Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 12-05-2021 r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:sędzia Anna Krysicka

Protokolant:sekretarz sądowy Ewelina Kliber

po rozpoznaniu w dniu 19-04-2021r. w Kaliszu

na rozprawie sprawy z powództwa E. D.

przeciwko B. D.

- o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1.  zobowiązuje pozwanego B. D. do złożenia oświadczenia woli następującej treści: pozwany B. D. przenosi bezpłatnie na rzecz powódki E. D. udział wynoszący ½ część nieruchomości niezabudowanej położonej w województwie (...), powiecie (...), gminie G., miejscowości G., obręb ewidencyjny (...) G., oznaczonej numerami działek (...) o powierzchni 1,1600 ha oraz 727/1 o powierzchni 0,8400 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Kaliszu, VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), na co powódka wyraża zgodę, a co następuje w związku z odwołaniem przez powódkę E. D. darowizny udziału we własności przedmiotowej nieruchomości uczynionej na rzecz pozwanego B. D. aktem notarialnym sporządzonym dnia 13 czerwca 2012r. Repertorium A: (...) przez notariusza D. K. (1), Kancelaria Notarialna w K. przy ulicy (...),

2.  zasądza od pozwanego B. D. na rzecz powódki E. D. kwotę 3.600,00 zł wraz z należną stawką podatku od towaru i usług tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego świadczonego z urzędu na rzecz powódki E. D. przez adw. N. M..

sędzia Anna Krysicka

Sygn. akt I C 62/20

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 10 stycznia 2020r. powódka E. D. domagała się zobowiązania pozwanego B. D. do złożenia oświadczenia woli następującej treści ,,Pozwany B. D. przenosi bezpłatnie na rzecz powódki E. D. udział wynoszący ½ część nieruchomości niezabudowanej położonej w województwie (...), powiecie (...), gminie G., oznaczonej numerami działek (...) o powierzchni 1,1600 ha oraz 727/1 o powierzchni 0,8400 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Kaliszu, VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...)”, na co powódka wyraża zgodę, a co następuje w związku z odwołaniem przez powódkę E. D. darowizny udziału we własności przedmiotowej nieruchomości uczynionej na rzecz pozwanego B. D. aktem notarialnym sporządzonym dnia 13 czerwca 2012r. Repetytorium A: (...) przez notariusza D. K. (1), Kancelaria Notarialna w K. przy ulicy (...), zasądzenia od pozwanego całości kosztów postępowania oraz zasądzenia na rzecz pełnomocnika powódki z urzędu – adwokata N. M. kosztów zastępstwa adwokackiego według norm prawem przepisanych oświadczając jednocześnie, iż koszty te nie zostały uiszczone w całości, ani nawet w części.

