Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 216/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie zapadłego wyroku

Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie wydany w dniu 28 lutego 2022 roku w sprawie sygn. akt V Ko 327/19

Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny- pełnomocnik wnioskodawcy

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu.

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzuty

Zarzuty zawarte w apelacji pełnomocnika wnioskodawcy:

- obraza przepisów postępowania, mogąca mieć wpływ na treść orzeczenia, a to art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. polegająca na pominięciu wniosku dowodowego zgłoszonego w piśmie procesowym Wnioskodawcy z dnia 21 stycznia 2022 r. o przesłuchanie świadków M. B. oraz K. N., którzy pracując w tożsamym zakładzie pracy co Wnioskodawca mogli mieć informację na temat istoty sprawy, tj. działalności demonstracyjno- strajkowej B. K., jej rodzaju i charakteru przed powołaniem go do „czynnej służby wojskowej”, w sytuacji w której świadkowie ci zostali wskazani w wykonaniu terminu zakreślonego przez Sąd, a którego pominięcie doprowadziło do błędnego przyjęcia przez Sąd, iż Wnioskodawca nie prowadził działalności o jakiej mowa w art. 8a ust. l ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a w konsekwencji oddalił wniosek o zadośćuczynienie;

- obraza przepisów postępowania, mogąca mieć wpływ na treść orzeczenia, a to art. 7 k.p.k. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodu w postaci zeznań Wnioskodawcy, polegającą na przypisaniu tym zeznaniom innego znaczenia od deklarowanego przez Wnioskodawcę, który wskazał (zapytany na komisji wojskowej o to gdzie chciałby sprawować służbę w razie skierowania go do jej odbycia), iż w marynarce oraz, że co prawda początkowo traktował powołanie jako normalne, jednakże przebywając już w jednostce odczuł w sposób uzasadniony, iż powołanie miało ścisły związek z podejmowaną przez niego działalnością niepodległościową, podczas gdy Sąd jedynie wybiórczo ocenił zeznania Wnioskodawcy, pomijając to, iż Wnioskodawca nie deklarował chęci odbycia służby wojskowej z własnej woli a jedynie określił gdzie chciałby ją odbyć w razie takiej konieczności oraz Sąd całkowicie pominął zaistniałą zmianę nastawienia Wnioskodawcy do przyczyn powołania do „służby” po rozpoczęciu jej wykonywania; powyższe mogło doprowadzić Sąd do błędnego ustalenia, iż owo powołanie było typowym i zgodnym z zapatrywaniami i aspiracjami Wnioskodawcy, przez co Sąd nie uznał umieszczenia Wnioskodawcy jako represji i oddalił wniosek o zadośćuczynienie;

- obraza przepisów postępowania, mogąca mieć wpływ na treść orzeczenia, a to art. 7 k.p.k. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodu w postaci zeznań Wnioskodawcy, który wskazał, na to, iż w publikacji pt. Inteligentna forma internowania. Ćwiczenia i powołania do Ludowego Wojska Polskiego jako forma represji po 13 grudnia 1981 r., pod red. G. M. figuruje jako osoba represjonowana, a okoliczność ta została przez Sąd pominięta jako nieistotna dla sprawy, podczas gdy publikacja została wydana w ramach centralnego projektu badawczego IPN w oparciu o materiały historyczne i nie stanowi jedynie fikcji literackiej, co doprowadziło do podważenia zasadności twierdzeń Wnioskodawcy w zakresie jego represji i miało wpływ na oddalenie wniosku o zadośćuczynienie;

- obraza przepisów postępowania, mogąca mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci błędu w ustaleniach faktycznych, a to art. 7 k.p.k. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodu w postaci zeznań świadka J. K. (1) który wskazał, iż B. K. brał udział w demonstracjach, w tym czynnie w wydarzeniu składania wieńców na Placu (...), podczas gdy Sąd dokonując oceny powyższego przyjął, że Wnioskodawca nie prowadził szczególnej aktywności w sytuacji, w której przykłady działania Wnioskodawcy przytoczone przez świadka winny zostać potraktowane jako szczególny przejaw uczestniczenia w demonstracjach mających charakter niepodległościowy;

