Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 1

Sygnatura akt

II K 129/22

Jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku dotyczy tylko niektórych czynów lub niektórych oskarżonych, sąd może ograniczyć uzasadnienie do części wyroku objętych wnioskiem. Jeżeli wyrok został wydany w trybie art. 343, art. 343a lub art. 387 k.p.k. albo jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku obejmuje jedynie rozstrzygnięcie o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu, sąd może ograniczyć uzasadnienie do informacji zawartych w częściach 3–8 formularza.

USTALENIE FAKTÓW

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1. 

E. P.

w dniu 14 stycznia 2020 r. w nieustalonym miejscu, przed upływem pięciu lat po odbyciu co najmniej sześciu miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, działając w zamiarze aby inna nieustalona osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem polegającym na udostepnieniu założonego na swoje dane rachunku bankowego o nr (...) prowadzonego w (...) Banku (...) oraz kart płatniczych umożliwił popełnienie oszustwa polegającego na doprowadzeniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, D. S. (1) do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem w kwocie 7.550,40 zł wpłaconych na ww. rachunek poprzez wystawienie na portalu (...) ogłoszenia o numerze (...) dotyczącego sprzedaży pustaków gazobetonu wprowadzając go w błąd co do zamiaru wywiązania się z warunków transakcji, powodując straty w kwocie 7.550,40 zł na szkodę D. S. (1),

tj. o przestępstwo z art. 18 § 3 k.k. zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za udowodnione

Dowód

Numer karty

Oskarżony ma obecnie 57 lat, jest kawalerem, nie posiada nikogo na utrzymaniu. Ma wykształcenie podstawowe, które osiągnął uczęszczając do szkoły w zakładzie poprawczym. Pracował jako ślusarz, przed osadzeniem podejmował prace dorywcze, z których osiągał dochód około 500 zł miesięcznie. Był zarejestrowany jako osoba bezrobotna. Utrzymywał się ze zbierania śmieci, w szczególności puszek. Mieszka w mieszaniu matki, razem z nią, w O.. Jest uzależniony od alkoholu, leczy się odwykowo. Spożywał alkohol od 12 roku życia. Od 6- 7 lat pije ciągami, pomiędzy pobytami w zakładach karnych alkohol spożywał praktycznie codziennie.

W dniu 14 stycznia 2020 r. pokrzywdzony D. S. (2) na portalu (...).pl znalazł ogłoszenie dotyczące sprzedaży pustaków gazobetonu za kwotę 6,90 zł za sztukę. Skontaktował się telefonicznie z osobą wystawiającą na sprzedaż wskazane przedmioty. Chciał dokonać zakupu 1632 sztuk o wymiarach 24×24×590 oraz 960 sztuk o wymiarach 12×24×590. Wystawiający zgodził się na transakcję. Zapytany o przyczynę okazyjności ceny wystawianych artykułów budowalnych podał, iż ma umowę z producentem i dlatego sprzedaje taniej niż inni pośrednicy. Oświadczył, że wystawi fakturę proforma i po opłaceniu zaliczki w wysokości 50 % kwoty z faktury w ciągu 10 dni wyśle pokrzywdzonemu towar. D. S. (2) tego samego dnia z adresu mailowego (...) otrzymał fakturę Nr (...) wystawioną na dzień 14 stycznia 2020 r. gdzie wskazana była kwota do zapłaty 15.100,80 zł. Zaliczka miała wynosić połowę tej kwoty czyli 7.550,40 zł. Faktura była wystawiona przez firmę Hurt (...) ul. (...), (...)-(...) O. na żonę pokrzywdzonego A. S..

Pokrzywdzony w dniu 15 stycznia 2020 r. dokonał ze wspólnego z małżonką konta bankowego dwóch przelewów, pierwszy w kwocie 5.000 zł oraz drugi w kwocie 2.250,40 zł na wskazany w fakturze rachunek bankowy o numerze (...).

Po wykonaniu przelewów wystawiający zaprzestał jakikolwiek kontaktu z pokrzywdzonym. Nie wystał mu zakupionego towaru, nie zwrócił zapłaconej kwoty, nie odbierał od niego telefonów komórkowych.

