Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 17 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie III Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia (del.) Bartosz Grajek

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2022 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Raiffeisen Bank (...) z siedzibą w W. w Austrii

przeciwko A. M. i M. M. (1)

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od Raiffeisen Bank (...) z siedzibą w W. w Austrii na rzecz A. M. i M. M. (2) solidarnie kwotę 10817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III C 321/20

UZASADNIENIE

Raiffeisen Bank (...) z siedzibą w W. wniósł pozew
o zasądzenie od A. M. i M. M. (1) solidarnie na jego rzecz kwoty 438 098,91 zł na którą składają się kwoty:

a) 427 196,05 zł z tytułu kapitału kredytu;

b) 1 972,70 zł z tytułu odsetek umownych, naliczonych od kwoty kapitału kredytu za okres od dnia 09/01/2019 r. do dnia rozwiązania Umowy, tj. od dnia 13/10/2019 r.,

c) 8 930,16 zł z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych od kwoty kapitału kredytu za okres od dnia następnego po dniu rozwiązania Umowy, tj. od dnia 14/10/2019 r. do dnia 30/01/2020 r.

oraz zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonych od kwoty należności głównej
w wysokości 427 196,05 zł od dnia 31/01/2020 roku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że strony łączyła umowa o kredyt hipoteczny z dnia 31 października 2007 roku. W toku obowiązywania Umowy pozwani zaprzestali spłacania należności wynikających z Umowy, w związku z czym Umowa została pozwanym wypowiedziana na podstawie § 21 ust 1 pkt 5 Regulaminu. Pomimo wezwań i chęci ugodowego zakończenia sporu pozwani nie dokonali spłaty wymagalnych zobowiązań kredytowych. Z tytułu Umowy pozwani są zobowiązani do zapłaty powodowi wszystkich wymagalnych wierzytelności.

W odpowiedzi A. M. i M. M. (1) wnieśli o oddalenie powództwa
w całości. W uzasadnieniu kwestionowali w całości zasadność pozwu, a także skuteczność wypowiedzenia oraz istnienie dochodzonej wierzytelności. Mając na uwadze powyższe wskazali, że umowa kredytowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne dotyczące waloryzacji kwoty kredytu i rat spłaty kursem waluty obcej; powód nie wykazał rzekomego zadłużenia po stronie pozwanych w spłacie kredytu na podstawie umowy kredytowej; wypowiedzenie jest bezskuteczne także dlatego, że zostało dokonane z naruszeniem ustawowego trybu wypowiedzenia umów kredytowych; od października 2018 roku powodowy Bank w ogóle nie pobiera płatności na poczet Umowy kredytu zgodnie z treścią Umowy. Mając na uwadze powyższe, powództwo jest wręcz oczywiście bezzasadne,
a podnoszone w nim zarzuty wobec pozwanych nie zostały w żaden sposób dowiedzione.

Pozwani przedstawili własne twierdzenia co do okoliczności zawarcia i wykonaniu Umowy kredytowej, z których wynika między innymi, że Umowa została zawarta z wykorzystaniem wzorca umowy; kwota kredytu została wyrażona oraz wypłacona w złotych polskich; jednocześnie udzielona kwota kredytu poddana została waloryzacji do innego niż pieniądz polski miernik wartości – kursu franka szwajcarskiego (CHF) według kursu nie niższego niż kurs kupna waluty z tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku; pracownicy powodowego Banku nie wyjaśnili pozwanym mechanizmu działania waloryzacji walutowej ani nie poinformowali o tym, że Bank kurs waluty, może de facto dowolnie kształtować pozostałe do spłaty zadłużenie oraz wysokość rat spłaty; strony ustaliły, że kwota kredytu będzie spłacana w złotych polskich z uwzględnieniem kolejnej klauzuli waloryzacyjnej; Regulamin stanowił integralną część Umowy Kredytowej, to właśnie jego treść zawierała postanowienia odnoszące się do waloryzacji wysokości zadłużenia pozwanych oraz wysokości rat spłat kredytu; Bank dysponował całkowitą swobodą określania kursu waluty obcej; powód nie wykazał, jakoby zachodziła podstawa do wypowiedzenia Umowy kredytowej; Bank nie dochował wymogów formalnych wypowiedzenia, o których mowa w art. 75c Prawa bankowego; Bank nie wezwał Pozwanych do dokonania spłaty, ani nie wyznaczył im terminu na jej dokonanie; w Umowie zawarte były postanowienia niedozwolone.

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd ustalił, co następuje:

A. M. i M. M. (1) w dniu 1 sierpnia 2007 roku złożyli w (...) SA Oddział w Polsce (poprzednik prawny Banku działający ówcześnie pod marką (...)), wniosek o kredyt hipoteczny. Częścią wniosku było oświadczenie wnioskodawcy związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny oprocentowany zmienną stopą procentową oraz ryzykiem kredytowym (wniosek k. 34-35c, oświadczenia k. 36-40).