Uzasadniając zgłoszone żądanie strona powodowa wskazała, iż umową darowizny i ustanowienia służebności mieszkania powódka wraz z mężem G. D. przekazali cały swój majątek dzieciom - B. D. i B. G.. Umową wyżej wskazaną powódka darowała pozwanemu swój udział we własności nieruchomości niezabudowanej położonej w województwie (...), powiecie (...), gminie G., miejscowości G., obręb ewidencyjny (...) G., oznaczonej numerami działek (...) o powierzchni 1,1600 ha oraz 727/1 o powierzchni 0,8400 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Kaliszu, VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Jednocześnie aktem notarialnym wyżej wskazanym pozwany ustanowił na rzecz rodziców, to jest powódki i G. D., dożywotnio i bezpłatnie na nabytej tym samym aktem notarialnym nieruchomości, w budynku mieszkalnym położnym na działce nr (...) zapisanej w księdze wieczystej nr (...) służebność osobistą mieszkania polegającą na prawie wyłącznego korzystania przez uprawnionych z całego parteru tego budynku z obowiązkiem dostarczania ogrzewania, wody i prądu, z prawem do współkorzystania z kotłowni znajdującej się w tym budynku w piwnicy i wspólnego wejścia oraz z prawem do swobodnego poruszania się po całej nieruchomości, na co powódka i G. D. wyrazili zgodę. Pozwany ustanowił na rzecz rodziców dożywotnie i bezpłatne użytkowanie wszystkich budynków gospodarczych znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości, na co powódka i G. D. wyrazili zgodę. Miesiąc po przekazaniu zdecydowanej większości majątku synowi, zaczęły się problemy polegające na niedopuszczalnym traktowaniu powódki. Syn, synowa oraz mąż powódki wszczynali bez powodów, względnie z oczywiście błahych powodów awantury skierowane przeciwko powódce. Powódka była poniżana i pozbawiona poczucia własnej wartości. Wymienieni zmuszali powódkę do tego, aby zerwała wszelkie kontakty ze światem zewnętrznym. Zabraniali powódce wychodzenia z domu. Podobnie wyglądała sytuacja z samodzielnym dokonywaniem zakupów przez powódkę. Powódce nie wolno było przyjmować gości, w tym również córki z zięciem i wnukami. Domownicy przeszukiwali prywatne pomieszczenia powódki, jak na przykład sypialnię, przeglądali je prywatne rzeczy. Zarówno pozwany, synowa, jak i mąż straszyli powódkę pozbyciem się jej z domu poprzez zamknięcie w zakładzie psychiatrycznym i ubezwłasnowolnienie, pomimo iż brak było do tego jakichkolwiek racjonalnych, medycznych podstaw. Wszyscy wyżej wymienieni wielokrotnie wyrzucali powódkę z domu i wywozili bez jakiejkolwiek racjonalnej przyczyny i nie zważając na wolę powódki. Pozwany wywiózł powódkę do córki B. G.. W konsekwencji powódka po wielu latach ciężkiej pracy, w następstwie przekazania dorobku swojego całego życia pozwanemu, w wieku 62 lat straciła miejsce zamieszkania stanowiące podstawę stabilizacji życiowej i od tego czasu zmuszona jest pomieszkiwać w różnych miejscach korzystając z pomocy innych, w tym przede wszystkim córki B. G., brata oraz znajomych. Powyższe zachowania pozwanego w stosunku do powódki oraz będące ich następstwem okoliczności uzasadniają twierdzenie, iż pozwany jako obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności względem powódki jako darczyńcy, stąd pismem z dnia 03.09.2019r. powódka złożyła oświadczenie o odwołaniu darowizny wezwała pozwanego do zwrotnego przeniesienia własności udziału w nieruchomości uprzednio darowanej.

(pozew k. 3 – 25)

W odpowiedzi na pozew z dnia 25 marca 2020r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że nie dopuścił się względem matki jakichkolwiek niegodnych zachowań, nie mówiąc już o zachowaniach, które kwalifikowane mogły być jako rażąco niewdzięczne wobec powódki. Przedstawiony w pozwie obraz patologicznych relacji rodzinnych w domu rodzinnym stron jest fałszywy. W domu tym nie było przemocy, alkoholu, ubóstwa czy braku wzajemnych pozytywnych uczuć. Zarzuty powódki są dla pozwanego krzywdzące.

(odpowiedź na pozew k. 114 – 116)

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 22 marca 2019r. w sprawie o sygn. akt I Co 273/19 zwolniono E. D. od kosztów sądowych w całości w sprawie z jej powództwa przeciwko B. D. o zamianę dożywocia na rentę oraz ustanowiono dla wyżej wymienionej adwokata z urzędu.

(postanowienie z akt sprawy o sygn. I Co 273/19 k. 15)

