Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 25 października 2016 r. A. P., T. R., E. R., M. Ł. (1), M. R. oraz R. R. (1) wystąpili przeciwko (...) W. z pozwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej nr (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej przy ul. (...) w W., z rzeczywistym stanem prawnym poprzez:

1. dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.11.2 – Prawo użytkowania wieczystego, w polu o numerze 2 i o nazwie „Sposób korzystania” o treści: „Działka gruntu w wieczystym użytkowaniu, budynek o pow. 366,2 m2, stanowiący odrębną nieruchomość, przeznaczony na cele mieszkalne, w którym wyodrębnione są lokale będące przedmiotem odrębnej własności”, oraz

2. dokonanie wpisów w Dziale II, wedle których:

2.1. w budynku posadowionym na nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą istnieje odrębna własność lokalu nr (...) przysługująca A. P., dla którego tutejszy Sąd prowadził (obecnie zamkniętą) księgę wieczystą nr (...), z którym związany jest udział w wysokości 15/35 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oddany w użytkowanie wieczyste oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,

2.2. w budynku posadowionym na nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą istnieje odrębna własność lokalu nr (...) przysługująca: w 1/5 małżonkom T. i E. R. na zasadzie ustawowej wspólności małżeńskiej, w 2/5 R. R. (1), w 1/5 M. Ł. (1), w 1/5 M. R., dla którego tutejszy Sąd prowadził (obecnie zamkniętą) księgę wieczystą nr (...), z którym związany jest udział w wysokości 12/35 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oddany w użytkowanie wieczyste oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,

2.3. w budynku posadowionym na nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą istnieje odrębna własność lokalu nr (...) przysługująca R. R. (1), dla którego tutejszy Sąd prowadził (obecnie zamkniętą) księgę wieczystą nr (...), z którym związany jest udział w wysokości 3/35 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oddany w użytkowanie wieczyste oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,

2.4. w budynku posadowionym na nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą istnieje odrębna własność lokalu nr (...) przysługująca R. R. (1), dla którego tutejszy Sąd prowadził (obecnie zamkniętą) księgę wieczystą nr (...), z którym związany jest udział w wysokości 5/35 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oddany w użytkowanie wieczyste oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali.

Powodowie wnieśli nadto o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W treści pozwu wskazali jednocześnie na potrzebę przeprowadzenia czynności technicznych związanych z prowadzeniem ksiąg wieczystych dla poszczególnych lokali wyodrębnionych w budynku posadowionym na nieruchomości, której dotyczy niniejsza sprawa, polegających na wykreśleniu w zamkniętych księgach wieczystych prowadzonych dla tychże lokali wpisów dotyczących wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego zgodnie z umową użytkowania wieczystego z dnia 26 marca 1969 r.

W uzasadnieniu wywiedzionego powództwa powodowie wskazali, że na podstawie umowy z dnia 26 marca 1969 r. ustanowione zostało prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, położonej przy ul. (...) w W., dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w W. prowadzi księgę wieczystą nr (...) - na okres 40 lat, na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.. Kolejno, w drodze umowy z dnia 06 lipca 1989 r. spółka ta przeniosła opisane prawo użytkowania wieczystego nieruchomości oraz własność wzniesionego na niej budynku na rzecz osób fizycznych (powodów i ich poprzedników prawnych), które ustanowiły odrębną własność lokali nr (...). Z kolei w dniu 05 lutego 1997 r. ustanowiono odrębną własność lokalu nr (...). Dla tychże wyodrębnionych lokali zostały założone księgi wieczyste. Następnie, w związku z upływem terminu, na jaki ustanowione zostało użytkowanie wieczyste nieruchomości, w dniu 21 marca 2011 r. zamknięto księgi wieczyste prowadzone dla odrębnych lokali, zaś w księdze wieczystej o nr (...) dokonano wykreślenia wpisów dotyczących prawa użytkowania wieczystego oraz prawa odrębnej własności lokali. W ocenie powodów brak było ku temu podstaw prawnych. Powodowie podkreślili, że odrębna własność lokalu jest prawem głównym, zaś prawa z nią związane – w tym również prawo użytkowania wieczystego gruntu, na którym posadowiony został budynek, w którym znajdują się wyodrębnione lokale - istnieją dopóty, dopóki istnieje odrębna własność lokalu. A zatem, zdaniem powodów, do czasu gdy w budynku istnieją wyodrębnione nieruchomości lokalowe będące przedmiotem odrębnej własności nie może dojść do wygaśnięcia związanych z własnością lokali udziałów w prawie użytkowania wieczystego, zaś okres użytkowania wieczystego ulega przedłużeniu o tyle, o ile w budynku posadowionym na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste, istnieją nieruchomości lokalowe, będące przedmiotem odrębnej własności. Powodowie argumentowali, że w niniejszej sprawie nie ma zastosowania reguła wyrażona w art. 33 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, wedle której użytkowanie wieczyste wygasa z upływem okresu ustalonego w umowie albo przez rozwiązanie umowy przed upływem tego okresu, ponieważ wobec ustanowienia odrębnej własności lokali czas trwania użytkowania wieczystego wyznacza ustawa, która konstruuje odrębną własność lokalu jako prawo główne. W ich ocenie w sprawie nie ma również zastosowania art. 235 § 2 k.c. stosowany poprzez analogię, ponieważ ustawodawca w sposób szczególny w art. 3 i 3a ust 1 ustawy o własności lokalu wprost uregulował sytuację prawną odrębnej własności nieruchomości lokalowych i ta ustawowa konstrukcja wyłącza dopuszczalność stosowania art. 235 § 2 k.c. W uzasadnieniu pozwu strona powodowa podkreśliła także, że już w dniu 19 kwietnia 2004 r., czyli na kilka lat przed upływem terminu, na jaki ustanowiono użytkowanie wieczyste, właściciele poszczególnych lokali i ich poprzednicy prawni zainicjowali postępowanie w przedmiocie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego opisywanej nieruchomości we własność, które do chwili obecnej nie zostało zakończone, a zatem również z uwagi na pozostające w toku niniejsze postępowanie nie mogło wygasnąć prawo użytkowania wieczystego. Powodowie podkreślili również, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do zamknięcia ksiąg wieczystych prowadzonych dla wyodrębnionych lokali. W ich ocenie zamknięcie księgi wieczystej może mieć miejsce wyłącznie w przypadkach, które nie budzą żadnych wątpliwości, a w tym stanie faktycznym decyzja o zamknięciu ksiąg wieczystych winna być oparta na złożonej wykładni prawna. Z tych względów, zdaniem powodów, zachodzi konieczność dokonania czynności technicznych usunięcia zapisów dotyczących zamknięcia ksiąg prowadzonych dla lokali oraz uzgodnienia – w trybie art. 10 u.k.w.h. – treści księgi wieczystej prowadzonej dla gruntu, na którym ustanowiono użytkowanie wieczyste.

(pozew – k. 1 – 39)

W odpowiedzi na pozew z dnia 23 czerwca 2017 r. (...) W. wniosło o oddalenie wywiedzionego powództwa w całości, o oddalenie wniosku powodów związanego z „potrzebą przeprowadzenia czynności technicznej”, ewentualnie przekazanie każdego z wniosków do odrębnego rozpoznania, a nadto o zasądzenie od każdego z powodów na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego mając na względzie wartość nieruchomości, której dotyczy roszczenie.

