Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 30.11.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku z 24.10.2022 r. Z. C., uchylił decyzję odmowną z 14.11.2022 r. i jednocześnie odmówił wnioskodawcy prawa do świadczenia przedemerytalnego, argumentując, że przedłożone wypowiedzenie z 30.12.2021 r. rozwiązujące umowę o pracę z 28.02.2018 r. potwierdza, że rozwiązanie stosunku pracy nie nastąpiło wyłącznie z przyczyn dotyczących zakładu pracy, albowiem wnioskodawca nie przyjął proponowanych przez pracodawcę nowy warunków umowy o pracę zmieniających miejsce wykonywania pracy, co stanowi współprzyczynę jej rozwiązania. Zakład konkludował, że tym samym rozwiązanie umowy o pracę nie nastąpiło zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Jednocześnie ZUS stwierdził, że poza w/w warunkiem, pozostałe warunki dotyczące stażu pracy są spełnione. (decyzja k. 35 akt ZUS)

Wnioskodawca złożył odwołanie od w/w decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego. Wyjaśnił, że pracodawca zaproponował mu zmianę miejsca wykonywania pracy bez możliwości dojazdu do firmy, jednocześnie podając, że z jego miejsca zamieszkani nie ma żadnego połączenia komunikacyjnego, aby mógł dojechać do nowego miejsca pracy. Zaakcentował, że aktualnie bezskutecznie poszukuje pracy, lecz żaden z pracodawcą nie chce go zatrudnić ponieważ ukończył 60 lat. Konkludował, że jego ostatni pracodawca działał z pełną świadomością tego, że wnioskodawca nie będzie mógł się zgodzić na taką zmianę miejsca pracy, a przy tym zakład pracy nie będzie musiał w takiej sytuacji wypłacać żadnych odpraw. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. (odpowiedź na odwołanie k. 4)

Na rozprawie z 6.02.2023 r. strony podtrzymały zajęte stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Z. C., urodzony (...), w dniu 24.10.2022 r. złożył wniosek o świadczenie przedemerytalne. (niesporne)

W toku postępowania przed organem rentowym wnioskodawca wykazał wymagany prawem staż ubezpieczeniowy, który łącznie wyniósł 41 lat, 5 miesięcy, 22 dni. (niesporne)

Wnioskodawca przedłożył w ZUS zaświadczenia z PUP w K. z 10.10.2022 r. i z 17.10.2022 r., z których wynika, że jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna od 6.04.2022 r. do nadal oraz, że od 6.04.2022 r. do 5.04.2023 r. przyznano mu prawo do zasiłku. (zaświadczenia k. 10-11 akt ZUS)

Wnioskodawca był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony z 1.03.2018 r. w (...) Sp. z o.o. w K. na stanowisku spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy. Miejscem wykonywania pracy była siedziba spółki tj. ul. (...) w K.. (umowa o pracę k. 12 akt ZUS)

W/w pracodawca 30.12.2021 r. wypowiedział pisemnie wnioskodawcy warunki umowy o pracę w zakresie miejsca wykonywania pracy z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia, który upływał 31.03.2022 r. Nowym miejscem wykonywania pracy miał być adres (...), (...)-(...) O.. Pozostałe warunki pracy nie ulegały zmianie. Jednocześnie pracodawca wskazał, że w razie odmowy przyjęcia nowych zaproponowanych warunków umowy o pracę ta rozwiąże się z upływem okresu wypowiedzenia tj. z dniem 31.03.2022 r. Ponadto pracodawca poinformował wnioskodawcę, że w terminie 21 dni od daty doręczenia tego pisma ma prawo wnieść odwołanie do sądu pracy w K.. (pisemne oświadczenie o wypowiedzeniu warunków umowy o pracę k. 15 akt ZUS)

Powodem wypowiedzenia przez pracodawcę wnioskodawcy umowy o pracę w zakresie miejsca wykonywania pracy było to, że spółce (...) została wypowiedziana dzierżawa w miejscu, gdzie mieściła się jej dotychczasowa siedziba. W związku z tym konieczne stało się przeniesienie siedziby firmy o 40 km od K. blisko O.. Pracodawca wręczył wszystkim pracownikom wypowiedzenie w związku ze zmianą siedziby firmy. K. pracowników odeszło, a w tym 3 z powodu zmiany siedziby, a 2 osoby zakończyły stosunek pracy za porozumieniem stron. (zeznania świadka M. Ł. e-prot. z 6.02.2023 r.: 00:02:01)