W toku dalszego postępowania strony pozostały przy dotychczasowych stanowiskach.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Umową darowizny i ustanowienia służebności mieszkania z dnia 13 czerwca 2012 r. zawartą w formie aktu notarialnego G. i E. małżonkowie D. przekazali na rzecz syna B. D. prawo własności całej zabudowanej nieruchomości zapisane w księdze wieczystej kw nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Kaliszu VI Wydział Ksiąg Wieczystych oraz prawo własności niezabudowanych działek oznaczonych numerami (...) o pow. 1,1600 ha oraz 727/1 o pow. 0,8400 ha, obręb 005 G., gmina G., z nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej kw nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Kaliszu VI Wydział Ksiąg Wieczystych. Niniejszym aktem obdarowany B. D. ustanowił na rzecz G. i E. małżonków D., dożywotnio i bezpłatnie, na nabytej tym aktem notarialnym nieruchomości, w budynku mieszkalnym, położonym na działce numer (...), zapisanej w księdze wieczystej kw nr (...), służebność osobistą mieszkania, polegającą na prawie wyłącznego korzystania przez uprawnionych z całego parteru tego budynku, z obowiązkiem dostarczenia ogrzewania, wody i prądu, z prawem do współkorzystania z kotłowni znajdującej się w tym budynku w piwnicy i wspólnego wejścia oraz z prawem do swobodnego poruszania się po całej nieruchomości, użytkowanie wszystkich budynków gospodarczych znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości. Ponadto obdarowani zobowiązali się do sprawowania opieki nad rodzicami G. i E. małżonkami D. w czasie choroby i niedołęstwa.

(okoliczność bezsporna)

Powódka E. D. zamieszkiwała wraz z synem B. D., synową J. D. oraz mężem G. D. w domu jednorodzinnym w miejscowości K.. Po dokonaniu darowizny pozwany B. D. oraz jego żona J. D. zaczęli lekceważyć powódkę E. D.. Wymieni wielokrotnie wszczynali awantury, wyśmiewali powódkę. Powódka nie mogła zapraszać gości, nie miała prywatności, nie mogła oglądać telewizji, zabrano jej telefon. Powód B. D., J. D. oraz G. D. dążyli do tego by powódka rozpoczęła leczenie psychiatryczne. Kwestię tą konsultowali z psychologiem M. C., której bez wiedzy powódki udostępnili osobiste zapiski i notatki powódki. Na wizyty do psychologa uczęszczał natomiast mąż powódki G. D., który był w złym stanie psychicznym.

E. D. zmagała się z problemami ginekologicznymi oraz problemami ze słuchem. Pozwany bagatelizował problemy zdrowotne matki. Powódka ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności. Wymieniona nie leczyła się psychiatrycznie.

Powódka nie potrafiła się przeciwstawić nagannemu zachowaniu pozwanego i jego żony. Z upływem czasu dochodziło coraz częściej do takich nagannych zachowań. W dniu 8 stycznia 2019r. po awanturze z synową i pozwanym powódka przebywała u córki. Po powrocie do domu, dniu 11 stycznia 2019r. powódka została w godzinach nocnych wywieziona przez B. D. oraz G. D. do córki B. i tam pozostawiona. E. D. została praktycznie wepchnięta siłą do samochodu. Nie zabrano nawet jej rzeczy osobistych.

Powódka po przyjeździe do córki była przygnębiona, wycofana, ciężko było nawiązać z nią kontakt. B. D. odnosił się z pogardą do powódki, życzył jej śmierci. Pozwany jako powód wyrzucenia E. D. z domu wskazał jej złe zachowanie. B. D. twierdził, iż powódka powinna podjęć leczenie psychiatryczne, w przeciwnym razie nie pozwoli jej wrócić do domu.

W dniu 14 lutego 2019r. powódka, w obecności Policji zabrała swoje rzeczy z domu K..

Pozwany po tych zajściach nie kontaktował się z powódką. Nie proponował powrotu do domu.

Aktualnie powódka mieszka sama w mieszkaniu zięcia D. G.. Wymieniona nie utrzymuje kontaktu z pozwanym, który nie odbiera od niej telefonu. Mąż powódki zamieszkuje nadal z synem i synową.

