Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

23 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Załęska

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2023 r. w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa B. D.

przeciwko (...)w S.

o wynagrodzenie za pracę za okres strajku

na skutek apelacji B. D.

od wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 listopada 2022 roku sygn. akt IV P 21/22

oddala apelację.

Sygn. akt IV Pa 2/23

UZASADNIENIE

W pozwie z 30 kwietnia 2022r., skierowanym przeciwko pozwanemu(...) w S., powódka B. D. domagała się zasądzenia kwoty 486,67zł. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 maja 2019r. do dnia zapłaty, tytułem niewypłaconych części dodatków za wysługę lat i motywacyjnego.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że jest zatrudniona na stanowisku nauczyciela na podstawie aktu mianowania. Przystąpiła do strajku organizowanego przez Związek (...). Przy wypłacie wynagrodzenia pozwany dokonał potrącenia nie tylko wynagrodzenia zasadniczego, ale i dodatków za wysługę lat i motywacyjnego. Zdaniem powódki powinna otrzymać dodatek za wysługę lat, ponieważ jest związany z wypracowaniem określonego stażu pracy. Dodatek motywacyjny przyznawany jest na określony czas na podstawie oceny spełniania przez nauczyciela przesłanek nabycia tego dodatku.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wskazał, że za udział w strajku pracownik, który w nim uczestniczy, nie nabywa prawa do wynagrodzenia.

Wyrokiem z 28 listopada 2022 roku Sąd Rejonowy w Sieradzu oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrok poprzedziły następujące ustalenia faktyczne i ich ocena prawna:

Powódka B. D. jest nauczycielką zatrudnioną w (...) w S. na podstawie aktu mianowania.

W okresie od 8 kwietnia 2019r. do 12 kwietnia 2019r., od 15 kwietnia 2019r. do 17 kwietnia 2019r., od 24 kwietnia 2019r. do 25 kwietnia 2019r. przystąpiła do strajku zorganizowanego przez Związek (...). Wypłacając powódce wynagrodzenie za maj 2019r., pozwany dokonał potrącenia z jej wynagrodzenia łącznie kwotę 3.018,58zł. Za okres strajku potrąceniu uległa kwota wynagrodzenia zasadniczego, tj. 2.182,68zł. oraz kwota dodatków: za wysługę lat w wysokości 436,54zł., motywacyjnego w wysokości 50,13zł. Suma potrąceń dodatków wyniosła 486,67zł.

Powyższy niesporny stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy i w aktach osobowych powódki.

Przechodząc do oceny prawnej, Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Instancji odwołał się do regulacji art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz. U. z 2020r. poz. 123), zgodnie z którym w okresie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Okres przerwy w wykonywaniu pracy wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy.

Dokonując wykładni cytowanego art. 23 ust. 2 ustawy, Sąd meriti wskazał, iż w okresie strajku pracownik, który w nim uczestniczy nie nabywa prawa do wynagrodzenia. Z przepisu nie wynika, aby potrącaniu za udział w strajku ulegała tylko część wynagrodzenia, bądź by takiemu potrącaniu podlegało jedynie wynagrodzenie zasadnicze, bądź tylko niektóre składniki tego wynagrodzenia. Pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz do uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.

Sąd I instancji odwołał się przy tym do definicji wynagrodzenia nauczycieli, zawartej w art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 28 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2021r. poz. 1762). Zgodnie z tym przepisem wynagrodzenie nauczycieli, z zastrzeżeniem art. 32, składa się z:

1.wynagrodzenia zasadniczego;

2.dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego, w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy, oraz za warunki pracy,

3.wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;

4.nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, świadczenia, o którym mowa w art. 53a, i dodatku, o którym mowa w art. 54 ust. 5.

Z zestawienia tych przepisów sąd meriti wywiódł, że ustawodawca nie przewidział wynagrodzenia dla nauczyciela za udział w strajku. Potrąceniu ulegają więc wszystkie składniki wynagrodzenia wypłacane w stawce miesięcznej, jako związanej z wykonywaniem pracy, która w okresie strajku nie jest wykonywana. Sąd powołał przy tym art. 80 k.p. wywodząc z niego, że co do zasady, aby otrzymać wynagrodzenie za pracę konieczne jest jej faktyczne wykonanie. Tym samym za czas niewykonywania pracy wynagrodzenie nie przysługuje, chyba że ustawa wyraźnie reguluje wyjątek od tej zasady. Najpopularniejszym przykładem jest wypłacenie wynagrodzenia za czas choroby, z powodu której pracownik stał się czasowo niezdolny do pracy.

Sąd I instancji podkreślił , że samo pozostawanie w stosunku pracy nie jest podstawą do uzyskania wynagrodzenia. Jeżeli pracownik nie wykonuje pracy, do nabycia przez niego prawa do wynagrodzenia niezbędne jest istnienie przepisu szczególnego, np. art. 81 kp (pracownik gotów do wykonywania pracy, ale doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy), art. 129§5 kp (pracownik ze względu na rozkład czasu pracy nie ma obowiązku jej świadczyć w danym momencie ), art. 188 ( zachowanie prawa do wynagrodzenia w czasie opieki nad dzieckiem do 14 roku życia) - lub postanowienia umowy, które przyznają mu to prawo.

