Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 147/23

UZASADNIENIE do całości wyroku

Decyzją z dnia 15 grudnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił I. K. prawa do ponownego przeliczenia emerytury wskazując, że nie przedłożył on nowych dowodów oraz nie ujawniał nowych okoliczności, które miałyby mieć wpływ na wysokość świadczenia..

W ocenie ZUS brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia w wysokości emerytury okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 2.04.1973r. do 4.08.1975r. ponieważ w przedłożonych dokumentach widnieje błędna data urodzenia. Ponadto organ rentowy wskazał, że brak podstaw do zaliczenia okresu pracy ubezpieczonego od 5/1976r. do 8.09.1978r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. na podstawie oświadczenia wnioskodawcy i zeznań świadków ponieważ nie są to dokumenty, na podstawie, których można uwzględnić ww. okres.

(decyzja – k. 85 plik II załączonych do sprawy akr organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł I. K. wnosząc o jej zmianę i ponowne przeliczenie emerytury. Ubezpieczony wskazał, w okresie od dnia 2 kwietnia 1973 roku do dnia 4 sierpnia 1975 roku zatrudniony był w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...). Nadmienił, że faktycznie na przedłożonej przez niego kopii świadectwa pracy potwierdzającej zatrudnienia w w/w miejscu faktycznie widnieje błędna data urodzenia, jednak wszelkie występujące w tym zakresie nieścisłości jego zdaniem zostały już wyjaśnione poprzez stosowne oświadczenie, które przedłożył przed ZUS-em. Wnioskodawca zatrudniony był również w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. od 05/1976 r. do 08.09.1978 r. Jak wskazał co prawda nie posiada żadnych dokumentów potwierdzających wysokość osiąganego przez niego wynagrodzenia w spornym okresie, dysponował jednak zeznaniami świadków, na których to powołał się w toku postępowania przed organem rentowym. Jednocześnie wnioskodawca wniósł o ustanowienie na jego rzecz przez sąd pełnomocnika z urzędu.

(odwołanie – k.3-3 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 8-8 verte)

Postanowieniem z dnia 13 lutego 2023 roku tutejszy sąd ustanowił dla wnioskodawcy pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego.

(postanowienie – k. 10)

W piśmie z dnia 2 marca 2023 roku profesjonalny pełnomocnik z urzędu poparł odwołanie wniesione przez wnioskodawcę oraz wobec nieopłacenia kosztów zastępstwa prawnego w żadnej części wniósł o ich zasądzenie w wysokości określonej przepisami prawa przy uwzględnieniu orzeczenia TK.

(pismo – k. 18)

Na rozprawie w dniu 11 maja 2023 roku wnioskodawca poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 11 maja 2023 roku e-protokół (...):29:11 – 00:31:41 – płyta CD – k. 28)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

I. K. urodził się w dniu (...).

(zeznania I. K. na rozprawie w dniu 11 maja 2023 roku e-protokół (...):10:13 – 00:20:37 – płyta CD – k. 28)

W dniu 23.11.2022 r. i w dniu 24.11.2022 r. wnioskodawca złożył do ZUS wnioski o ponowne przeliczenie emerytury. We wniosku z dnia 23.11.2022 r. skarżący wniósł o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem okresu jego zatrudnienia w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. w okresie od 2 kwietnia 1973 roku do dnia 4 sierpnia 1975 roku, zaś we wniosku z dnia 24.11.2022 r. o przeliczenie świadczenia załączając zeznania świadków na okoliczność jego pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. w okresie od 05/1976 r. do 8.09.1978 r. składając jednocześnie oświadczenie w sprawie braku dokumentów osobowo- płacowych za wskazany okres.