(dowód: zeznania powódki E. D. 00:05:00:29:55 – k. 174 - 174v.,00:50:43 – 00:56:35 - k 207, częściowo zeznania pozwanego B. D. 00:29:55 – 01:15:54 – k. 174v. – 175) zeznania świadka D. G. 01:20:38 – 02:12;35 k. 175 – 175v., zeznania świadka B. G. 02:12:35 – 02:59:17, częściowo zeznania świadka J. D. 03:21:09 – 04:02:15, zeznania świadka M. C. 04:02:15 – 04:29:55 k. 176v. - 177, częściowo zeznania M. W. 04:29:55 – 04:44:34 – k. 04:29:55 – 04:48:09 k. 177, częściowo zeznania świadka M. J. 04:48:09 – 05:02:22 k. 177 – 177v., częściowo zeznania H. W. 05:02:22 – 05:12:07, zeznania świadka H. W. 05:12:47 – 05:21:55 K. 05:12:47 – 05:21:55, częściowo zeznania świadka E. K. 05:21:55 – 05:29:38, częściowo zeznania świadka D. K. (2) 05:29:38 – 05:34:47 k. 178, częściowo zeznania świadka Z. I. 05:34:47 – 05:45:32 k. 178, częściowo zeznania świadka C. I. 05:45:32 – 05:50:455 k. 178 – 178v., zeznania świadka S. S. 00:04:44 – 00:26:34 k. 206 – 206v., zeznania świadka A. M. 00:26:34 – 00:46:13, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – k. 167-168, karta informacyjna leczenia szpitalnego 169 – 171, wiersz – k. 172 – 173, kserokopia notatnika służbowego – k. 214 - 225)

Pismem z dnia 3 września 2019r. powódka złożyła oświadczenie, w którym wskazała, iż odwołuje swoją darowiznę w udziale wynoszącym ½ części nieruchomości niezabudowanej położonej w G., gmina G., oznaczona nr działek (...) obszaru 2 ha objęte aktem notarialnym sporządzonym dnia 13 czerwca 2012r. Repetytorium A: (...), dla powyższej nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr (...), uczynioną na rzecz syna B. D.. Powódka wskazała m.in., iż wymieniony znęcał się nad nią fizycznie i psychicznie, nie reagował na znęcanie się nad nią przez J. D. i G. D., groził jej pozbawieniem życia wszczynał bez powodów, względnie z oczywiście błahych powodów awantury, ubliżał im używając słów powszechnie używanych za obelżywe, wyśmiewał problemy zdrowotne, zabraniał wychodzenia z domu.

(dowód: oświadczenie wraz z potwierdzeniem nadania k. 92 – 94)

Pismem z dnia 13 listopada 2019r. powódka wezwała pozwanego do stawienia się w dniu 28 listopada 2019r. o godz. 10.00 w Kancelarii Notarialnej D. R. w K. celem dokonania zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości o nr kw (...). B. D. wyżej wskazanym dniu nie stawił się w Kancelarii.

(dowód: pismo z dnia 13.11.2019r. wraz z potwierdzeniem nadania – k. 96 – 97, akt notarialny – k. 99 -102)

W dniu 13 lutego 2019r. powódka złożyła zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez pozwanego B. D., J. D. oraz G. D. przestępstw znęcania się nad nią wraz z wnioskiem o ściąganie. Prokuratura Rejonowa w Kaliszu prowadziła w tejże sprawie postępowanie pod sygn. akt PR 2 Ds.167.2019.

Postanowieniem z dnia 20 marca 2020r. umorzono dochodzenie przeciwko B. D. o to, że w okresie od lipca 2012r., do dnia 11 stycznia 2019 r., w miejscowości K., powiatu (...), działając wspólnie i w porozumieniu z G. D. i J. D. znęcali się psychicznie nad wspólnie zamieszkałą E. D. w ten sposób, że wszczynali wobec niej awantury w trakcie których ubliżali używając słów powszechnie uważanych za obelżywe, poniżali i krytykowali jej wygląd, wyśmiewali problemy zdrowotne, nadmiernie kontrolowali poprzez przeglądanie jej prywatnych rzeczy, odbierali telefon komórkowy, uniemożliwiali oglądanie telewizji oraz zabraniali wychodzenia z domu tj. o czyn z art. 207 § 1 k.k., na podstawie art. 322 § 1 k.p.k., wobec niepopełnienia przez podejrzanego zarzucanego mu przestępstwa.

E. D. złożyła zażalenie na powyższe postanowienie, które nie zostało uwzględnione.

(dowód: kserokopie dokumentacji znajdujące się w aktach sprawy PR 2 Ds. 167.2019 - k. 56 – 91, 141 - 166)

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 1 października 2020r., na skutek pozwu G. D., z dniem 27 maja 2020r. ustanowiono rozdzielność majątkową powoda G. D. i pozwanej E. D., którzy zawarli związek małżeński w dniu 26 marca 1978r. przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w G., nr aktu małżeństwa 3007042/00/AM/ (...).

(dowód: dokumenty z akt sprawy o sygn. III RC 159/20 akt – wyrok k. 123)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił, na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów, które nie były wzajemnie kwestionowane przez strony postępowania i nie budziły wątpliwości Sądu.

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki E. D. w całości bowiem w świetle pozostałego materiału dowodowego, Sąd uznał je za spójne i autentyczne, złożone w sposób spontaniczny, co stanowiło o konieczności obdarzenia ich walorem wiarygodności.

Jeśli chodzi o zeznania pozwanego B. D., to Sąd uznał je za wiarygodne w takim zakresie, w jakim znalazły one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zebranym w sprawie. Sąd nie dał wiary pozwanemu w zakresie, w jakim wskazywał, iż to powódka generowała konflikty, natomiast powrót matki do domu uniemożliwia córka powódki B. G.. Twierdzenia te nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym, a w szczególności w zeznaniach świadków. Zeznania w tym zakresie stanowiły jedynie subiektywnie zaprezentowaną wersję stworzoną na potrzeby niniejszego postępowania.

Jako polegające na prawdzie Sąd uznał zeznania świadków D. G. oraz B. T. one spójną całość, są logiczne i rzeczowe.

Jeśli chodzi o zeznania świadka J. D., to Sąd uznał je za wiarygodne w zakresie zgodnym z ustalonym wyżej stanem faktycznym. Niemniej jednak rzeczą oczywistą jest że świadek jest bezpośrednio związany z pozwanym, co również rzutowało na sposób wypowiadania się na temat powódki. W ocenie Sądu zeznania świadka w tym zakresie złożone zostały na potrzeby niniejszego postępowania i w związku z tym powstały wątpliwości co do jego obiektywizmu w danej sprawie.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków M. C. M. W., M. J., H. W., H. W., E. K., D. K. (2), Z. I., C. I.. Jednakże zeznania te nie miały rzeczywistego wpływu na ustalenie powyższego stanu faktycznego. Żadna z wymienionych osób nie była naocznym świadkiem negatywnych zachowań pozwanego wobec powódki. Wymieni nie bywali często w domu powódki i pozwanego.

Sąd dał również wiarę zeznaniom świadków S. S. oraz A. M.. Zeznania te były zgodne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Nadto zdaniem Sądu zeznania te cechowała bezstronność – osoby te były bowiem obce dla stron, a przez to niezainteresowane wynikiem sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 888 k.c., przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Nieodpłatne świadczenie darczyńcy będące jednostronnym aktem jego dobrej woli wytwarza po stronie obdarowanego obowiązek wdzięczności w wymiarze etycznym. Obowiązek ten nie ma charakteru prawnego w tym sensie, że źródło swe czerpie w całości z zasad współżycia społecznego. Zawarcie umowy darowizny wytwarza pewien stosunek etyczny pomiędzy darczyńcą i obdarowanym. Wprawdzie do essentialia negotii umowy darowizny nie należy obowiązek sprawowania opieki nad darczyńcą przez obdarowanego, to jednak umowa darowizny rodzi po stronie obdarowanego moralny obowiązek wdzięczności, który nabiera szczególnego charakteru zwłaszcza wtedy, gdy dochodzi do zawarcia umowy między osobami najbliższymi, których powinność świadczenia pomocy i opieki wynika już z łączących strony umowy stosunków rodzinnych (wyrok SN z dnia 13 października 2005 r., I CK 112/05, LEX nr 186998).