- obraza przepisów postępowania, mogąca mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci błędu w ustaleniach faktycznych, a to art. 7 k.p.k. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodu w postaci zeznań świadka J. K. (2) który wskazał na to, iż B. K. był członkiem (...) i brał udział w demonstracjach oraz tego, iż zachowanie Wnioskodawcy w czasie odbywania „służby" potwierdzało tę działalność, jednocześnie wykluczając powołanie do „służby" ze względu na kwestie kryminalne oraz zeznań W. U., który wskazał na działalność Wnioskodawcy przeciwko ówczesnemu systemowi przed powołaniem do służby wojskowej, podczas gdy Sąd zeznania w tej w części pominął przyjmując, iż wskazują one jedynie na to, iż Wnioskodawca miał kontakt z działaczami solidarnościowymi, co doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych w zakresie przyczyn powołania Wnioskodawcy do „służby" i finalnie doprowadziło do oddalenia wniosku o zadośćuczynienie;

- obraza przepisów postępowania, mogąca mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci błędu w ustaleniach faktycznych, tj. art. 7 k.p.k. poprzez brak odniesienia się przez Sąd do dowodów złożonych do akt sprawy na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2021 r. tj. kserokopii legitymacji osoby represjonowanej z powodów politycznych, kserokopii legitymacji odznaczenia Krzyżem Wolności i Solidarności, kserokopii legitymacji Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych i kserokopii poświadczenia pobytu w wojskowym obozie internowania, ujawnionych bez odczytywania, które potwierdzają to, iż Wnioskodawca ze względu na swoją działalność niepodległościową był represjonowany, a odbycie „czynnej służby wojskowej" stanowiło inteligentną formę internowania, podczas gdy Sąd do dowodów tych się nie odniósł przez co błędnie ustalił przyczyny skierowania Wnioskodawcy do „służby" i wniosek o zadośćuczynienie oddalił;

- obraza przepisów prawa procesowego, tj. art. 424 § 1 k.p.k. poprzez nieprawidłowe sporządzenie przez Sąd uzasadnienia, w którym pojawia się wewnętrzna sprzeczność przejawiająca się w tym, iż Sąd w jednym jego fragmencie uznaje, iż dowody potwierdzają działalność solidarnościową Wnioskodawcy w innym zaś Sąd odmawia im takiego charakteru co uniemożliwia precyzyjne ustalenia, jakie ostateczne stanowisko w tym zakresie zajął Sąd, przez co niemożliwym jest pełne zweryfikowanie stanowiska Sądu orzekającego co do tego czy dowody wskazują na działalność solidarnościową Wnioskodawcy czy też nie, i odbiera skarżącemu możliwość dokonania pełnej kontroli instancyjnej;

Z ostrożności procesowej, w razie nie podzielenia zasadności pierwszych zarzutów, przedmiotowemu wyrokowi zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na treść tego orzeczenia polegający na tym, iż Sąd na podstawie przeprowadzonych dowodów nie ustalił, iż wyłączną przyczyną skierowania Wnioskodawcy do „służby” była jego działalność niepodległościowa co doprowadziło do oddalenia wniosku o zadośćuczynienie,

- obraza przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie w sytuacji, w której postępowanie wykazało, że Wnioskodawca prowadzi działalność uzasadniającą zasądzenie zadośćuczynienia.

☒ zasadne

☐ częściowo zasadne

☐ niezasadne

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny lub niezasadny.