(wnioski – k. 72, k. 81, oświadczenie w sprawie braku dokumentów – k. 82, zeznania świadków – k. 83-84 verte plik II załączonych do sprawy akr organu rentowego)

W dniu 15 grudnia 2022 roku ZUS wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 85 plik II załączonych do sprawy akr organu rentowego)

Z zaświadczenia wystawionego przez Wojskową Komendę Uzupełnień z dnia 18 marca 2022 roku wynika, że I. K. s. F. urodzony dnia (...) odbywał zasadniczą służbę wojskową w (...) Pułku O. Terytorialnej od dnia 16 lutego 1972 roku do dnia 13 grudnia 1972 roku.

(zaświadczenie – k. 43 plik II załączonych do sprawy akr organu rentowego)

Na kopii świadectwa pracy potwierdzonej za zgodność z oryginałem i potwierdzającego zatrudnienie wnioskodawcy w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. w okresie od 2 kwietnia 1973 roku do dnia 4 sierpnia 1975 roku wskazana została błędna data jego urodzenia tj. 12.09.1952 r. zamiast 12.01.1952 r.

(kopia świadectwa pracy – k. 74 plik II załączonych do sprawy akr organu rentowego)

Imię ojca wnioskodawcy to F.. Wnioskodawca skończył szkołę podstawową, a następnie szkołę zasadniczą.

(zeznania I. K. na rozprawie w dniu 11 maja 2023 roku e-protokół (...):10:13 – 00:20:37 – płyta CD – k. 28)

Z okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. brak jest dokumentacji osobowo – płacowej.

(okoliczność bezsporna)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy. Odnośnie przedłożonej przez ubezpieczonego kopii świadectwa pracy potwierdzonej za zgodność z oryginałem dot. zatrudnienia w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. od dnia od 2 kwietnia 1973 roku do dnia 4 sierpnia 1975 roku, Sąd zważył, że wiarygodność złożonego dokumentu została zakwestionowana przez organ rentowy, który zarzucił, iż w kopii tej widnieje błędna data urodzenia ubezpieczonego. Zamiast daty urodzenia tj. 12 stycznia 1952 roku widniało 12 września 1952 roku. Sąd orzekający w niniejszej sprawie miał na uwadze, że dokumenty prywatne nie korzystają z domniemania zgodności z prawdą oświadczeń w nich zawartych, a więc każda osoba mająca w tym interes prawny może stwierdzić i dowodzić, że treść złożonych oświadczeń nie odpowiada stanowi rzeczywistemu. Po dokonaniu weryfikacji wyżej wskazanego dokumentu w odniesieniu do pozostałych dokumentów zgromadzonych w sprawie Sąd uznał, że nie można odmówić mocy dowodowej kopii świadectwa potwierdzonej za zgodność z oryginałem, pomimo tego, że zawiera ona wskazaną powyżej nieścisłość w zakresie daty urodzenia wnioskodawcy. Sąd przyjął, że jest to oczywista omyłka pisarska. Prawidłowość danych personalnych indywidualizujących odwołującego takie jak jego imię i nazwisko, imię ojca, wreszcie dzień i rok urodzenia wynika nie tylko z samych jego zeznań (ur. (...) s. F.) , ale i znajduje potwierdzenie w konkretnych dokumentach. W szczególności z zalegającego w aktach ZUS zaświadczenia wystawionego przez Wojskową Komendę Uzupełnień w dniu 18 marca 2022 roku, z którego w sposób niebudzący żadnych wątpliwości Sądu wynika, wnioskodawca to s. F. urodzony dnia (...). Dodatkowo kopia podania o przyjęcie do pracy (karta 80 akt rentowych) potwierdza, że osoba pisząca to podanie powróciła z wojska pod koniec 1972 roku, a wnioskodawca był w wojsku do 13.12.1972 roku, zaś w kwestionariuszu osobowym (karata 79 akt rentowych) wskazano na wykształcenie podstawowe – 7 klas, co również zgadza się z wykształceniem wnioskodawcy. Wreszcie, przyjmując się do pracy był kawalerem, co potwierdza kwestionariusz osobowy i potwierdził wnioskodawca przed sądem.