W dniu 25 października 2007 roku poprzednik prawny Banku, (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W., zawarł z A. M. i M. U. kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty CHF. Integralną część Umowy stanowił Regulamin kredytu hipotecznego udzielonego przez (...). Na mocy Umowy spółka udzieliła kredytobiorcą kredytu w wysokości 312 836,20 zł. Kredyt przeznaczony był na zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym, modernizację, przedmiot finansowania stanowił odrębną własność lokalu w W. przy ul. (...)
z G., osiedle (...), nr 10, nr lokalu (...), nr działki (...). Okres kredytowania wynosił 396 miesięcy.

W § 3 ust. 1 Umowy ustalono, że kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia Umowy wynosi 3,96917 % w stosunku rocznym,
z zastrzeżeniem postanowień Regulaminu w zakresie ustalania wysokości oprocentowania. Ponadto w ust. 2 ustalono, że zmienna stopa procentowa ustalana jest jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży Banku w wysokości 1,20 punktów procentowych. Oprocentowanie kredytu ulegało zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF). Szczegółowe zasady naliczania odsetek, ustalania wysokości oprocentowania oraz zasady zmiany oprocentowania znajdowały się w Regulaminie.

§ 7 Umowy wskazywał, że zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami
i innymi należnościami wynikającymi z Umowy ustanawia się na następujące zabezpieczenia:

- pierwszą hipotekę kaucyjną do kwoty 625 672,40 zł na zabezpieczenie spłaty kredytu ustanowioną na rzecz Bank na odrębnej własności lokalu w W. przy ul. (...) z G., osiedle (...), nr 10, nr lokalu (...), nr działki (...).

- cesję praw na rzecz Banku z polisy ubezpieczenia ww. nieruchomości/budowy od ognia
i innych zdarzeń losowych.

W § 6 ust. 6 zd. drugie Umowy określono, że kredytobiorcy zobowiązani są do utrzymania wystarczających środków na ww. rachunku, uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej.

Zgodnie z § 8 od zadłużenia przeterminowanego Bank pobiera odsetki o charakterze zmiennym, które w dniu sporządzenia Umowy wynoszą 16 % w stosunku rocznym. Zaś szczegółowe zasady naliczania odsetek od zadłużenia przeterminowanego oraz zasady zmiany tego oprocentowania znajdują się w Regulaminie.

(oświadczenie k. 95, umowa k. 10-15, oświadczenie k. 18).

W związku z zawarciem Umowy o kredyt hipoteczny oprocentowany zmienną stopą procentową każdy z kredytobiorców oświadczył, że został zapoznany przez pracownika Banku z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej; jest świadomy ponoszenia ryzyka zmiany stopy procentowej w związku z ww. Umową (…). W związku z zawarciem Umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej kredytobiorca oświadczył między innymi, że został zapoznany przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej; będąc w pełni świadomy ryzyka kursowego, zrezygnował
z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonał wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej (…) (oświadczenie k. 19).

Regulamin kredytu hipotecznego stanowił załącznik nr 1 do umowy kredytu hipotecznego, zawierał między innymi postanowienia dotyczące sposobu indeksacji do waluty obcej. W § 2 Regulaminu zawarto definicję kredytu indeksowanego do waluty obcej – jest to kredyt, oprocentowany według stopy procentowej, opartej na stopie referencyjnej, dotyczącej waluty innej niż złote, którego wypłata oraz spłata odbywa się w złotych w oparciu o kurs waluty obcej do złotego, wg Tabeli kursów walut obcych obowiązujących w Banku.

W § 4 ust. 1 Regulaminu zawarty został zapis: „Kredyt udzielany jest w złotych. Na wniosek Wnioskodawcy Bank udziela kredytu indeksowanego do waluty obcej. W przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej Wnioskodawca wnioskuje o kwotę kredytu wyrażoną w złotych, z zaznaczeniem iż wniosek dotyczy kredytu indeksowanego do waluty obcej”.

§ 7 pkt 4 Regulaminu wskazywał, że w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu
w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą
w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu (…)

Zgodnie z § 8 pkt 1 Regulaminu uruchomienie kredytu następuje na podstawie złożonej w Banku dyspozycji wypłaty środków z kredytu, w terminie nieprzekraczającym 7 dni roboczych od dnia złożenia dyspozycji oraz spełnienia przez kredytobiorcę warunków określonych w Umowie (…).