Ad. 1) Skuteczny okazał się zarzut naruszenia art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. Sąd Okręgowy zbyt pochopnie oddalił wniosek zgłoszony przez wnioskodawcę w piśmie procesowym z dnia 21 stycznia 2022 r. o przesłuchanie świadków M. B. i K. N.. Co prawda, jak słusznie zauważył prokurator, że wnioskodawca dysponował znacznym okresem czasu na ustalenie danych osobowych wskazywanych świadków, jednakże nie sposób uznać, że wnioskodawca miał możliwość ustalić ich miejsca zamieszkania, skoro od wielu lat nie utrzymywał z nimi kontaktów. Na rozprawie w dniu 18 stycznia 2022 r. pełnomocnik wnioskodawcy zwrócił się o wyznaczenie terminu na złożenie wniosków o przesłuchanie osób, które pracowały z wnioskodawcą, wskazując, iż wnioskodawca samodzielnie, bez zobowiązania Sądu nie jest w stanie uzyskać takich adresów z uwagi na przepisy (...). W piśmie z dnia 21 stycznia 2022 r. pełnomocnik wnioskodawcy wskazał świadków pracujących w jednym zakładzie pracy z wnioskodawcą, oraz zwrócił się do Sądu o ustalenie danych adresowych świadków za pośrednictwem systemu (...) lub o zobowiązanie wnioskodawcy do ustalenia przedmiotowych danych co pozwoliłoby mu zwrócić się do odpowiednich instytucji celem ich ustalenia. Sąd I instancji zaniechał jednak powyższych czynności i oddalił wniosek dowodowy wskazując, że w sposób oczywisty zmierza on do przedłużenia postępowania, pomimo iż przedmiotowy wniosek dowodowy prowadził do wykazania kluczowych dla sprawy okoliczności. Skoro według twierdzeń wnioskodawcy wskazane przez niego osoby pracowały w tożsamym zakładzie pracy co wnioskodawca, faktycznie mogły posiadać wiedzę odnośnie działalności demonstracyjno – strajkowej B. K.. Sąd Apelacyjny w składzie niniejszym podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 26 maja 2022 r., sygn. II KK 413/21, iż Sąd ma obowiązek dochodzenia do prawdy, co oznacza obowiązek takiego prowadzenia postępowania, aby w oparciu o reguły dowodowe dokonać ustaleń maksymalnie zgodnych z rzeczywistością. Wobec wiodącego charakteru zasady prawdy materialnej w procesie karnym zastosowanie przepisów, które w imię zwiększenia sprawności postępowania mogłyby w nią godzić (art. 170 § 1 pkt 5 i 6 k.p.k.) musi być wnikliwie rozważone, a podjęte decyzje winny być wyczerpująco uzasadnione. Wykorzystanie wskazanych możliwości, których celem jest ograniczenie możliwości stron w zakresie przewlekania postępowania, nie może bowiem przesłonić celów postępowania karnego określonych w art. 2 k.p.k., w tym dążenia do dokonania prawdziwych ustaleń faktycznych, które mają stanowić podstawę wszelkich rozstrzygnięć. W niniejszej sprawie wnioskodawca wskazał osoby mogące posiadać wiedzę na temat okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a skorzystanie w tej sytuacji przez Sąd z baz danych, którymi dysponuje, celem ustalenia adresów tych świadków nie wpłynęłoby na przewlekłość prowadzonego postępowania. Gdyby natomiast samo użycie imion i nazwisk zawnioskowanych świadków uniemożliwiło ich identyfikację, wówczas Sąd meriti mógłby ewentualnie zobowiązać wnioskodawcę do podania takich danych, które zawęziłyby pole poszukiwań.

Ad. 2) Z uwagi na to, że skarżący wielokrotnie podnosi zarzut naruszenia normy z art. 7 k.p.k. na wstępie wskazać należy, iż do uchybienia tej normie dochodzi w sytuacji, gdy Sąd zamiast swobodnej, dokonuje dowolnej oceny materiału dowodowego. Dowolność tę należy oczywiście wykazać.

W ocenie Sądu Apelacyjnego słusznie wskazał pełnomocnik wnioskodawcy na naruszenie art. 7 k.p.k. poprzez dowolną, (a nie swobodną) ocenę dowodu w postaci zeznań wnioskodawcy B. K. odnośnie jego deklaracji o odbywaniu służby wojskowej. Sąd Okręgowy prawidłowo zauważył co prawda, jak wynikało z zeznań wnioskodawcy, iż stawiając się na komisji wojskowej w 1978 r., wnioskodawca zadeklarował, że chciałby służyć w Marynarce Wojennej, a w chwili powołania go do służby uznał to za typowe powołanie, jednakże Sąd Okręgowy w całości pominął dalszy ciąg zeznań wnioskodawcy odnośnie okoliczności odbywania przez niego służby wojskowej i powzięcia przez niego wątpliwości już w jej trakcie co do przyczyn jego powołania, co miało istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia, poprzez ustalenie na podstawie niepełnego materiału dowodowego przyczyn powołania wnioskodawcy do służby wojskowej. Na rozprawie w dniu 23 lipca 2021 r. (k.342) B. K. wskazał, że „od razu mieliśmy przydzielonego wojskowego oficera politycznego do uczenia nas, do uświadamiania nas, co tak naprawdę się dzieje, kim tak naprawdę jesteśmy i po co nas tutaj wezwano”. Sąd Okręgowy pominął również zeznania z protokołu przesłuchania B. K. (k. 339-340) z dnia 19 sierpnia 2013 r. przed Oddziałową Komisją Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W., gdzie wskazywał on, że „zajmowaliśmy jeden budynek i byliśmy odseparowani od innego wojska, które nawet nie miało prawa zbliżyć się do nas i naszego budynku. Pozostali żołnierze byli lepiej traktowani niż my.(…) od kaprali a potem od oficerów dowiedzieliśmy się, iż powołano nas do wojska z przyczyn politycznych i z tego powodu byliśmy poddawani intensywnemu szkoleniu wojskowemu”. Mając na względzie powyższe uznać należy, że Sąd Okręgowy dokonując oceny zeznań wnioskodawcy, dokonał jej w sposób wybiórczy i niepełny z pominięciem faktu, jakie odczucia i obiektywne przesłanki towarzyszyły wnioskodawcy już po rozpoczęciu odbywania służby wojskowej. Sąd Okręgowy w sposób wybiórczy i dowolny ocenił nie tylko zeznania wnioskodawcy ale również nie zestawił ich i nie połączył z zeznaniami pozostałych świadków, którzy w swoich zeznaniach wskazywali na przyczyny ich powołania do służby oraz w związku z tym okoliczności w jakich służbę tę odbywali, a także zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w tym m.in. z notatką sporządzoną w marcu 1982 r. dotyczącą osoby wnioskodawcy, znajdującej się na płycie CD (k. 238), która została załączona do akt niniejszej sprawy i na której znajdują się pozostałe dokumenty IPN, dotyczące sposobu i przyczyn powołań do służby wojskowej w listopadzie 1982 r.

Ad. 3) Odnośnie naruszenia art. 7 k.p.k. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodu w postaci zeznań wnioskodawcy, który wskazał na to, iż w publikacji pt. Inteligentna forma internowania. Ćwiczenia i powołania do Ludowego Wojska Polskiego jako forma represji po 13 grudnia 1981 r., pod red. G. M. wnioskodawca figuruje jako osoba represjonowana, podnieść należy, że to wnioskodawca winien był wykazać się aktywnością procesową i złożyć przedmiotowy dowód (ewent. wybrane karty, które rzeczywiście miałyby wskazywać na osobę wnioskodawcy, tym bardziej, że publikacja na wskazanej str. 415 takiej informacji nie zawiera, co zweryfikował Sąd w postępowaniu odwoławczym) - na wykazanie swoich twierdzeń. Aczkolwiek nie sposób pominąć faktu, iż na rozprawie w dniu 23 lipca 2021 r. podczas składania zeznań przez wnioskodawcę, wskazał on na ww. publikację co spotkało się ze stanowczą reakcją Sądu I instancji, który uniemożliwił wnioskodawcy przedstawienie i uargumentowanie swoich twierdzeń w powołaniu się na przedmiotową publikację. Sąd Okręgowy pouczył świadka, że nie ma potrzeby relacjonować informacji, które zaczerpnął z literatury czy źródeł historycznych, nie zważając na fakt, iż mogą być tam zawarte bezpośrednie odniesienia do jego osoby, które przyczyniłyby się do ustalenia okoliczności istotnych dla realiów niniejszej sprawy.