W toku postepowania przygotowawczego ustalono, iż numery telefonów wskazane w ogłoszeniu na portalu (...).pl i na nadesłanej pokrzywdzonemu fakturze należą do S. Z. i O. D.. Wymienieni nie dokonywali zamieszczenia na portalu (...).pl ogłoszenia o sprzedaży pustaków. Natomiast numer rachunku wskazany na fakturze należy do Banku (...) i został założony 13 grudnia 2019 r. w systemie bankowości internetowej na dane E. P.. Do rachunku została wystawiona karta płatnicza.

Oskarżony nie cierpi na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy, ani takie zakłócenie czynności psychicznych, które tempore criminis znosiłyby lub ograniczały w stopniu znacznym zdolność rozpoznawania znaczenia zarzuconych mu czynów, jak i kierowania swoim postępowaniem. Biegli psychiatrzy rozpoznali u wymienionego uzależnienie od alkoholu, jednak bez podstaw do kwestionowania jego poczytalności w stosunku do zarzuconego czynu.

Sprawa doprowadzenia pokrzywdzonego do rozporządzenia niekorzystnego rozporządzenia mieniem została wyłączona do odrębnego postępowania z uwagi na niewykrycie właściwego sprawcy przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.

Oskarżonemu postawiono zarzut pomocnictwa do przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.

dane osobopoznawcze k. 176

opinia sadowo – psychiatryczna k. 204-209

dane z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych k. 121-121v

wyjaśnienia oskarżonego k. 172, 242

zeznania pokrzywdzonego k. 2, 285-285v

kopia faktury Nr (...) k. 5,

kopie potwierdzenia przelewów k. 6-7

zeznania O. D. k. 108-109

informacja z Banku (...) k. 81-86

opinia sadowo – psychiatryczna k. 204-209

postanowienie Komendy Powiatowej Policji w B. z dnia 6 maja 2022 r. k. 222-223

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1. 

E. P.

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, w ocenie Sądu, nie sposób było przypisać oskarżonemu sprawstwa i winy w zakresie zarzucanego mu przestępstwa. Sąd uznał za wiarygodne wyjaśnienia oskarżonego, biorąc pod uwagę zarówno ich konsekwencję, jak i brak innych dowodów, które mogłyby jednoznacznie i skutecznie zaprzeczyć sformułowanej przez niego wersji, wedle której nie miał świadomości, że udostępniając swoje dane osobowe posłużą one do założenia konta bankowego, które będzie wykorzystane w przestępczym celu. Sąd nie miał żadnych podstaw, aby nie dać wiary powyższemu twierdzeniu oskarżonego tym bardziej, że wskazany proceder jest powszechnie znany i stosowany przez sprawców przestępstw.

Ponadto, jak już wspomniano, brak jest jakichkolwiek dowodów, które zaprzeczałyby twierdzeniom oskarżonego. Natomiast opinia sądowo – psychiatryczna potwierdza, iż oskarżony jest uzależniony od alkoholu, który spożywał praktycznie codziennie, ciągami, co powodowało, iż zdarzały się sytuacje, iż nie pamiętał co działo się z nim w trakcie jego spożywania.

W ocenie Sądu zeznania pokrzywdzonego nie są dowodem podważającym wyjaśnienia oskarżonego. Nie wynika z nich w żaden sposób, aby E. P. miał jakikolwiek związek z oszustwem, dokonanym na szkodę pokrzywdzonego. Wynika z nich jedynie bezsporna okoliczność, że sprawca wyłudzenia pieniądze polecił wpłacić mu na uprzednio ,,założony” przez oskarżonego rachunek bankowy. Żadne inne dane sprzedającego nie wskazują na jego powiązania z oskarżonym, co mogłoby sugerować jego wiedzę odnośnie celu, w jakim jego konto może zostać wykorzystane. Tymczasem aby móc przypisać komukolwiek pomocnictwo do przestępstwa, którego dopuściła się inna osoba pomocnik musi mieć świadomość, do jakiego konkretnego, a nie hipotetycznego czynu zabronionego może udzielić pomocy, godząc się na to (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2018 r. w sprawie dnia II KK 354/17). Taka sytuacja w realiach niniejszej sprawie nie zachodzi.