W myśl art. 898 § 1 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Jest to wyjątek od zasady trwałości stosunków majątkowych powstałych na podstawie umowy darowizny, a co za tym idzie, może znaleźć zastosowanie jedynie w szczególnych okolicznościach. Nie wystarcza zatem, aby obdarowany okazał się niewdzięczny w powszechnym tego słowa znaczeniu; jego niewdzięczność musi mieć charakter wyjątkowy - musi być "rażąca". Pojęcie "rażąca niewdzięczność" nie zostało zdefiniowane. Z uwagi na zróżnicowane sytuacje życiowe stanowiące o konfliktach pomiędzy stronami umowy darowizny posłużono się formułą ogólną, pozostawiając sądowi ocenę, czy konkretne zachowania mieszczą się w pojęciu rażącej niewdzięczności i odsyłając w tym zakresie przede wszystkim do układu norm moralnych. Zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie sądów i nauce prawa, niewdzięczne będzie każde zachowanie obdarowanego, niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, przy czym, aby zostało uznane za "rażąco niewdzięczne", musi cechować je znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Cechy rażącej niewdzięczności mogą mieć także inne zachowania wysoce nieprzyjazne kierowane bezpośrednio wobec darczyńcy, jak też w stosunku do osoby jemu bliskiej. W każdym jednak przypadku niezależnie od tego, czy będą to działania, czy zaniechania obdarowanego wymagane jest ujawnienie po jego stronie zamiaru pokrzywdzenia darczyńcy (por: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2000 r., w sprawie I CKN 919/98; wyrok SN z dnia 7 maja 2003 r., w sprawie IV CKN 115/01; wyrok SN z dnia 5 października 2000 r., w sprawie II CKN 280/00). O rażącej niewdzięczności można więc mówić dopiero wtedy, gdy mamy do czynienia z niewłaściwym zachowaniem obdarowanego wobec darczyńcy przy znacznym nasileniu złej woli, skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej (tak wyrok SA w Szczecinie z dnia 17 lipca 2014 r., sygn. I ACa 271/14, LEX 1527221). Określenia "rażąca" wskazuje na to, iż hipoteza normy art. 898 § 1 k.c. obejmuje wyłącznie przewinienia o najwyższym ciężarze gatunkowym. Znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują natomiast czyny nieumyślne obdarowanego, a nawet drobne czyny umyślne, ale nie wykraczające poza zwykłe konflikty życiowe, rodzinne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., II CSK 68/10; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 kwietnia 2005 r., w sprawie I ACa 60/05). Zgodnie z art. 899 § 3 k.c. darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Podsumowując powyższe, zdaniem Sądu w niniejszej sprawie wystąpiło zachowanie noszące znamiona rażącej niewdzięczności wobec powódki. Wywiezienie E. D. z domu do córki B. G., połączone z użyciem wobec niej siły, musi być uznane za wyczerpujące znamiona rażącej niewdzięczności. Powódka, która dorobek swego życia włożyła w darowaną pozwanemu nieruchomość, została faktycznie odrzucona przez syna, pozbawiona warunków do życia. Bez wątpienia było to świadome, rozmyślne naruszenie podstawowych obowiązków. Kwalifikację taką uzasadnia również wyrządzenie przykrości powódce, która, jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, po zdarzeniu z dnia 11 stycznia 2019r. była wycofana, zamknięta w sobie, poczuła się odrzucona. Boleśnie powódka dała temu wyraz w napisanym przez siebie wierszu k. 172. Wskazać przede wszystkim trzeba na ciążący na obdarowanym pozaprawny, moralny, obowiązek wdzięczności wobec darczyńcy. Przejawia się on w przyjęciu postawy życzliwości, zainteresowania, otwartości na realizację usprawiedliwionych w danych okolicznościach oczekiwań, okazywania wsparcia w sprawach życiowych, a także niesienia, w granicach własnych możliwości i usprawiedliwionych potrzeb darczyńcy, pomocy w sprawach materialnych. Zachowanie pozwanego w niniejszych okolicznościach bez wątpienia wykraczało poza zwykłe przypadki życiowych konfliktów. Nie bez znaczenia pozostaje również traktowanie powódki przez pozwanego przed wywiezieniem powódki z domu. B. D. zaniedbywał problemy zdrowotne matki, nie pozwalał jej m.in. przyjmować gości, oglądać telewizji. Wszystkie tego typu zachowania, jakkolwiek naganne i bardzo przykre dla powódki mogłyby być uznane za zwykłe konflikty rodzinne. Jednak zachowanie z dnia 11 stycznia 2019r. należy uznać za rażącą niewdzięczność. Praktycznie pozwany w żaden sposób nie potrafi wyjaśnić swojego postępowania, któremu nie zaprzecza. Należy podkreślić, że powódka w godzinach nocnych przemocą została wepchnięta do samochodu i jak przedmiot przewieziona do córki i tam pozostawiona. Nie zabrano nawet je rzeczy osobistych. Nawet gdyby przyjąć, że było to działanie w emocjach, pozwany po tym zajściu w ogóle nie interesował się losem matki. Nie próbował naprawić relacji, przerosić. Zdaniem Sądu za wysoce naganne należy uznać zachowanie pozwanego i jego rodzinny polegające na przeszukiwaniu osobistych rzeczy powódki i czynienia użytku z jej prywatnych zapisków . Pozwany do dnia dzisiejszego nie zwrócił powódce jej prywatnych dokumentów, które notabene znajdują się a w aktach postępowania przygotowawczego. Udostępnianie tych zapisów osobom trzecim bez wiedzy powódki nie może być usprawiedliwiane troska o zdrowie psychiczne powódki. Jest to przejaw bezdusznego, brutalnego wejścia w intymną stronę życia powódki.

Szczególne problemy dotyczące dopuszczalności, zasad i skutków odwołania darowizny ujawniają się na tle stosunków majątkowych małżeńskich.

Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, w której darowizna została dokonana z majątku wspólnego małżonków przez oboje małżonków , a obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności tylko w stosunku do jednego z nich, jak to ma miejsce w niniejszej sprawie. Początkowo Sąd Najwyższy przyjął, że małżonek ten może skutecznie odwołać darowiznę bez zgody drugiego z darczyńców także wówczas, gdy darczyńcy nadal pozostają we wspólności ustawowej (uchwała SN z 10 sierpnia 1988 r., III CZP 67/88, LexisNexis nr 302173, OSNC 1989, nr 11, poz. 180).

W późniejszym orzeczeniu Sąd Najwyższy zajął jednak inne stanowisko, uznając, że: „możliwość odwołania darowizny przedmiotu wchodzącego w skład majątku dorobkowego przez jednego tylko z małżonków istnieje dopiero po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej (zniesienie wspólności w drodze umowy majątkowej, rozwód, śmierć jednego z małżonków) (uchwała SN z 11 stycznia 1996 r., III CZP 191/95, LexisNexis nr 307579, OSNC 1996, nr 4, poz. 56).

W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się natomiast zgodnie, że jeżeli darczyńcami byli oboje małżonkowie, to w razie śmierci jednego z nich drugi – w stosunku do którego obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności – może odwołać darowiznę jedynie w odniesieniu do swojego udziału (wyrok SN z 29 września 1969 r.)

W niniejszej sprawie z uwagi na wyrok Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 1 października 2020r. z dniem 27 maja 2020r. ustanawiający rozdzielność majątkową powoda G. D. i pozwanej E. D., odwołanie darowizny obejmowało udział wynoszący ½ części darowanej nieruchomości.

Należy podkreślić, że chociaż oświadczenie powódki o odwołaniu darowizny jest z daty wcześniejszej niż ustalenie rozdzielności majątkowej, to uznanie za niedopuszczalne odwołanie darowizny przez jednego z darczyńców prowadziłoby do sytuacji, ze powódka nie mogła by w żaden sposób bronić swoich praw, tym bardziej, że jej mąż nie tylko nie wspiera jej w konflikcie z synem, ale wręcz staje po jego stronie.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w pkt 1. wyroku.

W pkt 2. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzono od pozwanego B. D. na rzecz powódki E. D. kwotę 3.600,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego świadczonego z urzędu na rzecz powódki przez adw. N. M.. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powoda, będącego adwokatem, ustalono na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Kwotę tą powiększono o należny podatek VAT.

Sędzia Anna Krysicka