Ad.4) Rację ma również skarżący wskazując na naruszenie art. 7 k.p.k. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodu w postaci zeznań świadka J. K. (1), który wskazał, że B. K. kilkukrotnie brał udział w demonstracjach, w tym czynnie w wydarzeniu składania wieńców na Placu (...), co zostało również sfotografowane i opublikowane w gazecie. Sąd Okręgowy uznał, iż z przedmiotowych zeznań wynika brak potwierdzenia szczególnej aktywności wnioskodawcy. Sąd Okręgowy nie wskazał natomiast jaki charakter winna mieć przedmiotowa działalność, odnosząc się do tego jedynie w jednym miejscu uzasadnienia i pobieżnie wskazując, że przykładem faktycznej działalności niepodległościowej była działalność opisana np. przez J. K. (2). W orzecznictwie podkreśla się, że aby uznać zachowanie osoby represjonowanej za działalność niepodległościową w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy lutowej, działalność takiej osoby musi mieć aktywny, czynny charakter. Wskazuje się, że zachowania osoby represjonowanej powinny być wyrazem rzeczywistych opozycyjnych przekonań sprawcy (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 grudnia 2013 r., sygn. II AKa 424/13). Przy tym za działalność niepodległościową Sąd Najwyższy uznał także sam udział w proteście społecznym w grudniu 1970 r., nawet jeśli bezpośrednim źródłem tego protestu były kwestie ekonomiczne i niski poziom materialny społeczeństwa, zaś udział w nim osoby represjonowanej ograniczył się do spontanicznego, nieplanowanego przyłączenia się do protestujących, udania się z nimi pod budynek KW MO i przyjęcia od stoczniowców biało-czerwonej flagi, mogącego stanowić powód, dla którego w kierunku osoby tej oddane zostały strzały (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 maja 2013 r., sygn. akt V KK 309/12). Udział w niepodległościowej demonstracji w czasie trwania stanu wojennego może zostać uznany za czyn związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (por. wyrok SA w Warszawie z 28.05.2012r. w sprawie II AKa 149/12, LEX 1220690).

W związku z powyższym postawa wnioskodawcy, na którą wskazywał świadek J. K. (1) wyrażająca się poprzez czynny sprzeciw wobec ówczesnych komunistycznych organów państwowych (branie czynnego udziału w demonstracjach) winna zostać ponownie przeanalizowana przez Sąd pod kątem uznania jej za działalność niepodległościową.

Ad. 5) Sąd Okręgowy oceniając zeznania świadków J. K. (2) i W. U., przyjął jedynie na ich podstawie, że wnioskodawca miał kontakt z działaczami solidarnościowymi, natomiast pominął tę ich część, z której wynikały przyczyny ich powołania do służby wojskowej w tej samej jednostce, w której służył wnioskodawca oraz cel jej utworzenia. Na rozprawie w dniu 23 lipca 2021 r. J. K. (2) wskazał, że spotkał się z wnioskodawcą dopiero w jednostce wojskowej w C. w 1982 r. (k.374), ale w dalszej części swoich zeznań zaznaczył, że „ z poboru listopadowego do wojska w większości trafiali młodzi działacze Solidarności, którzy z racji wieku nie pełnili kierowniczych funkcji, wielu z nich w stanie wojennym miało problemy z władzą (…) mieliśmy w kompanii zastępcę dowódcy do spraw politycznych, którego inni nie mieli” (k.376-378). Świadek wskazał również, że z tego co mu wiadomo wnioskodawca był członkiem (...) w W. i w stanie wojennym brał udział w demonstracjach w W., po których był zatrzymywany.

Sąd Okręgowy pominął także tę część zeznań świadka W. U. (k.401-404) z dnia 18 stycznia 2022 r. w której również wskazywał przyczyny utworzenia jednostki, w której znaleźli się wspólnie z wnioskodawcą: „specjalną jednostkę stworzono dla działaczy takich jak my, tzn. dla działaczy antykomunistycznych (…) była to specjalnie utworzona kompania dla takich osób, jak my, którzy mieli styczność z działalnością (...), ewentualnie w innych takich ugrupowaniach w walce z komunizmem (…) , do tej jednostki były specjalnie sprowadzane osoby ale nie po to żeby ich szkolić ale żeby ich gnębić”, w jego ocenie była to forma internowania, odosobnienia. Świadek W. U. przyznał, że w czasie odbywania służby wojskowej wnioskodawca mówił mu, że chodził na manifestacje w swoim zakładzie pracy i był zatrzymywany. Świadek wskazał, że na 20 listopada (…) przypadał ogólnopolski protest (...), w związku z czym chciano jak najwięcej osób odizolować od tego m.in. takich jak oni, a także, iż była bardzo duża różnica w traktowaniu. Powyższe wskazuje, iż Sąd Okręgowy w sposób niepełny przeanalizował zeznania ww. świadków pod kątem przyczyn i okoliczności powołania wnioskodawcy do służby wojskowej.