W pierwszej kolejności pozwany zakwestionował legitymację czynną powoda R. R. (1) w niniejszej sprawie podnosząc, że w księdze wieczystej nr (...) jako właściciel nieruchomości widnieje R. R. (1), zaś R. R. (1) – o ile jest rzeczywiście jej właścicielem - przez okres 7 lat nie podjął żadnych kroków, aby w tejże księdze wieczystej prowadzonej dla lokalu ujawniono jego prawidłowe dane. Wobec tego, w ocenie strony pozwanej, legitymacja czynna do występowania z żądaniami w przedmiotowej sprawie przysługuje R. R. (1), nie zaś powodowi, a konsekwencji czego - wobec istnienia po stronie powodów współuczestnictwa jednolitego koniecznego, na co zresztą w treści pozwu powoływali się sami powodowie – brak po stronie powodowej któregokolwiek z właścicieli skutkować musi niemożliwością skutecznego wystąpienia z roszczeniem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przez pozostałych powodów. Odnosząc się do zgłoszonego żądania dokonania czynności technicznych pozwany wskazał, że postępowanie wieczystoksięgowe nie zna pojęcia dokonania czynności technicznych, które miałby zlecić Sąd w jakimkolwiek postępowaniu. Co więcej, zdaniem pozwanego strona powodowa de facto oczekuje uzgodnienia treści kolejnych czterech ksiąg wieczystych nie objętych wnioskiem, a zgodnie z art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece uzgodnić można jedynie treść księgi wieczystej, nie zaś - ksiąg wieczystych, a więc możliwe jest prowadzenie tylko jednego postępowania dla jednej księgi. Ustosunkowując się do głównego żądania zgłoszonego przez powodów pozwany wskazał, że prawo użytkowania wieczystego jest prawem głównym, natomiast prawo odrębnej własności lokalu prawem akcesoryjnym, w konsekwencji upływ czasu, na jaki ustanowiono użytkowanie wieczyste, pociąga za sobą automatycznie wygaśnięcie odrębnej własności lokali wyodrębnionych w tym budynku, jak również praw związanych. Na poparcie swojego stanowisko pozwany powołał szereg orzeczeń sądowych a także przytoczył poglądy doktryny. Pozwany podkreślił, że w przypadku przyjęcia, iż użytkowanie wieczyste jest prawem akcesoryjnym, doprowadziłoby to do uprzywilejowania właścicieli wyodrębnionych lokali kosztem właścicieli budynków na tych gruntach, nie musieliby oni bowiem dokonywać żadnych działań mających na celu zadbanie o prawo dotyczące nieruchomości gruntowej, zaś przez sam fakt posiadania odrębnej własności lokali prawo użytkowania wieczystego przysługiwałoby im bezterminowo, a więc przez okres nieznany przepisom prawa. Strona pozwana podkreśliła również, że czym innym jest kwestia przekształcenia użytkowania wieczystego we własność, a czym innym przedłużenie umowy użytkowania wieczystego, wobec tego brak jest podstawy do twierdzenia, że prawo użytkowania wieczystego nie wygasło z uwagi na zainicjowane administracyjne postępowanie przekształceniowe, mamy bowiem do czynienia z dwoma odrębnymi procedurami.

(odpowiedź na pozew – k. 218 – 221)

W piśmie procesowym z dnia 30 listopada 2017 r., stanowiącym replikę na odpowiedź pozwanego na pozew, powodowie podtrzymali swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie. Nadto podnieśli, że w dniu 25 sierpnia 2017 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie III CZP 11/17, w której przesądzono, że upływ terminu, na który zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego gruntu, nie powoduje wygaśnięcia prawa odrębnej własności lokalu znajdującego się w budynku położonym na tym gruncie, powołali się również na argumentację zawartą w powyższej uchwale. Odnosząc się zaś do zarzutu braku legitymacji czynnej R. R. (1) powodowie wskazali, że wpis w księdze wieczystej prowadzonej dla lokalu nr (...), który wskazuje, że właścicielem jest osoba o nazwisku R., jest omyłką pisarską, zaś błędna pisownia czyjegoś nazwiska nie kreuje nowego podmiotu prawa, któremu miałaby przysługiwać legitymacja procesowa. Podkreślono, że w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu tj. w umowie ustanowienia odrębnej własności lokalu z dnia 05 lutego 1997 r., objętej aktem notarialnym Rep. A nr 716/97, jako strona figuruje R. R. (1) co potwierdza fakt, że wpis zawarty w zamkniętej księdze wieczystej zawiera oczywistą omyłkę pisarską. W zakresie czynności technicznych powodowie podnieśli, że w niniejszej sprawie wystarczające jest sformułowanie żądania uzgodnienia wyłącznie treści księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wspólnej, bowiem w dziale II tej księgi znajdują się wpisy niezgodne ze stanem prawnym a w przypadku uwzględnienia tego powództwa konieczne będzie dokonanie pozaprocesowych czynności technicznych w postaci usunięcia zapisów o zamknięciu ksiąg wieczystych prowadzonych dla lokali.

(pismo procesowe z dnia 30 listopada 2017 r. – k. 264 – 279)

W odpowiedzi na powyższe, pismem z 12 kwietnia 2018 r. (...) W. podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wskazało, że pogląd zawarty w cytowanej przez stronę powodową uchwale Sądu Najwyższego III CZP 11/17 jest chybiony ponieważ Sąd Najwyższy przyjął, że prawo użytkowania wieczystego jako prawo tożsame co do czasu trwania z prawem odrębnej własności lokalu staje się prawem bezterminowym, co pozostaje w sprzeczności z dyspozycją art. 231 § 1 k.c. Pozwany podkreślił również, że powodowie nie wystąpili w odpowiednim terminie o przedłużenie prawa użytkowania wieczystego lecz oczekiwali na uzyskanie prawa silniejszego zaniedbując zachowanie status quo.

(pismo procesowe z dnia 12 kwietnia 2018 r. – k. 298 – 299)

W piśmie procesowym z dnia 07 listopada 2018 r. powodowie wyjaśnili, że wywiedzione żądanie związane jest z brakiem możliwości rozporządzania poszczególnymi lokalami wobec aktualnej treści księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wspólnej, gdzie stan wpisów wskazuje na nieistnienie w budynku posadowionym na tejże nieruchomości wyodrębnionych lokali, co jest niezgodne z rzeczywistym stanem prawnym ponieważ lokale te – wedle stanowiska powodów - nadal istnieją zarówno w sensie fizycznym, jak i prawnym. W zakresie żądań dotyczących odrębnej własności lokali, dla których prowadzone były obecnie zamknięte księgi wieczyste, powodowie wnieśli o dokonanie czynności technicznych wykreślenia w księgach wieczystych nr (...) zapisów o treści: „W. prawo użytkowania wieczystego gruntu w związku z umową użytkowania wieczystego z dnia 26.03.1969 r. za rep. A nr 1- (...)”, względnie – w razie uznania braku kognicji tut. Sądu w powyższym zakresie – o przekazanie sprawy Wydziałowi Wieczystoksięgowemu.

Nadto powodowie rozszerzyli powództwo oparte na dyspozycji art. 10 u.k.w.h. o uzgodnienie treści księgi wieczystej nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez:

a.  wykreślenie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4.2 – Budynek, w polu o numerze 11 i nazwie (...), o treści (...) oraz dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4.2. – Budynek, w polu o numerze 11 i nazwie (...), o treści (...),

b.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4.2 – Budynek, w polu o numerze 14 i nazwie „Informacja o wyodrębnionych lokalach”, podpolu A o treści „1”,

c.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4 – Budynek, w polu o numerze 14 i nazwie „Informacja o wyodrębnionych lokalach”, podpolu B o treści „ (...)”,

d.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4.2 – Budynek, w polu o numerze 14 i nazwie „Informacja o wyodrębnionych lokalach”, podpolu A o treści „2”,

e.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4.2 – Budynek, w polu o numerze 14 i nazwie „Informacja o wyodrębnionych lokalach”, podpolu B o treści „ (...)”,

f.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4.2 – Budynek, w polu o numerze 14 i nazwie „Informacja o wyodrębnionych lokalach”, podpolu A o treści „3”,

g.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4.2 – Budynek, w polu o numerze 14 i nazwie „Informacja o wyodrębnionych lokalach”, podpolu B o treści „ (...)”,

h.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.4.2 – Budynek, w polu o numerze 15 i nazwie „Części wspólne po wyodrębnieniu lokali” o treści „FUNDAMENTY, MURY ZEWNĘTRZNE, DACH, TUDZIEŻ WSZELKIE URZĄDZENIA I INSTALACJE SŁUŻĄCE DO UŻYTKU WŁAŚCICIELI WSZYSTKICH LOKALI”,

i.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.11.2 – Prawo użytkowania wieczystego, w polu o numerze 1 i nazwie „Sposób korzystania”, o treści „ do momentu, gdy w budynku są wyodrębnione lokale”.

(pismo procesowe z dnia 07 listopada 2018 r. – k. 334 – 339)

Ustosunkowując się do rozszerzonego powództwa pozwane (...) W. w piśmie z 07 grudnia 2018 r. podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko i wniosło o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od każdego z powodów na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego mając na względzie wartość nieruchomości, której dotyczy roszczenie. Pozwany zakwestionował, że sporne lokale nadal istnieją wskazując, że nie stanowią one odrębnych nieruchomości w znaczeniu wieczystoksięgowym, o czym świadczy zamknięcie prowadzonych dla nich ksiąg wieczystych. Co więcej, pozwany podniósł, że jakakolwiek ingerencja w treść tychże zamkniętych ksiąg wieczystych nie jest możliwa.