Na marginesie należy wskazać, iż bez znaczenia pozostaje to, że oskarżony był skazywany w innych postępowaniach za pomocnictwo, a nawet za dokonanie oszustwa w związku z udostępnieniem przedmiotowego konta bankowego innej osobie. W ocenie Sądu nie przesądza to w żadnej mierze o odpowiedzialności oskarżonego w niniejszej sprawie. W przeciwnym razie mógłby on odpowiadać za pomocnictwo do czynów tej osoby, co do których w ogóle nie miał informacji i pozostawałby w dużo gorszej sytuacji aniżeli sprawca główny, który obecnie pozostaje niewykryty.

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za nieudowodnione

Dowód

Numer karty

OCena DOWOdów

1.1.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

zeznania pokrzywdzonego

zeznania świadków

dokumenty w postaci faktury kopia faktury Nr (...), kopii potwierdzenia przelewów, informacja z Banku (...) z historą rachunku k. 81-86

opinia sądowo – psychiatryczna

dane o karalności

Sąd dał wiarę zeznaniom pokrzywdzonego, albowiem były one logiczne i wewnętrznie spójne. Brak także podstaw aby odmówić jego twierdzeniom wiarogodności. Zostały one potwierdzone dołączoną przez niego do akt dokumentacją w postaci kopii faktury oraz potwierdzeń przelewów.

Podczas konstruowania stanu faktycznego Sąd pominął w zasadzie zeznania S. Z., M. G. oraz O. D., albowiem nie posiadali oni żadnej wiedzy przydatnej dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Brak było również zastrzeżeń, co do wiarygodności dowodów z dokumentów, które zostały sporządzone przez właściwe osoby i zgodnie z prawem, a żadna ze stron nie kwestionowała ich wiarygodności. Trzeba w tym miejscu wskazać, iż dowód w postaci historii rachunku bankowego potwierdza pośrednio, iż oskarżony nie miał zamiaru dokonania oszustwa lub pomocnictwa do oszustwa na rzecz kogokolwiek. Z wyjaśnień oskarżonego, wynika bowiem, iż był on osoba utrzymującą się ze zbierania śmieci, a historia rachunku potwierdza liczne wpływy i wypłaty, co uwiarygadnia jego wyjaśnienia, iż on sam nie posiadał w tamtym czasie żadnego rachunku bankowego, czy nawet dostępu do internetu, za pośrednictwem którego mógłby założyć taki rachunek jak i go obsługiwać.

Na wiarę zasługiwała także opinia specjalistyczna sporządzona na potrzeby przedmiotowej sprawy przez biegłych psychiatrów. Opinia ta została sporządzona przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, czyniła zadość wymaganiom co do jasności, pełności i braku sprzeczności. Po przeprowadzeniu analizy i oceny tego dowodu z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania oraz po sprawdzeniu zupełności opinii, kompletności materiałów będących jej podstawą, poprawności zastosowanych metod badawczych i przyjętych sposobów wnioskowania, sąd nie ma żadnych zastrzeżeń co do wartości dowodowej przedmiotowej opinii.

Wskazany dowód z dokumentu nie był kwestionowany przez żadną ze stron postępowania, jak również Sąd, zważywszy na sporządzenie dokumentacji przez podmioty uprawnione w sposób formalnie przewidziany nie stwierdził podstaw do kwestionowania tego dowodu.

1.2.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 1.1 albo 1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Oskarżony

☐

1.3.  Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania zgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

☐

1.1.  Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania niezgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

☐

1.4.  Warunkowe umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach warunkowego umorzenia postępowania

☐

1.5.  Umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach umorzenia postępowania

☒

1.6.  Uniewinnienie

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach uniewinnienia

Oszustwem według art. 286 § 1 k.k. jest motywowane celem korzyści majątkowej doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wprowadzenie jej w błąd albo wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranej czynności. Elementy przedmiotowe oszustwa muszą przy tym mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte jego wolą. Sprawca nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć w tym celu użyć określonego sposobu działania lub zaniechania. Nie można uznać za wypełnienie znamion strony podmiotowej oszustwa sytuacji, w której chociażby jeden z wymienionych wyżej elementów nie jest objęty świadomością sprawcy. Brak jest również realizacji znamion strony podmiotowej w przypadku, gdy sprawca chociażby jednego z wymienionych elementów nie obejmuje chęcią, lecz tylko nań się godzi. Oszustwo z punktu widzenia znamion strony podmiotowej może być bowiem popełnione wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, obejmującym zarówno cel, jak i sposób działania sprawcy (wyrok SN z 22 listopada 1973 r., III KR 278/73, OSNPG 1974, nr 7, poz. 81).

Zgodnie zaś z art. 18 § 3 k.k. odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie. Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 lutego 2017 r., II AKa 199/16, który wskazał, iż odpowiedzialność karna pomocnika oparta jest na obiektywnym ułatwieniu popełnienia czynu zabronionego. Aby można było mówić o pomocnictwie, musi ono realizować wszystkie jego elementy. Zamiar musi być udowodniony i opierać się na konkretnych dowodach, nie może być domniemany. Precyzyjne ustalenie zamiaru jest o tyle istotne, albowiem pomocnictwo musi dotyczyć działań podjętych po wyrażaniu przez inną osobę zamiaru popełniania określonego czynu, działania muszą być podjęte w tym konkretnym celu, a nie jako przy okazji. Pomocnik – jak wskazano już we wcześniejszej części uzasadnienia - musi mieć zatem świadomość, do jakiego konkretnego czynu zabronionego może udzielić pomocy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2018 r. w sprawie dnia II KK 354/17).

W piśmiennictwie (P. Kardas [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć I. Komentarz do art. 1-52, wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016, art. 18) przyjmuje się ponadto, iż strona podmiotowa pomocnictwa charakteryzuje się zamiarem, aby inna osoba popełniła czyn zabroniony. Pojęcie zamiaru użyte w art. 18 § 3 k.k. należy interpretować zgodnie ze znaczeniem nadanym mu przez art. 9 § 1 k.k., a więc jako zamiar bezpośredni lub wynikowy (por. A. Marek, Komentarz..., s. 55; Ł. Pohl, Istota..., s. 79). Udzielający pomocy musi chcieć, aby inna osoba dokonała przestępstwa, albo przewidując możliwość dokonania przez inną osobę takiego czynu na to się godzić" (wyrok SN z dnia 7 marca 2003 r., WA 8/03; postanowienie SN z dnia 20 października 2005 r., II KK 184/05). Trafnie wskazuje się w orzecznictwie, że "pomocnictwo z art. 18 § 3 k.k. może zostać popełnione w zamiarze bezpośrednim bądź ewentualnym, za czym przemawia zwrot "kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, jednakże zamiar ten nie może być dorozumiany, ale musi być pewny, udowodniony, by takiemu sprawcy móc przypisać pomoc innej osobie w dokonaniu czynu zabronionego" (wyrok SA w Poznaniu z dnia 16 grudnia 2014 r., II AKa 230/14, LEX nr 1602967). Zamiar odniesiony jest do wszystkich znamion strony przedmiotowej pomocnictwa. Udzielający pomocy musi obejmować świadomością to, że podejmując określone czynności lub nie wykonując ciążącego na nim obowiązku niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego, ułatwia w ten sposób innej osobie popełnienie czynu zabronionego. Powinien on też obejmować świadomością, że czyni to w odniesieniu do konkretnego, scharakteryzowanego w odpowiednim przepisie części szczególnej lub przepisie pozakodeksowym czynu zabronionego oraz w odniesieniu do indywidualnie oznaczonej osoby bezpośredniego wykonawcy (por. wyrok SN z dnia 10 maja 1982 r., Rw 317/82; postanowienie SN z dnia 20 października 2005 r., II KK 184/05). Udzielający pomocy musi zatem zarówno obejmować świadomością prawną charakterystykę czynu zabronionego, którego popełnienie ma zamiar ułatwić, jak i mieć świadomość znaczenia swojego zachowania (działania lub zaniechania), w tym w szczególności tego, że stanowi ono ułatwienie popełnienia czynu zabronionego przez inną osobę (por. P. Kardas, Teoretyczne..., s. 632-633; wyrok SN z dnia 28 października 1976 r., III KR 257/76, OSNPG 1977, nr 11, poz. 95). Taki sposób wykładni znamion strony podmiotowej pomocnictwa jest powszechnie aprobowany w orzecznictwie, w którym podkreśla się, że "udzielający pomocy musi obejmować świadomością to, że podejmując określone czynności czyni to w odniesieniu do konkretnego, scharakteryzowanego w odpowiednim przepisie części szczególnej lub przepisie pozakodeksowym czynu zabronionego. Musi więc obejmować swoją świadomością zarówno prawną charakterystykę czynu zabronionego, którego popełnienie ma zamiar ułatwić, oraz mieć świadomość znaczenia swojego zachowania (działania lub zaniechania), w tym w szczególności tego, że stanowi ono ułatwienie popełnienia tego czynu zabronionego przez inną osobę" (wyrok SA w Warszawie z dnia 24 czerwca 2015 r., II AKa 39/15). Zasadnie podkreśla się także, że w przypadku pomocnictwa, z uwagi na charakterystykę zachowania ułatwiającego oraz jego związek z wyobrażonym czynem bezpośredniego wykonawcy, którego popełnienie zachowanie pomocnika ma ułatwić, pomocnik z perspektywy strony podmiotowej traktuje swoje zachowanie, polegające na ułatwieniu popełnienia czynu zabronionego przez inną osobę, jak własne, zaś czyn bezpośredniego wykonawcy jako zachowanie cudze, którego realizację pomocnik jedynie ułatwia. Trafnie przeto podkreśla się w orzecznictwie, że z punktu widzenia strony podmiotowej "istota pomocnictwa polega na obiektywnym ułatwieniu popełnienia czynu zabronionego, przy czym od strony podmiotowej pomocnictwo charakteryzuje się zamiarem, aby inna osoba popełniła czyn zabroniony, a zamiar odniesiony jest do wszystkich znamion strony przedmiotowej" (wyrok SA w Katowicach z dnia 25 lutego 2015 r., II AKa 457/14). W konsekwencji zasadnie przyjmuje się, że "pomocnika od współsprawcy odróżnia to, że pierwszy z nich umyślnie ułatwia popełnienie czynu zabronionego przez bezpośredniego wykonawcę, uważając ów czyn za cudze przedsięwzięcie, a w czynie tym nie uczestniczy" (wyrok SA w Krakowie z dnia 3 lutego 2015 r., II AKa 190/14). Trafnie wskazuje Sąd Apelacyjny w Katowicach, że "pomocnictwo w rozumieniu art. 18 § 3 k.k. wchodzi w grę wyłącznie wtedy, gdy za udowodnione można uznać, że zachowanie danej osoby podejmowane było z nastawieniem, a więc z zamiarem, aby inna osoba dokonała konkretnego przestępstwa i w związku z tym ułatwiła jej to. Nie jest zaś pomocnictwem zachowanie osoby, która z uwagi na splot okoliczności będących poza sferą jej przewidywań, w sposób niezamierzony sprzyjała sprawcy, bądź sprzyjała mu w innym celu, a przez to umożliwiła znalezienie się w konkretnym miejscu i czasie, co ten wykorzystał do popełnienia takiego czynu zabronionego, którego ona nie akceptowała i nie chciała ułatwić" (wyrok SA w Katowicach z dnia 21 stycznia 2004 r., II AKa 520/03, Prok. i Pr.-wkł. 2005, nr 5, poz. 12). Nie ma wątpliwości, że z uwagi na konstrukcję strony podmiotowej "pomocnik musi obejmować swoim zamiarem ułatwienie innej osobie popełnienia konkretnego przestępstwa i to ten zamiar, a nie faktycznie popełnione przez sprawcę przestępstwo wyznacza granice jego odpowiedzialności karnej" (wyrok SA w Katowicach z dnia 9 stycznia 2014 r., II AKa 467/13, LEX nr 1415932).

Strona podmiotowa pomocnictwa odniesiona jest wyłącznie do przedmiotowych elementów znamion czynu zabronionego. Innymi słowy, umyślnością objęte muszą być wszystkie elementy składające się na znamiona pomocnictwa, w żadnym natomiast zakresie umyślność nie dotyczy świadomości i woli osoby, której pomocnik ułatwia popełnienie czynu zabronionego (bezpośredniego wykonawcy). Twierdzenie to pozwala odnieść się do wyjątkowo spornego w doktrynie zagadnienia tzw. pomocnictwa do przestępstw nieumyślnych. Pojęciem tym obejmuje się w piśmiennictwie dwie kategorie stanów faktycznych: tzw. właściwe pomocnictwo do przestępstwa nieumyślnego oraz tzw. niewłaściwe pomocnictwo do przestępstwa nieumyślnego (por. A. Wąsek, Kodeks..., t. 1, s. 268 i n.; K. Buchała, A. Zoll, Polskie..., s. 312).

Zasadą indywidualizacji odpowiedzialności karnej wyrażona w art. 20 k.k. oznacza, że każda z osób współdziałających przy popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojego zamiaru i świadomości zdarzeń, w których uczestniczy. Nie ma zatem żadnych ustawowych przeszkód do tego, aby główny sprawca odpowiadał za popełnienie przestępstwa oszustwa, a pomocnik, za pomoc udzieloną do czynu, w dokonaniu którego miał świadomość współuczestniczenia (postanowienie SN z 9.01.2018 r., II KK 272/17, LEX nr 2427144). Zasadniczą zatem kwestią dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy była ocena zamiaru z jakim działał M. K. pomagając nieustalonemu sprawcy w dokonaniu przestępstwa.

Ograny ścigania w podobnych sprawach przekonanie o popełnieniu przez E. P. zarzuconego mu czynu upatrują w tym, iż oskarżony, jako osoba dojrzała i posiadająca znaczne ze względu na wiek doświadczenie życiowe, godził się na to, że informacja o numerze jego rachunku bankowego może zostać wykorzystana do popełnienia czynu zabronionego - nie jest bowiem powszechną praktyką zakładanie rachunków bankowych na swoje dane na prośbę innej osoby i wręczanie tej osobie wszystkich dokumentów z tym związanych. Faktycznie można byłoby tak przyjąć w świetle doświadczenia życiowego. Jednakże mankamentem tak przedstawionego wywodu jest brak jakiegokolwiek uzasadnienia do popełnienia jakiego czynu zabronionego wykorzystana może zostać informacja o numerze rachunku bankowego oskarżonego. A więc dlaczego uznano, że oskarżony miał świadomość tego, że udzielona przez niego pomoc, posłuży osobie określanej jako "słup" akurat do popełnienia przestępstwa oszustwa.

Nie przedstawiono Sądowi żadnych dowodów, które wskazywałyby na to, że oskarżony znał wcześniej osobę, która poprosiła go o założenie konta oraz że jego świadomość sytuacji, w której bierze udział. Z pewnością oskarżony był osobą, którą sprawca przestępstwa oszustwa posłużył się do dokonania tego przestępstwa. Poza sporem jest też, że bez jego udziału dokonanie tego przestępstwa byłoby niemożliwe. Jak i to, że oskarżony musiał mieć świadomość, że bierze udział w procederze, który z pewnością nie jest legalny, a najprawdopodobniej służy do popełnienia czynu zabronionego. Pomimo powyższego nie daje to odpowiedzi, na pytanie, pomocnikiem do jakiego czynu zabronionego miał być oskarżony. Wyjaśnienia oskarżonego w tym względzie są logiczne, a z żadnych dowodów zgromadzonych w sprawie nie wynika, że sprawca poinformował oskarżonego o faktycznych swoich planach, a więc o tym, że bierze on udział w popełnieniu oszustwa mającego na celu pokrzywdzenie D. S. (2).

Zgodnie z dyspozycją art. 20 k.k. każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Przepis ten "określa zasadę niezależności kwalifikacji prawnej oraz indywidualizacji odpowiedzialności karnej współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego. Przepis art. 20 wyraża podwójną normatywną treść: po pierwsze, zasadę niezależności odpowiedzialności karnej poszczególnych współdziałających, stanowiącą uzupełnienie wyrażonej w art. 18 § 1, 2 i 3 k.k. zasady kwalitatywnej nieakcesoryjności odpowiedzialności za przestępne współdziałanie; po drugie, zasadę niezależności kwalifikacji prawnej zachowań poszczególnych współdziałających z punktu widzenia strony podmiotowej. Zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej na płaszczyźnie strony podmiotowej jest ściśle powiązana ze znamionami typu czynu zabronionego, w którego realizacji uczestniczyło kilka osób. Zakres odpowiedzialności każdego ze współdziałających limitowany jest w powyższej perspektywie na dwóch płaszczyznach: po pierwsze, przez znamiona typu czynu zabronionego, które w sposób jednoznaczny przesądzają konstytutywne dla strony podmiotowej elementy; po wtóre, przez elementy stanu faktycznego rzutujące na stronę podmiotową zachowań poszczególnych współdziałających." (P. Kardas, Komentarz do art. 20 Kodeksu karnego A. Zoll (red.), t. I, tezy 1 i 5, Warszawa 2016 i przytoczone tam poglądy doktryny).