Ad. 6) Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku w żaden sposób również nie odniósł się do złożonych przez wnioskodawcę kserokopii legitymacji osoby represjonowanej z powodów politycznych wydanej w dniu 14 maja 2018 r. przez Szefa (...) (k.219), kserokopii legitymacji odznaczenia Krzyżem Wolności i Solidarności z dnia 28 stycznia 2020 r. (k.220) kserokopii legitymacji odznaczenia honorowego „Działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych” z dnia 9 maja 2018 r. wydanej przez Szefa (...) (k.221), oraz poświadczenia pobytu w wojskowym obozie internowania (k.224), na co słusznie zwrócił uwagę pełnomocnik wnioskodawcy. Co prawda sam fakt, otrzymania niniejszych legitymacji przez wnioskodawcę i potwierdzenia statusu osoby represjonowanej nie może jeszcze przesądzać, iż jedną z form tej represji było powołanie do odbycia służby wojskowej, jednak w tym zakresie Sąd Okręgowy winien był zainicjować postępowanie wyjaśniające na jakiej podstawie wydano decyzję potwierdzającą status B. K. jako osoby represjonowanej, co umożliwiłoby szersze zbadanie stanu faktycznego sprawy. Sąd Okręgowy nie ocenił natomiast złożonych przez wnioskodawcę dowodów.

Ad. 7) Słusznie zauważył również skarżący, iż Sąd Okręgowy z jednej strony uznał, iż wnioskodawca był działaczem i należał do organizacji zakładowej (...), nie kwestionując, że włączał się w działania przez nią organizowane oraz był uczestnikiem akcji dotyczących walki o prawa pracownicze oraz niepodległościowe, natomiast z drugiej strony podniósł, iż brak jest potwierdzenia szczególnej aktywności wnioskodawcy. Uzasadnienie wyroku powinno wskazywać logiczny proces…, a Sąd powinien wskazać w uzasadnieniu, jakie fakty uznaje za ustalone, na czym opiera poszczególne ustalenia i dlaczego nie uznaje dowodów przeciwnych, a następnie jakie wnioski wyprowadza z dokonanych ustaleń. Treść uzasadnienia musi ustalać a posteriori proces myślowy, który przebiegał w czasie narady, poprzedzając wydanie wyroku (zob. wyr. SN z 6.10.2009 r., WA 31/09, OSNwSK 2009, Nr 1, poz. 1936). Skoro Sąd Okręgowy w jednym miejscu uznaje za udowodnione pewne fakty, tj. działalność związkową wnioskodawcy, a w innym miejscu uznaje ją za niewykazaną, nie można mówić o prawidłowości sporządzenia uzasadnienia, które umożliwiłoby dokonanie kontroli instancyjnej.

Ad. 8) W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji w sposób niepełny ocenił również niektóre z przedstawionych dowodów, a oceny pozostałych nie dokonał w ogóle, co doprowadziło do zbyt pochopnego ustalenia, iż przyczyną skierowania wnioskodawcy do służby wojskowej nie była jego działalność niepodległościowa.

