Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 marca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U z 2021 r., poz. 291) i ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2021 r., poz. 291 ze zm.) odmówił B. O. prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż ubezpieczona nie udowodniła 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

(decyzja k. 24 akt ZUS)

B. O. uznała powyższą decyzję organu rentowego za krzywdzącą i w dniu 12 maja 2021 r. złożyła odwołanie do Sądu Okręgowego w Łodzi wnosząc o przyznanie prawa do spornego świadczenia. Ubezpieczona podniosła, że w okresie od 17.03.1992 r. do 31.12.2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych w warunkach szczególnego obciążenia narządu wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia.

(odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji a dodatkowo wskazał, że ubezpieczona nie przedłożyła żadnej dokumentacji potwierdzającej zatrudnienie w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze, w tym świadectw pracy.

(odpowiedź na odwołanie k. 4 – 4 verte)

Na terminie rozprawy z dnia 8 lutego 2022 r. ubezpieczona sprecyzowała swoje stanowisko w sprawie i poparła odwołanie oraz wniosła o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych następujących okresów zatrudnienia :

- w (...) nr 4 od 1 stycznia 1988 r. do 19 kwietnia 1989 r. jako starszej księgowej;

- w (...) od 17 marca 1992 r. do 23 maja 1996 r. ;

- w Spółdzielni Pracy (...) od 24 maja 1996 r. do 30 września 1998 r. na stanowisku specjalisty do spraw finansowych;

- w (...) sp. z o.o w Ł. od 1 lutego 1999 r. do 30 czerwca 1999 r. na stanowisku księgowej;

- w (...) S. J. od 14 lipca 1999 r. do 2 października 1999 r. na stanowisku samodzielnej księgowej;

- w Spółdzielni (...) od 1 listopada 1999 r. do 31 sierpnia 2000 r. na stanowisku głównego ekonomisty;

- w Zespole (...) sp z o.o. od 1 grudnia 2000 r. do 22 listopada 2007 r. na stanowisku głównej księgowej;

- w Administracji (...) Ł.-Ż. od 7 lutego 2008 r. do 8 listopada 2008 r. na stanowisku głównego specjalisty;

- w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 12 listopada 2008 r. do 31 grudnia 2008 r.

(e – protokół z dnia 8.02.2022 r. oświadczenie wnioskodawczyni 00:00:48, płyta CD k. 54)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni B. O. urodziła się w dniu (...), z wykształcenia jest ekonomistą.

(okoliczności bezsporne)

Ubezpieczona w okresie od 31.08.1978 r. do 19.04.1989 r. świadczyła pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) jako referent w D. Zatrudnienia, a od 1 stycznia 1988 r. jako starsza księgowa. W okresach od 30.07.1983 r. do 29.07.1985 r., od 30.07.1985 r. do 30.07.1986 r. i od 20.04.1989 r. do 31.08.1991 r. korzystała z urlopów wychowawczych.

(świadectwo pracy k. 3 akt kapitałowych ZUS, k. 75)

W (...) w latach 1988-1989 ubezpieczona pracowała na stanowisku starszej księgowej w dziale księgowości finansowej, tam pracowało co najmniej 6-7 osób. Wszyscy przebywali razem w jednym pokoju. Była w tym zakładzie jeszcze księgowość materiałowa. Praca ubezpieczonej u tego pracodawcy polegała na wprowadzaniu danych do komputera. Dostawała faktury VAT zakupu, sprzedaży i musiała je zaksięgować, podobnie jak i wyciągi bankowe, polecenia pk. Jeszcze dokonywała weryfikacji rozrachunków z dostawcami i odbiorcami i ustalała dane do sprawozdań finansowych i GUS. Inne osoby również się tym zajmowały. Pracowała na programie typu (...). Wnioskodawczyni pracowała na komputerze z dużym monitorem o wielkości telewizora. Większość jej pracy polegała na wpisywaniu danych do komputera, co zajmowało powyżej 4 godzin dziennie. W pozostałym czasie pracy robiła dodatkowe zestawienia, uzgodnienia i też wykonywała telefony do kontrahentów. Co najmniej 50-60% dziennego czasu pracy spędzała przy komputerze.

( zeznania wnioskodawczyni 00:14:19, płyta CD k. 152 w zw. z 00:11:46 , płyta CD k. 215)

W okresie od 17 marca 1992 r. do 23 maja 1996 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Poleska Spółdzielnia (...) w Ł..

(świadectwo pracy k. 7 akt kapitałowych ZUS, w aktach osobowych k. 94)-

U wskazanego pracodawcy ubezpieczona otrzymała angaże na następujące stanowiska pracy:

- od 17 marca 1992 r. - specjalista ds. analiz,

- od 17.09.1992 r. - kierownik planów, analiz i sprawozdań,

- od 21.09.1994 r. - kierownik działu inwentaryzacji

- od 25.04.1996 r. - specjalista ds. planów .

( umowa o pracę i angaże w aktach osobowych k. 94)

W (...) Społem od 1992 r. ubezpieczona pracowała jako specjalista do spraw analiz i sprawozdawczości. Na tym stanowisku robiła analizy, uzgadniania, uzgadniania sald rozrachunkowych, liczyła rentowność sklepów, wskaźniki efektywności. Pakowała też dokumenty do archiwum. W tym zakładzie pracy co najmniej 80% wykonywanych czynności polegało na obsłudze komputera. W komputerach miała ona umieszczone dane poszczególnych sklepów i na tej podstawie w komputerze liczyła rentowność. Tak też opracowywała kalkulacje stawek ratalnych. Oprócz tego jeździła do sklepów i udzielała instrukcji stanowiskowych, to było 1-2 razy w miesiącu. Robiła jeszcze sprawozdawczość. Sporządzała analizy sprawozdania. Rentowność sklepów liczyła na kalkulatorach. Sporządzała pisma na komputerze. Na stanowisku kierownika robiła to samo, tylko odpowiadała osobowo i nadzorowała jeszcze 2 osoby. Weryfikowała, czy wykonały pracę poprawnie tj. sprawdzała to matematycznie. To były tabele w komputerze. Jako kierownik inwentaryzacji nie uczestniczyła w inwentaryzacji, a zajmowała się dokumentacją. Tylko raz uczestniczyła w inwentaryzacji na polecenie członka zarządu. Sprawdzała też poprawność wypełnienia arkuszy inwentaryzacyjnych, one nie były sporządzone w komputerze, tylko na papierze. Księgowała przy komputerze niedobory i szkody. W zależności od tego, czy dokumenty były poprawnie wypełnione to czasami więcej czasu spędzała nad dokumentami papierowymi, a czasem w komputerze. Nad papierami spędzała około 50 % czasu, zaś drugie 50 % zajmowało jej wpisywanie przy komputerze.

(zeznania wnioskodawczyni 00:22:31, płyta CD k. 54 w zw. z 00:11:46 , płyta CD k. 215, zeznania świadka E. F., płyta CD k. 152, zeznania świadka J. W. 00:04:36, płyta CD k. 215 )

U wskazanego wyżej pracodawcy ubezpieczona w okresie od 1.05.1995 r. do 23.05.1996 r. miała wypłacany dodatek z tytułu pracy w warunkach szkodliwych, tj. za pracę przy komputerze wyposażonym w monitor kineskopowy .

(zaświadczenie z 6.12.2019 r. k. 26)

Następnie w okresie od 24 maja 1996 r. do 30 września 1998 r. wnioskodawczyni świadczyła pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Pracy (...) na stanowisku specjalisty do spraw finansowych.

( świadectwo pracy k. 8 akt kapitałowych ZUS, umowy o pracę k. 38 -48)

Do zakresu obowiązków ubezpieczonej w Spółdzielni Pracy (...) należało w szczególności: powadzenie ewidencji dowodów zakupu, prowadzenie spraw związanych z ewidencją zapasów magazynowych, rozliczanie i ewidencja kosztów, opracowywanie materiałów dla potrzeb analiz wewnętrznych, okresowe zastępowanie kasjerki .

(zakres obowiązków k. 36)

W Spółdzielni Pracy (...) ubezpieczona pracowała w D. Rachunkowości na stanowisku specjalisty do spraw finansowych. Prowadziła rejestr faktur VAT zakupowych, zajmowała się też ustaleniem prawidłowości zapasu. W (...) ustalała stany magazynowe. B. O. analizowała stany magazynowe, prowadziła inwentaryzację, rozliczała inwentaryzację, wykonywała prace zlecone przez przełożonych - na przykład zastępowanie innych pracowników. Ten zakład pracy miał firmę zewnętrzną, która robiła wydruk stanów magazynowych, czy stanów finansowych, środków trwałych. Najpierw wszystkie dokumenty były zawożone do tego zakładu obliczeniowego. Wnioskodawczyni analizowała druki magazynowe, nie wszystko było zawsze prawidłowo zrobione i wówczas trzeba było nanosić poprawki. Jak był błąd to trzeba było ustalić po czyjej stronie on jest, czy po stronie magazynu. Wnioskodawczyni wtedy musiała pójść do magazynu, otrzymywała dokumenty i sprawdzała. Gdy następował błąd magazynu to oni wystawiali nowy dokument prostujący, B. O. musiała nanieść poprawkę. Skarżąca nie mogła sama nanieść poprawek w komputerze, bo to robiła firma zewnętrzna. Ona analizowała dokumentację. W komputerze były wszystkie operacje, a na wydruku był na przykład tylko stan końcowy. Wnioskodawczyni analizowała to co było w komputerze. Na początku wnioskodawczyni sprawdzała stan końcowy na wydruku z komputerem, jeżeli się to nie zgadzało to musiała dotrzeć do źródłowej dokumentacji papierowej i sprawdzić to w dokumentach. Takie dokumenty były w archiwum. Kopie dokumentów miał też magazyn. Nadto ubezpieczona ręcznie przygotowywała kartki z zestawieniami zapasów oraz polecenia PK, które załączała do dokumentacji. Po zatwierdzeniu tego przez przełożoną, wprowadzała dokumenty do komputera. Wnioskodawczyni zajmowała się jeszcze kosztami zakupów. U tego pracodawcy około 6 godzin dziennie stanowiły czynności B. O. przy komputerze wyposażonym w monitor kineskopowy, a przez dwie godziny wykonywała pozostałe prace. W zakresie czynności przy komputerze pracowała ona na programie typowo finansowo-księgowym. Pracownice u tego pracodawcy nie otrzymywały dodatku za pracę w szczególnych warunkach.

(zeznania wnioskodawczyni 00:34:48, płyta CD k. 54 w zw. z 00:11:46 , płyta CD k. 215, zeznania świadka A. J. 00:19:36 i dalej, płyta CD k. 152, zeznania świadka B. K. 00:39:21, płyta CD k. 152)

Wnioskodawczyni świadczyła pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) sp. z o.o. w Ł. od 1 lutego 1999 r. do 30 czerwca 1999 r. na stanowisku księgowej.

(świadectwo pracy k. 26)

W (...) sp. z o.o ubezpieczona pracowała na stanowisku księgowej i wprowadzała faktury VAT, dane z wyciągów bankowych, księgowała kasę. Te wszystkie dane musiała wprowadzić w komputer wyposażony w monitor kineskopowy w pomieszczeniu bez światła dziennego. Robiła też polecenia księgowe, początkowo ręcznie, a potem także wprowadzała je w komputer. Poza PK nic więcej nie robiła ręcznie. Nie rozliczała firm z ZUS, bo nie prowadziła spraw kadrowo-płacowych. W ten sposób pracowała ona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. U tego pracodawcy ubezpieczona około 100% czasu pracy spędzała przy komputerze. W tym zakładzie pracy nie było żadnych środków ochrony indywidulnej, w tym nakładki na ekran komputera ani okularów.

(zeznania wnioskodawczyni 00:42:26, płyta CD k. 54 w zw. z 00:11:46 , 00:27:19 i dalej płyta CD k. 215)

Ubezpieczona w okresie od 14 lipca 1999 r. do 2 października 1999 r. była zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie (...) S. J. w Ł. na stanowisku samodzielnej księgowej.

(świadectwo pracy k. 26)

W firmie (...) od 14 lipca 1999 r. do 2 października 1999 r. ubezpieczona na stanowisku samodzielnej księgowej wprowadzała faktury VAT sprzedaży samochodów, uzgadniała stany magazynowe w komputerze wyposażonym w monitor ekranowy, wprowadzała wyciągi bankowe. W tej firmie mieścił się salon samochodowy. U tego pracodawcy B. O. nie wykonywała żadnych czynności ręcznie.

(zeznania wnioskodawczyni 00:46:23, płyta CD k. 54 w zw. z 00:11:46 , płyta CD k. 215 )

Następnie wnioskodawczyni świadczyła pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni (...) od 1 listopada 1999 r. do 31 sierpnia 2000 r. na stanowisku głównego ekonomisty.

( świadectwo pracy k. 26 i w aktach osobowych k. 72)

U tego pracodawcy do zakresu czynności ubezpieczonej należało w szczególności: organizowanie i koordynowanie prac w zakresie planowania i prognozowania kosztów, inicjowanie i koordynacja prac o charakterze ekonomicznym oraz przedsięwzięć mających na celu osiąganie przez Spółdzielnię właściwych wyników ekonomicznych, organizowanie prawidłowego obiegu dokumentacji płacowej dotyczącej kalkulacji produkowanych wyrobów, kierowanie całością operacji dotyczących wynagrodzeń oraz kalkulacji, wstępna i bieżąca kontrola legalności, rzetelności i prawidłowości dokumentacji, sporządzanie sprawozdawczości, informowanie kierownictwa w zakresie analiz kosztów własnych.

(zakres czynności k. 172)

W Spółdzielni (...) ubezpieczona pracowała jako główny ekonomista i wykonywała te same czynności przy monitorze ekranowym, co w wyżej wymienionych firmach. W tym zakładzie pracy były ochronne szklane nakładki na monitory, można było także zakupić okulary specjalne do pracy przy komputerze i pracodawca zwracał za nie środki finansowe. Wnioskodawczyni podlegał dział księgowości, który u tego pracodawcy nazywał się ekonomicznym. B. O. ustalała też podział zadań pomiędzy pracownikami, zaznajamiała się z aktami normatywnymi, zarządzeniami, rozdzielała korespondencję, albo ją załatwiała. Wnioskodawczyni miała powierzony obowiązek stworzenia nowego zakładowego układu zbiorowego pracy. Kontrolowała też dyscyplinę i wydajność pracowników oraz wnioskowała i opiniowała w sprawie zwolnień, nagród, awansów innych pracowników. Uczestniczyła w szkoleniach zewnętrznych, tak jak pracownicy. Praca przy komputerze w Spółdzielni zajmowała jej do około 90% czasu pracy .

(zeznania wnioskodawczyni 00:48:37, płyta CD k.54 w zw. z 00:11:46 , płyta CD k. 215, zeznania świadka E. H. 00:46:45 i dalej, płyta CD k. 152)

Ubezpieczona była zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Zespole (...) sp. z o.o. od 1 grudnia 2000 r. do 22 listopada 2007 r., jako Kierownik Sekcji E. – Finansowej, a od 1 stycznia 2003 r. jako główna księgowa.

(świadectwo pracy, zaświadczenie z dnia 28.03.2006 r., porozumienie zmieniające, aneks k. 26).

W Zespole (...) od grudnia 2000 r. ubezpieczona pracowała jako główna księgowa, a wcześniej jako kierownik działu księgowości. B. O. wykonywała te same czynności pracownicze przy monitorze ekranowym co w wyżej wymienionych zakładach pracy. Pod wnioskodawczynię podlegało 70 Wspólnot Mieszkaniowych. Miała pod sobą co najmniej 10 pracowników. Wykonywała prace typowe dla księgowości, czyli księgowanie faktur VAT zakupu w komputerze, księgowanie PK, rozliczenia okresowe czynne i bierne, środku trwałe, wartości niematerialne, sprawozdawczość finansowa i GUS, poza tym otrzymywała też różne polecenia dokonywania analiz, kalkulacji, amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych. Wszystkie te czynności były wykonywane przez nią przy komputerze. Wydawała polecenia pracownikom, sprawdzała pracę pracowników, też przy komputerze.

B. O. kontrolowała rejestr sprzedaży zakupu do VAT. Posługiwała się specjalistycznymi programami jak (...) , (...), czy program autorski (...). Odpowiadała za deklaracje CIT. Prowadziła jeszcze biuro zarządu spółki. Sporządzała też deklaracje GUS, finansowe i VAT. Na stanowisku głównej księgowej odpowiadała za prowadzenie biura jako całości, odpowiadała za ewidencję finansową księgową wspólnot mieszkaniowych i Skarbu Państwa. To było około 70 podmiotów. Jako biuro wystawiała faktury VAT sprzedaży za usługę zarządzania nieruchomościami, wprowadzała polecenia księgowania, prowadziła środki trwałe, wartości niematerialne i prawne biura. W ten sposób pracowała ona stale i w pełnym, wymiarze czasu pracy. U tego pracodawcy około 100% czasu pracy spędzała przy komputerze wyposażonym w monitor ekranowy starego typu.

Wtedy w ogóle nie było kierownika działu księgowości. Jak były zebrania ze wspólnotą mieszkaniową to musiała się z nimi spotkać, uczestniczyła wówczas w zebraniach. W każdej z tych 70 wspólnot. Takie zebrania były robione jedynie raz na rok i często już po godzinach pracy. Czasem zebrania te trwały godzinę, czasem dwie albo dłużej. Wnioskodawczyni nie zajmowała się ustaleniem polityki tego pracodawcy.

(zeznania wnioskodawczyni 00:56:42, płyta CD k. 54 w zw. z 00:11:46 , 00:12:15 i dalej płyta CD k. 215)

B. O. wykonywała pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Administracji (...) Ł.-Ż. od 7 lutego 2008 r. do 8 listopada 2008 r. na stanowisku głównego specjalisty ds. księgowo – finansowych, a od 7.05.2008 r. - głównego specjalisty ds. księgowo – finansowych.

(zaświadczenie, świadectwo pracy k. 26, umowa o pracę w aktach osobowych k. 84)

W Administracji (...) Ł.-Ż. na stanowisku głównego wprowadzała do komputera wyposażonego w monitor ekranowy typu (...) firmy (...), rejestry VAT, faktury zakupu. Uzgadniała dane do deklaracji VAT i sporządzała je. Zajmowała się też przekazywaniem do przelewu kwoty podatku. U tego pracodawcy ubezpieczona w ten sposób pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. 8 godzin dziennie. Z tytułu tego zatrudnienie był wypłacany dodatek z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

( zeznania wnioskodawczyni 01:03:24, płyta CD k. 54 w zw. z 00:11:46 , 00:25:29, płyta CD k. 215, pismo Zarządu Lokali Miejskich k. 165)

B. O. wykonywała pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 12 listopada 2008 r. do 30 czerwca 2010 r. jako główna księgowa.

( świadectwo pracy k. 26 i w aktach osobowych k. 91)

W (...) Przedsiębiorstwie (...) ubezpieczona pracowała jako główna księgowa i zakres czynności wykonywanych przy komputerze wyposażonym w monitor ekranowy był taki jak u poprzednich pracodawców. Oprócz tego zajmowała się jeszcze przygotowywaniem sprawozdań finansowych, uczestniczyła też w audytach. Najpierw musiała przygotować sprawozdanie, informacje dodatkową, bilans. Wykonywała jeszcze obsługę środków trwałych. W ten sposób pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. U tego pracodawcy ubezpieczona około 100% czasu pracy spędzała przy komputerze.

(zeznania wnioskodawczyni 01:03:24, płyta CD k. 54 w zw. z 00:11:46 , płyta CD k. 215)

Decyzją z dnia 4 października 2005 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił wartość kapitału początkowego B. O.. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z lat 1988 – 1998 w wysokości 60,51 %. Do ustalenia kapitału przyjęto okresy składkowe w ilości 14 lat, 6 miesięcy i 29 dni oraz nieskładkowe w ilości 4 miesięcy i 29 dni. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 78.629,98 zł.

(decyzja k. 16 -17 akt kapitałowych ZUS)

Decyzją z dnia 11 września 2019 r. organ rentowy ponownie przeliczył kapitał początkowy i ustalił jego wartość na dzień 01.01.1999 r. na 87.332,74 zł.

(decyzja k. 25 - 26 akt kapitałowych ZUS)

Decyzją z dnia 21 stycznia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznał B. O. emeryturę od dnia 1 grudnia 2020 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek

(decyzja k. 13 - 15 akt ZUS)

Wnioskodawczyni nie miała przyznanego prawa do emerytury pomostowej oraz emerytury wcześniejszej.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 30 kwietnia 2019 r. B. O. złożyła wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego przy uwzględnieniu rekompensaty za lata pracy w warunkach szczególnych .

(wniosek k. 18 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS oraz aktach osobowych z zakładów pracy: (...) Poleskiej Spółdzielni (...) w Ł., Spółdzielni (...), Administracji (...) Ł.-Ż. oraz z (...) Przedsiębiorstwa (...).

Nadto o osobowe źródła dowodowe w postaci zeznań wnioskodawczyni oraz świadków - jej bezpośrednich współpracowników z zakładów pracy: (...), Spółdzielni Pracy (...) i Spółdzielni (...). Wymienieni świadkowie mają zatem pełną wiedzę na temat charakteru zatrudnienia ubezpieczonej we wskazanych zakładach pracy.

Zeznania tych uczestników postępowania są logiczne, spójne na istotne okoliczności sprawy i Sąd dał im wiarę w świetle całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie.

Świadkowie i ubezpieczona opisali jakiego rodzaju czynności i przy użyciu jakiego sprzętu wykonywała B. O. świadcząc pracę w spornych okresach.

Sąd pominął zaś dowód z zeznań świadków: E. J., C. L. oraz H. J., gdyż wyżej wymienieni wprost przyznali, że nie mają żadnej wiedzy na okoliczność charakteru pracy ubezpieczonej, w tym faktycznie wykonywanych przez nią czynności i okresów zatrudnienia.

Sąd zaś, na podstawie art. 235 ² § 1 punkt 4 i 5, pominął wniosek ubezpieczonej o przesłuchanie w charakterze świadka P. K., gdyż dowód ten nie jest możliwy do przeprowadzenia wobec braku adresu zamieszkania tego świadka i co za tym idzie zmierza jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni B. O. nie jest zasadne, co skutkuje jego oddaleniem.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz.U. z 2022, poz. 1340 z późn. zm), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Ust. 2 art. 21 stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., lex nr 1979477).

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie, że wnioskodawczyni nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Decyzją z dnia 21 stycznia 2021 r. przyznano ubezpieczonej prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Podkreślić należy, że interpretacji ust. 2 powyższego przepisu, należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1.1.1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25.11.2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi jedynie w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak wyrok SA w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 r., sygn. akt III AUa 1070/15)

Organ rentowy kwestionował natomiast okoliczność posiadania przez wnioskodawczynię 15-letniego stażu pracy w szczególnym charakterze do dnia 1 stycznia 2009 r.

Wskazać należy, że wnioskodawczyni nie przedstawiła wystarczających dowodów, które pozwoliłyby uznać, że spełniła ona ww. warunek, a tym samym nie było możliwym podważenie ustaleń organu rentowego w tej materii.

Przypomnieć trzeba, że nie jest rzeczą Sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie , ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) /por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996r., sygn. akt I CKU 45/96, opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98, opubl. OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662/.

Ponadto podkreślić należy, że środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl §2 ust.2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz.43) - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Regulacja §2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków (uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, Lex 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku III UZP 6/84, Lex 14625; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, Lex 48778).

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowym postępowaniu ubezpieczona przedłożoną dokumentacją z akt osobowych, zeznaniami świadków – bezpośrednich współpracowników oraz własnymi zeznaniami wykazała, że świadczyła pracę w warunkach szczególnych, tj. prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - pracę związaną z obsługą elektronicznych monitorów ekranowych, wymienioną w Wykazie A - Dziale XIV - poz. 5., stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.) jedynie w okresach: od 1 lutego 1999 r. do 30 czerwca 1999 r. ( (...) sp. z o.o w Ł.), od 14 lipca 1999 r. do 2 października 1999 r. ( firma (...)), od 1 grudnia 2000 r. do 22 listopada 2007 r. ( Zespół (...) sp. z o.o.) od 7 lutego 2008 r. do 8 listopada 2008 r. ( Administracja (...) Ł.-Ż.), od 12 listopada 2008 r. do 31.12.2008 r. ( (...) Przedsiębiorstwo (...)).

Nie sposób zaś uznać, że w pozostałych spornych okresach wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczyła prace określone w cytowanym Wykazie A - Dziale XIV - poz. 5., stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Jak ustalono na podstawie całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym także zeznań samej ubezpieczonej, wykonywała ona w pozostałych okresach zatrudnienia także prace nie wyszczególnione we wskazanym wyżej akcie prawnym.

W (...) w latach 1988-1989 ubezpieczona pracowała na stanowisku starszej księgowej w dziale księgowości finansowej. Praca ubezpieczonej u tego pracodawcy polegała na wprowadzaniu danych do komputera. Dostawała faktury VAT zakupu, sprzedaży i musiała je zaksięgować, podobnie jak i wyciągi bankowe, polecenia PK. Jeszcze dokonywała weryfikacji rozrachunków z dostawcami i odbiorcami i ustalała dane do sprawozdań finansowych i GUS. Pracowała na programie typu (...). Większość jej pracy polegała na wpisywaniu danych do komputera, co zajmowało powyżej 4 godzin dziennie. W pozostałym czasie pracy robiła dodatkowe zestawienia, uzgodnienia i też wykonywała telefony do kontrahentów. U tego pracodawcy jedynie około 60% dziennego czasu pracy ubezpieczona spędzała przy komputerze.

W okresie od 17 marca 1992 r. do 23 maja 1996 r. w (...) Poleska Spółdzielnia (...) w Ł. ubezpieczona pracowała jako specjalista do spraw analiz i sprawozdawczości. Na tym stanowisku robiła analizy, uzgadniania, uzgadniania sald rozrachunkowych, liczyła rentowność sklepów, wskaźniki efektywności. Pakowała też dokumenty do archiwum. W tym zakładzie pracy tylko około 80% wykonywanych czynności polegało na obsłudze komputera. W komputerach miała ona umieszczone dane poszczególnych sklepów i na tej podstawie w komputerze liczyła rentowność. Tak też opracowywała kalkulacje stawek ratalnych. Oprócz tego jeździła ona do sklepów i udzielała instrukcji stanowiskowych, to było 1-2 razy w miesiącu. Robiła jeszcze sprawozdawczość. Sporządzała analizy sprawozdania. Rentowność sklepów liczyła na kalkulatorach. Sporządzała pisma na komputerze. Na stanowisku kierownika robiła to samo tylko odpowiadała osobowo i nadzorowała jeszcze 2 osoby. Weryfikowała, czy wykonały pracę poprawnie, tj. sprawdzała to matematycznie. To były tabele w komputerze. Jako kierownik inwentaryzacji nie uczestniczyła w inwentaryzacji a zajmowała się dokumentacją. Tylko raz uczestniczyła w inwentaryzacji na polecenie członka zarządu. Sprawdzała poprawność wypełnienia arkuszy inwentaryzacyjnych, one nie były w komputerze, tylko na papierze. Księgowała w komputerze niedobory i szkody. W zależności od tego, czy dokumenty były poprawnie wypełnione to czasami więcej czasu spędzała nad dokumentami papierowymi, a czasem w komputerze, tj. jest spędzała czas nad papierami rzędu 50 % a nad wpisywaniem w komputer około 50 %.

Następnie w okresie od 24 maja 1996 r. do 30 września 1998 r. w Spółdzielni Pracy (...) ubezpieczona pracowała w D. Rachunkowości na stanowisku specjalisty do spraw finansowych. Prowadziła rejestr faktur VAT zakupowych, zajmowała się też ustaleniem prawidłowości zapasu. W (...) ustalała ona stany magazynowe. Wnioskodawczyni analizowała stany magazynowe, prowadziła inwentaryzację, rozliczała inwentaryzację, prace zlecone przez przełożonych na przykład zastępowanie innych pracowników. Ten zakład pracy miał firmę zewnętrzną, która robiła wydruk stanów magazynowych, czy stanów finansowych, środków trwałych. Najpierw wszystkie dokumenty były zawożone do tego zakładu obliczeniowego. Wnioskodawczyni analizowała druki magazynowe, nie wszystko było zawsze dobrze, to wtedy trzeba było nanosić poprawki. Jak był błąd to trzeba było ustalić po czyjej stronie on jest, czy po stronie magazynu. Wnioskodawczyni wtedy musiała pójść do magazynu i musiała otrzymać dokumenty i to sprawdzić. Jak był błąd magazynu to oni wystawiali nowy dokument prostujący, wnioskodawczyni musiała nanieść poprawkę. Wnioskodawczyni nie mogła sama nanieść poprawek w komputerze, bo to robiła firma zewnętrzna. Ona analizowała dokumentację. W komputerze były wszystkie operacje a na wydruku był na przykład tylko stan końcowy. Wnioskodawczyni analizowała to co było w komputerze. Na początku wnioskodawczyni sprawdzała stan końcowy na wydruku z komputerem, jeżeli się to nie zgadzało to musiała dotrzeć do źródłowej dokumentacji papierowej i sprawdzić to w dokumentach. Takie dokumenty były w archiwum. Kopie dokumentów miał też magazyn. Ubezpieczona ręcznie przygotowywała kartki z zestawieniami zapasów oraz polecenia pk, które załączała do dokumentacji. Po zatwierdzeniu tego przez przełożoną, wprowadzała te dokumenty do komputera. Wnioskodawczyni zajmowała się jeszcze kosztami zakupów. U tego pracodawcy tylko około 6 godzin dziennie wnioskodawczyni stanowiły czynności przy komputerze wyposażonym w monitor kineskopowy a przez dwie godziny wykonywała pozostałe prace. Pracownice u tego pracodawcy nie otrzymywały dodatku za prace w szczególnych warunkach.

U pracodawcy - Spółdzielni (...) od 1 listopada 1999 r. do 31 sierpnia 2000 r. na stanowisku głównego ekonomisty do zakresu czynności ubezpieczonej należało w szczególności: organizowanie i koordynowanie prac w zakresie planowania i prognozowania kosztów, inicjowanie i koordynacja prac o charakterze ekonomicznym oraz przedsięwzięć mających na celu osiąganie przez Spółdzielnię właściwych wyników ekonomicznych, organizowanie prawidłowego obiegu dokumentacji płacowej dotyczącej kalkulacji produkowanych wyrobów, kierowanie całością operacji dotyczących wynagrodzeń oraz kalkulacji, wstępna i bieżąca kontrola legalności, rzetelności i prawidłowości dokumentacji, sporządzanie sprawozdawczości, informowanie kierownictwa w zakresie analiz kosztów własnych.

W Spółdzielni tej wnioskodawczyni podlegał dział księgowości, który u tego pracodawcy nazywał się ekonomicznym. Ubezpieczona poza pracami typowo księgowymi wykonywanymi przy monitorze ekranowym komputera ustalała też podział zadań pomiędzy pracownikami, zaznajamiała się z aktami normatywnymi, zarządzeniami, rozdzielała korespondencję, albo ją załatwiała. Wnioskodawczyni miała powierzony obowiązek stworzenia nowego zakładowego układu zbiorowego pracy. Kontrolowała też dyscyplinę i wydajność pracowników oraz wnioskowała i opiniowała w sprawie zwolnień, nagród, awansów innych pracowników. Uczestniczyła w szkoleniach zewnętrznych tak jak pracownicy. Praca przy komputerze w Spółdzielni zajmowała jej jedynie co najwyżej około 90% czasu pracy.

W niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy podziela natomiast pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., sygn. II UK 133/08, opubl. LEX nr 658191, zgodnie, z którym „Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia” (por. też wyrok SN z dnia 19 maja 211 r., sygn. III UK 174/10, opubl. LEX nr 901652)

Mając na względzie powyższe uznać trzeba, że do 1 stycznia 2009 r. B. O. nie legitymuje się zatem stażem pracy w szczególnych warunkach wynoszącym 15 lat.

Nawet, gdyby dodatkowo do stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględnić, tylko na podstawie dokumentu w postaci zaświadczenia pracodawcy z dnia 6.12.2019 r., okres zatrudnienia od 1.05.1995 r. do 23.05.1996 r. w (...) Poleska Spółdzielnia (...) w Ł., to i tak staż ten wyniesie jedynie 9 lat, 6 miesięcy i 1 dzień, zaś przy zaliczeniu całego tego okresu wyniósłby 12 lat 6 miesięcy i 15 dni. Nie zmieniłoby sytuacji wnioskodawczyni także zaliczenie dodatkowo okresu zatrudnienia w G., gdyż nadal byłby to jedynie okres zatrudnienia 14 lat 10 miesięcy i 21 dni.

Co istotne niejednokrotnie w swoich zeznaniach sama odwołująca wskazywała, że nie pamięta jaki rodzaj monitorów obsługiwała czy były to monitory kineskopowe czy nowej generacji (zeznania odnośnie zatrudnienia w G., gdzie wnioskodawczyni stwierdziła, że nie wie jakie to były monitory, „najprawdopodobniej kineskopowe, ale dokładnie nie pamiętam” k 52; zeznania odnośnie zatrudnienia w D. – „to był monitor ekranowy, najprawdopodobniej kineskopowy, ale dokładnie nie pamiętam” k 52; zeznania odnośnie zatrudnienia w AN Ł. – Ż. „myślę, że tutaj też nie były komputery najnowszej generacji, tak jak i ekrany, ale nie pamiętam co to były za komputery i ekrany”), podobnie jak sama zeznała, iż w wielu ze wskazanych firm nie pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy przy monitorach, a wykonywała również inne czynności (zeznania odnośnie zatrudnienia w (...)przynajmniej 50 % czasu spędzałam przy komputerze” k 51v; zeznania odnośnie zatrudnienia w (...) Społem „”wykonywałam pracę w 80% przy komputerze” k 51v; zeznania odnośnie zatrudnienia w S. G. „tutaj myślę, że 90-95% pracy było przy komputerze – k 52; zeznania odnośnie zatrudnienia w SI (...) „w mojej ocenie praca przy komputerze w Spółdzielnie zajmowała mi 90% czasu” k 52v).

W tym miejscu zatem uznać należy, że B. O. nie spełniła jednego z wymaganych przez ustawodawcę warunków do uzyskania prawa do rekompensaty tytułu pracy w warunkach szczególnych, określonych na mocy art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, to jest nie posiada wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach w ilości 15 lat.

Na marginesie podkreślić należy, że przepisy przewidujące prawo do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz emerytur pomostowych są przepisami szczególnymi, ich wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna, podlegają one wykładni ścisłej. (vide wyrok SA w Katowicach z dnia 16.09.2015 r., III AUa 1880/14, LEX nr 1814772)

W świetle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r., I UK 104/05, opubl. w (...) z (...), który Sąd Okręgowy w pełni podziela, „przepisy prawa ubezpieczenia społecznego mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Tworzą system prawa ścisłego, zamkniętego. Nie mogą być interpretowane rozszerzająco, zwłaszcza przy zastosowaniu wykładni aksjologicznej.“

Z uwagi na powyższe nie są dopuszczalne żadne odstępstwa od treści przepisów cytowanej wyżej ustawy o emeryturach pomostowych, w tym art. 21 ust. 1, który do uzyskania prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze wymaga okresu co najmniej 15 lat pracy w takim charakterze czy warunkach.

Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie B. O., jako niezasadne uznając tym samym prawidłowość wydanej w dniu 24 marca 2021 r., decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł..

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni wraz z pouczeniem, iż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wyroku z uzasadnieniem przysługuje mu prawo złożenia apelacji do tutejszego Sądu Okręgowego w Łodzi, które rozpoznaje Sąd Apelacyjny w Łodzi

K.B.