Tak też jednoznacznie rzecz postrzegana jest w judykaturze: "Każdemu ze współdziałających przypisuje się jego własny czyn zabroniony i ponosi on odpowiedzialność karną na zasadzie niezależności od pozostałych współdziałających (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r. w sprawie V KK 336/05, OSNwSK z 2005, z.1, poz. 2374). "Pomocnictwo, jako zjawiskowa postać danego typu czynu zabronionego, od strony podmiotowej, odnosi się wyłącznie do przedmiotowych elementów znamion czynu zabronionego - co oznacza, że umyślnością, w obu jej postaciach zamiaru (bezpośredniego lub ewentualnego) muszą być objęte wszystkie elementy składające się na znamiona realizowane przez pomocnika i nie odnosi się ona do świadomości i woli osoby, której pomocnik ułatwia popełnienie czynu zabronionego. Rzecz bowiem w tym, że zgodnie z wyrażoną w art. 20 k.k. zasadą indywidualizacji odpowiedzialności karnej, każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego, niezależnie od zjawiskowej jego postaci będzie odpowiadał w granicach swojego zamiaru, co oznacza, że pomocnik będzie odpowiadał za ten czyn, którego popełnienie innej osobie ułatwił. Popełnienie zaś przez sprawcę bezpośredniego czynu wykraczającego poza zakres objęty zamiarem pomocnika (wykonanie czegoś więcej) w żaden sposób nie może wpływać na odpowiedzialność pomocnika. Eksces taki może jedynie stanowić podstawę odpowiedzialności bezpośredniego wykonawcy." (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 lutego 2009 r. w sprawie II AKa 3/09, KZS 2009/5/51). Zasadą indywidualizacji odpowiedzialności karnej wyrażona w art. 20 k.k. oznacza zatem, że każda z osób współdziałających przy popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojego zamiaru i świadomości zdarzeń, w których uczestniczy.

Poczynione przez Sąd ustalenia co do całokształtu towarzyszących działaniu oskarżonego okoliczności nie mogą prowadzić do wniosku, że oskarżony na ich podstawie mógł i powinien był przypuszczać, że udostępniając założone na swoje dane konto bankowe innej osobie, ułatwi jej popełnienie czynu zabronionego z art. 286 § 1 k.k. na szkodę D. S. (2). Nie ma ponadto żadnych dowodów, jakie świadczyłyby o tym, że chociażby przewidywał możliwość dokonania czynu z art. 286 § 1 k.k. przez tą osobę. Ocena ta jest niezależna od wyroków skazujących, które zapadały wobec oskarżonego w związku z udostępnieniem dostępu do tego bądź innych konta tej nieznanej osobie, a która dopuszczała się szeregu innych przestępstw.

Z tych względów Sąd uniewinnił oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu (pkt I wyroku).

KARY, Środki Karne, PRzepadek, Środki Kompensacyjne i środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się
do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

1Inne ROZSTRZYGNIĘCIA ZAwarte w WYROKU

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

6. inne zagadnienia

W tym miejscu sąd może odnieść się do innych kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia,
a niewyjaśnionych w innych częściach uzasadnienia, w tym do wyjaśnienia, dlaczego nie zastosował określonej instytucji prawa karnego, zwłaszcza w przypadku wnioskowania orzeczenia takiej instytucji przez stronę

7.  KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Pkt II

Wobec uniewinnienia oskarżonego rozstrzygnięcia koszty procesu ponosi Skarb Państwa, stosownie do treści art. 632 pkt 2 kpk.

1Podpis