Tym samym, w ocenie Sądu sam błąd w dacie urodzenia wnioskodawcy, jaki widnieje w przedstawionej przez niego kopii świadectwa pracy dot. zatrudnienia w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. nie może pozbawiać go prawa do zaliczenia tego okresu przy wyliczaniu należnego mu świadczenia.

Odnośnie zaś okresu zatrudnienia skarżącego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. od 05/1976 r. do 08.09.1978 r., to przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że brak jest jakiejkolwiek dokumentacji osobowo – płacowej pozwalającej na ustalenie faktu pracy i faktycznej wysokości osiąganego przez ubezpieczonego wówczas wynagrodzenia. Zeznania świadków są niewystarczającym materiałem dowodowym, przy braku dokumentacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje w części na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 504 ze zm.) w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Możliwość wzruszenia decyzji rentowych polega przede wszystkim na niwelowaniu tzw. wad materialnoprawnych, czyli uchybień organu rentowego w zakresie rozstrzygania o faktach warunkujących nabycie prawa do emerytur i rent albo zaniedbań samych ubezpieczonych wywołanych nieporadnością w dokumentowaniu prawa do świadczeń lub niedostateczną znajomością warunków, od których spełnienia zależy przyznanie uprawnień ubezpieczeniowych.

Niezbędnym warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest powołanie nowych dowodów lub wskazanie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji rentowej, które mogą mieć wpływ na istnienie tego prawa. Prawo do świadczenia należy ustalić ponownie (na wniosek zainteresowanego albo z urzędu), jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody albo ujawnione okoliczności wskazujące na błędność decyzji. Zwrot „nowy dowód” obejmuje zarówno przypadki ujawnienia dowodów istniejących przed wydaniem decyzji, jak i sytuacje zgłoszenia dowodów uzyskanych po wydaniu decyzji, pod warunkiem że wynikają z nich fakty powstałe przed tym momentem. Zwrot „ujawnione okoliczności” oznacza zarówno okoliczności faktyczne, jak i okoliczności sprawy, czyli nie tylko fakty, których ustalenie warunkuje wydanie decyzji, lecz także wszelkie zachowania uczestników postępowania w sprawie ustalania prawa. Należy więc przyjąć, że „ujawnione okoliczności” to określane w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie uprawnień ubezpieczeniowych oraz uchybienia normom prawa materialnego lub/i procesowego wpływające na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną zainteresowanego (Jankowska Karina, Jędrasik-Jankowska Inetta, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, (w:) Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem, komentarz do art.114).

Zgodnie z art. 24 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2022.0.504), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn z zastrzeżeniem art. 46 , art. 47 , art. 50 , art. 50a, art. 50e i art. 184.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175, oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W myśl art.26 w/w ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2. Tablice, o których mowa w ust. 4 są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. 6. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Przedmiot sporu koncentrował się na wysokości emerytury skarżącego. W toku niniejszego postępowania ubezpieczony domagał się bowiem przeliczenia wysokości należnego mu świadczenia emerytalnego, przy uwzględnieniu dwóch okresów zatrudnienia: w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. od dnia od 2 kwietnia 1973 roku do dnia 4 sierpnia 1975 roku oraz w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. od 05/1976 r. do 08.09.1978 r.