W podsumowaniu Sąd Rejonowy wskazał , że za okres strajku nauczycielowi nie należy się wynagrodzenie, mimo zachowania prawa do innych świadczeń, za wyjątkiem sytuacji, gdy zawarto dodatkową umowę normującą prawo do wynagrodzenia, pomimo strajkowania w danym okresie. Decyzja o ewentualnej wypłacie wynagrodzenia pomimo strajku (poprzez stosowną umowę ) miałaby jednak wpływ na dysponowanie środkami publicznymi i musiałaby znajdować stosowne, obiektywne uzasadnienie dla zastosowania takiego wyjątku od zasady w konkretnym stanie faktycznym. W rozpatrywanej sprawie okoliczność taka nie zachodzi, bowiem z powódką nie zawarto dodatkowej umowy o przyznaniu wynagrodzenia za okres strajku. Zdaniem Sądu Rejonowego cytowane wyżej przepisy ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych i art.30 Karty Nauczyciela nie budzą żadnych wątpliwości interpretacyjnych. Wynika z nich, że potrąceniu za okres strajku podlega wynagrodzenie (a więc wynagrodzenie zasadnicze i dodatki za wysługę lat, motywacyjny) a wszelkie próby innej interpretacji omawianych przepisów musiałyby być uznane za obejście prawa. Sąd Rejonowy zaznaczył , iż nie jest związany wyrokami sądów, na które powołują się powódki w pozwach. Poza tym me ma informacji, że wyroki te są prawomocne.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o treść art. 98 k.p.c. w związku z §9 ust. 1 pkt 2 w zw. z §2 pkt 1 i §1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 ze zm.).

Apelację od wyroku złożyła w ustawowym terminie powódka B. D., zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów:

1.  art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez błędne zastosowanie skutkujące wadliwą oceną materiału dowodowego i błędnym ustaleniem faktów mających istotne znaczenie poprzez przyjęcie, iż elementami wynagrodzenia nauczyciela podlegającymi potrąceniu w okresie strajku są dodatki za wysługę lat oraz motywacyjny;

2.  art. 23 ust 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych przez błędne jego zastosowanie i wadliwe przyjęcie w okolicznościach niniejszej sprawy braku konieczności wypłaty dodatków za wysługę lat oraz motywacyjnego.

Wskazując na powyższe zarzuty apelująca wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powódki kwoty wskazanej w pozwie, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozstrzygnięcia.

2.  zasądzenie ,,na rzecz pozwanego powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych”.

Zdaniem powódki zaskarżone orzeczenie nie odpowiada prawu.

Sąd Rejonowy nie odniósł się w żaden sposób do argumentów w przytoczonych przez powódkę stanowiskach doktryny (Lisowski Krzysztof, Wynagradzanie nauczycieli oraz pracowników szkoły za okres strajku Opublikowano: LEX/el. 2019) jak i orzecznictwa (przytoczone orzeczenia Sądu Rejonowego w Kłodzku i Tarnobrzegu). Motywów swojego stanowiska, zawartego w uzasadnieniu, Sąd Rejonowy nie poparł również stanowiskami doktryny czy orzecznictwa.

Apelująca w pełni akceptuje i popiera wszystkie argumenty zawarte pozwie oraz w przytoczonych rozstrzygnięciach Sądów, traktując je jako własne.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, a jej zarzuty są całkowicie niezasadne.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga niesporny stan faktyczny sprawy.

W związku z tym zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów z art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.- błędnego ustaleniem faktów mających istotne znaczenie, ostać się nie może.

Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczy prawa, a konkretnie czy w związku z udziałem powódki w strajku w kwietniu 2019r., pracodawca był uprawniony do potrącenia z wynagrodzenia za pracę dodatku motywacyjnego i dodatku za wysługę lat. Tej kwestii dotyczy także zarzut apelacji o naruszeniu przez sąd meriti prawa materialnego - art. 23 ust 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych przez błędne jego zastosowanie i wadliwe przyjęcie ,,braku konieczności wypłaty dodatków za wysługę lat oraz motywacyjnego”.

Odnosząc się zatem do tego zarzutu apelacji, Sąd Okręgowy uznał go za niezasadny. Sąd Rejonowy wydał bowiem prawidłowy wyrok, dokonując prawidłowej wykładni w.w przepisu, którą Sąd Okręgowy w pełni akceptuje. Jak trafnie wywiódł Sąd I instancji, z przepisu art. 23 ust 2 cyt. ustawy z dnia 23 maja 1991 roku (Dz. U. Nr 55, poz. 236). wynika wprost , że w okresie strajku pracownik w nim uczestniczący, nie nabywa prawa do wynagrodzenia. Zachowuje natomiast prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz inne uprawnienia ze stosunku pracy. Przepis ten w ocenie Sądu Okręgowego nie nasuwa wątpliwości interpretacyjnych. Dla prawidłowej jego wykładni należy także odwołać się do definicji wynagrodzenia za pracę , co zasadnie uczynił Sąd Rejonowy, a co pomija apelująca.