(pismo procesowe z dnia 11 grudnia 2018 r. – k. 340 – 341)

W piśmie procesowym z dnia 08 stycznia 2019 r. powodowie sprecyzowali swoje żądanie i wnieśli o uzgodnienie treści księgi wieczystej nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez:

1.  dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.11.2 – „Prawo użytkowania wieczystego”, w polu o numerze 2 i o nazwie „Sposób korzystania” o treści: „Działka gruntu stanowiąca przedmiot współwłasności właścicieli lokali wyodrębnionych w budynku posadowionym na tej działce, budynek o pow. 366,2 m2, stanowiący odrębną nieruchomość, przeznaczony na cele mieszkalne, w który wyodrębnione są lokale, będące przedmiotem odrębnej własności”,

2.  dokonanie wpisów w Dziale II, wedle których:

a/ w budynku posadowionym na nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą istnieje odrębna własność lokalu nr (...) przysługująca A. P., dla którego tutejszy Sąd prowadził (obecnie zamkniętą) księgę wieczystą (...), z którym związany jest udział w wysokości 15/35 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi własność gruntu oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,

b/ w budynku posadowionym na nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą istnieje odrębna własność lokalu nr (...) przysługująca: w 1/5 małżonkom T. i E. R. na zasadzie ustawowej wspólności małżeńskiej, w 2/5 R. R. (1), w 1/5 M. Ł. (1), w 1/5 M. R., dla którego tutejszy Sąd prowadził (obecnie zamkniętą) księgę wieczystą (...), z którym związany jest udział w wysokości 12/35 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi własność gruntu oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,

c/ w budynku posadowionym na nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą istnieje odrębna własność lokalu nr (...) przysługująca R. R. (1), dla którego tutejszy Sąd prowadził (obecnie zamkniętą) księgę wieczystą (...), z którym związany jest udział w wysokości 3/35 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi własność gruntu oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,

d/ w budynku posadowionym na nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą istnieje odrębna własność lokalu nr (...) przysługująca R. R. (1), dla którego tutejszy Sąd prowadził (obecnie zamkniętą) księgę wieczystą (...), z którym związany jest udział w wysokości 5/35 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi własność gruntu oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali,

Ponadto powodowie wnieśli o wykreślenie z zamkniętych ksiąg wieczystych prowadzonych dla wyodrębnionych lokali wpisów dotyczących wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego zgodnie z umową użytkowania wieczystego z dnia 26 marca 1969 r. za rep. A nr 1- (...). Dodatkowo po raz kolejny rozszerzyli powództwo (poza rozszerzeniem powództwa dokonanym pismem procesowym z dnia 07 listopada 2018 r.) i wnieśli o wykreślenie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.11.2 – „Prawo użytkowania wieczystego”, w polu o numerze 1 i o nazwie „Okres użytkowania”, o treści „2009-09-26”, a także o dokonanie wpisu w Dziale I, w podrubryce 1.11.2 – „Prawo użytkowania wieczystego”, w polu o numerze 2 i o nazwie „Sposób korzystania”, o treści „Działka gruntu w wieczystym użytkowania do dnia 31 grudnia 2018 roku, przekształconym z dniem 01 stycznia 2019 roku we współwłasność właścicieli lokali wyodrębnionych w budynku posadowionym na tej działce, budynek o pow. 366,2 m2, stanowiący odrębną nieruchomość, przeznaczony na cele mieszkalne, w którym wyodrębnione są lokale, będące przedmiotem odrębnej własności”.

Zdaniem powodów w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów, która ma zastosowanie również w niniejszej sprawie, niezbędna stała się modyfikacja powództwa w powyższym zakresie.

(pismo procesowe – k. 351 – 356)

W piśmie procesowym z dnia 25 stycznia 2019 r., stanowiącym odpowiedź na powyższe pismo powodów, strona pozwana podniosła, że powołana ustawa nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, bowiem prawo użytkowania wieczystego powstaje poprzez wpis do księgi wieczystej i ma charakter konstytutywny, a w stanie faktycznym będącym przedmiotem tej sprawy prawo to nie jest wpisane, wobec czego nie może ulec przekształceniu w sprawo własności.

(pismo procesowe z dnia 15 stycznia 2019 r. – k. 358)

Na rozprawie w dniu 15 lutego 2019 r. pełnomocnik powodów podtrzymał żądania zawarte w piśmie procesowym z dnia 08 stycznia 2019 r., ewentualnie na wypadek niepodzielenia przez Sąd jego aktualnego stanowiska – wniósł jak przed modyfikacją powództwa, pozostawiając rozstrzygnięcie do zakresie treści wpisów do uznania Sądu. Również pozwane (...) W. podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i podniosło, że Sąd jest związany żądaniem powodów wobec treści art. 321 k.p.c.

(protokół rozprawy z dnia 15 lutego 2019 r. – k. 364)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 26 marca 1969 r. pomiędzy Skarbem Państwa – Prezydium Rady Narodowej (...) W. (jako właścicielem nieruchomości) a (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zawarta została - w drodze aktu notarialnego rep. A nr I - (...) - umowa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...) w W. o powierzchni 10 a 54 m2, objętej księgą wieczystą nr (...) (obecnie (...)) na okres 40 lat. Jeszcze przed zawarciem opisywanej umowy użytkownik wieczysty wzniósł na nieruchomości budynek, w którym początkowo nie zostały wyodrębnione lokale stanowiące przedmiot odrębnej własności (§ 5 umowy).

(dowód: umowa użytkowania wieczystego z dnia 26 marca 1969 r. zawarta w formie aktu notarialnego rep. A nr I - (...) – k. 50 – 54)

W dniu 06 lipca 1989 r. (aktem notarialnym rep. A. nr IV - (...)) dotychczasowy użytkownik wieczysty, tj. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. przeniósł prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...) w W. oraz prawo własności posadowionego na niej budynku i garaży na osoby fizyczne – Z. P. (w udziale 15/35) , R. i W. małżonków R. (w udziale 17/35) oraz T. o Z. małżonków K. (w udziale 3/35). Nabywcy tego prawa w tym samym akcie notarialnym ustanowili z kolei odrębną własność lokali nr (...) położonych w budynku znajdującym się na opisanej nieruchomości. Zawarcie przedmiotowej umowy nastąpiło w wykonaniu przedwstępnej (zawartej pod warunkiem) umowy sprzedaży z dnia 15 maja 1989 r.

(dowód: umowa przenosząca własność nieruchomości i aktu ustanowienia odrębnej własności lokali zawarta aktem notarialnym Rep. A. nr IV - (...) – k. 55 – 61)

Dla nowowyodrębnionych lokali mieszkalnych Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa w W. założył i prowadził osobne księgi wieczyste: dla lokalu nr (...) księgę wieczystą o nr (...) (obecnie (...)), dla lokalu nr (...) księgę wieczystą o nr (...) (obecnie (...)) i dla lokalu nr (...) księgę wieczystą o nr (...) (obecnie (...)).

(dowód: odpis księgi wieczystej nr (...) – k. 75 – 81, odpis księgi wieczystej nr (...) – k. 82 – 88, odpis księgi wieczystej nr (...) – k. 89 – 96)

W dniu 05 lutego 1997 r. w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego rep. nr A nr 716/97, R. R. (4), W. R., Z. P. oraz R. R. (1) będący właścicielami wszystkich trzech wyodrębnionych lokali mieszkalnych, współwłaścicielami budynku i współużytkownikami wieczystymi gruntu położonego przy ul. (...) w W., ustanowili odrębną własność lokalu użytkowego nr (...) znajdującego się na poddaszu budynku, wraz z udziałem w prawie własności nieruchomości wspólnej i w prawie użytkowania wieczystego gruntu wynoszącym 5/35 – poprzez jego wydzielenie z lokalu nr (...). Nadto R. i W. małżonkowie R. jako właściciele lokalu mieszkalnego nr (...), z którego wyodrębniony został lokal użytkowy nr (...), sprzedali tenże lokal R. R. (1) oraz wystąpili z wnioskiem do Sądu Wieczystoksięgowego o założenie księgi wieczystej dla nowowyodrębnionego lokalu i o sprostowanie wysokości udziału w nieruchomości wspólnej, związanego z prawem własności lokalu nr (...).

(dowód: umowa ustanowienia odrębnej własności lokali i umowa sprzedaży zawarta w formie aktu notarialnego rep. A nr 716/97 – k. 231 – 233)

Sąd Rejonowy dla Warszawy M. w W. założył i prowadził dla lokalu użytkowego nr (...) księgę wieczystą nr (...) (obecnie (...)).

(dowód: odpis księgi wieczystej nr (...) – k. 97 – 103)

Od dnia 19 kwietnia 2004 r. (data złożenia przez ówczesnych użytkowników wieczystych zastrzeżenia do wykazu nieruchomości podlegających przepisom ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości) toczyło się wszczęte przez poprzedników prawnych powodów postępowanie administracyjne o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w/w nieruchomości położonej przy ul. (...) w W. we własność. Na etapie administracyjnym postępowanie to zostało zakończone wydaniem w dniu 18 stycznia 2011 r. przez Zarząd D. M. odmownej decyzji nr (...). W rozpoznaniu odwołania od tejże decyzji, decyzją z dnia 29 lipca 2011 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i umorzyło postępowanie przed organem I instancji ze względu na brak przedmiotu postępowania tj. wygaśnięcie prawa użytkowania wieczystego. Wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2012 r. wydanym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. w sprawie I SA/Wa (...) oddalono skargę powodów na w/w orzeczenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Z kolei wyrokiem z dnia 27 sierpnia 2015 r. wydanym w sprawie I OSK 989/14 Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił skargę powodów, uchylając zaskarżony wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego.

