Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Sąd Okręgowy w Legnicy IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Paweł Pratkowiecki

Przy udziale Prokuratora Małgorzaty Traczyk

Protokolant: st. sekr. sąd. Antonina Kubiena

po rozpoznaniu w sprawie przeciwko M. M.

oskarżonemu o przestępstwo z art. 178a § 4 kk

zażalenia wniesionego przez Prokuratora Rejonowego w Środzie Śląskiej

na zarządzenie sędziego Sądu Rejonowego w Jaworze

z dnia 22 grudnia 2022 r.

w przedmiocie odmowy przyjęcia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

p o s t a n a w i a

I.  utrzymać w mocy zaskarżone zarządzenie,

II.  na podstawie art. 98 § 2 k.p.k. odroczyć sporządzenie uzasadnienia postanowienia do 22 lutego 2023 r.

Sygn. akt IV Kz 13/23

UZASADNIENIE

Upoważniony sędzia Sądu Rejonowego w Jaworze zarządzeniem z 22 grudnia 2022 r. odmówił przyjęcia wniosku złożonego przez Prokuratora Rejonowego w Środzie Śląskiej o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku tego Sądu z 11 października 2022 r., sygn. akt II K 330/22.

Powyższe zarządzenie zaskarżył Prokurator Rejonowy w Środzie Śląskiej i wniósł o jego zmianę przez przyjęcie wspomnianego wniosku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy podkreślić, że w zaskarżonym zarządzeniu błędnie przyjęto, że dotyczy ono środka odwoławczego, a tym samym błędnie wskazano art. 429 § 1 k.p.k. jako podstawę prawną tego rozstrzygnięcia. Z akt jasno wynika, że w rzeczywistości decyzja o odmowie przyjęcia dotyczyła wniosku o sporządzenie i doręczenie pisemnego uzasadnienia wyroku (k- 89) i zapadła na podstawie art. 422 § 3 k.p.k. Warto również zaznaczyć, zwłaszcza w kontekście dalszych możliwych losów tej sprawy, że w zaskarżonym zarządzeniu błędnie przyjęto, że wspomniany wniosek został przez prokuratora złożony 19 grudnia 2022 r., gdyż w rzeczywistości stało się to 16 grudnia 2022 r., o czym świadczy data stempla pocztowego na kopercie, w której przesłano ową korespondencję (k- 90). Wszystkie te okoliczności nie miały jednak znaczenia dla oceny merytorycznej trafności zaskarżonego zarządzenia.

Przechodząc do meritum - wyrok o sygn. II K 330/22 został ogłoszony na rozprawie w dniu 11 października 2022 r. W tej sytuacji, w świetle art. 100 § 3 k.p.k., nie było podstaw, by odpis tego wyroku doręczyć z urzędu prokuratorowi. Termin do złożenia wniosku, o którym mowa w art. 422 § 1 k.p.k. rozpoczął zatem bieg z chwilą ogłoszenia wyroku i upłynął 18 października 2022 r. Tymczasem, jak już wspomniano, prokurator złożył wspomniany wniosek dopiero 16 grudnia 2022 r. i dlatego należało odmówić jego przyjęcia, co słusznie uczynił autor zaskarżonego zarządzenia. W takim układzie procesowym bez znaczenia jest podnoszona w zażaleniu kwestia, czy prokurator Prokuratury Rejonowej w Środzie Śląskiej został o terminie wspomnianej rozprawy zawiadomiony.

Ta ostatnia okoliczność (zawiadomienie o terminie) mogłaby mieć znaczenie, ale jedynie przy rozpoznawaniu złożonego przez prokuratora wniosku o przywrócenie terminu (k- 92-94). W realiach niniejszej sprawy, gdzie autorem aktu oskarżenia jest prokurator Prokuratury Rejonowej w Środzie Śląskiej, przy ustalaniu, czy oskarżyciel publiczny (prokurator) został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy z 11 października 2022 r., należało mieć na uwadze poglądy wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2004 r., sygn. IV KK 110/04 ( LEX nr 121662) oraz w komentarzach do art. 135 k.p.k. ( por. m.in.: D. Świecki (red), Komentarz aktualizowany do K.p.k., LEX/el. 2023, teza 3 do art. 135 ). Wskazano tam, że o terminie rozprawy powinien być zawiadamiany ten prokurator, który prowadził postępowanie przygotowawcze i wniósł akt oskarżenia. W niniejszej sprawie jest to tym bardziej oczywiste, że wcześniej Sąd Rejonowy uznał za skuteczny sprzeciw Prokuratora Rejonowego w Środzie Śląskiej od wyroku nakazowego (k- 64), licząc termin z art. 506 § 1 k.p.k. od chwili doręczenia odpisu tego wyroku prokuratorowi w Środzie Śląskiej (k- 61, 67 i 72), a nie prokuratorowi w Jaworze (k- 57 i 59). Warto również zauważyć, że pomiędzy prokuraturą średzką i jaworską, inaczej niż w postępowaniu zażaleniowym, nie było porozumienia o wzajemnym reprezentowaniu się przed Sądem Rejonowym, na co wyraźnie wskazuje treść pisma, w którym prokurator jaworski wprost stwierdza, że odpis wyroku nakazowego przesłano mu „mylnie” (k- 61). Konsekwentnie, prokurator z Jawora nie brał również udziału w rozprawie wyznaczonej na 11 października 2022 r.