Zaś § 9 ust 1 pkt 1 normuje, że raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego (…) według kursu sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu. W Regulaminie ustalono, że
w przypadku nieterminowej spłaty kapitału, kredytu, odsetek, prowizji i innych należności wynikających z umowy Bank zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umowy w całości lub części, z zachowaniem okresu wypowiedzenia w wysokości 30 dni, a w przypadku zagrożenia upadłością przedsiębiorcy – 7 dni (§ 21 ust. 1 pkt 5 w zw. z ust. 2 pkt 6).

Natomiast w myśl § 21 ust. 3 Regulaminu, w przypadku postawienia kredytu indeksowanego do waluty obcej w stan wymagalności, Bank dokonuje zamiany waluty kredytu na złote według kursu sprzedaży zgodnie z aktualną tabelą obowiązującą w Banku. (regulamin k. 20-28).

Kredytobiorców poinformowano o Taryfie oprocentowania, opłat i prowizji dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) (taryfa k. 42-42v).

6 listopada 2007 roku złożono dyspozycję wypłaty I i II transzy środków z kredytu hipotecznego. Karta uruchomienia kredytu hipotecznego została podpisana 9 listopada 2007 roku. 17 grudnia 2007 roku złożono dyspozycję wypłaty III transzy środków z kredytu hipotecznego. 25 lutego 2008 roku złożono dyspozycję wypłaty IV transzy środków z kredytu hipotecznego. 8 maja 2008 roku złożono dyspozycję wypłaty V transzy środków z kredytu hipotecznego (dyspozycja k. 42-47).

W dniu 9 marca 2012 roku sporządzono aneks nr (...) do Umowy o kredyt hipoteczny nr (...) sporządzonej w dniu 25 października 2007 roku. Z przedmiotowego aneksu wynika między innymi, że strony postanowiły, że spłata udzielonego Kredytobiorcy kredytu indeksacyjnego do waluty obcej, następowała będzie w walucie obcej CHF (…) (aneks k. 29-32).

11 stycznia 2016 roku A. M. złożyła do (...) Bank (...) S.A. reklamację dotyczącą braku podstaw prawnych do zawarcia w dniu 25 października 2007 roku umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej CHF. W odpowiedzi na powyższe Bank wskazał, że podstawa prawną dla zawarcia Umowy był art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo bankowe oraz art. 69 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 353 ¹ ustawy Kodeks cywilny. Jednocześnie poinformowano, że żaden przepis nie zakazywał zawierania umów odnośnie do kredytu indeksowanego do waluty obcej. Pismem z dnia 22 lutego 2016 roku oraz 8 marca 2016 roku A. M. wniosła odwołanie od powyższej odpowiedzi Banku. Bank podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko (reklamacja k. 158, odpowiedź k. 159 odwołanie k. 160, k. 163, wiadomość e-mail k. 166-167, k. 168).

A. M. i M. M. (1) pismem z dnia 26 maja 2017 roku wezwali (...) Bank S.A. z siedzibą w W. do zapłaty na ich rzecz kwot 63 054,01 zł oraz 28 951,91 CHF jako nienależnie pobranych przez Bank w okresie od dnia zawarcia Umów Kredytu do dnia 31 października 2016 roku na skutek stosowania niedozwolonych postanowień umownych w Umowach Kredytowych, a ponadto wezwali do zaprzestania pobierania dalszych świadczeń tytułem Umowy Kredytu, gdyż są one niedozwolone. Bank wraz z Kredytobiorcami wymieniali korespondencję dotyczącą podziału (...) Bank (...) S.A. w zakresie zawartych umów kredytów hipotecznych (pismo k. 170-172, korespondencja k. 173-186).

W dniu 19 września 2011 r. (...) S.A. z siedzibą w A., prowadząca działalność bankową na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej poprzez (...) S.A. Spółkę Akcyjną Oddział w Polsce, utworzyła bank krajowy pod nazwą (...) S.A., który z chwilą wpisania do rejestru, na mocy art. 42e ust. 2 ustawy Prawo bankowe, wstąpił w prawa i obowiązki (...) S.A. z siedzibą w A. związane z działalnością oddziału ww. instytucji w Polsce

W dniu 31 grudnia 2012 r. (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. połączył się zgodnie z art. 124 ustawy Prawo bankowe oraz w trybie ustawy Kodeks spółek handlowych z (...) S.A. Wskutek niniejszego połączenia nastąpiło przeniesienie całego majątku (...) S.A. jako banku przejmowanego. Wobec powyższego (...) Bank (...) S.A. wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki przejmowanego (postanowienie k. 94, oświadczenie k. 95, postanowienie k. 96, wyciąg k. 97, odpis KRS k. 99-102).

W związku z nieterminową spłata kapitału kredytu, odsetek i innych należności wynikających z umowy kredytu Bank w dniu 23 stycznia 2019 roku wezwał A. M.
i M. M. (1) do spłaty zadłużenia z tytułu Umowy kredytu hipotecznego, które na dzień 22 stycznia 2019 roku wynosiło 1 733,36 CHF. W przedmiotowym wezwaniu zaznaczono, że w przypadku braku wpłaty, jak również braku złożenia wniosku o restrukturyzację
w terminie 14 dni roboczych od otrzymania powyższego pisma (…) Bank będzie uprawniony do wypowiedzenia Umowy kredytu hipotecznego. Powyższą korespondencję A. M. odebrała 15 lutego 2019 roku, zaś M. M. (1) 18 lutego roku ( wezwanie k. 79, k. 80, potwierdzenie odbioru k. 78, k.81-82).

Bank pismem z dnia 30 sierpnia 2019 roku wypowiedział umowę kredytu hipotecznego nr (...) ze zmianami, z zachowaniem trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia. Kredytobiorców poinformowano, że wraz z upływem okresu wypowiedzenia, tj. do dnia 10 października 2019 roku, całość zadłużenia wynikającego ze wskazanej Umowy zostanie postawiona w stan natychmiastowej wymagalności. A. M. odebrała wypowiedzenie 9 września 2019 roku. Korespondencja kierowana do M. M. (1) nie została podjęta w terminie (wypowiedzenie k. 83, 85, potwierdzenie odbioru k.84, zwrot k. 86-87).

9 października 2019 roku A. M. i M. M. (1) odpowiedzieli na oświadczenie Banku o wypowiedzeniu umowy kredytu, wskazując że wypowiedzenie jest bezzasadne i w konsekwencji bezskuteczne (oświadczenie k. 169-190).

Pismem z dnia 23 października 2019 roku Raiffeisen Bank (...) Oddział
w Polsce skierowała do kredytobiorców przedsądowe wezwania do zapłaty w których wezwał ich do zapłaty na rzecz Banku kwoty, która na dzień wezwania wynosiła 429 906,11 zł. Przedmiotowe pisma zostały odebrane przez kredytobiorców 30 października 2019 roku (potwierdzenie odbioru k. 88, k. 90).

Zgodnie z zapisami ksiąg prowadzonych przez Raiffeisen Bank (...), z tytułu Umowy o Kredyt Hipoteczny nr (...) zawartej w dniu 21 października 2007 roku A. M. i M. M. (1) zobowiązani byli zapłacić na rzecz Banku kwotę 438 098,91 zł, na którą składały się następujące należności, zgodnie z wyciągiem z ksiąg bankowych nr (...) z dnia 31 stycznia 2020 roku:

- 427 196,05 zł tytułem kapitału,

- 1 972,70 zł tytułem odsetek umownych, naliczonych za okres od dnia 09/01/2019 r. do dnia 13.10.2019 r.,

- 8 930,16 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie, zaliczonych od kwoty kapitału za okres od dnia 14/10/2019 r. do dnia 30/01/2020 t., tj. do dnia poprzedzającego wystawienie niniejszego wyciągu z ksiąg bankowych (wyciąg k. 8).

A. M. i M. M. (1) szukali ofert kredytowych w innych bankach, broszurach i w Internecie. Kredyt złotówkowy nie był im oferowany, kredytobiorcy zdawali sobie sprawę, że kredyt w złotówkach będzie miał wyższe raty oraz że jeśli kurs franka będzie wyższy to i rata będzie wyższa. Bank poinformował A. M. i M. M. (1), że waluta jest bezpieczna i nie ma czego się obawiać. Symulacja oraz sama umowa nie została wcześniej przedstawiona kredytobiorcom do wglądu. Raty znacząco rosły i szybko okazało się, że kredyt przestał być atrakcyjny. W 2012 roku okazało się, że rośnie również wysokość kapitału. Kredyt był spłacany pomimo jego znacznego wzrostu. A. M. myślała, że Bank stosuje kurs franka przedstawiany przez NBP. W chwili podpisywania zapisy zawarte
w umowie kredytu były dla kredytobiorców zrozumiałe. W 2016 roku kredytobiorcy złożyli reklamację na otrzymany kredyt. W 2017 roku A. M. i M. M. (1) złożyli pozew o zwrot nadpłat, postępowanie sądowe prowadzone przez Sąd Okręgowy w Warszawie nadal pozostaje w toku (protokół k. 298v-299).

Przedstawione fakty ustalono na podstawie powołanych wyżej dokumentów, które nie budziły wątpliwości Sądu. Były one wiarygodne, oddawały rzeczywisty stan rzeczy i nie było powodów, aby nie przyznać im mocy dowodowej. Pozwani nie kwestionowali faktu zawarcia umowy kredytowej, a głównie ważność jej postanowień dotyczących indeksowania kredytu.

Sąd ustalając stan faktyczny posiłkował się również zeznaniami strony pozwanej, ograniczając je do przesłuchania pozwanej A. M., gdyż to ona jedynie brała aktywny udział w zawieraniu umowy. Sąd dopuścił powyższy dowód na, fakt okoliczności towarzyszących przy zawieraniu umowy kredytu, czy postanowienia umowy i aneksu do niej zostały indywidualnie ustalone z pozwanymi, poinformowania pozwanych o ryzyku związanym z zawarciem umowy i wykonaniu umowy przez strony.

Zeznania pozwanej zostały uznane za wiarygodne. Okoliczności związane
z zawarciem umowy kredytu oraz jej realizacją przedstawione zostały w sposób logiczny
i spójny. W swych zeznaniach pozwana jednoznacznie wyraziła zaufanie jakie wraz z M. M. (1) posiadali do instytucji finansowej, z którą zawierali Umowę. Z zeznań pozwanej wynika, że Bank w sposób niedostateczny i pobieżny przekazał im informacje na temat ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do waluty CHF.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: „Pr. bank.”), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel,
a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Legitymacja czynna i bierna, mając na uwadze okoliczności faktyczne, nie budziła wątpliwości. Strony postępowania łączyła umowa kredytu, co było bezsporne i w sposób jednoznaczny wynikało z przedłożonych do akt sprawy dokumentów. W sprawie nie było wątpliwym (mając na względzie cel umowy kredytowej), że pozwani zaciągając zobowiązanie działali jako konsumenci. Z kolei powodowa spółka jest profesjonalnym uczestnikiem obrotu, instytucją finansową, zajmującą się m.in. udzielaniem pożyczek i kredytów bankowych.
Powyższe znajduje potwierdzenie w okoliczności, że stronami czynności prawnej są bank – który w zakresie swojej działalności gospodarczej udziela kredytu – oraz konsumenci tj. pozwani, którzy zawarli umowę o kredyt z przeznaczeniem zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym, modernizację, przedmiot finansowania stanowił odrębną własność lokalu
w W. przy ul. (...) z G., osiedle (...), nr 10, nr lokalu (...), nr działki (...).

Zawarta umowa była kredytem złotówkowym, zawierającym zapisy dotyczące waloryzacji do CHF. Jej uregulowania wskazywały, że był to tzw. kredyt indeksowany do tej waluty. Kredyt indeksowany polega na tym, że bank udziela kredytobiorcy kredytu w polskich złotych, przy czym jego wysokość jest indeksowana według kursu danej waluty w dniu wypłaty. Indeksacja występuje również w celu określenia rat kredytowych, które są przeliczane w dniu ich płatności, zgodnie z umową na polskie złote stosownie do kursu danej waluty, tj. po kursie sprzedaży kontrahentowi banku. Taki rodzaj umowy kredytowej ma na celu przeliczenie polskich złotych na walutę kredytu, a więc poniekąd też utrzymanie wartości świadczeń
w czasie (waloryzacja). Za powstanie tego mechanizmu przeliczeniowego odpowiedzialny jest spread walutowy - różnica pomiędzy kursem sprzedaży, a ceną kupna aktywów.

Strony rozliczały się w walucie polskiej. Pozwani dokonywali spłaty rat kredytu
w złotówkach, które następnie były przeliczane na CHF w wewnętrznych operacjach dokonywanych przez powodową spółkę. Uwzględniając zapisy umowy, cel jej stron nie mogło budzić wątpliwości, że przedmiotowy kredyt był tzw. złotówkowym, zaś odniesienie się w jego treści do waluty obcej stanowiło wyłącznie klauzulę waloryzacyjną.

Wobec zarzutów kierowanych przez stronę pozwaną w stosunku do zawartej umowy kredytowej, koniecznym było dokonanie oceny, czy łącząca strony umowa zawierała tzw. niedozwolone postanowienia umowne.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodne z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

W przedmiotowej sprawie każda ze stron zaprezentowała obszerną argumentację
w złożonych pismach procesowych. Orzecznictwo w przedmiocie tzw. klauzul abuzywnych
w kredytach waloryzowanych do CHF aktualnie kształtuje się w sposób jednolity. Kluczowym orzeczeniem kształtującym linię orzeczniczą jest wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r., w sprawie C-260/18, w którym podjęto się wykładni art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Powyższe znalazło swoje odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, czego wyrazem jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18. Powyższa linia orzecznicza została w pełni podzielona przez tutejszy Sąd.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że zawarte w łączącej strony umowie kredytowej postanowienia dotyczące waloryzacji kwoty kredytu do CHF miały charakter niedozwolonych postanowień umownych.

Umowa kredytu łącząca strony została zawarta przy wykorzystaniu stosowanego
w prowadzonym przez powódkę banku wzorca umowy. Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Zgodnie
z art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Z tego typu sytuacją mieliśmy do czynienia w niniejszej sprawie. Wobec powyższego wszelkie dokumenty kształtujące treść stosunku prawnego pomiędzy powódką a pozwanymi zostały opracowane przez stronę powodową.

Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi o kształtowaniu przez zapisy umowne praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Natomiast zgodnie z art. 3 Dyrektywy 93/13 warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności
z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw
i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

Sąd Najwyższy wskazał, że przez użyte w art. 385 ¹ § 1 k.c. określenie „rażącego naruszenia interesów konsumenta” należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję praw
i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04). Tym samym przedsiębiorca, formułując zapisy wzorca umowy powinien działać wobec konsumenta lojalnie i uczciwie, dążąc do zapewnienia równowagi kontraktowej.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że zawarte w łączącej strony umowie kredytowej postanowienia dotyczące waloryzacji kwoty kredytu do CHF miały charakter niedozwolonych postanowień umownych.

Przedmiotowe zapisy nie zostały uzgodnione indywidualnie z pozwanymi, a przy zawieraniu Umowy posłużono się wzorcem umownym. Pozwani nie mieli możliwości negocjowania z powódką warunków umowy, ani rzeczywistego wpływu na treść postanowień umownych. Postanowienia te tworzyły też prawa i obowiązki pozwanych w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy. Dokumenty przedstawione pozwanym przy podpisywaniu Umowy nie wyjaśniały w jaki sposób ustalono kursy walut
w tabeli prowadzonego przez spółkę banku (dalej: Bank). Powyższe nie wynika z treści Umowy czy regulaminu. Powodowa spółka zachowała się w sposób nielojalny oraz nieuczciwy, zapewniając sobie możliwość dowolnego ustalania kursu kupna oraz kursu sprzedaży waluty obcej na potrzeby przeliczenia kwoty zobowiązania powódki oraz następnie przeliczania wysokości poszczególnych rat. Kurs ten odnoszony był bowiem wyłącznie do tabel kursów walut obowiązujących w Banku w określonym dniu, bez doprecyzowania w oparciu o jakie kryteria Bank ten kurs wylicza. Doprowadziło to do naruszenia równowagi kontraktowej. Bank mógł jednostronnie ustalać parametry wpływające na wysokość świadczeń głównych stron. Bank mógł dobrowolnie kształtować wysokość kursów waluty obcej, w sposób arbitralny decydując tym samym zarówno o wysokości zobowiązania kredytobiorcy, jak i wysokości rat kredytowych. Bank miał możliwość uzyskania korzyści finansowych, które stanowiły dla strony pozwanej dodatkowe koszty kredytu. Ich oszacowanie nie było i nie jest możliwe ze względu na brak oparcia zasad ustalania kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria. Co więcej, kursy wykorzystywane przez Bank nie były kursami średnimi, lecz kursami kupna i sprzedaży,
a więc z zasady zawierały wynagrodzenie (tzw. spread) – marżę Banku za dokonanie transakcji kupna lub sprzedaży, której wysokość jest zależna tylko i wyłącznie od jego woli.

Pozwani jako kredytobiorcy-konsumenci nie znali zasad ustalania kursów walut stanowiących podstawę dokonywanych przez Bank przeliczeń. Pozwanym nie wyjaśniono
w jakikolwiek sposób zasad określenia kursów walut, mających istotne znaczenia dla wykonania przez nich umowy, a więc stanowiących podstawę do obliczenia należnego im od Banku świadczenia przeliczonego na walutę obcą oraz przypadających od niej na rzecz kredytodawcy spłat. Nie podano jakichkolwiek obiektywnych czynników służących do jego ustalenia. Sytuacja, w której konsument pozbawiony jest możliwości weryfikacji zasad, jakimi kieruje się bank przy ustaleniu wysokości należnego kredytobiorcom świadczenia oraz określeniu kwot poszczególnych rat spłaty, wyrażonych w walucie obcej w odniesieniu do należnych od konsumentów złotówek, w sposób istotny wpływa na jego interesy. Prowadzi to do postawienia konsumenta w nierównej sytuacji i skutkuje naruszeniem zasady ekwiwalentności świadczeń. Opisywana sytuacja doprowadziła do złamania zasady równorzędności stron, poprzez nadanie jednej z nich – będącej podmiotem profesjonalnym – większych uprawnień, co do możliwości samodzielnego ustalania kursów waluty. Równocześnie zastosowane przez Bank rozwiązania spowodowały, że de facto nie ponosił on żadnych umownych ograniczeń w tym zakresie. Poddanie tak istotnych dla kontrahenta Banku kwestii, wpływających na wysokość należnych od niego świadczeń, jedynie woli przedsiębiorcy prowadzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Mając w pamięci szeroki zakres klauzuli indeksacyjnej w rozważanych tu umowach, należy ocenić w pierwszej kolejności postanowienia dotyczące przeliczania złotówek na walutę obcą (klauzulę spreadu walutowego), gdyż w tym obszarze strona pozwana podnosiła główne zastrzeżenia. Przechodząc do poszczególnych norm, które Sąd badał na gruncie przedmiotowej sprawy należy wskazać, że postanowieniem, które narusza wymóg przejrzystości materialnej umowy co do wyrażonej w walucie CHF wartości udzielonego kredytu jest natomiast niewątpliwie zapis § 7 pkt 4 Regulaminu w zakresie w jakim stwierdza, iż w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje
w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą
w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej
i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu (…).

Na podstawie tego postanowienia nie można bowiem określić kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości udzielonego kredytu w walucie obcej jako walucie rozliczeniowej. Ustalenie tej kwoty zależy bowiem od dwóch niewiadomych tj. kursu wymiany waluty
i momentu jego ustalenia. Kurs wymiany waluty ma bowiem określać tabela kursowa Banku, będąca aktem wewnętrznym, jednostronnym przedsiębiorcy, nieweryfikowalnym jeżeli chodzi o zasady ustalania wysokości kursu CHF. Brak jest nadto możliwości wskazania
w sposób pewny momentu ustalenia tego kursu skoro jak wynika z § 8 pkt 1 uruchomienie kredytu następuje na podstawie złożonej w banku dyspozycji wypłaty środków z kredytu,
w terminie nieprzekraczającym 7 dni roboczych od dnia złożenia dyspozycji oraz spełnienia przez kredytobiorcę warunków określonych w umowie (…) Innymi słowy zgodnie z ww. postanowieniem łączącym strony umowy ustalenie salda zadłużenia konsumenta ma nastąpić według kursu kupna waluty CHF obowiązującego w chwili wypłaty środków, którą to chwile Bank może dowolnie wybrać spośród siedmiu kolejnych dni licząc od dnia złożenia przez powoda dyspozycji o uruchomieniu kredytu i obliczyć ją w oparciu o ustalony przez siebie ,
w sposób bliżej nieokreślony kurs kupna waluty z własnych tabel.

Ponadto przy tak sformułowanym postanowieniu regulaminu, które de facto określa sposób obliczenia głównego świadczenia stron, istotne wątpliwości budzą kolejne postanowienia regulaminu t.j. § 9 ust. 1 pkt 1 raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego (…) według kursu sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności spłaty kredytu. W ten sposób, w sytuacji gdy kwota kredytu uzależniona była od kursu waluty ustalanego arbitralnie przez bank, pozbawienie kredytobiorcy w zasadzie wpływu na to kiedy ostatecznie dana transza zostanie wypłacona, pozbawiała go realnego wpływu na to według jakiego kursu to nastąpi. Klient nawet jeśli chciał skorzystać z niskiego kursu danego dnia, nie miał takiej możliwości.

Podstawą przyjęcia, że postanowienie przewidujące stosowanie kursów wyznaczanych przez bank przy wykonywaniu mechanizmu indeksacji kredytu jest przyznanie przedsiębiorcy prawa do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń stron umowy. Dotyczy to najpierw kwoty postawionej do dyspozycji kredytobiorcy, a następnie wysokość świadczeń kredytobiorcy, tj. wyrażonych w złotych rat, które zobowiązany jest spłacać.

W oparciu o taki zapis umowy nie sposób jest uznać, że całkowity koszt zaciąganego przez pozwanych jako konsumentów zobowiązania został określny w sposób jednoznaczny. To ten właśnie zapis umowy nie spełnia warunków wynikających art. 4 ust. 2 oraz art. 5 dyrektywy 93/13/EWG, gdyż nie określa w sposób prosty i zrozumiały głównego świadczenia stron umowy.

Reasumując w przekonaniu Sądu przedmiotowa umowa w zakresie określenia sposobu obliczenia głównego świadczenia stron oraz sposobu spłaty kredytu w sposób nierównomierny obciążała strony ryzykiem umownym. Niewątpliwie bowiem całe ryzyko banku ograniczało się do wysokości wypłaconego przez niego kredytobiorcy kapitału. Z kolei ryzyko konsumenta było w zasadzie niczym nieograniczone, w przypadku drastycznego wzrostu kursu waluty do której indeksowany był kredyt, wartość jego zobowiązania mogła rosnąć wielokrotnie, znacznie przekraczając wysokość kwoty, którą konsument rzeczywiście otrzymał.