(dowód: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego – k. 280 – 287)

Decyzją z dnia 31 marca 2017 r. wydaną pod sygnaturą KOC/5546/Go/15 Samorządowe Kolegium Odwoławcze uchyliło decyzję Zarządu D. M. (...) W. z dnia 18 stycznia 2011 r. nr (...) o odmowie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. Do chwili obecnej przedmiotowe postępowanie administracyjne nie zostało zakończone.

(okoliczności bezsporne; dowód: wniosek o zawieszenie postępowania administracyjnego – k. 64, pismo Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 14 czerwca 2017 r. – k. 237)

Z dniem 26 marca 2009 r. upłynął 40 letni okres, na jaki zawarto umowę użytkowania wieczystego gruntu przy ul. (...) w W., zaś w dniu 21 marca 2011 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym dla Warszawy – Mokotowa w W. zamknął księgi wieczyste prowadzone dla wyodrębnionych lokali mieszkalnych nr (...) oraz dla lokalu użytkowego nr (...), przyjmując jako podstawę dokonania tej czynności wygaśnięcie prawa użytkowania wieczystego z uwagi na upływ terminu określonego w umowie ustanawiającej to prawo. Nadto w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości gruntowej Referendarz Sądowy dokonał wpisów z których wynika, że z tego samego powodu działka nie jest już objęta użytkowaniem wieczystym i doszło do wygaśnięcia odrębnej własności lokali.

(dowód: odpis księgi wieczystej nr (...) – k. 65 – 74, odpis księgi wieczystej dla lokalu nr (...) – k. 75 – 81, odpis księgi wieczystej dla lokalu nr (...) – k. 82 – 88, odpis księgi wieczystej dla lokalu nr (...) – k. 89 – 96, odpis księgi wieczystej dla lokalu użytkowego nr (...) – k. 97 – 103)

W chwili zamknięcia ksiąg wieczystych prowadzonych dla wyodrębnionych lokali nr (...), położonych w budynku przy ul. (...) w W., prawo własności do tychże lokali przysługiwało:

- w stosunku do lokalu nr (...) – w całości A. P.,

- w stosunku do lokalu nr (...) – w 1/5 małżonkom T. i E. R. na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej, w 2/5 R. R. (1), w 1/5 M. Ł. (2) i w 1/5 M. R.,

- w stosunku do lokalu nr (...) – w całości R. R. (1),

- w stosunku do lokalu nr (...) – w całości R. R. (1), przy czym w księdze wieczystej błędne wpisano jego nazwisko jako R..

(dowód: księga wieczysta dla lokalu nr (...) – k. 75 – 81, księga wieczysta dla lokalu nr (...) – k. 82 – 88, księga wieczysta dla lokalu nr (...) – k. 89 – 96, księga wieczysta dla lokalu użytkowego nr (...) – k. 97 – 103)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów urzędowych i prywatnych zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy, których autentyczność oraz treść nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania, jak również Sąd nie miał wątpliwości co do ich wartości dowodowej. Sąd uznał, że dowody z przedstawionych dokumentów tworzą zasadniczo spójny, nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy. Należy dodać, że okoliczności bezsporne w ogóle nie wymagały wykazywania ich prawdziwości za pomocą dowodów zgodnie z treścią art. 229 - 230 k.p.c. albowiem zostały przez strony wprost przyznane, bądź też nie zostały zaprzeczone, co zostało przez Sąd ocenione na zasadzie przywołanych przepisów.

Na rozprawie w dniu 12 grudnia 2018 r. Sąd oddalił zgłoszony przez stronę pozwaną wniosek o zbadanie wartości przedmiotu sporu dochodząc do wniosku, że wartość ta została w pozwie ustalona właściwie – jako wartość nieruchomości, której dotyczy niniejsza sprawa, a ta z kolei wyliczona została jako suma wartości poszczególnych samodzielnych lokali wyodrębnionych w budynku posadowionym na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste. Do wartości nieruchomości jako wartości przedmiotu sporu odnosiły się również argumenty pozwanego zgłoszone w powyższym wniosku – z tym tylko zastrzeżeniem, że sam sposób wyliczenia tejże wartości strona pozwana przyjęła odmiennie od powodów, tj. jako wartość nieruchomości gruntowej. Zdaniem Sądu jednak sam sposób ustalenia wartości nieruchomości (nie ma bowiem sporu, że właśnie ta wartość określa wps) nie miał de facto znaczenia, jak również nie wpływał na wysokość opłaty należnej od pozwu tudzież właściwość tut. Sądu, zaś samo badanie wps w drodze opinii biegłego znacznie przedłużyłoby postępowanie i zwiększyło jego koszty. Stąd, ponieważ kwestia ta miała marginalne znaczenie w okolicznościach przedmiotowej sprawy, powyższy wniosek strony pozwanej podlegać musiał oddaleniu.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Podstawę prawną roszczenia wywiedzionego przez powodów stanowiła dyspozycja art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 06 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Zgodnie z tymże przepisem w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Wskazuje się, że stan prawny nieruchomości obejmuje własność tej nieruchomości, ustanowione na niej użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe, a także określenie praw osobistych i roszczeń, które wpisano do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości lub bezpodstawnie je wykreślono. Niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym powstaje wówczas, gdy stan prawny nieruchomości, który ujawniono w księdze wieczystej różni się od rzeczywistego stanu prawnego, czyli stanu praw i obowiązków wynikających z istniejących stosunków materialnoprawnych dotyczących nieruchomości. Niezgodność może odnosić się także do istnienia bądź nieistnienia danego prawa (por. T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Lexis Nexis 2014, LEX/el.). W przedmiotowej sprawie niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej dla nieruchomości gruntowej położonej przy ul. (...) w W., z rzeczywistym stanem prawnym polegała - w ocenie powodów - na niezasadnym wykreśleniu wpisów dotyczących przysługującego im prawa użytkowania wieczystego tejże nieruchomości w związku z upływem terminu, na jaki została zawarta umowa użytkowania wieczystego, i w konsekwencji tego – na wykreśleniu z tej księgi wieczystej wpisów dotyczących odrębnej własności lokali wyodrębnionych w budynku posadowionym na gruncie oddanym w przedmiotowe użytkowanie wieczyste.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że stan faktyczny w niniejszej sprawie był de facto bezsporny. Poza sporem stron pozostawała bowiem kluczowa okoliczność, iż w związku z upływem terminu, na jaki ustanowiono użytkowanie wieczyste nieruchomości przy ul. (...) w W., Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym dla Warszawy – Mokotowa w W. uznał, że w następstwie tego faktu wygasło prawo odrębnej własności lokali znajdujących się w budynku posadowionym na gruncie oddanym we wspomniane użytkowanie wieczyste, i zamknął księgi wieczyste dla nich prowadzone, a z księgi wieczystej prowadzonej na nieruchomości gruntowej dokonał wykreślenia wpisów dotyczących użytkowania wieczystego nieruchomości oraz istnienia odrębnej własności czterech lokali wyodrębnionych w budynku znajdującym się na tym gruncie.