Definicję wynagrodzenia nauczycieli zawiera art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 28 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2021r. poz. 1762). Stanowi on że wynagrodzenie nauczycieli, z zastrzeżeniem art. 32, składa się z:

1. wynagrodzenia zasadniczego;

2. dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego, w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy, oraz za warunki pracy,

3. wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;

4. nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, świadczenia, o którym mowa w art. 53a, i dodatku, o którym mowa w art. 54 ust. 5.

Wskazane wyżej składniki wyczerpują pojęcie wynagrodzenia za pracę nauczyciela. Jeśli zatem nauczyciel bierze udział w strajku, to z mocy cyt. art. 23 ust 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, nie przysługuje mu wynagrodzenie za pracę, na które składają się wszystkie w.w jego składniki. Zdaniem Sądu Okręgowego, gdyby zamiarem ustawodawcy było pozbawienie pracownika biorącego udział w strajku tylko samego wynagrodzenia zasadniczego, z wyłączeniem jego pochodnych składników, to dałby temu wyraz, tak jak to uczynił w cytowanym przepisie w odniesieniu do zachowania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz do innych uprawnień ze stosunku pracy oraz do wliczenia do okresu zatrudnienia, okresu przerwy w wykonywaniu pracy z powodu udziału w strajku. Nadto podkreślenia wymaga korelacja art. 23 ust 2 cyt. ustawy z dnia 23 maja 1991 roku stanowiącego o utracie prawa do wynagrodzenia za pracę za udział w strajku, z ogólną zasadą wyrażoną w art. 80 k.p. , że wynagrodzenie przysługuje jedynie za pracę wykonaną, chyba że przepisy prawa przewidują wyjątek od tej zasady. W art. 23 ust 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, ustawodawca takiego wyjątku nie ustanowił.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie można także pominąć uregulowania art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.), dotyczącego kwestii wypłaty wynagrodzenia. Przepis ten stanowi, że wynagrodzenie nauczyciela jest wypłacane miesięcznie z góry, z wyjątkiem wynagrodzenia, którego wymiar może być ustalony jedynie na podstawie już wykonanych prac (np. godziny doraźnych zastępstw) - takie bowiem wynagrodzenie wypłaca się miesięcznie lub jednorazowo z dołu ( ust. 4 art. 39).

Konstrukcja wypłaty wynagrodzenia z góry polega więc na wypłaceniu wynagrodzenia przed świadczeniem pracy, lecz pod warunkiem, że pracownik będzie świadczył pracę w okresie, za który otrzymał z góry wypłatę wynagrodzenia. Zatem przed spełnieniem świadczenia pracownik ma tylko prawo do wypłaty wynagrodzenia, natomiast prawo do wynagrodzenia powstanie po wykonaniu pracy. Nastąpi to na koniec miesiąca, gdy okaże się, że świadczył pracę w należącym do niego rozmiarze. Wypłata wynagrodzenia z góry nie zmienia bowiem faktu, że dopiero gdy okaże się, że pracownik wykonał pracę - wypłacone mu z góry wynagrodzenie stanie się jego prawem. Tezę tę potwierdza ponadto art. 87 § 7 k.p., zgodnie z którym z wynagrodzenia za pracę odlicza się w pełnej wysokości kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Przepis ten odnosi się więc do sytuacji, gdy pracownik otrzymał wypłatę wynagrodzenia z góry. W takim wypadku prawo pracownika do wynagrodzenia ocenia się na koniec miesiąca (lub innego okresu rozliczeniowego) odliczając z niego kwoty wypłacone mu z góry w poprzednim terminie płatności za okresy, za które nie nabył prawa do wynagrodzenia (np. za czas udziału w strajku).

Istotę art. 87 § 7 k.p. można więc ująć w ten sposób, że pracownik, który otrzymuje wypłatę wynagrodzenia z góry, musi się liczyć z obowiązkiem zwrotu wynagrodzenia w każdej sytuacji niewykonywania pracy, chyba że za określony czas z mocy przepisu szczególnego zachowuje do niego prawo ( por. uchwała Sądu Najwyższego z 8 grudnia 1994 r. I PZP 49/94).

Powódka B. D. ma wypłacane wynagrodzenie za pracę z góry, zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w cyt. art. 39 ust. 3 Karty Nauczyciela. Za miesiąc kwiecień 2019r. wypłacono jej wynagrodzenie z pierwszym dniem miesiąca kwietnia 2019r., a potrącenia wynagrodzenia za ten miesiąc dokonano przy wypłacie wynagrodzenia za maj 2019r., a to w związku z udziałem powódki w strajku w kwietniu 2019 r.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego o niezwiązaniu Sądu przytoczonymi przez powódkę wyrokami innych sądów. Przytoczone zaś stanowisko doktryny to jedynie rozważania prawne dot. art. 23 ust.2 cyt. ustawy z 23 maja 1991r.

Z powodów wyżej wskazanych, zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu, a apelacja powódki jako całkowicie bezzasadna podlega oddaleniu , o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.