał, że o okoliczności zastosowania premii świadczy nie tylko doświadczenie i znajomość funkcjonowania systemu wynagrodzeń w latach objętych analizą. Fakt otrzymywania premii wynika bezpośrednio z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, a mianowicie z umów o pracę, informacji o stawce zaszeregowania oraz Układzie Zbiorowym Pracy dla Przemysłu Poligraficznego. Biegła wskazał, że ubezpieczona oceniana była jako pracownik zdolny, sumienny i podnoszący kwalifikacje (opinia uzupełaniająca z 15 sierpnia 2021 r. – k. 179-181 a.s.).

Postanowieniem z 28 września 2021 r. sąd dopuścił dowód z kolejnej uzupełniającej opinii biegłej sądowej E. Z. na okoliczność ustalenia wysokości kapitału początkowego i emerytury D. S. (1) z uwzględnieniem poprzednio ustalonej stawki godzinowej, liczby przepracowanych godzin i dodatku stażowego, ale z pominięciem premii regulaminowej (postanowienie z 28 września 2021 r. – k. 209).

W opinii uzupełniającej z 3 grudnia 2021 r. biegła sądowa w zakresu rachunkowości wyliczyła wysokość kapitału początkowego przy przyjęciu założeń takich jak w opinii głównej ale z pominięciem premii regulaminowej. Wartość kapitału początkowego ustalona w oparciu o dokonane wyliczenia za lata 1976-1986 na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniosła 90 940,08 zł. Kapitał podstawowy po zwaloryzowaniu wyniósł 361 473,19 zł. Emerytura ustalona w oparciu o zebrane dokumenty i wyliczenia wyniosła 2 268,77 zł brutto, 1 878,58zł do wypłat. Wskaźnik wysokości podstawy z 10 kolejnych lat 1978-1989 wyniósł 58,65% (opinia uzupełniająca biegłego z zakresu rachunkowości z 3 grudnia 2021 r. – k. 219-226 a.s.).

Postanowieniem z 5 kwietnia 2022 r. sąd dopuścił dowód z kolejnej uzupełniającej opinii biegłej sądowej E. Z. na okoliczność ustosunkowania się do uwag zgłoszonych przez strony na k. 240 i 242 (postanowienie z 5 kwietnia 2022 r. – k. 148).

W opinii uzupełniającej z 1 czerwca 2022 r. biegła sądowa z zakresu rachunkowości podniosła, że kwota wskazana w opinii z 3 grudnia 2021 r. została ustalona przy wskazaniu innych założeń do tezy dowodowej. Zmiana założeń do wyliczeń musiała skutkować zmianą ustalonej kwoty i nie wynika z błędu czy pomyłki. Biegła odwołała się do postanowienia sądu z 28 września 2021 r. Merytoryczny zarzut do obliczeń biegłej skierowany przez odwołującą dotyczył uwzględniania dodatku stażowego począwszy od września 1981 r. i został przez biegłą uwzględniony w opinii z 20 października 2020 r. Biegła wyjaśniła, że omyłkowe wskazanie w jednym miejscu opinii innego imienia i nazwiska w żaden sposób nie wpływa na merytoryczną wartość opinii (opinia uzupełniająca z 1 czerwca 2022 r. – k. 255-257 a.s.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy i aktach emerytalnych odwołującego oraz zeznaniach odwołującej się. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie, w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania odwołującej w zakresie jakim korespondowały z materiałem dowodowym, w tym ze zgromadzonymi dokumentami.

Co do zasady Sąd oparł się na opinii biegłego sądowego z 20 października 2020 r., w zakresie w jakim biegła uwzględniła wysokość angażu i liczbę przepracowanych godzin, z wyłączeniem premii regulaminowej. W ocenie sądu, biegła sądowa nie wyjaśniła, co stanowiło podstawę wyliczenia stawki premii procentowej, którą uwzględniła w opinii uzupełniającej z 20 listopada 2020 r. Sąd pominął zatem tę część opinii.

Strona odwołująca zgłosiłaa zastrzeżenia do ostatniej opinii uzupełniającej, jednak zdaniem sądu brak było podstaw do dopuszczenia dowodu z kolejnych opinii. Nie można bowiem skutecznie wnioskować o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego jedynie na tej podstawie, że dotychczasowa opinia jest niekorzystna dla strony. Stanowisko to jest uzasadnione utrwalonym już orzecznictwem sądowym. Przykładowo można wskazać w tym miejscu tezę 2 wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 czerwca 2009r. (V ACa 139/09 LEX nr 551993) zgodnie z którą, o ewentualnym dopuszczeniu dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności nie może decydować wyłącznie wniosek strony, lecz zawarte w tym wniosku konkretne uwagi i argumenty podważające miarodajność dotychczasowej opinii lub co najmniej miarodajność tę poddające w wątpliwość. W przeciwnym wypadku wniosek taki musi być uznany za zmierzający wyłącznie do nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu, co winno skutkować jego pominięciem. Postanowieniem z 18 października 2022 r. sąd na podstawie art. 235 ¹ § 1 pkt 2 k.p.c. pominął dowód z opinii kolejnego biegłego sądowego z zakresu księgowości jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy (postanowienie z 18 października 2022 r. – k. 282 a.s.).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie D. S. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 14 i 16 sierpnia 2018 r., znak: (...) i (...) były nieuzasadnione.

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2021r., poz. 1805), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Zarządzeniem z 10 sierpnia 2022 r. sąd zakreślił pełnomocnikom stron 14-dniowy termin do nadesłania ostatecznego stanowiska w sprawie – w trybie art. 224 § 1 k.p.c. w zw. z art. 15zzs2 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczeniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (zarządzenie – k. 273 a.s.). Strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Z uwagi na przedmiot sporu tytułem wstępu podkreślania wymaga, że D. S. (1), jako osobie urodzonej pod 31 grudnia 1948 r., przysługuje prawo do emerytury w myśl art. 24 i następnych ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1270), zwanej dalej ustawą emerytalną. Wymieniony przepis art. 24 wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego, co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zasady obliczania wysokości emerytury określonej w art. 24 zostały ustalone w art. 25 -26 ustawy emerytalnej. W myśl art. 26 emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. la i lb oraz art. 185.

Wskazać należy, że kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504), ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Z kolei w myśl art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. Dyspozycja powołanego art. 174 ust. 3 odsyła do treści art. 15. Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 6, podstawę wymiaru emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)  w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę, albo

2)  w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresy podlegania ubezpieczeniu.

Szczegółowy tryb postępowania w sprawach ustalania prawa do świadczeń pieniężnych przewidzianych w ustawie emerytalnej został określony w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412). Stosownie do przepisu § 10 ust. 1 powyższego rozporządzenia, osoba ubiegająca się o emeryturę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy zatrudnienia uzasadniające prawo do świadczeń oraz ich wysokość. Z kolei zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Aby potwierdzić wysokość wynagrodzenia otrzymywanego w danym okresie zatrudnienia wymagane jest przedłożenie dokumentów wymienionych w § 21 cytowanego wyżej rozporządzenia. W odniesieniu do podstawy wymiaru składki ubezpieczeniowej w postaci wynagrodzenia z tytułu stosunku pracy, brak odpowiedniej dokumentacji płacowej i innych dokumentów, takich jak wpisy w książeczce ubezpieczeniowej, przeważnie uniemożliwia prawidłowe ustalenie wysokości takiego wynagrodzenia za pomocą innych środków dowodowych. Jest to bowiem trudne z uwagi na szczegółowość takich danych przy znacznej najczęściej odległości czasowej. Zaliczenie zaś nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyrok Sądu Najwyższych z 9 stycznia 1998r. II UKN 440/97). Jednocześnie w orzecznictwie podkreśla się, że w postępowaniu odwoławczym od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie ma ograniczeń co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków i w myśl art. 473 k.p.c. wysokość wynagrodzenia może być dowodzona wszelkimi dostępnymi dowodami przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego. Rzeczą sądu jest natomiast ocena wiarygodności przedstawionych w toku postępowania dowodów. Pomimo braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed sądami ubezpieczeń społecznych nie można jednak zapominać, że wysokość zarobków stanowiących podstawę wyliczenia składki na ubezpieczenia społeczne nie może być ustalana w sposób hipotetyczny, przybliżony, oparty jedynie na domniemaniu, czy uprawdopodobnieniu Zadaniem Sądu Okręgowego w sprawach o wysokość emerytury czy kapitału początkowego jest więc dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie czasu. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości w odniesieniu do poszczególnych miesięcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r. II UKN 186/97, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997r. III AUa 105/97).

Zgodnie z powyższymi przepisami należało przeanalizować sporny okres zatrudnienia i wynagrodzenia w Zakładach (...) za okres od 1 września 1976 r. do 7 września 1983 r.

Wskazane dane dotyczące czasu pracy i stawki godzinowej oraz dodatku stażowego przyjęła w opinii uzupełniającej z 3 grudnia 2021r. biegła sądowa E. Z., z pominięciem premii regulaminowej (k. 219-226 a.s.). W celu wyliczenia liczby godzin biegła przyjęła w oparciu o dokumenty w tym Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Poligraficznego z 31 grudnia 1974 r., że czas pracy odwołującej wynosił 7 godzin dziennie i nie więcej niż 40 godzin tygodniowo. Przyjęto również, że 1 sobota w miesiącu była dla odwołującej wolna i że w soboty pracowała 5 godzin. Uwzględniono również dni absencji odnotowane w załączonej do akt sprawy legitymacji ubezpieczeniowej. W tym zakresie biegła dokonała rzetelnych wyliczeń, opartych na prawidłowych założeniach i właściwie ustalonych regulacjach dotyczących obowiązujących ówcześnie norm czasu pracy. Sąd opinię biegłej ocenił zatem jako wyczerpującą i zawierającą prawidłowe wyliczenia pod względem rachunkowym, które zostały zaaprobowane.

Sąd zważył, że w materiale dowodowym brak jest danych o karach porządkowych nałożonych przez pracodawcę na odwołującą. Z drugiej jednak strony § 5 i 6 załącznika nr 2 do zasad wynagradzania Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Poligraficznego z 31 grudnia 1974 r. określa zasady premiowania, ale co do ich wysokości - odsyła do zakładowego regulaminu premiowania. W ocenie sądu, brak było podstaw do przyjęcia premii regulaminowej do wyliczenia kapitału początkowego i emerytury. Sąd nie podzielił w tym zakresie stanowiska biegłej sądowej, która w opinii uzupełniającej z 20 listopada 2020 r. wskazywała, że o konieczności zastosowania premii świadczy nie tylko doświadczenie i znajomość funkcjonowania systemu wynagrodzeń w latach objętych analizą. Zdaniem biegłej fakt otrzymywania premii wynika bezpośrednio z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, a mianowicie z umów o pracę, informacji o stawce zaszeregowania oraz Układzie Zbiorowym Pracy dla Przemysłu Poligraficznego. Biegła wskazywała, że ubezpieczona oceniania była jako pracownik zdolny sumienny i podnoszący kwalifikacje. Sąd nie uwzględnił jednak do wyliczenia kapitału początkowego i wysokości emerytury odwołującej się premii, których domagała się ona w odwołaniu, ponieważ z dołączonych do wniosku dokumentów nie wynika w jakiej wysokości (kwota stała, procentowa) była wypłacana premia regulaminowa. Nadto biegła sądowa nie wyjaśniła, co stanowiło podstawę wyliczenia stawki premii procentowej, którą uwzględniła w opinii uzupełniającej z 20 listopada 2020 r.

Podsumowując powyższe rozważania sąd uznał, że odwołująca co do zasady wykazała zasadność stanowiska w zakresie istnienia podstaw do uwzględnienia przy obliczaniu kapitału początkowego i wysokości emerytury wynagrodzenia osiąganego w latach 1976-1986, jednak z pominięciem premii regulaminowej. Powyższe skutkowało koniecznością przeliczenia kapitału początkowego i ponownego ustalenia wartości parametrów służących do jego ustalenia. Zgodnie z wyliczeniami biegłej nowo ustalony kapitał początkowy na 1 stycznia 1999 r. wynosi 90 940,09 zł. Emerytura ustalona w oparciu o zebrane dokumenty i wyliczenia wynosi 2268,77 zł, do wypłaty 1878,58 zł.

Wskazać należy, że przyjęty wskaźnik podstawy z 10 kolejnych lat 1978-1989 wynosi 58,65% i jest niższy od ustalonego w 14 sierpnia 2018 r. przez ZUS z 10 kolejnych lat 1987 do 1988, który wyniósł 63,33%. Słusznie organ rentowy zauważył, że wyliczona wartość kapitału początkowego na 1 stycznia 1999 r. przez biegłego sądowego przyjmując wskaźnik podstawy kapitału 58,65% jest niższa od ustalonej przez organ rentowy z 14 sierpnia 2018 r. w wysokości 63,33%. Zauważyć należy, że biegła ustaliła wysokość kapitału początkowego w wysokości 90940,08 zł, a ZUS w wysokości 94 348,40 zł. W ślad za organem rentowym wskazać należy, że ustalenie niższej emerytury D. S. (1) wyliczonej przez biegłego sądowego (2268,77 zł) w stosunku do tej przyznanej przez organ rentowy decyzją z 1 października 2018 r. (2322,69 zł).

Mając na względzie powyższe, sąd oddalił odwołanie, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.