Odwołujący po wręczeniu mu w/w wypowiedzenia warunków umowy o pracę, poinformował pracodawcę, że nie ma realnej możliwości dojazdu do nowej siedziby firmy oddalonej o 42 km od jego miejsca zamieszkania, ponieważ nie ma żadnego połączenia komunikacyjnego i nie posiada samochodu. (zeznania świadka M. Ł. e-prot. z 6.02.2023 r.: 00:02:01, zeznania wnioskodawcy: e-prot. z 6.02.2023 r.: 00:08:24)

Zgodnie ze świadectwem pracy z 1.04.2022 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w K. od 1.03.2018 r. do 31.03.2020 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, od 1.04.2020 r. do 30.06.2020 r. w wymiarze 19/20 czasu pracy, a od 1.07.2020 r. do 31.03.2022 r. ponownie w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza, zaś stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania umowy o za wypowiedzeniem art. 30 par.1 pkt 2 k.p. ze strony pracodawcy. (świadectwo pracy k. 9 akt ZUS)

W badanym okresie pracodawca zmniejszył produkcję i zredukował zatrudnienie. Na miejsce wnioskodawcy nie został zatrudniony w/w zakładzie pracy nowy pracownik z uwagi na kłopoty na rynku pracy. Aktualnie w/w zakład pracy notuje znaczący spadek zamówień i nawet, gdyby pracodawca nie musiał zmienić w badanym okresie miejsca siedziby spółki, to i tak z tej przyczyny zmniejszyłby produkcję i zatrudnienie pracowników. (zeznania świadka M. Ł. e-prot. z 6.02.2023 r.: 00:02:01)

Obecnie wnioskodawca nadal bezskutecznie poszukuje pracy. Dotychczas żaden pracodawca nie chciał go zatrudnić ze względu na wiek i okres ochronny przed uzyskaniem uprawnień emerytalnych. (zeznania wnioskodawcy: e-prot. z 6.02.2023 r.: 00:08:24)

Powyższy stan faktyczny został odtworzony na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a także na podstawie zeznań świadka i wnioskodawcy, które są z tymi dokumentami w całości koherentne, wzajemnie się uzupełniając. Dodać należy, że pozwany nie podważył wiarygodności zeznań świadka, który szczerze podał przyczyny zakończenia stosunku pracy z wnioskodawcą. Sąd uznał, że zeznania te polegają na prawdzie, świadek jest osobą obcą dla stron i nie ma powodu by składać zeznania korzystne dla jednej z nich.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Stosownie do treści art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1867 ze zm.) prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która:

1. do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta oraz 61 lat - mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

2. do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, lub

3. do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej „ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych”, i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta i 61 lat - mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

4. zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, i do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

5. do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, lub

6. do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego, z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn.

Przepis ten tworzy zatem sześć grup osób uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego, przy czym grupy te są względem siebie rozłączne, czyli do nabycia uprawnienia wystarczające jest spełnienie przesłanek zawartych w jednym z wymienionych punktów, wraz z określonymi w art. 2 ust. 3 ustawy.

Zgodnie zaś z treścią ust. 3 art. 2 w/w ustawy, świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:

1) nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna;

2) w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;

3) złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Wskazane w poszczególnych punktach art. 2 ust. 1 ustawy warunki sprowadzają się do osiągnięcia przez osobę ubiegającą się o świadczenie określonego stażu, wieku, a także do pozostawania bez pracy ze względu na wymienione enumeratywnie przyczyny.

Sąd ma obowiązek zbadania wszystkich przesłanek nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego, co w okolicznościach niniejszej sprawy oznaczało konieczność zbadania przesłanek, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych.

W realiach n/n sprawy bezspornym było, że wnioskodawca spełnił przesłankę stażu wskazaną w przepisie art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy.

Bezspornym było również, że ubezpieczony nadal jest zarejestrowany jako bezrobotny i pobiera zasiłek. W okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówił bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, oraz że złożył wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 180 - dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Konieczne jest jednak także rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1065) i w tej jedynie części koncentrował się spór między stronami.