Sąd w pierwszej kolejności stwierdza, że organ rentowy niesłusznie nie zaliczył ubezpieczonemu do wartości świadczenia emerytalnego okresu jego zatrudnienia w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. od dnia od 2 kwietnia 1973 roku do dnia 4 sierpnia 1975 roku, potwierdzonego treścią kopii świadectwa pracy potwierdzonej za zgodność z oryginałem. Zdaniem Sądu treść powyższego dokumentu nie budzi wątpliwości – wbrew jego zakwestionowaniu przez organ rentowy z powołaniem się na okoliczność związaną ze wskazaniem błędnej daty urodzenia odwołującego. Co prawda, w dokumencie tym została wskazana błędna data urodzenia odwołującego (12.09.1952 r. zamiast 12.01.1952 r.), to jednak powyższy fakt nie powinien dyskwalifikować tego dokumentu w pozostałym zakresie. Jak już zostało wskazane przez sąd, na gruncie oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, powyższy błąd stanowił oczywistą omyłkę pisarską. Po dokonaniu weryfikacji treści wyżej wskazanego dokumentu poprzez odniesienie go do pozostałych dowodów zgromadzonych w sprawie, w tym zeznań wnioskodawcy oraz zaświadczenia wystawionego przez Wojskową Komendę uzupełnień w dniu 18 marca 2022 roku i dokumentacji pracowniczej, znajdującej się w aktach rentowych, Sąd uznał, że nie budzi wątpliwości fakt, że wskazana kopia świadectwa pracy z całą pewnością dotyczy osoby wnioskodawcy i potwierdza okres zatrudnienia w nim wskazany. Zdaniem tutejszego sądu błędnie wpisana data urodzenia ubezpieczonego w zakwestionowanej przez ZUS kopii świadectwa jego pracy nie może powodować w stosunku do odwołującego negatywnych skutków, skoro inne fakty, a mianowicie rzeczywista data urodzenia, wskazywana w dokumentach zgromadzonych w aktach rentowych wnioskodawcy, wykształcenie, okres odbywania służby wojskowej, imię ojca świadczą o tym, że przedmiotowa kopia świadectwa pracy dotyczy odwołującego.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego należało uwzględnić okres pracy odwołującego w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. od dnia od 2 kwietnia 1973 roku do dnia 4 sierpnia 1975 roku na podstawie przedłożonej przez wnioskodawcę kopii świadectwa pracy.

W odniesieniu, zaś do drugiego spornego okresu zatrudnienia wnioskodawcy, podkreślić należy, że regulacja § 21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe stanowiąca odpowiednik obowiązującego do 23.11.2011 r. § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997 roku - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 27 czerwca 1995 roku - III AUr 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III AUr 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).

W toku sprawy wnioskodawca nie przedłożył żadnych miarodajnych dowodów potwierdzających fakt jego zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P.. Z okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. brak jest jakiejkolwiek dokumentacji osobowo – płacowej. Wnioskodawca, na którym zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodowy, nie udowodnił swojego roszczenia w tym zakresie.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w punkcie 1 sentencji wyroku zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. do ponownego przeliczenia emerytury I. K. z uwzględnieniem okresu zatrudnienia od 2 kwietnia 1973 roku do 4 sierpnia 1975 roku w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł., w pkt 2 sentencji wyroku odwołanie w pozostałym zakresie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. podlegało oddaleniu.

W pkt 3 sentencji wyroku Sąd oddalił wniosek radcy prawnego J. P. o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę charakter sprawy, czynności radcy prawnego J. P. w istocie nie stanowiły jakiejkolwiek pomocy prawnej dla wnioskodawcy I. K.. Za taką pomoc nie można bowiem uznać sporządzenia pisma procesowego z dnia 2 marca 2023 roku w treści którego radca prawny ograniczył swe oświadczenie wyłącznie do sformułowania wniosku o zasądzenie kosztów pomocy prawnej oraz wniosku dot. poparcia wniesionego przez skarżącego odwołania - bez jakiegokolwiek uzasadnienia tego stanowiska, bez odniesienia się do podstawy prawnej. Należy podkreślić, iż wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu nie jest uzależnione od wyniku postępowania, jakkolwiek musi ono odpowiadać nakładowi pracy radcy prawnego i znajdować odzwierciedlenie w faktycznie udzielanej pomocy prawnej. W ocenie Sądu, taka pomoc prawna wnioskodawcy nie została w ogóle udzielona.

A.B