Istota sporu stron niniejszego postępowania koncentrowała się z kolei wokół problemu prawnego czy wraz upływem terminu, na jaki zostało ustanowione zostało prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, doszło do wygaśnięcia odrębnej własności wyodrębnionych lokali nr (...), znajdujących się w budynku posadowionym na spornym gruncie. Należy wskazać, że orzecznictwo zajmujące się opisywaną kwestią nie jest jednolite i prezentowane są rozbieżne poglądy. W wyroku z dnia 03 września 2009 r. (I CSK 6/09) Sąd Najwyższy zajął stanowisko, wedle którego prawo własności lokalu jest prawem podrzędnym (związanym) w stosunku do udziału w wieczystym użytkowaniu gruntu i wygasa wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego. Z kolei w postanowieniu z dnia 30 października 2008 r. (IV CSK 234/08) Sąd Najwyższy stwierdził, że upływ terminu, na jaki ustanowione zostało użytkowanie wieczyste, nie powoduje wygaśnięcia prawa własności lokali na tej nieruchomości. Ponieważ jednak udział w użytkowaniu wieczystym nieruchomości jest przymusowo związany z własnością lokalu (prawem głównym), to dopóki trwa własność nie może dojść do wygaśnięcia akcesoryjnego użytkowania wieczystego. Drugi z zacytowanych poglądów został potwierdzony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2017 r., sygn. akt III CZP 11/17, gdzie Sąd Najwyższy wskazał, że upływ terminu, na który zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego gruntu, nie powoduje wygaśnięcia prawa odrębnej własności lokalu znajdującego się w budynku położonym na tym gruncie. Tutejszy Sąd w pełni zgadza się z zaprezentowanymi w orzeczeniu tym argumentami, że prawo własności jako pierwsze w hierarchii praw rzeczowych jest prawem najsilniejszym, nieograniczonym w czasie i podlega ochronie przewidzianej w art. 21 i 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Mając na uwadze wspomnianą hierarchię praw rzeczowych w polskim prawie cywilnym niewątpliwie należy zatem uznać, że prawo własności lokalu jest prawem dominującym nad prawem użytkowania wieczystego gruntu, a w konsekwencji nie może wygasnąć wskutek upływu terminu na jaki zawarto umowę użytkowania wieczystego, zaś pogląd przeciwny nie daje się pogodzić z konstytucyjnymi zasadami ochrony własności. Należy się również zgodzić z twierdzeniem zawartym w uzasadnieniu powołanej uchwały, zgodnie z którym o dominującym charakterze prawa użytkowania wieczystego nad prawem odrębnej własności nie może przesądzać treść art. 235 § 2 k.c. (na co powoływał się pozwany), przepis ten określa bowiem relację pomiędzy prawem własności a prawem użytkowania wieczystego gruntu, jednak nie w odniesieniu do lokalu, lecz wyłącznie w stosunku do budynków i urządzeń znajdujących się na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste. W odniesieniu zaś do odrębnej własności lokalu przepisem szczególnym jest dyspozycja art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, wedle której w razie wyodrębnienia własności lokali właścicielowi przysługuje udział w nieruchomości wspólnej jako prawo związane z własnością lokali dopóty, dopóki trwa odrębna własność. Rację ma pozwany wskazując, że prawo użytkowania wieczystego jest ze swej istoty prawem czasowym, a nie bezterminowym, jednakże brak jest przy tym podstawy prawnej aby stwierdzić, że wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasa również prawo odrębnej własności wyodrębnionych lokali. Prawo związane z prawem odrębnej własności – w tej sprawie prawo użytkowania wieczystego – nie może bowiem uzyskać silniejszej ochrony prawnej i wpływać na istnienie lub nieistnienie prawa nadrzędnego. Prawo własności jest prawem bezterminowym i może być ograniczone tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona jego istoty. Obecnie żaden przepis rangi ustawowej nie przewiduje wprost, że prawo odrębnej własności lokali wygasa wraz z upływem terminu na jaki ustanowiono użytkowanie wieczyste. Jak już wskazano powyżej przepisem takim nie jest art. 235 § 2 k.c., gdyż wykładnia rozszerzająca w tym zakresie jest niedopuszczalna, a dodatkowo w stosunku do stanowiących odrębną własność lokali pierwszeństwo zastosowania będzie tu miał przepis art. 3 ust. 1 u.w.l. – zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali, a także posiłkowo – biorąc pod uwagę terminy wejścia w życie obu przywołanych przepisów – lex posteriori derogat legi priori. Należy również zwrócić uwagę na argumentację Sądu Najwyższego przywołującą argument wyrównywania uszczerbku majątkowego – mianowicie w zamian za korzystanie z cudzej nieruchomości w postaci użytkowania wieczystego ustawa w treści art. 238 k.c. przewiduje obowiązek zapłaty przez użytkownika wieczystego opłaty rocznej przez czas trwania swojego prawa, a zatem właściciel gruntu w zamian za ograniczenia w dysponowaniu swoją własnością uzyskuje finansową rekompensatę. Natomiast w przypadku przyjęcia koncepcji wygaśnięcia prawa własności odrębnego lokalu z chwilą upływu terminu, na jaki ustanowione zostało użytkowanie wieczyste, właścicielowi nieruchomości lokalowej ustawa nie przyznaje żadnego prawa do wyrównania powstałego w ten sposób uszczerbku majątkowego, niewątpliwie znacznego biorąc pod uwagę pieniężną wartość dobra jakim jest mieszkanie. W takiej sytuacji, ważąc interesy obu stron, należy dojść do wniosku, że słuszna jest prawna koncepcja kontynuacji prawa użytkowania wieczystego przez taki okres, przez jaki istnieje odrębna własność lokalu. Nie bez znaczenia jest również, co podkreślił Sąd Najwyższy w przywoływanej uchwale, powszechność sytuacji istnienia wyodrębnionych lokali w budynkach posadowionych na gruntach oddanych w użytkowanie wieczyste, i biorąc pod uwagę również ten argument zaprzeczenie zasadzie pierwszeństwa prawa własności wyodrębnionego lokalu nad prawem użytkowania wieczystego miałoby znaczne konsekwencje społeczne. Z tych też względów, mając na uwadze powyższą argumentację, spośród dwóch przeciwnych stanowisk doktryny na sporną kwestię, tut. Sąd doszedł do wniosku, że w całej rozciągłości należy przyłączyć się do stanowiska zaprezentowanego przez Sąd najwyższy w przywołanej w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2017 r. wydanej w sprawie III CZP 11/17 i w konsekwencji przyjąć, że przysługujące powodom prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...) w W., na której posadowiony jest budynek, w którym wyodrębnione zostały lokale nr (...), nie wygasło z dniem 26 marca 2009 r., a więc z upływem okresu, na jaki zawarta została umowa ustanowienia tego prawa, ale nadal trwa.

Wobec powyższej konstatacji należało stwierdzić, że niewątpliwie zachodzi niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej dla nieruchomości gruntowej położonej przy ul. (...) w W., z rzeczywistym stanem prawnym w rozumieniu art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Niezgodność ta polega na tym, że w księdze wieczystej prowadzonej dla powyższej nieruchomości gruntowej nie jest obecnie ujawnione prawo użytkowania wieczystego przysługujące powodom, a także nie ujawniono w niej, że w budynku znajdującym się na tym gruncie zostały wyodrębnione lokale będące przedmiotem odrębnej własności. Prawa te zostały bezpodstawnie wykreślone z księgi wieczystej i nie są obecnie wpisane. Co więcej, z tej samej przyczyny dla odrębnych lokali nie są obecnie prowadzone księgi wieczyste pomimo tego, że prawo własności samodzielnych lokali nigdy nie wygasło i zamknięcie ksiąg było nieuzasadnione. W niniejszej sprawie istnieje zatem niezgodność w rozumieniu art. 10 ustawy o księgach wieczystych, a więc powództwo co do zasady podlegało uwzględnieniu.

W tak zarysowanych okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy kolejną istotną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia była możliwość uzgodnienia - w ramach jednego postępowania opartego na dyspozycji art. 10 u.k.w.h. - treści więcej niż jednej księgi wieczystej, co kwestionowała strona pozwana. Odnosząc się do tego zarzutu wskazać trzeba, iż zasadą jest, że w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym możliwe jest dokonanie uzgodnienia treści tylko jednej księgi wieczystej. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki i w przypadku, gdy z nieruchomością lokalową związany jest udział we współwłasności lub współużytkowaniu wieczystym nieruchomości macierzystej, może okazać się niewystarczające żądanie usunięcia niezgodności jedynie ujawnionej w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości gruntowej. W takiej sytuacji – biorąc pod uwagę, że własność lokalu jest prawem nadrzędnym - korekta powinna przede wszystkim dotyczyć stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej urządzonej dla tego lokalu lub równocześnie w obu księgach (por. Czech T., Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, LexisNexis 2014, LEX/el.) S. to zostało potwierdzone również w orzecznictwie Sądu Najwyższego - w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 sierpnia 2009 r. (IV CSK 81/09) Sąd Najwyższy stwierdził, że nie jest możliwe dokonanie zmiany wpisu w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wspólnej bez co najmniej jednoczesnego dokonania zmiany wpisu w księdze prowadzonej dla wyodrębnionego z niej lokalu, możliwe jest natomiast uzgodnienie z rzeczywistym stanem prawnym treści księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości lokalowej bez uprzedniego uzgodnienia treści księgi prowadzonej dla nieruchomości wspólnej. Taki pogląd wyraził też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 07 listopada 2008 r. (IV CSK 264/08). Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r. (IV CSK 264/08) wskazano, że nie jest możliwe dokonywanie ingerencji w wynikający z księgi wieczystej stan praw związanych bez co najmniej jednoczesnego dokonania uzgodnień treści prawa głównego. Możliwe jest natomiast uporządkowanie najpierw wpisów dotyczących prawa głównego, gdyż to prawo narzuca kształt prawu akcesoryjnemu. Stanowisko to zostało także potwierdzone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2018 r. (II CSK 64/18), gdzie podkreślono, że żądanie pozwu zgłaszane na podstawie art. 10 u.k.w.h. musi zmierzać do dokonania w księdze wieczystej niezgodnej z rzeczywistym stanem prawnym takich wpisów, które jej tę zgodność przywrócą. Jeśli doprowadzenie wpisów w księdze wieczystej do stanu zgodnego z prawem wymaga uwzględnienia wpisów istniejących także w innej księdze wieczystej, to żądanie pozwu musi objąć także tę inną księgę. Powództwo zgłaszane na podstawie art. 10 u.k.w.h. musi bowiem kompleksowo załatwić problem ujawnionej niezgodności treści księgi wieczystej lub - gdy wpisy w nich są zależne od siebie - ksiąg wieczystych ze stanem rzeczywistym a Sąd uwzględniając takie żądanie nie może poprzestać na jakichś połowicznych rozwiązaniach, przybliżających tylko stan wpisów w księdze wieczystej do odpowiadającego prawidłowo oznaczonym prawnym konsekwencjom rozmaitych zaszłości faktycznych, lecz musi osiągnąć efekt zgodności wpisów z faktami i prawem na datę zamknięcia rozprawy. Podzielając przytoczone powyżej stanowiska Sądu Najwyższego należało zatem dojść do wniosku, że w przedmiotowej sprawie żądanie powodów nie tylko ewentualnie mogło, ale musiało dotyczyć także ksiąg wieczystych prowadzonych dla wyodrębnionych lokali. Sąd nie mógł poprzestać na dokonaniu uzgodnienia treści księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości gruntowej, gdyż takie uzgodnienie w dalszym ciągu nie odzwierciedlałoby rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości, a wręcz jeszcze bardziej skomplikowałoby sytuację prawną, gdyż uzgadniając jedynie treść księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości gruntowej bez jednoczesnego uregulowania sytuacji prawnej odrębnej własności lokali w dalszym ciągu istniałby stan niezgodności z rzeczywistym stanem prawnym. Wykluczona jest zatem ingerencja w treść księgi prawa akcesoryjnego - czyli w niniejszej sprawie użytkowania wieczystego – bez dokonania uzgodnień treści prawa głównego – a więc odrębnej własności lokali. Zgłoszony w tym przedmiocie zarzut pozwanego okazał się więc niezasadny.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie jest jednak o tyle skomplikowany, że księgi prowadzone dla wyodrębnionych lokali nie tyle nie odzwierciedlają rzeczywistego stanu prawnego, ale zostały przez Referendarza Sądowego zamknięte, a skutkiem tego jest brak możliwości dokonywania w nich jakichkolwiek zmian. Taka sytuacja – a więc zamknięcie ksiąg wieczystych – może z kolei prowadzić do niesłusznego wniosku, że zarówno prawo użytkowania wieczystego gruntu, jak i prawo odrębnej własności lokali nie istnieją. Jednocześnie należy podkreślić, że nie ma technicznej możliwości otwarcia na nowo zamkniętych ksiąg wieczystych prowadzonych w systemie teleinformatycznym.

Zamknięcie księgi wieczystej stanowi czynność techniczną sądu wieczystoksięgowego, i nie jest tożsame z wykreśleniem w rozumieniu art. 3 ust. 2 u.k.w.h. Obecnie kwestię tą reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym z dnia 15 lutego 2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 312), z kolei w dacie zamknięcia ksiąg prowadzonych dla spornych lokali w tymże zakresie obowiązywało rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia 2003 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (Dz. U. nr 162, poz. 1575). Zgodnie z § 99 drugiego z przywołanych powyżej aktów prawnych zamknięcie księgi wieczystej następuje w formie zapisu o charakterze czynności technicznej, poprzez wypełnienie pól 0.3.0.1. i 0.3.0.2., zaś z chwilą zamknięcia księgi zostaje wyłączona możliwość dokonania wpisu lub adnotacji w jakimkolwiek polu zamkniętej księgi wieczystej, o czym stanowi § 100 tego rozporządzenia. Zamknięcie księgi wieczystej ma charakter wyłącznie czynności technicznej, która nie wywołuje żadnych skutków prawnych. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2008 r. wydanym w sprawie P 68/07 wskazano, że instytucja zamknięcia księgi wieczystej jest w swej istocie następczą czynnością techniczną, porządkującą stan ksiąg wieczystych, operacją na księdze. Nawet „wadliwe" zamknięcie księgi wieczystej na skutek błędu (mimo np. stwierdzenia skutecznego przysługiwania prawa i prawidłowości wpisów w księdze wieczystej) wywiera jedynie taki skutek, że od chwili zamknięcia księgi wieczystej nie dokonuje się w niej już żadnych wpisów. Zamknięcie księgi wieczystej oznacza jedynie to, że dla danej nieruchomości nie jest ona dalej prowadzona, ale nie przesądza to o prawdziwości i skuteczności wpisów w księdze zawartych, a tym samym o skuteczności przysługiwania osobom uprawnionym ich praw (wpisanych do księgi). Zamknięcie księgi wieczystej nie decyduje także o pozbawieniu prawa, które jest ujawnione w tej księdze. Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy w pierwszej kolejności należy zatem stwierdzić, że prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej nie wygasło wskutek jego wykreślenia, zaś prawa odrębnej własności samodzielnych lokali nie wygasły w następstwie zamknięcia prowadzonych dla nich ksiąg wieczystych - czynności techniczne zamknięcia ksiąg wieczystych nie wywołały żadnych skutków o charakterze materialnoprawnym, bowiem skutków takich wywołać nie mogły. Wobec tego chybiony jest zarzut strony pozwanej, że powodowie starają się o wpisanie prawa użytkowania wieczystego oraz praw własności wyodrębnionych lokali, które w okolicznościach niniejszej sprawy będą miały konstytutywny (prawotwórczy) charakter. Przeciwnie – trzeba podkreślić, że prawa te powstały z momentem ich pierwszego wpisu do ksiąg wieczystych (który wówczas miał charakter konstytutywny), lecz nie wygasły wskutek wykreślenia i zamknięcia ksiąg wieczystych, i w dalszym ciągu przysługują powodom. Inaczej mówiąc, powodowie starają się o ujawnienie w treści ksiąg wieczystych praw już powstałych, które w dalszym ciągu istnieją, lecz zostały nieprawidłowo wykreślone, zaś księgi - zamknięte. W tych okolicznościach sprawy wydane rozstrzygnięcie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratoryjny, bowiem potwierdza jedynie przysługujące powodom prawo użytkowania wieczystego i prawo odrębnej własności wyodrębnionych lokali. Jednakże – co należy tu podkreślić mając na uwadze zgłoszone przez powodów żądanie zarządzenia „dokonania czynności technicznej otwarcia zamkniętych ksiąg” - uwzględniając okoliczność, że zamknięcie księgi wieczystej ma charakter czynności technicznej i w takiej księdze nie można dokonywać żadnych wpisów, brak było możliwości dokonania czynności technicznej polegającej na otwarciu zamkniętych ksiąg wieczystych. W takiej sytuacji, w ocenie tut. Sądu – wobec niemożności fizycznego otwarcia zamkniętych ksiąg wieczystych prowadzonych w systemie teleinformatycznym – jedyną możliwością uporządkowania stanu faktycznego i prawnego w niniejszej sprawie było zarządzenie realizacji żądania powodów „otwarcia” zamkniętych ksiąg wieczystych poprzez założenie dla wyodrębnionych nieruchomości lokalowych nowych ksiąg oraz odtworzenie w nich wpisów zawartych w zamkniętych księgach. A więc de facto będą to księgi o tożsamej z dotychczasową treści, choć pod nowymi numerami, założone dla istniejących już odrębnych lokali, a zatem ich założenie w tym trybie nie będzie miało konstytutywnego charakteru. Niewątpliwie taka możliwość usunięcia skutków prawnych wadliwego zamknięcia ksiąg wieczystych jest dopuszczalna – w powołanym powyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego uznano, że nawet w wypadku wadliwego i bezpodstawnego zamknięcia księgi wieczystej istnieje skuteczna droga sądowa dochodzenia ochrony przysługujących praw i roszczeń, zaś zamknięta księga wieczysta zachowuje moc i znaczenie dokumentu urzędowego. W razie wniesienia przez rzeczywistego właściciela lub innego uprawnionego wniosku dotyczącego zamkniętej już księgi wieczystej zakłada się nową księgę po przeniesieniu do niej tego, co da się odwzorować z księgi zamkniętej. Wówczas wpis do nowej księgi jest orzeczeniem, stanowczym rozstrzygnięciem o materialnoprawnych podstawach przysługiwania prawa, które podlega zaskarżeniu. Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2018 r. (II CSK 64/18) wskazano, że niekiedy dla doprowadzenia wpisów w księdze wieczystej do zgodności ze stanem rzeczywistym konieczne jest zamknięcie jakichś ksiąg, albo ich założenie. Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie, bowiem dla doprowadzenia do zgodności z rzeczywistym stanem prawnym księgi prowadzonej dla nieruchomości gruntowej konieczne jest założenie nowych ksiąg wieczystych dla wyodrębnionych lokali.

W związku z powyższym w pkt. 1 wydanego orzeczenia Sąd uwzględnił żądanie zgłoszone przez powodów i zarządził dokonanie czynności technicznej otwarcia nieprawidłowo zamkniętych ksiąg wieczystych nr (...), prowadzonych dla lokali nr (...) stanowiących odrębną własność, poprzez założenie dla tychże nieruchomości nowych ksiąg wieczystych. Przy czym w nowozałożonych księgach należało uwzględnić stan faktyczny i prawny wynikający z zamkniętych ksiąg, w tym również ujawnić w nich obciążenia hipoteczne nieruchomości lokalowych oraz udziały w prawie użytkowania wieczystego przysługujące powodom.

W tym miejscu należy odnieść się do kwestii związania Sądu orzekającego żądaniem pozwu, o czym mowa w dyspozycji art. 321 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią przywołanego przepisu sąd nie może wyrokować do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Co do zasady reguła ta obowiązuje również w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

W niniejszej sprawie powodowie wnosili o dokonanie czynności technicznej otwarcia zamkniętych ksiąg wieczystych, uwzględnienie jego żądania wprost w zgłoszonej formie nie było jednak możliwe, bowiem obowiązujące przepisy oraz właściwości systemu informatycznego, w którym prowadzone są księgi wieczyste, nie dopuszczają takiej możliwości. Wobec tego Sąd uwzględnił żądanie powodów w ten sposób, że zarządził dokonanie czynności technicznej otwarcia zamkniętych ksiąg wieczystych poprzez założenie nowych ksiąg w miejsce ksiąg zamkniętych, ponieważ jest to jedyny sposób konwalidacji czynności technicznej zamknięcia księgi wieczystej. Powodowie nie zgłaszali co prawda wprost żądania założenia nowych ksiąg wieczystych dla lokali stanowiących odrębną własność, a wręcz wskazywali na jego niezasadność, lecz w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy była to jedyna możliwość na kompleksowe uregulowanie stanu prawnego spornych nieruchomości. Należy przy tym jeszcze raz podkreślić, że czynności założenia nowych ksiąg wieczystych i przeniesienia do nich poprzednich wpisów nie będą miały konstytutywnego charakteru, prawa własności odrębnych lokali nigdy bowiem nie wygasły, a fakt, że prowadzone dla nich księgi wieczyste zostały zamknięte świadczy właśnie o niezgodności treści tychże ksiąg z rzeczywistym stanem prawnym. Zarządzenie w pkt. 1 wyroku dokonania tychże czynności założenia nowych ksiąg nie stoi również w sprzeczności z treścią art. 321 § k.p.c. W ocenie tut. Sądu bowiem, biorąc pod uwagę szczególny cel postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, a więc ujawnienie w treści księgi wieczystej stanu prawnego zgodnego z prawem, dopuszczalne jest odstępstwo od ścisłego rozumienia przepisu art. 321 § 1 k.p.c. i przyjęcie, że Sąd rozstrzygający sprawę związany jest wskazaną przez stronę niezgodnością, ale nie jest bezwzględnie związany sposobem jej usunięcia i treścią wpisu bądź wykreślenia żądanego przez powoda. Możliwe są w tym zakresie pewne modyfikacje, byleby były zgodne z wolą powoda. Także w orzecznictwie wskazuje się, że sąd rozpoznający sprawę może samodzielnie zadecydować o sposobie usunięcia niezgodności między stanem prawnym istniejącym w księdze wieczystej i stanem rzeczywistym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 lipca 2011 r., IV CSK 536/10) i nie jest związany wskazanym przez stronę sposobem usunięcia niezgodności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06 listopada 2003 r., II CK 192/02). Zatem wynikający z art. 321 § 1 k.p.c. zakaz orzekania ponad żądanie nie stanowi przeszkody do dokonania przez sąd stosownej modyfikacji niejasno ujętej konkluzji pozwu, jeżeli modyfikacja taka jest zgodna z wolą powoda. W przedmiotowej sprawie powodowie zmierzali do uregulowania stanu prawnego nieruchomości gruntowej oraz odrębnej własności lokali, zaś ich głównym celem było kompleksowe uregulowanie stanu prawnego obu nieruchomości oraz ujawnienie swoich praw – w tym praw własności wyodrębnionych lokali – w księgach wieczystych. Wobec braku możliwości otwarcia zamkniętych ksiąg wieczystych jedynym dopuszczalnym sposobem było założenie nowych ksiąg dla nieruchomości lokalowych, i pomimo tego, że powodowie nie wyrazili wprost takiego żądania w treści pozwu, w ocenie Sądu założenie nowych ksiąg wieczystych dla wyodrębnionych lokali jest zgodne z wolą powodów i stanowi realizację zgłoszonego przez nich żądania.

Jako że prawo odrębnej własności lokali jest prawem głównym, nadrzędnym w stosunku do prawa użytkowania wieczystego, w wydanym orzeczeniu w pierwszej kolejności Sąd odniósł się do żądania dotyczącego ksiąg wieczystych prowadzonych dla wyodrębnionych lokali, zaś w pkt. 2 wyroku dokonał uzgodnienia treści księgi wieczystej nr (...), prowadzonej dla nieruchomości gruntowej położonej przy ul. (...) w W. z rzeczywistym stanem prawnym poprzez dokonanie stosownych wpisów w dziale I oraz II prowadzonej dla tej działki księgi wieczystej, zmierzających do ujawnienia przysługującego powodom prawa użytkowania wieczystego tego gruntu oraz prawa własności wyodrębnionych lokali.

Podkreślić trzeba, że co do zasady nie jest dopuszczalne dokonywanie w trybie art. 10 u.k.w.h. uzgodnienia działu I księgi wieczystej, ponieważ dział ten nie odzwierciedla stanu prawnego nieruchomości, lecz zawiera wpisy dotyczące jej oznaczenia. W orzecznictwie podkreśla się jednak, że nie można w sposób stanowczy twierdzić, że przewidziane w art. 10 ust. 1 u.k.w.h. uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może odnosić się do ingerencji sądu w treść jednej księgi wieczystej i nie obejmować niekiedy także działu I księgi, ponieważ decydujące znaczenie w tej mierze będzie miał odpowiednio ukształtowany stan faktyczny sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 lipca 2011 r., IV CSK 536/10). W ocenie tut. Sądu w szczególnych okolicznościach niniejszej sprawy niezbędne było dokonanie wpisów i wykreśleń również w dziale I opisywanej księgi wieczystej, ponieważ zapisy tam zawarte określają - obok stanu faktycznego - także stan prawny nieruchomości, a w szczególności wskazują czy znajduje się ona w użytkowaniu wieczystym, oraz czy w budynku stanowiącym odrębną własność znajdują się wyodrębnione lokale, czy też nie. Biorąc pod uwagę stan faktyczny oraz okoliczność, że księgi wieczyste prowadzone dla nieruchomości gruntowej oraz wyodrębnionych lokali są ze sobą powiązane, dla kompleksowego uzgodnienia stanu prawnego niewystarczające byłoby odniesienie się wyłącznie do działu II – IV księgi wieczystej. W takim przypadku aby w pełni odzwierciedlić stan prawny nieruchomości niezbędne jest dokonanie wpisów w dziale I księgi celem ujawnienia, że nieruchomość znajduje się użytkowaniu wieczystym oraz wyodrębnione zostały na niej lokale będące przedmiotem odrębnej własności. A zatem w pkt. 2 wydanego wyroku Sąd zarządził dokonanie wpisów w dziale I i II księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości gruntowej – zgodnie z żądaniem pozwu. Należy tu jedynie zastrzec, że jeśli chodzi o wpis w rubryce 2.3 – Właściciel wyodrębnionego lokalu Sąd oddalił żądanie powodów o ujawnienie danych osobowych właścicieli odrębnych lokali, ponieważ rubryka ta nie służy do wpisywania takich danych, zaś w przewidzianym w wyroku wpisie znalazły się te elementy, których wymaga treść księgi wieczystej, bez elementów zbędnych czy w tym miejscu niedopuszczalnych.