Użyte w przepisie art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy sformułowanie "rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy", przemawia za przyjęciem, iż do rozwiązania stosunku pracy musi dojść albo na skutek jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy, albo na skutek porozumienia stron. Przepis ten, jak każda norma prawna z zakresu ubezpieczeń społecznych, musi być wykładany ściśle, co oznacza w zasadzie prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni, w tym wykładni systemowej i wykładni historycznej lub celowościowej.

W myśl art. 2 ust. 1 pkt 29 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przyczyny dotyczące zakładu pracy, to:

a) rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z przepisami o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z tych przyczyn u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników;

b) rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych;

c) wygaśnięcie stosunku pracy lub stosunku służbowego w przypadku śmierci pracodawcy lub gdy odrębne przepisy przewidują wygaśnięcie stosunku pracy lub stosunku służbowego w wyniku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i niezaproponowania przez tego pracodawcę nowych warunków pracy i płacy;

d) rozwiązanie stosunku pracy przez pracownika na podstawie art. 55 § 1 ¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, z uwagi na ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika.

Podkreślić trzeba, że prawo do świadczenia przedemerytalnego służy zapewnieniu wsparcia socjalnego osobom, które utraciły źródło utrzymania nie ze swojej winy i które ze względu na wiek nie są w stanie skutecznie konkurować na rynku pracy do dnia nabycia uprawnień emerytalnych (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 2.07.2013 r., III UZP 2/13, OSNP rok 2013, nr 21-22, poz. 256).

Oczywiście ustawa nie pozwala na przyznanie tego świadczenia pracownikom, którzy zaprzestali zatrudnienia nie z powodu rzeczywistych przyczyn dotyczących zakładu pracy, a tym bardziej leżących po ich stronie.

Wadliwie jednak, zdaniem Sądu, Zakład utożsamił formę rozwiązania stosunku pracy z jej przyczynami. Nie jest bowiem decydująca dla rozstrzygnięcia wniosku odwołującego forma rozwiązania jego stosunku pracy, a jedynie faktyczne przyczyny utraty zatrudnienia – tj. czy istotnie leżały one po stronie pracodawcy. Użyte w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych sformułowanie „rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy”, przemawia za przyjęciem, że do rozwiązania stosunku pracy musi dojść albo na skutej jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy, albo na skutek porozumienia stron. Według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a w tym także na mocy porozumienia stron.

Przyjmując taką wykładnię analizowanego przepisu Sąd uznał, że w realiach badanej sprawy do rozwiązania stosunku pracy z wnioskodawcą doszło z przyczyny dotyczącej zakładu pracy, albowiem z zeznań świadka wynika, że pracodawca musiał zmienić siedzibę firmy poprzez jej przeniesienie o 40 km dalej od dotychczasowego miejsca siedziby spółki ze względu na wypowiedzenie spółce dzierżawy i w związku z tym pracodawca wręczył wypowiedzenie warunków umowy o pracę wszystkim pracownikom. Co więcej, jak zeznał świadek, niezależenie od tego w badanym okresie ze względu na zmniejszone zamówienia i tak pracodawca zmniejszyłby produkcję i zredukował zatrudnienie w spółce. Na miejsce wnioskodawcy nie został zatrudniony nowy pracownik. Odwołujący nie zgodził się na nowe warunki pracy w związku z koniecznością zmiany siedziby pracodawcy jedynie dlatego, że nie miał realnej możliwości dojazdu do oddalonej od jego miejsca zamieszkania o 42 km nowej siedziby spółki. Zmiana siedziby spółki była niewątpliwie w ustalonych okolicznościach konieczna, ale dla sprawy kluczowe jest to, że jako przyczyna wypowiedzenia warunków zatrudnienia wszystkich pracowników, a w tym także wnioskodawcy, leżała ona wyłącznie po stronie pracodawcy. Pozostałe warunki zatrudnienia wnioskodawcy nie uległy zmianie, ale wnioskodawca ze względu na brak rzeczywistej możliwości codziennego dojazdu do nowego miejsca pracy nie miał realnej możliwości dalszego świadczenia pracy na rzecz spółki w jej nowej siedzibie, a ta została przeniesienia z przyczyn leżących wyłącznie po stronie pracodawcy. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że wnioskodawca wykazał, że została spełniona także ostatnia sporna pomiędzy stronami przesłanka, co oznacza, że odwołujący spełnia wszystkie warunki do przyznania mu prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Stwierdzając powyższe Sąd Okręgowy w efekcie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję.