Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 października 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku J. O. z dnia 9 lipca 2022 roku odmówił mu prawa do rekompensaty wskazując, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podniesiono, że nie został zaliczony okres 1.04.1979 – 31.07.2000 r, ponieważ świadectwo pracy wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 31.07.2000 r nie spełnia wymogów formalnych.

(decyzja – k. 11 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji odmawiającej prawa do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach wniósł ubezpieczony, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji. (odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powielając argumentację zawartą w treści zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. O. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 22.08.2011 r wnioskodawca był zatrudniony w (...) sp. Z oo w Ł. /poprzednio (...) SA w Ł./ w okresie od 5.04.1979 – 21.08.2011 r, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku ługowacza opakowań, mieszalnikowego. Miał następujące okresy nieskładkowe: 5.01.91 – 11.01.1991, 3.02.1992 – 7.02.1992, 16.03.1992, -21.03.1992, 5.03.1993 – 9.03.1993, 16.06.1994 – 24.06.1994, 14.11.1996 – 22.11.1996, 13.01.1997 – 31.01.1997, 3.08.2001 – 7.09.2001, 12.07.2006 – 25.08.2006.

/świadectwo pracy – k. 5 akt ZUS/

Zakład, w którym był zatrudniony wnioskodawca zajmował się garbowaniem skór i produkcją farb do malowania skóry. Wnioskodawca pracował na stanowisku ługowacza opakowań w początkowym okresie zatrudnienia. Wówczas zajmował się myciem beczek do farb garbarskich, które odbywało się w basenach z solą kaustyczną. Następnie awansował i przeszedł na produkcję. Jego praca polegała na przygotowaniu produkcji farby do skóry. Musiał wlać do kadzi olej, wsypać pigmenty, mydło fenolowe, następnie wymieszać, wylać do mniejszych kadzi i przerobić na maszynach, przelać do plastikowych pojemników i odstawić do magazynu. Wykonywał też prace przy produkcji topów, wtedy też mieszał składniki, ale w innym aparacie. Obsługiwał urządzenia do barwników (...). Praca odbywała się na hali produkcyjnej. W ten sposób pracował do 30.06. 1998 roku. Po tej dacie pracował także na wytłaczarkach.

/zeznania wnioskodawcy – e – prot. Z dnia 13.12.2022 r 00:01:04 , 00:25:19 , zeznania świadka J. S. – e – prot. Z dnia 13.12.2022 r 00:13:57/

Według kart wynagrodzeń wnioskodawca otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych od 1980 roku do 1992 roku .

/karty wynagrodzeń – k. 41 – 76/

Zgodnie ze świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 31.07.2000 r wnioskodawca w okresie 1.04.1979 – 31.07.2000 r stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace: produkcja półproduktów i środków pomocniczych dla przemysłu skórzanego, garbarskiego (mydło fenolowe, woski, farby garbarskie, (...), topy garbarskie), na stanowisku mieszalnikowy farb i topów, wymienionym w wykazie A, Dziale IV poz. 28 pkt.1 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7.07.1987 r w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resoru przemysłu chemicznego i lekkiego.

/świadectwo – k. 7 akt ZUS/

Prawomocną decyzją z dnia 9.06.2017 r wnioskodawcy odmówiono prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na nieudokumentowanie 25 - letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

/okoliczność bezsporna/

W dniu 13.09.2022 r ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą.

/wniosek – k. 1 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie opierając się na dokumentach znajdujących się w aktach sprawy, aktach ZUS , w tym na kartach wynagrodzeń. Ponadto Sąd oparł się na osobowych źródłach dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz powołanego w sprawie świadka. Zeznania świadka– osoby niezainteresowanej rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracownikiem spornego zakładu nie budzą wątpliwości przy ocenie ich wiarygodności, nie są wzajemnie ze sobą ani z treścią załączonych do akt sprawy dokumentów sprzeczne, wzajemnie ze sobą korespondują. Co również istotne zeznania ubezpieczonego oraz świadka nie zostały zasadnie podważone przez organ rentowy w toku procesu. Z zeznań tych wynika wprost, czym zajmował się wnioskodawca w trakcie wykonywania pracy we wskazanym spornym okresie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2022 r., poz.1340) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t. j. Dz. U. z 2022 r. , poz. 504) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie , czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

W ocenie Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na jednoznaczne ustalenie, że wnioskodawca pracując w (...) SA stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku wykonywał pracę na stanowisku związanym z produkcją barwników, półproduktów, środków pomocniczych stosowanych w przemyśle skórzanym. Przy czym jako datę początkową należało przyjąć 1.01.1980 roku, albowiem jak wynika z zeznań ubezpeczonego oraz ze świadectwa pracy, w początkowym okresie zatrudnienia zajmował stanowisko ługowacza opakowań, które nie jest stanowiskiem produkcyjnym, natomiast z kart wynagrodzeń wynika, że conajmniej od stycznia 1980 r otrzymywał za pracę dodatek szkodliwy. Natomiast jako datę końcową należało przyjąć 30.06.1998 r, zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego.

Z poczynionych ustaleń wynika, że Zakład, w którym był zatrudniony wnioskodawca zajmował się garbowaniem skór i produkcją farb do malowania skóry. Wnioskodawca na skutek awansu przeszedł na produkcję. Jego praca polegała na przygotowaniu produkcji farby do skóry. Musiał wlać do kadzi olej, wsypać pigmenty, mydło fenolowe, następnie wymieszać, wylać do mniejszych kadzi i przerobić na maszynach, przelać do plastikowych pojemników i odstawić do magazynu. Wykonywał też prace przy produkcji topów, wtedy też mieszał składniki, ale w innym aparacie. Obsługiwał urządzenia do barwników (...). Praca odbywała się na hali produkcyjnej. W ten sposób pracował do 30.06. 1998 roku.

Jednocześnie organ rentowy nie zakwestionował zeznań świadka i wnioskodawcy oraz wiarygodności dokumentów i nie przedstawił dowodów przeciwnych. Kwestionował zapisy w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych co do określonego tam stanowiska.

Podkreślenia wymaga fakt, iż o szczególnych warunkach pracy nie decyduje nazwa zajmowanego stanowiska, ale rodzaj pracy rzeczywiście wykonywanej przez pracownika. A ta, w przypadku wnioskodawcy, jak wynika z materiału dowodowego polegała na pracy przy produkcji barwników, półproduktów, środków pomocniczych stosowanych w przemyśle skórzanym.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz w oparciu o zgromadzone dokumenty pracownicze nie ulega wątpliwości, że praca wnioskodawcy była pracą o znacznej szkodliwości dla jego zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości. Świadczy o tym zarówno zakres jego obowiązków, charakter pracy , jak i warunki w jakich praca była świadczona.

Zatrudnienie przy produkcji barwników, półproduktów, środków pomocniczych stosowanych w przemyśle skórzanym zostało wymienione wykazie A, Dziale IV, poz. 28, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku i podlega uwzględnieniu jako praca w warunkach szczególnych na cele emerytalno – rentowe. Pomocniczo w tym zakresie odnieść się należy do wykazu zawartego w załączniku nr 1 do Zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego, gdzie zostało wskazane stanowisko aparatowy (Dział IV, poz. 28 pkt.1). Wnioskodawca jako mieszalnikowy obsługiwał aparaty – maszyny do produkcji farb i barwników.

Konkludując, zasadne jest przyjęcie, że wnioskodawca jako pracownik zatrudniony przy produkcji barwników, półproduktów, środków pomocniczych stosowanych w przemyśle skórzanym, nawet przy uwzlędnieniu okresów nieskładkowych i pominięciu zatrudnienia w 1979 r, wykazał, że w szczególnych warunkach pracował przez okres przekraczający 15 lat.

Bez znaczenia pozostaje kwestia, iż po 1992 roku nie otrzymywał według kart wynagrodzeń dodatku za pracę w warunkach szkodliwych, albowiem z zeznań wnioskodawcy i świadka wynika, że przynajmniej do 30.06.1998 r wykonywał tożsame czynności. Bez znaczenia pozostaje także kwestia, że wnioskodawcy odmówiono prawomocnie prawa do wcześniejszej emerytury, albowiem wnioskodawca nie spełnił wówczas także przesłanki dotyczącej wymaganego okresu ubezpieczenia.

Mając na względzie powyższe należało zmienić zaskarżoną decyzję ZUS i przyznać wnioskodawcy prawa do rekompensaty, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w sentencji wyroku.