W takiej sytuacji rzeczywiście budzi wątpliwości prawidłowość zawiadomienia oskarżyciela publicznego (prokuratora) o terminie rozprawy z 11 października 2022 r. (k- 74). Jak bowiem wynika z treści protokołu tej rozprawy, owo zawiadomienie (wokandę) przesłano prokuratorowi jaworskiemu, a nie średzkiemu (k- 77). Fakt ten mógłby mieć kluczowe znaczenie dla sposobu rozpoznania złożonego przez Prokuratora Rejonowego w Środzie Śląskiej wniosku o przywrócenie terminu (k- 92-94).

Ale w sprawie pojawia się dodatkowe i bardzo istotne zagadnienie, które każe się zastanowić, czy wspomniany wniosek prokuratora o przywrócenie terminu, może być uznany za skuteczny i merytorycznie rozpoznany.

Otóż przepis art. 126 § 1 k.p.k. wymaga, aby wniosek o przywrócenie terminu złożony został w ciągu 7-miu dni od chwili ustania przeszkody, która uniemożliwiła terminowe wykonanie danej czynności. W realiach niniejszej sprawy za wspomnianą przeszkodę uznać należy stan usprawiedliwionego braku wiedzy prokuratora o tym, że w sprawie II K 330/22 zapadł wyrok. Ponieważ prokurator Rejonowy w Środzie Śląskiej nie został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy z 11 października 2022 r., to nie wiedział, że tego dnia mógł zapaść, i w istocie zapadł wspomniany wyrok. Powstaje jednak pytanie, kiedy owa przeszkoda w przypadku prokuratora średzkiego ustała.

Lektura akt sprawy prowadzi do wniosku, że stało się to najpóźniej 16 grudnia 2022 r., albowiem tego dnia prokurator przesłał do Sądu Rejonowego w Jaworze wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku II K 330/22. A zatem najpóźniej 16 grudnia 2022 r. Prokurator Rejonowy w Środzie Śląskiej uzyskał pełną wiedzę o wyroku II K 330/22, w tym o dacie jego wydania. Oznacza to, że również tego dnia ustała przeszkoda, o której mowa w art. 126 § 1 k.p.k., a tym samym rozpoczął bieg 7-mio dniowy termin zawity do złożenia wniosku o przywrócenie terminu i upłynął z dniem 23 grudnia 2022 r. Tymczasem, jak wykazano wcześniej, prokurator w pierwszej kolejności złożył wniosek, o którym mowa w art. 422 § 1 k.p.k. (k- 89,90), a dopiero 3 stycznia 2023 r., wraz z zażaleniem na zarządzenie o odmowie przyjęcia, złożył wniosek o przywrócenie terminu (k- 92-94 i 95-96).

Opisana sytuacja pokazuje, że Prokurator Rejonowy w Środzie Śląskiej uchybił terminowi wskazanemu w art. 126 § 1 k.p.k., gdyż wniosek o przywrócenie terminu złożył już po upływie 7-miu dni od momentu, gdy ustała przeszkoda, o której mowa w tym przepisie. Dla takiej oceny podstawowe znaczenie ma fakt, że prokurator jest podmiotem profesjonalnym, i to o szczególnym statusie w postępowaniu karnym, posiadającym pełną wiedzę na temat norm regulujących procedurę. Tym samym w dniu 16 grudnia 2022 r. prokurator nie miał podstaw, by przyjąć, że może skutecznie złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku II K 330/22, gdyż było jasne, że ów termin upłynął 18 października 2022 r. Nie było też żadnych podstaw, by prokurator miał oczekiwać na doręczenie mu z urzędu odpisu tego wyroku, co sugerowane jest w zażaleniu i wniosku o przywrócenie terminu.