Nie zasługiwało również na uwzględnienie żądanie powodów w zmodyfikowanej w piśmie procesowym z dnia 15 stycznia 2019 r. (k. 351) wersji, a mianowicie o dokonanie uzgodnienia treści księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości gruntowej poprzez wpisanie – w miejsce prawa współużytkowania wieczystego - prawa współwłasności nieruchomości przysługującego dotychczasowym współużytkownikom wieczystym wobec wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów. Stosownie do treści art. 1 przywołanej ustawy, z dniem 01 stycznia 2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształca się w prawo własności tych gruntów. Przez grunty zabudowane na cele mieszkaniowe należy rozumieć nieruchomości zabudowane wyłącznie budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi, mieszkalnymi wielorodzinnymi, w których co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne, wraz z budynkami gospodarczymi, garażami, innymi obiektami budowlanymi lub urządzeniami budowlanymi, umożliwiającymi prawidłowe i racjonalne korzystanie z budynków mieszkalnych. Co prawda wydaje się, że nieruchomość gruntowa będąca przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest gruntem zabudowanym na cele mieszkaniowe w rozumieniu zacytowanej ustawy, lecz użytkowanie wieczyste tego gruntu nie przekształciło się z mocy prawa w prawo własności tej nieruchomości z dniem 01 stycznia 2019 r. z uwagi na fakt, że w stosunku do tejże nieruchomości nie zostało jeszcze zakończone wszczęte poprzednio postępowanie administracyjne dotyczące przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność. Taką sytuację regulują przepisy intertemporalne zawarte w art. 26 w/w ustawy przekształceniowej, który stanowi, że postępowania w sprawie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntu zabudowanego na cele mieszkaniowe, wszczęte na podstawie ustawy zmienianej w art. 16 (z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości) w brzmieniu dotychczasowym, i niezakończone decyzją ostateczną do dnia 31 grudnia 2018 r., umarza się, jeżeli użytkownik wieczysty lub współużytkownicy wieczyści, których suma udziałów wynosi co najmniej połowę, nie złożą do dnia 31 marca 2019 r. oświadczenia o prowadzeniu dalszego postępowania na podstawie ustawy zmienianej w art. 16 (ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości) w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Ustęp 2 powołanego przepisu przewiduje, że w przypadku gdy postępowanie, o którym mowa w ust. 1, prowadzone na podstawie ustawy zmienianej w art. 16 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie zakończy się do dnia 31 grudnia 2021 r. wydaniem decyzji o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, przekształcenie następuje z dniem 01 stycznia 2022 r. zgodnie z zasadami określonymi w niniejszej ustawie. W takim przypadku wysokość opłaty jest równa wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, która obowiązywałaby w dniu 01 stycznia 2022 r. W okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy postępowanie administracyjne wszczęte z wniosku użytkowników wieczystych o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego we własność (zainicjowane w dniu 19 kwietnia 2004 r. przez ówczesnych użytkowników wieczystych przez złożenie zastrzeżenia do wykazu nieruchomości podlegających przepisom ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości) niespornie jeszcze się nie zakończyło, a więc powołane powyżej przepisy mają zastosowanie. Do 31 marca 2019 r. (a w dacie zamknięcia rozprawy termin ten jeszcze nie upłynął) współużytkownicy wieczyści nieruchomości mieli prawo złożyć oświadczenia dotyczące dalszych losów pozostającego w toku procesu przekształceniowego, a w przypadku wyrażenia przez nich takiej woli postępowanie to będzie się toczyło w dalszym ciągu i – o ile nie zostanie wcześniej merytorycznie zakończone – do przekształcenia dojdzie dopiero z dniem 01 stycznia 2022 r. Zatem biorąc pod uwagę stan sprawy z chwili zamknięcia rozprawy i okoliczność, że postępowanie administracyjne w przedmiocie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nie zostało ostatecznie zakończone nie można stwierdzić, że z dniem 01 stycznia 2019 r. rzeczywiście doszło do przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. Zdaniem Sądu nie można również pominąć procedury przewidzianej w art. 4 – 7 cytowanej ustawy. Powołane przepisy stanowią, że podstawę ujawnienia prawa własności gruntu w księdze wieczystej oraz ewidencji gruntów i budynków stanowi zaświadczenie potwierdzające przekształcenie (art. 4 ust. 1 ustawy), które niespornie nie zostało w stosunku do nieruchomości przy ul. (...) w W. wydane, a nadto z procedurą przekształceniową wiąże się obowiązek uiszczenia opłaty w wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, która obowiązywałby w dniu przekształcenia (art. 4 ust. 4 w zw. z art. 7 ust. 2 ustawy). Zaświadczenie potwierdzające przekształcenie stanowi również podstawę wpisu w dziale III księgi wieczystej roszczenia o opłatę w odniesieniu do każdoczesnego właściciela nieruchomości (art. 4 ust. 5 ustawy). A zatem uwzględnienie zmodyfikowanego żądania powodów o wpisanie prawa własności nieruchomości (w miejsce prawa użytkowania wieczystego) skutkowałoby pominięciem powyższej procedury i faktycznie zwalniałoby powodów z konieczności uiszczenia opłaty przekształceniowej, ponieważ nie byłoby podstaw do wystawienia zaświadczenia, skoro w księdze wieczystej ujawnione zostałoby już prawo własności w miejsce prawa użytkowania wieczystego. Stawiałoby to powodów w uprzywilejowanej sytuacji w stosunku do pozostałych użytkowników wieczystych.

Odnosząc się z kolei do zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu dotyczącego braku legitymacji czynnej powoda R. R. (1), a w konsekwencji – wobec współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej – braku legitymacji czynnej wszystkich powodów, należało dojść do wniosku, że zarzut ten nie znajduje uzasadnienia. Strona pozwana wskazywała bowiem, że w dziale II księgi wieczystej założonej dla lokalu użytkowego nr (...) jako właściciel widnieje R. R. (1) (a nie R.), i to jemu przysługuje legitymacja czynna w niniejszym postępowaniu. Jednakże w dziale II księgi wieczystej nr (...), prowadzonej dla nieruchomości gruntowej położonej przy ul. (...) w W., rubryka 2.3, pole 4 (k. 68) oraz w części „Wnioski i podstawy wpisów w księdze wieczystej” pod numerem 11, a także w księdze wieczystej nr (...) (k. 101) prowadzonej dla wyodrębnionego lokalu niemieszkalnego nr (...), jako podstawę wpisu wskazano umowę ustanowienie odrębnej własności lokalu z dnia 05 lutego 1997 r. (k. 231 – 233), gdzie jako strona tej umowy widnieje R. R. (1), a nie R.. Należało zatem dojść do wniosku, że w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla lokalu nr (...) w zakresie nazwiska jego właściciela zaistniała omyłka pisarska, której nie można obecnie sprostować w związku z zamknięciem księgi wieczystej prowadzonej dla tego lokalu, a jego właścicielem i jednocześnie osobą posiadającą legitymację czynną w sprawie jest R. R. (1).

Pozwany podniósł również zarzut, że powodowie i ich poprzednicy prawni nie wystąpili – przed upływem przewidzianego w umowie terminu wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego – z wnioskiem o przedłużenie tego prawa. Zdaniem tut. Sądu nie ma wątpliwości, że takie postępowanie użytkowników wieczystych świadczy w sposób negatywny o ich podejściu do dbałości o własne interesy. Z drugiej jednak strony nie bez znaczenia dla całościowej oceny pozostaje fakt, że na 5 lat przed upływem terminu, na jaki ustanowione zostało prawo użytkowania wieczystego nieruchomości, użytkownicy i jednocześnie właściciele wyodrębnionych lokali wystąpili z wnioskiem o przekształcenie tego prawa w prawo własności, a więc w prawo silniejsze, zaś organ administracyjny nie zdołał rozpoznać tego wniosku w tymże terminie. Podkreślić jednocześnie trzeba, że nawet jeżeli powodowie nie zachowali w tym zakresie należytej staranności, kwestia ta nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Przedmiotem postępowania jest ustalenie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i w zakresie kognicji sądu pozostaje jedynie stan prawny nieruchomości, a nie kwestia ewentualnych zaniedbań ze strony powodów.

Mając na uwadze powyższą argumentację Sąd orzekł jak w pkt. 1, 2 i 3 wydanego orzeczenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., a więc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik. Ponieważ pozwane (...) W. było stroną nieomal w całości przegrywającą niniejsze postępowanie, w pkt. 4 wydanego wyroku Sąd zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 114.502 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Na koszty te złożyła się kwotą 100.000 zł uiszczona tytułem opłaty od pozwu, suma 14.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, ustalona na podstawie § 5 pkt. 8 w związku z 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w poprzednim brzmieniu (na podstawie § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 03 października 2016 r.) oraz 102 zł tytułem zwrotu kwot uiszczonych tytułem opłat skarbowych od pełnomocnictw. Przy czym Sąd przyznał pełnomocnikowi powodów wynagrodzenie w wysokości dwukrotności przewidzianej w zacytowanym rozporządzeniu stawki minimalnej biorąc pod uwagę przesłanki przewidziane w § 15 ust. 3 przywołanego aktu prawnego, a w szczególności mając na uwadze rodzaj i zawiłość niniejszej sprawy i związany z tym niezbędny nakład pracy pełnomocnika.

W pkt. 5 rozstrzygnięcia Sąd nakazał zwrócić pozwanemu (...) W. kwotę 3.000 zł uiszczoną tytułem zaliczki za wynagrodzenie biegłego – działając w oparciu o dyspozycję art. 84 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.