Z dokumentów złożonych przez wnioskodawcę m.in. (...) z dnia 21 października 1982 r. (k.24 – 27) wynika, że z uwagi na pilne potrzeby odizolowania zwłaszcza w dużych zakładach pracy osób stanowiących główny trzon grup prowokujących zajścia i ekscesy wymierzone przeciwko obowiązującemu porządkowi prawnemu i normalnemu tokowi działalności produkcyjnej zarządzono powołania do czynnej służby wojskowej, poprzez wytypowanie żołnierzy rezerwy i poborowych przez organ (...) wspólnie z organami Służby Bezpieczeństwa. Również z pisma z dnia 21 października 1982 r. (k.29-30) skierowanego do Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego/ Stołecznego MO ds. Służby Bezpieczeństwa wynika, iż wytypowane miały zostać osoby głównie z zagrożonych zakładów pracy podejrzane o inspirowanie, organizowanie ostatnich strajków i zajść ulicznych, aktywne występowanie przeciwko tworzeniu nowych związków zawodowych, czynną działalność (np. druk, kolportaż, łącznikowanie). W aktach sprawy znajduje się również Zarządzenie (...) z dnia 26 października 1982 r. w sprawie powołania określonej grupy poborowych do odbycia zasadniczej służby wojskowej oraz żołnierzy rezerwy na ćwiczenia wojskowe (k.31-37), Zarządzenie (...) z dnia 28 października 1982 (k.38-43) na mocy którego zarządzono zorganizowanie kompanii przy (...) w C., gdzie służbę wojskową odbywał wnioskodawca.

Sąd Okręgowy przy ocenie powyższych dokumentów zupełnie pominął treść postanowienia o umorzeniu śledztwa z dnia 30 grudnia 2016 r. (k.104-113), w którym wskazano, że funkcjonariusze państwa komunistycznego dopuścili się popełnienia zbrodni przeciwko ludzkości będącej jednocześnie zbrodnią komunistyczną w ten sposób, iż doprowadzili do powołania do podstawowego szkolenia wojskowego na okres dwóch lat w (...) w C. – (...) na podstawie wydanych z przekroczeniem uprawnień Założeń Organizacyjnych Zastępcy (...) z dnia 21 października 1982 r. oraz Zarządzenia Szefa S. (...) (...) M.. z dnia 26 października 1982 r. w sprawie powołania określonej grupy poborowych do odbycia zasadniczej służby wojskowej oraz żołnierzy rezerwy na ćwiczenia wojskowe (m.in. B. K.) - rzeczywistych działaczy opozycji lub podejrzewanych o działalność w opozycji, głównie w (...) co było stosowaniem represji wobec wytypowanych ze względu na poglądy polityczne, działalność i ich przekonania i poważnym prześladowaniem z powodu przynależności do określonej grupy politycznej. Postępowanie w sprawie zostało umorzone tylko i wyłącznie wobec niewykrycia sprawców przestępstwa. W uzasadnieniu przedmiotowego postanowienia wskazano, że celem powołania do odbycia służby wojskowej działaczy opozycji nie było podniesienie zdolności obronnych państwa, lecz represja specjalnie wyselekcjonowanych działaczy opozycji oraz odizolowanie ich od dużych skupisk ludzi i zakładów pracy. Działania były stosowaniem represji wobec wytypowanych, ze względu na poglądy polityczne, działalność i ich przekonania i poważnym prześladowaniem z powodu przynależności do określonej grupy politycznej. Sąd Okręgowy pomimo, iż przywołał przedmiotowe postanowienie w uzasadnieniu wyroku, zdaje się całkowicie pominął fakt wymienienia w nim osoby B. K. i przyczyn jego powołania do odbycia służby wojskowej jak i relacji pozostałych osób odbywających, służbę wojskową w (...) w C. – (...).

Sąd Okręgowy pominął również protokół przesłuchania świadka B. K. (k. 339) z dnia 19 sierpnia 2013 r. przed Oddziałową Komisją Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W., gdzie wskazywał, że brał udział kilkukrotnie w manifestacjach, podczas których był zatrzymywany, po tych zdarzeniach był bity gołą ręką po twarzy, innym razem po plecach i pośladkach, był uderzany pałką i zwalniano go do domu, brał udział w strajkach i demonstracjach.

Sam wnioskodawca na rozprawie w dniu 23 lipca 2021 r. (k. 350) wskazał, że był wielokrotnie zatrzymywany i przetrzymywany na K., będąc związkowcem był opozycjonistą, jego działalnością opozycyjną było uczestniczenie w demonstracjach, strajkach, pouczanie i namawianie do ww. strajków, organizowanie się.