Jak już wskazano, żadnego znaczenia w tym zakresie nie miała podnoszona przez prokuratora kwestia prawidłowości zawiadomienia o terminie rozprawy z 11 października 2022 r. W art. 100 § 3 k.p.k. przyjęto bowiem zasadę, że wyrok podlega doręczeniu z urzędu jedynie wówczas, gdy przepis tak stanowi, co oznacza, że kwestia stawiennictwa strony przy ogłoszeniu tego orzeczenia nie ma znaczenia dla obowiązku doręczenia. W myśl przepisów K.p.k. z urzędu doręczeniu podlega jedynie wyrok nakazowy (art. 505 k.p.k.), wyrok wznawiający postępowanie (art. 547 § 5 k.p.k.) i wyrok wydany w warunkach art. 422 § 2a k.p.k. ( por. m.in.: D. Świecki (red.), Aktualizowany Komentarz do K.p.k., teza 6 do art. 100, LEX/el.2023). Żadna z tych sytuacji nie miała miejsca w sprawie II K 330/22, a tym samym Prokurator Rejonowy w Środzie Śląskiej w dniu 16 grudnia 2022 r. nie mógł oczekiwać, że ów wyrok będzie mu doręczony z urzędu, ani też nie mógł mieć wątpliwości, że termin do złożenia wniosku, o którym mowa w art. 422 § 1 k.p.k., już upłynął. W takich okolicznościach jedynym właściwym postępowaniem prokuratora, jeśli chciał się zapoznać z pisemnymi motywami orzeczenia, było złożenie najpóźniej 23 grudnia 2022 r. wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku II K 330/22. To w tym wniosku (o przywrócenie terminu) prokurator powinien przywołać okoliczności związane z brakiem prawidłowego zawiadomienia o terminie rozprawy. Tymczasem prokurator zachował się inaczej i w pierwszej kolejności złożył wniosek z art. 422 § 1 k.p.k. Czynność ta, co bardzo ważne, z przyczyn omówionych wyżej, nie spowodowała zawieszenia biegu 7-mio dniowego terminu z art. 126 § 1 k.p.k., który dla prokuratora upłynął z dniem 23 grudnia 2022 r.

Powyższa kwestia przedstawiałaby się inaczej, gdyby rozważania nad zachowaniem terminu art. 126 § 1 k.p.k., dotyczyły oskarżonego, który, inaczej niż prokurator, może przecież nie znać zasad liczenia terminu do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku. A zatem gdyby w niniejszej sprawie oskarżony, w okolicznościach bliźniaczych do tych, jakie miały miejsce wobec prokuratora, w pierwszej kolejności złożył wniosek, o którym mowa w art. 422 § 1 k.p.k., to dopiero moment uprawomocnienia się zarządzenia o odmowie przyjęcia tego wniosku na podstawie art. 422 § 3 k.p.k. byłby chwilą, w której dla oskarżonego ustaje przeszkoda do złożenia wniosku o przywrócenie terminu ( por. m.in.: uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2021, sygn. IV KZ 23/21, LEX nr 3372671).

Jak widać, na gruncie tej samej sprawy, przy tożsamym układzie faktycznym, dla prokuratora, jako profesjonalnego uczestnika postępowania, posiadającego szczególną pozycję ustrojową w procesie karnym, moment ustania przeszkody, o której mowa w art. 126 § 1 k.p.k., może być inny niż dla oskarżonego, zwłaszcza jeśli nie korzysta on z pomocy obrońcy.

Wszystkie dotychczasowe rozważania doprowadziły Sąd Okręgowy do przekonania, że Prokurator Rejonowy w Środzie Śląskiej, z przyczyn przez siebie zawinionych, złożył wniosek o przywrócenie terminu już po upływie 7-miu dni od ustania przeszkody, o której mowa w art. 126 § 1 k.p.k. W takiej sytuacji należałoby ów wniosek uznać za bezskuteczny na podstawie art. 122 § 1 k.p.k. ( por. m.in.: postanowienie Sądu Najwyższego z 13 sierpnia 2014 r., sygn. III KZ 43/14, LEX nr 1493988). Na zarządzenie wydane na podstawie art. 122 § 1 k.p.k., jako zamykające drogę do wydania wyroku, w tym wypadku przez sąd odwoławczy, przysługiwać będzie zażalenie – art. 466 k.p.k. w zw. z art. 459 § 1 k.p.k.

Oczywiście decyzję co do losów wniosku prokuratora o przywrócenie terminu podejmie Sąd Rejonowy w Jaworze, gdyż rozważania Sądu Okręgowego w tej materii miały jedynie charakter sygnalizacyjny i podyktowane były rodzajem argumentów, których użył prokurator w zażaleniu na zarządzenie z 22 grudnia 2022 r. Nie są one natomiast wiążące dla Sądu Rejonowego, gdyż nie zaistniała tu sytuacja, o której mowa w art. 442 § 3 k.p.k.