Przy tym tu tak na marginesie wskazać należy, że fakt że w umowie nie zawarto żadnego postanowienia ograniczającego ryzyko kursowe kredytobiorcy, może świadczyć
o tym, że bank świadomie dążył do takiego faworyzowania banku w umowie ale równie dobrze o tym, że bank nie zdawał sobie w tamtym okresie sprawy z tego, że waluta kredytu może tak bardzo wzrosnąć, że klient będzie musiał spłacić ponad dwa razy większy kapitał niż ten który pozyskał, a w konsekwencji przesądza to o tym, że bank nie mógł w sposób właściwy poinformować klienta o ryzyku, skoro sam, pomimo tego iż jest profesjonalistą, nie zdawał sobie sprawy, że takie ryzyko istnieje.

Na gruncie sformułowań zastosowanych w umowie łączącej strony, w orzecznictwie
w sposób wyczerpujący wskazano, że tego rodzaju postanowienia stanowią wyraz oczywistego naruszenia praw konsumenta i są sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14 oraz wyroku z dnia
4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, wywiódł, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami
i rażąco narusza interesy konsumenta. Klauzula zaś, która nie zawiera jednoznacznej treści
i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Jeszcze silniej zaakcentowano to w wyroku II CSK 483/18, gdzie wskazano, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie stwierdzano już, że mechanizm ustalania kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami
i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula która nie zawiera jednoznacznej treści,
a przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku jest klauzulą niedozwoloną
w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Co do zasady wynikającej z art. 385 ¹ § 1 k.c. in principio postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go. Zgodnie z jednolitym orzecznictwem (...) (np. wyrok z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 D.) abuzywne zapisy należy wykreślić z umowy nie naruszając pozostałych jej postanowień.

W przedmiotowej sprawie dokonanie prostego wykreślenia abuzywnych klauzul spowoduje, że umowa stanie się niewykonalna w całości. Nadal bowiem pozostaną w niej zapisy mówiące o jej indeksowaniu do waluty franka szwajcarskiego. Jednakże nie sposób będzie określić sposobu w jaki należy przeliczyć kwotę udzielonego kredytu do CHF, a w dalszej kolejności jaka będzie wysokość poszczególnych rat, a także – jak przeliczyć wysokość poszczególnych rat wyrażonych w CHF na walutę polską. Nie jest w takim przypadku zasadne zastosowanie przez Sąd, niejako „z urzędu” średniego kursu NBP w miejsce przytoczonych klauzul abuzywnych, albowiem godziłoby to w interes strony pozwanej, jako konsumenta. Co więcej zakaz zastępowania niedozwolonych postanowień innymi regulacjami prawa krajowego podkreślany jest w orzecznictwie (...), na gruncie art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.

Powyższe okoliczności powodują niemożność wykonania świadczenia określoną w art. 387 § 1 k.c. Zgodnie zaś z tym przepisem umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna. Sąd miał na uwadze, że umowa kredytowa zawierała wszelkie istotne elementy konieczne dla określenia treści stosunku prawnego, takie jak kwotę kredytu, okres kredytowania, terminu spłaty oraz wysokość oprocentowania. Niemniej jednak, przedmiotowa umowa nie może funkcjonować bez określenia uczciwych klauzul indeksacyjnych. Powództwo oparte było na założeniu ważności umowy, skuteczności wszystkich jej postanowień, zasadnego wypowiedzenia jej warunków. Eliminacja z treści umowy postanowień dotyczących głównych świadczeń stron – a za takie należy uznać postanowienia pozwalające na określenie rat kapitałowo-odsetkowych oraz niespłaconej części kredytu powoduje, że istotne przedmiotowo postanowienia umowy kredytowej nie zostały określone. Dalsze utrzymanie umowy kredytowej zawartej przez strony, po wyeliminowaniu klauzul zakwestionowanych przez kredytobiorców, nie jest możliwe.

Równocześnie wyjaśnić należy, że wobec uznania umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 25 października 2007 za nieważną, każdej za stron Umowy przysługuje roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia. Roszczenie takie przysługuje na mocy art. 410 § 2 k.c.

Wobec powyższego uznanie umowy za nieważną prowadziło do oddalenia powództwa jako bezzasadnego.

Z uwagi na uznanie Umowy za nieważną, Sąd zaniechał badania pozostałych zarzutów podnoszonych przez stronę pozwaną, a dotyczących między innymi nieskutecznego wypowiedzenia umowy.

O kosztach procesu Sąd orzekł w trybie art. 108 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu wynika z zasady odpowiedzialności za wynik sprawy i tak też zostały one ustalone, uznając, że powódka jest stroną przegrywającą proces. Podkreślić należy, że podstawą ustalenia zwrotu kosztów procesu była wartość przedmiotu sporu. Koszty procesu w całości wynosiły 10 817,00 zł i obejmowały: koszty zastępstwa procesowego w wysokości 10 800 zł oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron za pomocą portalu teleinformatycznego Sądu.