Sąd Okręgowy w swojej ocenie całkowicie pominął też dokumenty znajdujące się na płycie CD (k.238) zawierającej cyfrową kopię akt IPN 0644/608. W aktach tych znajduje się m.in. szyfrogram nr (...) z dnia 20 października 1982 r. nakazujący wytypować osoby rekrutujące się głównie z dużych zagrożonych zakładów pracy podejrzanych o: inspirowanie i organizowanie ostatnich strajków i zajść ulicznych, aktywne występowanie przeciwko tworzeniu nowych związków zawodowych, czynną wrogą działalność (np. druk, kolportaż, łącznikowanie itp.), a nie nadających się z różnych powodów do internowania lub zatrzymania, notatka informacyjna dot. realizacji zadań zawartych w szyfrogramie nr (...), w której wśród proponowanych pracowników znalazły się osoby zatrudnione w Zakładzie (...) im. 22 lipca, gdzie pracował wnioskodawca. Kolejno, w aktach sprawy znajduje się wykaz osób wytypowanych do odbycia służby wojskowej i powołania na okres ćwiczeń z 23 października 1982 r. Na przedmiotowej liście pod pozycją nr 54 widnieje osoba wnioskodawcy. W końcu w aktach tych odnaleźć można notatkę z marca 1982 r. dotyczącą osoby wnioskodawcy, w której wskazano m.in., że był on aktywnym działaczem zakładowej (...), uprawiał tzw. szeptaną propagandę rozpowszechniając informacje z innych zachodnich rozgłośni, posiadał destrukcyjny wpływ na załogę.

Sąd Okręgowy przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy pominął ww. dokumenty, nie przeprowadzając nawet pobieżnej ich analizy, która była niezbędna dla jego prawidłowego i pełnego ustalenia. Pozostałe dokumenty ocenił w oderwaniu od reszty materiału dowodowego co mogło doprowadzić do błędnych wniosków i ustaleń. Sąd Okręgowy na podstawie wyżej wymienionych dokumentów po pobieżnej ich analizie uznał, że nie wynika z nich aby przyczyną powołania do służby wojskowej wnioskodawcy była jego szczególna działalność na rzecz niepodległego bytu państwa Polskiego.

Nie można zaakceptować sytuacji, w której Sąd meriti wydaje rozstrzygnięcie jedynie na podstawie wybranych przez siebie fragmentów dowodów z akt sprawy.

Biorąc pod uwagę powyższe uchybienia, w związku z koniecznością uchylenia przedmiotowego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania bezzasadne okazało się odnoszenie do zarzutu obrazy przepisów prawa materialnego.

Nie przesądzając ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy, zachodzi konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien rozważyć dokładnie zeznania wnioskodawcy i świadków pod kątem działalności opozycyjnej wnioskodawcy przed powołaniem go do służby wojskowej oraz przyczyn powołania go do czynnej służby wojskowej, w kompanii w której służył wnioskodawca, a także okoliczności pełnienia tej służby. Koniecznym będzie również staranna analiza treści wszystkich dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym materiałów IPN.

Wnioski

W apelacji pełnomocnika wnioskodawcy znalazły się wnioski o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i powierzeniu temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji i II instancji;

- o zmianę wyroku poprzez zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy zadośćuczynienia w kwocie 300.000 zł oraz zasądzenie kosztów procesu zarówno przed Sądem I instancji oraz II instancji.

☒ zasadny – o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

☐ częściowo zasadne

☒ niezasadny – o zmianę wyroku

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

Z uwagi na wielość i charakter uchybień w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości okazało się niezbędne dlatego konieczne było uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów (art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k.).

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1. 

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Wyrok podlegał uchyleniu z przyczyn, które zostały omówione szczegółowo w części 3 niniejszego uzasadnienia, które są tożsame z tymi dla których uznano za zasadne zarzuty apelacji pełnomocnika wnioskodawcy.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia.

4.

Konieczność warunkowego umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania.

5.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku

Lp.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

6.  Koszty Procesu

Wskazać oskarżonego.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

7.  PODPISY

Piotr Bojarczuk Anna Nowakowska Katarzyna Wróblewska

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnika Wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa- Praga w Warszawie wydany w dniu 28 lutego 2022 roku w sprawie sygn. akt V Ko 327/19

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana